Gramática - Academia de la Llingua Asturiana

XIV.
L’alverbiu
154
per + equí ’ pequí (tamién: per equí)
per + ehí ’ pehí, perhí (tamién: per ehí)
per + ende ’ pende (tamién: per ende)
per + ellí ’ pellí (tamién: per ellí)
per + allá ’ pellá (tamién: per allá)
per + enriba ’ penriba, perriba (tamién: per enriba)
per + encima ’ pencima, percima (tamién: per encima)
per + embaxo ’ pembaxo, perbaxo (tamién: per embaxo)
5.2 ALVERBIOS DE TIEMPU
Dellos alverbios de tiempu organícense en puntos de referencia a lo llargo
de la exa temporal. Dalgún, como ye'l casu d'entós, tien valor deícticu. Los
alverbios de tiempu son los siguientes:
primero, antes, enantes / agora / dempués, llueu
ayeri / güei / mañana
aína, enaína, bastantina, ceo / tarde, sero
antaño / anguaño
apocayá / cuantayá, amunchayá, abenayá
apocagüéi / cuantagüéi, endagüéi
Otros básense na mayor o menor frecuencia d'un sucesu:
siempre / davezu / dacuando / nunca, enxamás
Otros refiérense a la perspeutiva que se cueye pa contemplar un sucesu:
yá / entovía, entá, enagora ~ endagora
Otros alverbios de tiempu son: antanueche, antayeri ~ antieri, anueche,
dacuanto, dapoco, daquella, darréu, demientres, desayá, desiguida, ensiguida,
entóncenes, entós, entrín, mentanto, mientres, tresantanueche, tresantayeri
~ tresantieri, y otros.
Convién facer delles observaciones:
• Llueu ye sinónimu de dempués (vémonos llueu equival a vémonos
depués), pero tamién de darréu (acabái llueu equival a acabái darréu).
• Anueche presenta dos significaos: "na nueche d'ayeri, ayeri pela
nueche" (anueche nun dormí nada) y "ayeri" (anueche nun trabayé en tol
día). Lo mesmo pue dicise de los derivaos antanueche y tresantanueche.
• Desta, desa y daquella son sinónimos respeutivamente de
"nesti tiempu", "nesi tiempu", "naquel tiempu".
• Cuantayá, abenayá y amunchayá equivalen a "fai munchu
tiempu". Exemplos: nun lu veo cuantayá, abenayá que nun lu veo, son