Gramática - Academia de la Llingua Asturiana

XIII.
Los pronomes
personales
146
- FUNCIÓN (complementu direutu y complementu indireutu, namái na 3ª
persona), nes oposiciones lu / -y, los / -yos.
- REFLEXIVIDÁ (namái na 3ª persona), nes oposiciones lu / se, los / se.
3.3 Emplegos y funciones
3.3.1 COMPLEMENTU DIREUTU Y COMPLEMENTU INDIREUTU
Como yá se dixo, los pronomes personales átonos rexístrense en dos funciones
sintáctiques: la de complementu direutu y la de complementu indireutu.
Na 1ª y 2ª persones nun se da nengún cambiu de forma al exercer estes dos
funciones. Exemplos: María viome en mercáu / María viome la mancadura,
nun te toparon en casa / nun te falaron d'esi asuntu, tráxonos en
coche / tráxonos un sacu d'ablanes, ¿ónde vos llevaron? / ¿ónde vos punxeron
les llaves? Tampoco nun hai cambiu de forma na 3ª persona reflexiva:
Lluis viose al espeyu / Lluis viose les engurries nel espeyu.
Pelo contrario, na 3ª persona non reflexiva los pronomes átonos preséntense
con formes estremaes: tráxolu en coche / tráxo-y un sacu d'ablanes,
¿ónde los llevaron? / ¿ónde-yos punxeron les llaves?
3.3.2 EMPLEGOS REFLEXIVOS
El paradigma de pronomes átonos ufre la posibilidá d'espresar el conteníu
de reflexividá namái na tercer persona, per aciu de la forma se, común al singular
y al plural. L'emplegu non reflexivu y el reflexivu queden claros nestos
exemplos: al neñu violu cola ma / el neñu viose nel espeyu, al neñu nun-
-y dieron les notes / el neñu nun se vio la mancadura nel espeyu, eses muyeres
viles na casa'l conceyu / eses muyeres viéronse nun gran peligru, a eses
muyeres sírven-yos café / eses muyeres nun se sirven café unes a otres.
De toes maneres, ha tenese en cuenta que nes otres persones ye tamién
posible un conteníu reflexivu, pero facilitáu pol contestu, non gracies a
una forma específica. Exemplos: tráxome en coche / yo véome nel espeyu,
nun vos molesto más / bañástisvos en ríu.
3.3.3 OBSERVACIONES SOBRE L’USU DE LOS PRONOMES ÁTONOS
REFLEXIVOS
N'asturianu estos pronomes úsense solamente cuando ye necesario espresar
reflexividá, como en yo báñome, tu dúcheste, ella llávase, nós peñámonos,
etc. Si la reflexividá ye yá evidente, el pronome reflexivu nun