Andrea Camilleri, Donna Leon y Michael Gregorio: tres ... - La Opinión
Andrea Camilleri, Donna Leon y Michael Gregorio: tres ... - La Opinión
Andrea Camilleri, Donna Leon y Michael Gregorio: tres ... - La Opinión
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
sábado, 6 de enero de 2007 ✱ SUPLEMENTO DE CULTURA DE <strong>La</strong> <strong>Opinión</strong> A Coruña<br />
180<br />
NÚMERO<br />
Novela<br />
Negra<br />
<strong>Andrea</strong> <strong>Camilleri</strong>, <strong>Donna</strong> <strong>Leon</strong> y <strong>Michael</strong> <strong>Gregorio</strong>:<br />
<strong>tres</strong> buenos autores para aligerar las fiestas<br />
✱L CTURAS 7 ✱ ART 8 y 9 PANTALLAS 10 y 11E✱<br />
✱ RITMOS 13<br />
✱ TEB OS 16<br />
Diego Ameixeiras Centenario RAG El cine que viene Caetano Veloso Spiderman<br />
E E
2<br />
s<br />
SABERe<br />
sábado, 6 de enero de 2007 ✱ SUPLEMENTO DE CULTURA DE <strong>La</strong> <strong>Opinión</strong> A Coruña<br />
TIENDAS CONSULTADAS: El Corte Inglés. Carrefour, Librería Arenas y Librería Colon Lista confeccionada del 25 al 31 de diciembre.<br />
DVD Discos<br />
Libros<br />
POR LAS SOLAPAS<br />
LA CASA DE LA GUERRA<br />
James Carroll<br />
Crítica<br />
800 páginas. 2007<br />
El pentágono, ese Ministerio<br />
mundial de la Guerra, es hoy<br />
un poder incontrolado que<br />
puede decidir la suerte de<br />
nuestras vidas.<br />
Su ascenso se fraguó en las décadas de la guerra<br />
fría, cuando los miedos de uno y otro bando<br />
llevaron a una acumulación insensata de armas<br />
de destrucción masiva: pero su poder ha seguido<br />
creciendo una vez terminada ésta, en una<br />
evolución irracional que ha llevado a que Estados<br />
Unidos, que gastan más en defensa que<br />
todos los demás estados del mundo sumados,<br />
sean incapaces de imponerse a un puñado de<br />
insurgentes en Afganistán, Somalia o Irak<br />
Novedades<br />
CARTAS DE PAPÁ NOEL<br />
Todos saben lo<br />
ocupado que está<br />
Papá Noel en diciembre,<br />
¿pero<br />
qué hace el resto<br />
del año? Esta colección<br />
de cartas<br />
y dibujos que Tolkien escribía<br />
cada año como Papá Noel revela<br />
alguno de estos secretos.<br />
Novedades<br />
Los más vendidos<br />
Estrenos<br />
PERFORACIONES<br />
¿Debe un padre<br />
hacer cualquier<br />
cosa para ayudar<br />
a su hija? ¿Cabe<br />
la esperanza de<br />
la reconciliación<br />
entre un hombre<br />
y una mujer separados por la<br />
muerte de un hijo? ¿Se puede<br />
perdonar todo?<br />
LA ESPERADA<br />
Kathleen Mcgowan<br />
Umbriel<br />
480 páginas. 2007<br />
Mientras recorre Jerusalén en<br />
busca de documentación para<br />
su próximo libro, Maureen<br />
tiene extrañas visiones en las<br />
que aparece una enigmática mujer. Es sólo una<br />
de las señales que la empujan a averiguar el misterio<br />
de María Magdalena y a comprender su<br />
verdadero papel en la historia. Maureen viaja<br />
hasta Occitania, la tierra donde sigue vivo el<br />
legado de los cátaros, y allí descubre que María<br />
fue esposa de Jesús y fundadora de una dinastía<br />
sagrada que llega hasta nuestros días.<br />
<strong>La</strong> verdad está escrita de su puño y letra en el<br />
único evangelio auténtico... un documento oculto<br />
desde hace siglos y que sólo otra mujer, la esperada,<br />
puede sacar a la luz.<br />
LA ÚLTIMA NOCHE<br />
Diez relatos<br />
magistrales, en<br />
los que, a partir<br />
del retrato íntimo<br />
de las relaciones<br />
entre<br />
hombres y<br />
mujeres, salen a la luz los<br />
temas favoritos del autor:<br />
amor, desengaño, soledad,...<br />
