Mortalidad en la niñez : una base de datos - Cepal
Mortalidad en la niñez : una base de datos - Cepal
Mortalidad en la niñez : una base de datos - Cepal
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Aspectos metodológicos<br />
En re<strong>la</strong>ción a <strong>la</strong> <strong>de</strong>finición <strong>de</strong> cada indicador.<br />
Los indicadores seleccionados, tasa <strong>de</strong> mortalidad <strong>de</strong><br />
m<strong>en</strong>ores <strong>de</strong> 5 años y tasa <strong>de</strong> mortalidad infantil, no son<br />
estrictam<strong>en</strong>te tasas (5) sino probabilida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> morir <strong>en</strong> <strong>de</strong>terminado<br />
período.<br />
INDICADOR DEFINICIÓN<br />
Tasa <strong>de</strong> mortalidad <strong>de</strong> m<strong>en</strong>ores<br />
<strong>de</strong> 5 años ó <strong>en</strong> <strong>la</strong> <strong>niñez</strong><br />
Tasa <strong>de</strong> mortalidad infantil ó<br />
<strong>de</strong> m<strong>en</strong>ores <strong>de</strong> 1 año<br />
Es <strong>la</strong> probabilidad <strong>de</strong> morir<br />
<strong>en</strong>tre el nacimi<strong>en</strong>to e <strong>la</strong> edad<br />
exacta <strong>de</strong> 5 años o antes <strong>de</strong><br />
cumplir 5 años. Expresada por<br />
mil nacidos vivos q(5).<br />
Es <strong>la</strong> probabilidad <strong>de</strong> morir<br />
<strong>en</strong>tre el nacimi<strong>en</strong>to e <strong>la</strong> edad<br />
exacta <strong>de</strong> 1 año o antes <strong>de</strong><br />
cumplir un año. Expresada por<br />
mil nacidos vivos q(1).<br />
Para el cálculo <strong>de</strong> q(1) y q(5) no sólo se dispone <strong>de</strong> fu<strong>en</strong>tes<br />
diversas cómo también <strong>de</strong> difer<strong>en</strong>tes métodos que<br />
pued<strong>en</strong> ser aplicados <strong>de</strong>p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>do <strong>de</strong> <strong>la</strong> fu<strong>en</strong>te disponible.<br />
Cada método ti<strong>en</strong>e a su vez sus propias limitaciones.<br />
Por lo tanto hay diverg<strong>en</strong>cias importantes <strong>en</strong> <strong>la</strong>s<br />
estimaciones <strong>de</strong> q(1) y q(5) <strong>de</strong>p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>do <strong>de</strong> <strong>la</strong> fu<strong>en</strong>te y<br />
método utilizado.<br />
Los métodos directos utilizan información <strong>de</strong>l sistema <strong>de</strong><br />
estadísticas vitales; <strong>de</strong> <strong>la</strong>s tab<strong>la</strong>s <strong>de</strong> mortalidad, <strong>de</strong> los<br />
<strong>datos</strong> <strong>de</strong> historia <strong>de</strong> nacimi<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> <strong>la</strong>s <strong>en</strong>cuestas <strong>de</strong>mográficas.<br />
Por otra parte, los métodos indirectos son<br />
<strong>de</strong>rivados <strong>de</strong> <strong>la</strong>s preguntas <strong>de</strong> hijos t<strong>en</strong>idos nacidos vivos<br />
e hijos sobrevivi<strong>en</strong>tes según edad <strong>de</strong> madre con información<br />
prov<strong>en</strong>i<strong>en</strong>te <strong>de</strong> los c<strong>en</strong>sos <strong>de</strong> pob<strong>la</strong>ción, y <strong>la</strong>s<br />
<strong>en</strong>cuestas <strong>de</strong>mográficas y <strong>de</strong> hogares.<br />
Todos los métodos indirectos utilizan tab<strong>la</strong>s mo<strong>de</strong>lo <strong>de</strong><br />
