Gramática - Academia de la Llingua Asturiana

individuos (el neñu espatuxa / los neños espatuxen), anque tamién pue
referise a una xeneralidá, a la especie, presentando'l plural un significáu
mui asemeyáu al del singular (declaración universal de los drechos del
neñu o de los neños).
Sicasí, el númberu nel verbu tien un valor mui asemeyáu al del sustantivu
namái na 3ª persona: fala indica que l'aición ye executada por un individuu
o por una unidá non cuntable (el vecín fala, la xente fala) y falen indica
que l'aición ye executada por una amestanza d'individuos (los neños
falen). Sin embargu, na 1ª y 2ª persones la oposición singular / plural cueye
otru valor. N'efeutu, falamos (plural de falo) nun significa que l'aición seya
executada por una amestanza de primeres persones (yo + yo + yo...), sinón
qu'espresa más bien una amestanza de 1ª persona + 2ª persona + 3ª persona
(yo + otres persones). De la mesma manera, faláis (plural de fales)
refierse a tu + otres persones.
4
La persona
El morfema de persona, que s'asocia siempre col de númberu, estrema tres
términos: 1ª persona / 2ª persona / 3ª persona, caúna d'elles subdividida en
singular o en plural. Al morfema de persona débense oposiciones como les
que siguen: falo / fales / fala, falamos / faláis / falen, falaba / falabes /
falaba, falemos / falastis / falaron, falaría / falaríes / falaría, etc.
La persona ye un morfema qu’esiste tamién nos pronomes (yo / tu / él, me
/ te / lu), nos demostrativos (esti / esi / aquel) o nos posesivos (el mio / el
to / el so), anque en toos estos tien calter léxicu y non morfolóxicu, como
lu tien nel verbu. El conteníu del morfema de persona tien que ver colos
actores qu'intervienen nel actu comunicativu. La 1ª persona (falo) indica
que'l mensaxe surde del emisor o falante; la 2ª persona (fales) indica que'l
emisor atribúi l'aición al oyente o receutor; la 3ª persona (fala) indica que
l'emisor atribúi l'aición a otres persones del entornu que nun son nin el
propiu emisor nin el receutor. Casu especial ye'l de la 3ª persona de cortesía,
qu'amuesa conteníu de 2ª persona: vusté fala, vustedes falen.
La oposición ente les tres persones verbales pue desaniciase en dellos
usos. Asina, la 3ª persona pue emplegase pa nun estremar persona: pásase
muncha fame (en cuentes de paso muncha fame o pases muncha fame),
dicen que va haber despidos (suxetu imprecisu). Lo mesmo pue asoceder
ente la 1ª y la 2ª persones, emplegándose ésta col valor de dambes: cuan-
XVI.
El verbu
175