OBRAS CASTELAO T. 1<br />
Todas as obras<br />
de ficción de<br />
Castelao aparecen<br />
reunidas<br />
neste tomo. A<br />
edición, a cargo<br />
de Manuel Rosales,<br />
inclúe numerosas notas a<br />
pé de páxina e unha introducción<br />
do autor.<br />
AS MÁSCARAS DE CRONOS<br />
Ramón Caride Ogando<br />
Xerais<br />
2007<br />
As máscaras de Cronos reúne<br />
a poesía de Ramón Caride<br />
entre 1994 e 2005. Un volume<br />
que inclúe os libros éditos<br />
Cerne das labaredas (1994), Flor no<br />
deserto (1995), e Xeografías do sal (1999) e<br />
os libros inéditos Diacrónica (2002), Addenda<br />
(2002-2005), ademais dun epílogo do brasileiro<br />
A. Soares de Moura. As mascaras de Cronos<br />
alerta sobre a importancia da obra dun<br />
poeta que para o crítico Vicente Araguas constitúe<br />
“unha rosa, digámolo, tan exiquisita<br />
como irregular, con vocación lírica e épica,<br />
compatible cunha dedicación narrativa que ten<br />
acadado importantes metas e galardóns”.<br />
O PESCADOR DE CANA<br />
Lonxe de toda<br />
novela-espectáculo,<br />
este<br />
libro, olla para<br />
as tebras do<br />
espírito, para a<br />
marxinalidade<br />
que orla o gran teatro<br />
da nosa sociedade.<br />
UMHA CABANA NA LÚA<br />
J.R..Tolkien, El Aleph Editores Francisco Afilado,Tropismos James Salter, Salamandra Castelao , Galaxia Xóan Fuentes Castro,Toxosoutos Jaureguizar, Baía Edicións<br />
A vida dun<br />
líder nunca é<br />
doada. Menos<br />
cando ese líder<br />
ten dez anos e<br />
unha nai que<br />
chora coas<br />
telenovelas e decidiu chamar<br />
Aquilino Antonio ao<br />
seu cativo.<br />
Los más vendidos en castellano Os máis vendidos en galego<br />
CORSARIOS<br />
DEL LEVANTE<br />
LA CATEDRAL DEL MAR ESTAMBUL: MEMORIAS...<br />
Arturo Pérez-Reverte,Alfaguara Ildefonso Falcones , Grijalbo Orhan Pamuk, Mondadori<br />
“Durante casi<br />
dos años serví<br />
con el capitán<br />
Alatriste en las<br />
galeras de<br />
Nápoles. Por<br />
eso hablaré<br />
ahora de corsarios, abordajes,<br />
matanzas y saqueos.<br />
Así conocerán como mi<br />
patria era respetada...”<br />
PUNTO<br />
Joaquín Sabina<br />
Pop-rock<br />
M. ESTRATEGICO<br />
Sabina remasterizada<br />
toda su obra y la reedita<br />
en dos cajas de<br />
lujo que , como dos<br />
siamesas , deben<br />
tenerse juntas. <strong>La</strong> primera contiene sus<br />
siete primeros discos; el segundo, la<br />
discografía y colaboraciones de su<br />
segunda etapa.<br />
El grupo italiano Il<br />
Divo arrasa en las<br />
listas de ventas de<br />
nuestro país. Siempre,<br />
su último<br />
disco, es número<br />
uno en Galicia.<br />
SIN TI<br />
<strong>La</strong> Barcelona<br />
medieval en<br />
tiempos de la<br />
construcción<br />
del templo de<br />
Santa María<br />
del Mar conforma<br />
el escenario de esta<br />
soberbia recreación histórica<br />
repleta de intriga, violencia<br />
y pasión.<br />
A CORUÑA<br />
1 Siempre<br />
Il Divo<br />
2 OT 2006 Adelante<br />
Varios<br />
3 Guapa<br />
<strong>La</strong> oreja de Van Gogh<br />
4 Navidades<br />
Luis Miguel<br />
5 El tren de los momentos<br />
Alejandro Sanz<br />
Lucía cae en la<br />
bañera en un absurdo<br />
accidente mientras<br />
Toni, su marido,<br />
se está acostando, su<br />
hija Alba habla por<br />
teléfono con alguna<br />
amiga y Sergio, se<br />
atiborra de pizza.<br />
Alejandro Sanz<br />
sigue en los mejores<br />
puestos de la<br />
lista de éxitos de<br />
nuestro país. Su<br />
trabajo es todo un<br />
descubrimiento.<br />
Una maravillosa<br />
mezcla<br />
de las memorias<br />
y los<br />
