Gramática - Academia de la Llingua Asturiana

ellos dixeron lo que-yos paeció; les vecines, toes elles foron falar del problema
col alcalde; ¿la lleña? moyóse too ello col orbayu; la casa, quedó
toa ella a escures; axuntémonos toos nós (nosotros) nuna espicha; agradeciéronvos
a toos vós (vosotros) el vuesu favor. Amás, esti mesmu indefiníu,
si se convierte nun auténticu sustantivu, garra'l significáu de "totalidá,
conxuntu total": Dios ye'l tou, les obres d'esti escritor formen un tou
coherente. Cuando a esti mesmu indefiníu-y siguen les diverses formes del
artículu, fórmense les contraiciones tol tola tolo tolos toles.
Na so condición d'axetivos, estos indefiníos puen alverbializase fixándose
na forma del neutru (ver XXIII.3.7.3). Exemplos: trabayen poco, ta abondo
cansáu, gústa-yos bastante caminar, elles yeren muncho necies, muévense
demasiao pelos chigres, son del too atentos. Nesti sen, munchu -a
-o, cuando s'alverbializa, preséntase coles formes equivalentes muncho o
mui: ye muncho blancu o ye mui blancu.
L'indefiníu tou toa too, anque formalmente nun s'alverbializa, pue presentar
un comportamientu cuasi qu'alverbial cuando s'emplega como subordináu
d'un axetivu y concordando con elli. Nestos casos vien a equivalir
en significáu a "dafechu, del too, enteramente". Exemplos: púnxose tou
contentu cuando-y lo dixeron, esa puerta ta toa esgonciada, a les collacies
atopéles toes murnies.
A nun ser tou, el restu almite —alternando col usu axetivu— la construcción
partitiva, que consiste nuna sustantivación qu'establez concordancia
con un sustantivu subordináu; ver XXII.2.12. Exemplos: mercó poques
peres o mercó poques de peres, carguen abondu carbón o carguen abondo
de carbón, tien munchos años o tien munchos d'años.
El cuantificador pocu -a -o, en plural, pue reforzase per aciu del indefiníu
unos unes: traxo unos pocos garitos, vense unos pocos llobos per equí,
echasti unes poques palaes.
2.1.2 CARAUTERÍSTIQUES GRAMATICALES
Los más d'estos indefiníos ufierten variación de xéneru y númberu: abondu
fumu, abonda lleña, fumu abondo, lleña abondo, abondos carbayos,
abondes cases. Bastante namái tien variación de númberu: bastante fumu,
bastante ropa, bastantes homes, bastantes muyeres.
Los cuantificadores absolutos almiten, como tou axetivu, l'amestadura de
los sufixos diminutivos, aumentativos o despeutivos, camudando d'estremaes
maneres el so significáu. Namái l'usu fai más o menos corrientes dal-
XI.
Los indefiníos
117