mortalidad para ajustar los <strong>datos</strong> según estructura por<br />
eda<strong>de</strong>s a un patrón g<strong>en</strong>eral. Las estimaciones <strong>de</strong> q(1)<br />
son más s<strong>en</strong>sibles a <strong>la</strong> elección <strong>de</strong>l mo<strong>de</strong>lo que <strong>la</strong>s estimaciones<br />
<strong>de</strong> q(5). Los métodos indirectos supon<strong>en</strong> fecundidad<br />
constante y pob<strong>la</strong>ción cerrada a <strong>la</strong> migración.<br />
A<strong>de</strong>más, <strong>la</strong>s estimaciones prov<strong>en</strong>i<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> <strong>la</strong>s mujeres<br />
muy jóv<strong>en</strong>es suel<strong>en</strong> pres<strong>en</strong>tar problemas, especialm<strong>en</strong>te<br />
<strong>la</strong>s <strong>de</strong>l grupo 15–19.<br />
En lo g<strong>en</strong>eral los métodos indirectos sobreestiman <strong>la</strong> mortalidad<br />
<strong>en</strong> <strong>la</strong> <strong>niñez</strong> y los métodos directos <strong>la</strong> subestiman.<br />
Si bi<strong>en</strong> esto no es <strong>una</strong> reg<strong>la</strong> <strong>de</strong>be ser tomado <strong>en</strong> cu<strong>en</strong>ta<br />
cuando se analizan <strong>la</strong>s estimaciones según fu<strong>en</strong>te y método<br />
<strong>de</strong> estimación.<br />
(5) Como tasa se <strong>en</strong>ti<strong>en</strong><strong>de</strong> el coci<strong>en</strong>te <strong>en</strong>tre <strong>la</strong>s <strong>de</strong>funciones ocurridas <strong>en</strong> un<br />
período <strong>de</strong> personas <strong>de</strong> <strong>de</strong>terminada edad y el tiempo vivido por <strong>la</strong>s personas<br />
<strong>de</strong> esta edad <strong>en</strong> el período consi<strong>de</strong>rado.<br />
La selección <strong>de</strong>l método y fu<strong>en</strong>te a utilizar <strong>de</strong>p<strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>de</strong><br />
los propósitos <strong>de</strong> nuestras estimaciones. Ya sea estimar<br />
nivel <strong>de</strong> mortalidad, t<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cias, difer<strong>en</strong>ciales o brechas.<br />
También se recomi<strong>en</strong>da analizar todas <strong>la</strong>s estimaciones<br />
que se pueda obt<strong>en</strong>er <strong>de</strong> <strong>la</strong> pob<strong>la</strong>ción <strong>en</strong> estudio, y adoptar<br />
<strong>la</strong> que se consi<strong>de</strong>re prov<strong>en</strong>ga <strong>de</strong> <strong>una</strong> mejor fu<strong>en</strong>te y<br />
<strong>de</strong>l método más robusto o bi<strong>en</strong> un promedio <strong>de</strong> varias<br />
estimaciones que se pueda pon<strong>de</strong>rar según <strong>la</strong> calidad<br />
<strong>de</strong> cada estimación.<br />
Otra fu<strong>en</strong>te <strong>de</strong> información utilizada para evaluar los niveles<br />
y t<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> q(1) y q(5) son los valores implícitos <strong>en</strong><br />
<strong>la</strong>s estimaciones y proyecciones <strong>de</strong> pob<strong>la</strong>ción e<strong>la</strong>boradas<br />
por el método <strong>de</strong> los compon<strong>en</strong>tes <strong>de</strong>mográficos. Estas<br />
estimaciones son e<strong>la</strong>boradas por <strong>la</strong>s instituciones nacionales<br />
correspondi<strong>en</strong>tes y g<strong>en</strong>eralm<strong>en</strong>te a nivel nacional<br />
y áreas mayores con asesoría o <strong>en</strong> consulta <strong>de</strong>l CELADE.<br />