recuerdos del<br />
autor con el<br />
retrato palpitante<br />
de una de las ciudades<br />
más fascinantes del<br />
mundo. El escritor turco<br />
oscila del plano histórico<br />
al autobiográfico.<br />
THE BLINDING<br />
Babyshambles<br />
Pop-rock<br />
CAPITOL<br />
Cinco canciones<br />
producidas y compuestas<br />
por la propia<br />
banda. Tras haber<br />
tenido que posponer<br />
la gira, Babyshambles anuncian nuevas<br />
fechas añadiendo a gira por nuestro<br />
país.<br />
PASADO DE VUELTAS<br />
Bobby siempre ha<br />
soñado con conducir<br />
muy rápido como su<br />
padre, que abandonó<br />
a su familia para<br />
perseguir su sueño<br />
en las carreras.<br />
<strong>La</strong> madre de Ricky<br />
se preocupa.<br />
ESPAÑA<br />
1 Guapa<br />
<strong>La</strong> oreja de Van Gogh<br />
2 Siempre<br />
Il divo<br />
3 OT 2006 Adelante<br />
Varios<br />
4 Nuestro Amor<br />
RBD<br />
5 El tren de los momentos<br />
Alejandro Sanz<br />
OS LIBROS<br />
OLLOS DE AUGA PEPA<br />
ARDEN MAL<br />
A LOBA<br />
Manuel Rivas, Xerais Domingo Villar, Galaxia Carlos G. Reigosa, Xerais<br />
Esta é a agardada<br />
novela de<br />
Rivas que se<br />
desenvolve<br />
nun período<br />
que vai dende<br />
1881 ata os<br />
nosos días, entre o falecemento<br />
de George Borrow<br />
e o dun vello anarquista<br />
galego chamado Polca.<br />
SUEÑA<br />
Juanito Makandé<br />
WORLD MUSIC<br />
El fundador y compositor<br />
de Radio<br />
Makandé nos presenta<br />
su nuevo trabajo<br />
en solitario donde<br />
fusiona jazz, funk, flamenco, reggae y<br />
pop. Doce temas para escuchar y analizar<br />
cada una de sus letras.<br />
Esta jovencita<br />
cantante estadounidense<br />
consigue<br />
el número uno<br />
con su disco Evolution.<br />
Ella puede<br />
con Eminen.<br />
BTK, ASESINO EN SERIE<br />
Escalofriante thriller<br />
basado en hechos<br />
reales. Uno de los<br />
casos más terribles<br />
de la historia del crimen<br />
americano, en<br />
la que un asesino en<br />
serie prolongó su<br />
matanza 17 años.<br />
EEUU<br />
1 Evolution<br />
Ciara<br />
2 Eminen presents the...<br />
Eminen<br />
3 The sweet escape<br />
Gwen Stefani<br />
4 BSO Hannah Montana<br />
Varios<br />
5 Now 23<br />
Varios<br />
Protagonizada<br />
polo inspector<br />
Caldas, un<br />
personaxe co<br />
que axiña se<br />
han familiarizar<br />
lectores e<br />
lectoras, esta obra salienta<br />
por combinar suspense,<br />
personaxes orixinais,<br />
ambiente urbano e humor.<br />
Pop-rock<br />
EL ARTE DE ESTRANGULAR<br />
Una comedia donde<br />
la intriga es parte de<br />
una trama llena de<br />
sentimientos, sensaciones<br />
y un arte difícil<br />
de explicar. Un<br />
artista de gran talento<br />
sueña en convertirse<br />
en un nuevo Picasso.<br />
Diez años después,<br />
Gary, Mark,<br />
Howard y Jason<br />
regresan al<br />
panorama musical<br />
y lo hacen por<br />
todo lo alto.<br />
A nova publicación<br />
do<br />
escritor nado<br />
na provincia<br />
de Lugo é<br />
unha novela<br />
memorable<br />
que, por riba da lenda, nos<br />
reconcilia coa verdadeira<br />
historia desta famosa bandoleira<br />
galega.<br />
SHOWGIRL HOMECOMING LIVE<br />
Kylie Minogue<br />
Pop-rock<br />
Este nuevo trabajo<br />
es un doble disco en<br />
directo. Es su vuelta<br />
a los escenarios tras<br />
su retirada temporal<br />
de los escenarios. Grabado durante el<br />
mes de noviembre de 2006 en uno de<br />
sus conciertos en Sidney, Australia.<br />
GRAN BRETAÑA<br />
1 Beatiful World<br />
Take That<br />
2 Stops the clocks<br />
Oasis<br />
