Gramática - Academia de la Llingua Asturiana

XI.
Los indefiníos
122
Per otru llau, nengún, naide, nada y dalu estrémense por ufiertar conteníu
negativu. De toes maneres, n'oraciones condicionales o interrogatives, nes
que ta presente un conteníu d'irrealidá, puen alternar col correspondiente
indefiníu de conteníu positivu: nun sé si habrá nengún que pueda ayudanos
o nun sé si habrá dalgún que pueda ayudanos, ¿habrá naide que lo
sepa facer? o ¿habrá daquién que lo sepa facer?, a saber si hai nada n'horru
o a saber si hai dalgo n'horru.
Estos indefiníos de conteníu negativu constrúinse con nun o con otres
pallabres negatives. Cuando estos indefiníos apaecen posverbales, la
negación nun ta presente: nun lo fizo nengún, nun vieno naide, nun traxo
nada. Cuando son preverbales, la negación nun pue tar presente o faltar:
nengún nun lo fizo o nengún lo fizo, naide nun vieno o naide vieno, nada
nun traxo o nada traxo.
Esti conteníu negativu tamién puen llogralu dalgún, daquién y daqué en
delles oraciones negatives: nun fixo cosa dalguna, nun hai daquién que lo
pueda facer, nun hai daqué motivu pa tantu xaréu.
El conteníu asociáu a "persona" y a "negación" que tien naide, pue espresase
tamién per aciu d'una riestra d'espresiones que, nun pudiendo cuntase
como indefiníos, ufierten nun contestu negativu un significáu igual o
asemeyáu. Asina, persona nacida, nacíu, cristianu, un alma, etc. Exemplos:
nun hai persona nacida que lo aguante, nun había nacíu qu'atopare la
solución, nun hai cristianu que lo entienda, nun vieno un alma al pueblu.
Pela so parte, el conteníu asociáu a "cosa" y "negación" que tien nada ye
posible espresalu tamién, en contestos negativos, con espresiones como
castra, consolancia, cosa nacida, cruz, gota, gotera, mechu, miga, migaya,
migayu, mizcu, pelotada, pelu, perru, plizca, plizcu, res, sacre, seña,
vierbu, etc. Exemplos: nun hai cosa nacida que nun conoza, nun tien gota
de rocea, nun vemos migaya pela nueche, nun gana un perru, nun fai un
res pol fíu, taba ellí ensin falar un vierbu.
N'emplegu sustantivu, los indefiníos ún una algamen conteníu impersonal;
con esti usu llógrase la imprecisión no que se refier a la persona gramatical.
Exemplos: ún nun sabe qué facer neses ocasiones, toles culpes-y
les echen a una, una ye como ye y non como-y prestaría ser. Asemeyáu
conteníu impersonal pue llograse per aciu de cualquiera y la contraición
caún ~ caúnu, caúna, caúno: cualquiera sabe qué facer neses ocasiones,
caún ye como ye, diéronmos un premiu a caúna, sidra hai caúno que nun
hai quien lo beba.