Cabe resaltar que para aplicar el método <strong>de</strong> los compon<strong>en</strong>tes<br />
se construy<strong>en</strong> tab<strong>la</strong>s <strong>de</strong> mortalidad por sexo, para<br />
años alre<strong>de</strong>dor <strong>de</strong> los c<strong>en</strong>sos <strong>de</strong> pob<strong>la</strong>ción, y <strong>la</strong> q(1) y q(5)<br />
para ambos sexos son un indicador <strong>de</strong> salida obt<strong>en</strong>idos<br />
por interpo<strong>la</strong>ción <strong>de</strong> tab<strong>la</strong>s <strong>de</strong> mortalidad según el nivel<br />
<strong>de</strong> esperanza al nacimi<strong>en</strong>to.<br />
Aunque <strong>la</strong>s estimaciones y proyecciones <strong>de</strong> pob<strong>la</strong>ción sean<br />
monitoreadas constantem<strong>en</strong>te, <strong>la</strong> División <strong>de</strong> Pob<strong>la</strong>ción<br />
<strong>de</strong> <strong>la</strong>s Naciones Unidas <strong>la</strong>s publica a cada dos años <strong>en</strong> el<br />
“World Popu<strong>la</strong>tion Prospects” (6) y el CELADE <strong>la</strong>s revisa<br />
cuando nuevos anteced<strong>en</strong>tes aportan evid<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> cambios<br />
importantes <strong>en</strong> <strong>la</strong> dinámica <strong>de</strong>mográfica. Por otro<br />
<strong>la</strong>do, <strong>en</strong> muchos países <strong>de</strong> <strong>la</strong> región son revisadas so<strong>la</strong>m<strong>en</strong>te<br />
a raíz <strong>de</strong> los <strong>datos</strong> <strong>de</strong> un nuevo c<strong>en</strong>so <strong>de</strong> pob<strong>la</strong>ción,<br />
pudi<strong>en</strong>do pres<strong>en</strong>tar mayor discrepancia con fu<strong>en</strong>tes<br />
<strong>de</strong> <strong>datos</strong> posteriores.<br />
Las estimaciones <strong>de</strong>l IGME <strong>de</strong> <strong>la</strong> probabilidad <strong>de</strong> morir<br />
antes <strong>de</strong>l primer año <strong>de</strong> vida y antes <strong>de</strong> los cinco años,<br />
pres<strong>en</strong>tadas <strong>en</strong> esta publicación para cada país <strong>de</strong> <strong>la</strong> región,<br />
se <strong>de</strong>terminaron a partir <strong>de</strong> los resultados obt<strong>en</strong>idos<br />
<strong>de</strong> <strong>la</strong>s diversas fu<strong>en</strong>tes y <strong>la</strong> aplicación <strong>de</strong> <strong>una</strong> metodología<br />
específica que será pres<strong>en</strong>tada más a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte.<br />
En cuanto a <strong>la</strong> mortalidad por área <strong>de</strong> resid<strong>en</strong>cia y grupos<br />
socioeconómicos (aproximando este último concepto<br />
por el nivel <strong>de</strong> instrucción <strong>de</strong> <strong>la</strong> madre), no todas <strong>la</strong>s<br />
fu<strong>en</strong>tes <strong>de</strong>l cuadro 1, disponibles para realizar estimaciones<br />
para el total <strong>de</strong>l país, permit<strong>en</strong> obt<strong>en</strong>er estimaciones<br />
<strong>de</strong>sagregadas, y más aún confiables. En <strong>la</strong> mayoría <strong>de</strong> los<br />
países <strong>la</strong> mortalidad según estratos se obtuvo a partir <strong>de</strong><br />
c<strong>en</strong>sos y <strong>en</strong>cuestas.<br />
(6) La última versión correspon<strong>de</strong> a <strong>la</strong> revisión 2008.<br />
<strong>Mortalidad</strong> <strong>en</strong> <strong>la</strong> <strong>niñez</strong><br />
INTRODUCCIÓN<br />
11