3 The love album<br />
Westlife<br />
4 Twenty Five<br />
George <strong>Michael</strong><br />
5 Siempre<br />
Il Divo<br />
IN THE MIX<br />
Cuando Daniel el<br />
pinchadiscos del club<br />
de moda de Nueva<br />
York, salva la vida a<br />
un jefe de la mafia,<br />
es recompensado con<br />
un trabajo protegiendo<br />
a Dolly, la guapa<br />
hija del capo.
Ensayos<br />
Méndez<br />
Ferrín<br />
Sen dúbida a referencia<br />
máis erudita da narrativa<br />
galega, o escritor e<br />
académico Xosé Luís<br />
Méndez Ferrín achega<br />
nunha serie de artigos<br />
a súa sabedoría sobre<br />
as orixes dos nomes e<br />
apelidos do noso país<br />
Flor de raros (I)<br />
XOSÉ LUIS MÉNDEZ FERRÍN<br />
Ao lector:<br />
1.- A semana pasada rematamos<br />
de encher e rasar o noso ferrado<br />
de apelidos, que resultaron ser<br />
cento e cuarenta e catro.<br />
2.- Como complemento final do noso<br />
Consultorio abrimos hoxe unha serie<br />
que titularemos Flor de Raros. Nela<br />
trataremos de dezanove apelidos que<br />
teñen como característica común a de<br />
ser usados por poucos galegos até o<br />
extremo de certos deles achárense en<br />
perigo de extinción. Mesmo algúns dos<br />
apelidos que serán comentados, sendo<br />
galegos, deixaron de ser usados en<br />
Galicia aínda que se conservan fóra<br />
dela. Facémoos acordantes de que,<br />
para salvar da desaparición un apelido,<br />
pódese recurrir a dúas solucións legais.<br />
Unha, unindo no Rexistro Civil o primeiro<br />
e o segundo. Dúas, cambiando a<br />
orde dos apelidos tamén no Rexistro<br />
Civil.<br />
3.- Compre saber que se celebrou en<br />
Pontevedra o Congreso Galego de<br />
Onomástica con caracter internacional.<br />
Os interesados na materia deberán<br />
estar atentos á publicación das actas<br />
deste Congreso cuxa lectura ha servirnos<br />
a todos de proveito.<br />
4.- É unha boa noticia a presenza<br />
recente en rede da páxina Cartográfica<br />
dos apelidos de Galicia. Este utilísimo<br />
centro de consulta recolle todos os apelidos<br />
usados polos galegos en primeiro<br />
e en segundo lugar. Cuantifícaos e distribúeos<br />
no mapa por concellos. Pódese<br />
acceder desde a páxina do Instituto<br />
da Lingua Galega www.usc.es/ilgas/<br />
pinchando na ligagón “Cartografía”. A<br />
este respecto tamén pode resultar de<br />
utilidade a páxina do madrileño Instituto<br />
Nacional de Estadística que nos<br />
informa dos apelidos usados en España<br />
(só por máis de <strong>tres</strong> persoas) cuantificando<br />
estes e localizándoos por provincias.<br />
Compre marcar www.ine.es<br />
1. BELVÍS.- Usa este apelido unha<br />
única persoa residente en Vigo aínda<br />
que coñecemos outras que levan a<br />
variante Balbís. É apelido tomado dalgún<br />
dos topónimos Belvís, como os<br />
que existen nos concellos de Touro, O<br />
Carballiño, Tordoia, Carral, o mesmo<br />
do convento compostelán do mesmo<br />
nome. Este Belvís provén dun “Bellum<br />
Uisum seguramente. En lalín bellus/-a/um<br />
(de *dwenolos, Ernout-Meillet) era<br />
un diminutivo familiar de bonus “bo”<br />
propio da lingua femenil que acabou<br />
por arruinar pulcher e que, en competición<br />
a pulso con formosus, dominou nas<br />
linguas románicas resultando en galego<br />
bela/-o e fermosa/-o (Meyer-Lübke<br />
1027 e Bloch-Wartburg so a voz beau).<br />
De xeito que o primeiro elemento de<br />
Belvís é belo con apócope. Tamén en<br />
latín, derivado do verbo video “ver”,<br />
aparece un substantivo uisum (neutro)<br />
“visión, aparición, soño”, uisum que se<br />
