Gramática - Academia de la Llingua Asturiana

nes del castañéu. En dellos usos, metá o metada equival a "(un) mediu":
dio-yos la metá de lo ganao, partí la mazana y di-y les dos metaes.
L'axetivu mediu -a -o tien otros significaos que se desaveren del fraccionariu.
Asina:
- Tien un valor d'alternancia nes espresiones cada medios díes "un día sí y
otru non" y mediu tiempu "espaciu de tiempu que queda ente medies". Por
exemplu: nun vien veme tolos díes, sinón cada medios díes; escampló un
migayu, y nesi mediu tiempu aproveché pa cruciar la cai.
- Tien el significáu de "parte central" n'espresiones como el mediudía, la
medianueche, el mediu sieglu, el mediu campu (de fútbol), etc. Conserva
esti significáu cuando s'emplega como sustantivu: el xugador ta en mediu
del campu o el xugador ta nel mediu del campu, travesóse en mediu del
camín o travesóse nel mediu del camín.
Como axetivu, mediu -a -o equival a "la metá de". Asina, mediu pueblu
votó non equival a la metá del pueblu votó non. Nesta función, presenta
variaciones de xéneru y de númberu, lo que-y permite afitar concordancies
con sustantivos. Exemplos: mediu frixuelu, media casadiella. Namái ye a
usase con sustantivos cuntables, nunca con non cuntables: nun ye posible
*media xente, *mediu fumu, anque sí la metá de la xente, la metá del
fumu. Nun almite más allugamientu que l'antepuestu al sustantivu: nun ye
posible *frixuelu mediu o *casadiella media. Pue usase en plural y con
numberal cardinal: comió dos medios frixuelos (o dos metaes de frixuelu);
tiraron tres medies tortielles (o tres metaes de tortiella).
Como sustantivu, mediu ye'l términu matemáticu qu'espresa la división
por 2, compartiendo l'usu con metá ~ metada. Exemplu: gasten un mediu
del sueldu nos fíos o gasten la metá del sueldu nos fíos. En dellos usos,
tien fixáu un emplegu femenín: una media de vinu, una media de güevos.
L'axetivu mediu -a -o pue camudase n'alverbiu na forma neutra medio: tán
les coses a medio facer, bebió daqué y yá ta medio enfilada.
6
Numberales coleutivos
6.1 Conteníu
Los numberales coleutivos son sustantivos qu'espresen conxuntu formáu
por un determináu númberu d'unidaes de daqué.
XII.
Los numberales
137