Gramática - Academia de la Llingua Asturiana

XVI.
El verbu
172
1
El verbu
Carauterístiques funcionales
Verbu ye aquella mena de pallabres que, amosando un procesu allugáu
nunes coordenaes temporales, funcionen como nucleu d'oración; ver
XXIII.2. El verbu ye'l sintagma imprescindible pa qu'esista oración, y
d'esta miente constitúi la oración mínima. A una oración mínima —por
exemplu, merquen— puen amestáse-y, acordies coles necesidaes comunicatives,
esplicitaciones o complementos qu'enllenen la información, que
nun faen otro que funcionar como términos subordinaos del verbu: ellos
merquen, los rapacinos del barriu merquen, los rapacinos del barriu merquen
llambiotaes, los rapacinos del barriu mérquen-yos llambiotaes a los
homes que les vienden na romería, etc.
2
Estructura interna
XVI
Toa forma verbal compónse de dos partes bien estremaes, pero que nun
puen apaecer xebraes: el lexema o raíz y los morfemes o desinencies. Ye
la desinencia la que-y aporta al sintagma verbal el so calter específicu.
Más concretamente, la oración mínima queda constituida per aciu de la
función predicativa, exercida ente'l lexema y el morfema verbal de persona,
llamáu suxetu gramatical.
El lexema aporta'l significáu xenéricu del sintagma verbal, mentanto que
la desinencia amiesta información de tipu gramatical. Asina, na oración
mínima falamos, el lexema o raíz ye fal-, qu'ufre'l conceutu xeneral de
"espresase per aciu de pallabres" y la desinencia -amos, que significa "1ª
persona del plural del presente d'indicativu". Per otru llau, nesta oración
hai un suxetu gramatical que ye "1ª persona del plural".
2.1 El lexema o raíz verbal
Nunos mensaxes, ye abondo cola información dada pol lexema verbal
nuna oración mínima (por exemplu, comen). N'otros mensaxes, sin embargu,
la información del lexema pue enanchase con sintagmes subordinaos
al nucleu verbal, qu'exercen funciones llamaes complementu direutu