amosa arreo nos topónimos O Viso que<br />
tamén dan en apelido. Así que o segundo<br />
elemento de Belvís é, extremamente<br />
apocopado, viso co significado que fica<br />
dito. Belvís (de *Bellum Uisum) sería<br />
“fermosa visión”. O que pode ser interpretado<br />
por activa ou por pasiva: ou ben<br />
“casa desde a que se goza dunha bela<br />
visión”, ou ben “casa que enxergaba de<br />
lonxe se amosa bela como unha visión”.<br />
Belvís forma parte da nomenclatura de<br />
edificios batizados polos seus donos<br />
con nomes fachendosos e meliorativos<br />
referidos ás vistas como Miraflores,<br />
Miragaia, Bela Vista e así. Ponse Cunqueiro:<br />
“Belvís.- Pazo a dúas leguas de<br />
Miranda, onde era adeministrador o<br />
señor Enano das Pamelas. Vivía nil as<br />
condesiñas de Folgar moi afeitas ao<br />
requesón e ás fitas de París, e tiñan un<br />
Ra<br />
ros r ros<br />
cadelo pitís a quen Don Merlín ensinou<br />
a asubiar unhas alborada”. Fermosa<br />
bisutería!<br />
2. BORBÓN.- Pódese considerar<br />
apelido galego e úsano na Coruña 7 persoas<br />
así como 15 nas Asturias. O río<br />
Borbón é un afluente do Arnego que, á<br />
súa vez, verte as augas no Ulla (todos<br />
hidrónimos de fasquía paleuropea). De<br />
aí virá o apelido, posibelmente a través<br />
dalgunha aldea que non aparece no<br />
Nomenclátor e que tirase o seu nome do<br />
do río. No indoeuropeo sitúa Julius<br />
Pokorny a raíz 2 * bher- que acumula as<br />
ideas de auga a “ferver, agurgullar,<br />
abrollar, nacer”. Esta raíz deixou nas<br />
linguas indoeuropeas proxenie múltiple,<br />
incluindo na proxenie os verbos galegos<br />
que acabamos de pór aquí para definirmos<br />
o sentido semántico de tal *bher- a<br />
excepción de nacer. Son moitos os<br />
nomes de lugar e hidrónimos galegos<br />
que veñen de aí: Borbella, Gorgullón,<br />
Borbén, Barbaña, Bermaña, sen esquencer<br />
as Burgas de Ourense e de Caldas<br />
nin, por suposto, o Borbón de que agora<br />
se trata. Uns vacilan na orixe céltica<br />
deste Borbón e familiares (o deus galo<br />
Borva e outros teónimos galegos e lusitanos<br />
son chamados en socorro de tal<br />
hipótese) e hai quen, vendo a extensión<br />
hidronímica da raíz indoeuropea, razoan<br />
as súas orixes no substrato paleuropeo.<br />
En todo caso o Bourbon francés<br />
camiña a par deste noso Borbón que<br />
nada ten que ver coa realeza.<br />
3. COMPOSTELA.- Apelido tan<br />
galego coma este desapareceu do País<br />
mesmo que 14 persoas aínda o usen en<br />
Madrid. Vén do topónimo Compostela<br />
que, alén de na cidade principal que o<br />
fai famoso, aparece nos concellos de<br />
Melide, A Merca e Lobios. Tamén hai<br />
Compostela, no N. de Portugal, en<br />
Fafe, Gondomar e Vila Nova de Familacão.<br />
A Compostela de Lobios, que dá<br />
bon viño na ribeira do Limia, é famosa<br />
porque o palco da música está construído<br />
sobre un carballo. Para Compostela<br />
non é críbel o étimo campus stellae<br />
e coido que si que certan aqueles que<br />
propuxeron un derivado do verbo latino<br />
pono ou sexa composita. Tal étimo<br />
sería unha “Compositella que significase<br />
“casa ou vila feituca, linda, xeitosa”,<br />
aínda ben adubada cun diminutivo<br />
-ella que adozaría o nome e o faría<br />
amabilísimo. Achámonos, pois, perante<br />
un nome de lugar que fou batizado<br />
de xeito meliorativo polo seu orgulloso<br />
propietario (V. MIRAGAIA, BELVÍS e<br />
outros). No caso do escultor Compostela<br />
trátase dun nome artístico e non<br />
dun apelido regular. O escultor Compostela<br />
foi republicano e vangardista.<br />
