Gramática - Academia de la Llingua Asturiana

Davezu, l'indefiníu un una uno ponse en correllación o contraste con otra
realidá representada por otru -a -o: una casa ye verde y otra blanca, unos
falen asturianu y otros catalán. Esta correllación apaez tamién en secuencies
de conteníu recíprocu: engárrense unos rapacinos con otros, danse
mocaes unes a otres.
Les formes axetives dél, della, úsense con sustantivos non cuntables (dél
carbón, della xente), mentanto que dellos y delles con sustantivos cuntables
(dellos regatos, delles cases); pero la forma neutra dello ye siempre
sustantivu con referencia a non cuntable: apúrrime dello, apúrrime dello
de sal.
Como pronome, cualquiera ~ cualesquiera (siempre asitiáu enantes que'l
verbu) pue amosar un conteníu intensificador o enfáticu, de calter irónicu.
N'efeutu, oraciones como ¡cualquiera-y lo diz!, ¡cualquiera vos propón
nada! equivalen en realidá a "naide s'atreve a dicí-ylo", "naide s'atreve a
proponevos nada".
Tamién pue amosar conteníu intensificador o enfáticu un una uno, cuando
se destaquen les cualidaes d'un sustantivu o d'un axetivu con intenciones
estremaes. L'énfasis o intensificación pue tomase en sen consecutivu,
espresando'l segundu términu o non: tien una manera de falar que da risa
o ¡tien una manera de falar...!; diz unes borricaes qu'abluques o diz unes
borricaes...
Asemeyáu calter intensificador pue garrar cada, rellacionándose asina con
conteníos consecutivos y pudiendo complementase na secuencia cada...
que: hai cada manguán... (que dan ganes de dexalo too), dixo cada mentira...
(que toos se punxeron colloraos), ¡pása-y cada casu...!
Del so usu como sustantivos, surden dellos emplegos yá lexicalizaos
dafechu. Ye'l casu de un cualquiera, una cualquiera, con un significáu
despeutivu: Antón nun ye un cualquiera "nun ye una persona vulgar,
despreciatible"; tampocu nun camuda nel plural: nun son unos cualquiera.
Tamién ye'l casu de la nada: tien mieu a la nada, l'infinitu y la
nada son un misteriu.
3.2 Carauterístiques gramaticales
No que se refier a les formes, un, dalgún, dél, nengún y dalu presenten
variaciones de xéneru y númberu; por exemplu: dalgún home, dalguna
muyer, carbón dalguno, dalgunos carbayos, dalgunes cases.
XI.
Los indefiníos
123