Un día fixo uns bonecos en forma de<br />
pingüíns e foinos plantificar no patín<br />
do Palacio das Cortes de Madrid, por<br />
ser burlar dos impresionantes leóns de<br />
bronce e demais símbolos da monarquía<br />
parlamentaria.<br />
4. DONCOS.- Hai 12 persoas galegos,<br />
maiormente radicadas na área do<br />
Deza, que levan este apelido, alén dos<br />
pactantes literarios (Varela, Jácome)<br />
así chamados na novelística de Otero<br />
Pedrayo. Doncos, sen dúbida, procede<br />
dalgún topónimo, como un ben coñecido<br />
que se encontra no concello das<br />
Nogais. A súa orixe primordial seria<br />
Dominicus “do Señor”, preservando o<br />
ese final do nominativo latino como no<br />
antropónimo vivo de igual procedencia<br />
Domingos (como Carlos ou Calros),<br />
produciría inicialmente un Dongos.<br />
Logo despois, e seguindo certa tendencia<br />
que enxordece o g despois da nasal<br />
(Cangas é Cancas no Val do Fragoso e<br />
no Morrazo), aparecería Doncos. Ou<br />
sexa que Doncos sería “relacionado ou<br />
propio do Señor” supoñemos que feudal<br />
e non Deus. Este Doncos forma parte<br />
dun nutrido continxente de topónimos,<br />
moitos deles revertidos en apelidos, que<br />
radican no latín Dominus “Señor” e que<br />
se van compoñendo de diversos modos,<br />
coma tal: Doniños, Donide, Dónego,<br />
Donón, Dongo (coma o protagonista de<br />
Stenhal) ou Donelle, aos que compre<br />
engadir a serie dos que combinan a abreviatura<br />
Don cun antropónimo principal<br />
como é o caso de Donsión que será examinado<br />
de seguida.<br />
3<br />
SABERe<br />
s<br />
SUPLEMENTO DE CULTURA DE <strong>La</strong> <strong>Opinión</strong> A Coruña ✱ sábado, 6 de enero de 2007
4<br />
sábado, 6 de enero de 2007 ✱ SUPLEMENTO DE CULTURA DE <strong>La</strong> <strong>Opinión</strong> A Coruña<br />
Lecturas<br />
s<br />
SABERe<br />
El Comisario<br />
Protagonizadas por el<br />
comisario veneciano Guido<br />
Brunetti, personaje central<br />
de toda su obra y que<br />
<strong>Donna</strong> <strong>Leon</strong> creó a principios<br />
de los 90, ha publicado<br />
las novelas ‘Muerte en<br />
<strong>La</strong> Fenice’ (1992) que<br />
obtuvo el prestigioso Premio<br />
Suntory a la mejor<br />
novela de intriga, ‘Muerte<br />
en un país extraño’ (1993),<br />
‘Vestido para la muerte’<br />
(1994),‘ Muerte y juicio’<br />
(1995), ‘Acqua alta’<br />
(1996), ‘Mientras dormían’<br />
entre otros.<br />
Novela<br />
negra<br />
<strong>Donna</strong> <strong>Leon</strong>, sin Brunetti<br />
SIN BRUNETTI<br />
<strong>Donna</strong> <strong>Leon</strong><br />
Seix Barral (septiembre 2006)<br />
Páginas: 261<br />
A. M. G.<br />
Através de quince entregas del<br />
comisario Brunetti hemos ido<br />
interpretando y conociendo un<br />
poco mejor a su autora, <strong>Donna</strong><br />
<strong>Leon</strong> (New Jersey, 1942), así como su pensamiento.<br />
De la mano nuevamente de<br />
Seix Barral tenemos en las librerías una<br />
recopilación de textos que en su día fueron<br />
publicados en diferentes medios de la<br />
prensa italiana. En ellos podemos diseccionar<br />
un poco más el pensamiento de esta<br />
escritora, e ir conociendo sus filias y sus<br />
fobias. Es el primer libro que nos llega sin<br />
que el protagonista sea su singular comisario,<br />
de ahí el título, Sin Brunetti.<br />
<strong>La</strong> selección de artículos ha sido dividida<br />
en seis grandes bloques, atendiendo al<br />
asunto al que van referidos: Venecia, la<br />
música, humanos y animales, hombres,<br />
Norteamérica y los libros. Que podríamos<br />
resumirlos en sus pasiones: Venecia, los<br />
libros y las relaciones interpersonales.<br />
Que <strong>Donna</strong> <strong>Leon</strong> es una enamorada de<br />
Venecia y de la ópera no es ningún secreto.<br />
Yo creo que no hay entrevista o comentario<br />
suyo en el que no se vea reflejada esta<br />
pasión. <strong>La</strong> ausencia de coches, de ruidos,<br />
de contaminación, la posibilidad de recorrer<br />
la ciudad andando y deteniéndose a<br />
hablar con los vecinos, las relaciones interpersonales<br />
que se van perdiendo en el<br />
desenfrenado ajetreo diario, son las cues-<br />
tiones que mantienen su amor por Venecia.<br />
Sus textos sobre la ópera son explicativos<br />
y, cuando no, críticos. Su visión de<br />
los directores, sopranos, tenores, del<br />
coro, de la compañía, del papel de los<br />
animales en escena, unidos al juego entre<br />
símbolos e ideas, va mezclándose en un<br />
binomio que para ella resume la ópera:<br />
belleza y libertad.<br />
Desde mi punto de vista, los textos<br />
englobados en el resto de apartados definen<br />
mejor el pensamiento de <strong>Donna</strong> <strong>Leon</strong>.<br />
Parte de que hay en nuestra sociedad cuestiones<br />
a las que se les dedica tiempo, pero<br />
no dejan de ser inútiles: el rezo del rosario,<br />
el juego y el culturismo. De que nuestro<br />
tiempo podría ser definido como la “época<br />
volcada en el empeño de borrar o negar<br />
todas las señas físicas de la edad o la debilidad<br />
y hacer resaltar el valor del individuo”<br />
(pág. 11).<br />
Entre lo inútil y la definición de nuestro<br />
tiempo, dedica algunas líneas a lo que verdaderamente<br />
odia: la caza; sigue sin<br />
encontrar a nadie que le facilite una explicación<br />
de su razón de ser; el lenguaje utilizado<br />
en estos momentos, a lo que dedica<br />
muchas perlas, “ramplonería gramática”,<br />
“patética pobreza del lenguaje”, “manipulación<br />
del lenguaje”, “invasión de los<br />
ladrones del lenguaje”; Arabia Saudita y<br />
cualquier sociedad parecida que trate de<br />
forma vejatoria a las mujeres.<br />
A lo anterior se une lo que llama ella<br />
“accesos de irracionalidad delirante”. Son<br />
temas de conversación que ocupan muchas<br />
horas a los jóvenes norteamericanos y que<br />
considera que no están abiertos a ningún<br />
debate ni replanteamiento. “Si tratas de<br />
razonar te expones a perder el juicio. Si les<br />
escuchas es señal de que lo has perdido”.<br />
Se está refiriendo a la religión, las armas<br />
de fuego y el culturismo.<br />
Del apartado dedicado a los libros, y en<br />
especial del artículo Sugerencias para<br />
escribir novela negra, podríamos extraer<br />
varias notas. <strong>La</strong> primera sería no tomar al<br />
lector por tonto; la segunda, no dar nunca<br />
imagen de pedantería, que para ella esto es<br />
sinónimo del beso de la muerte para un<br />
escritor; en tercer lugar, que el narrador no<br />
debe mostrarse condescendiente o paternalista<br />
con el lector, sino convencerlo de su<br />
solvencia y honradez; y, para terminar, que<br />
nunca hay reglas fijas a la hora de escribir.<br />
Es curioso que desde hace varios años<br />
hemos leído y oído a nuestro Andreu Martín<br />
decir que la novela negra se compone<br />
de un juego (enigma) o/y de una crítica<br />
social, y que en ocasiones es muy difícil<br />
conjugar ambas. <strong>Donna</strong> <strong>Leon</strong> dice lo<br />
mismo, pero utiliza conceptos diferentes:<br />
misterio, por juego, y “tema”, por crítica o<br />
análisis social.
Primer caso de Montalbano<br />
EL PRIMER CASO DE MONTALBANO<br />
<strong>Andrea</strong> <strong>Camilleri</strong><br />
Editorial Salamandra.<br />
Noviembre 2006<br />
Páginas: 317<br />
ALEJANDRO M. GALLO<br />
<strong>Andrea</strong> <strong>Camilleri</strong> (Sicilia,<br />
1925) regresa a nuestras<br />
librerías con El primer caso<br />
de Montalbano, como siempre<br />
en Salamandra. El libro lo componen<br />
<strong>tres</strong> relatos escritos en diferentes<br />
épocas, lo que se traduce del<br />
variado ritmo y estilo. En la nota del<br />
autor nos explica que lo único que tienen<br />
en común es la ausencia de delitos<br />
de sangre y que, para él, éstos<br />
siempre fueron una excusa en sus historias.<br />
El primer relato es Siete lunes. Nos<br />
muestra a su protagonista, el comisario<br />
Montalbano, instalado en el pueblo<br />
de Vigàta con todos los secundarios<br />
ya conocidos para nosotros:<br />
Catarella, que parece que dejó pastando<br />
las vacas mientras se enfundaba el<br />
uniforme; Mimi Arguello, el subcomisario,<br />
que se pierde por una falda;<br />
el jefe superior Bonetti, como siempre<br />
de mal humor; Fazio, Galluzzo,<br />
Gallo, los otros <strong>tres</strong> policías que apoyan<br />
las investigaciones de Montalbano...<br />
<strong>La</strong> historia se presenta como<br />
algo ridículo: alguien está matando<br />
animales cada vez de mayor tamaño.<br />
Una especie de asesino en serie de<br />
CRÍTICA DE LA RAZÓN CRIMINAL<br />
<strong>Michael</strong> <strong>Gregorio</strong><br />
Editorial Salamandra.<br />
Octubre 2006<br />
Páginas: 413<br />
A. M. G.<br />
Prusia, comienzos del XIX, la<br />
patria del látigo y la vara, la<br />
conservadora, la que mira con<br />
terror a Francia y los resultados<br />
de su revolución. Ése es el escenario y<br />
el momento histórico en el que <strong>Michael</strong><br />
<strong>Gregorio</strong> sitúa la acción de su novela<br />
Crítica de la razón criminal. En ella,<br />
harán un encargo al magistrado Hanno<br />
Stiffeniis: aclarar unos misteriosos asesinatos<br />
en Königsberg. Y el magistrado<br />
se dirigirá a la ciudad empapado del<br />
Código Penal prusiano de 1784, del<br />
poder que le otorga su peluca de rizos<br />
plateados y de “la lógica que atraviesa<br />
la niebla de la ignorancia” que le enseñó<br />
su mentor, Immanuel Kant, que, a la<br />
sazón, se convierte en una especie de<br />
anciano Sherlock Holmes y le asesora<br />
animalitos. Comienza con un pez,<br />
luego con un perro, le sigue una<br />
cabra, el burro será el siguiente, un<br />
elefante... ¿Cuál será el próximo? Lo<br />
curioso es que siempre los mata los<br />
lunes y deja una nota en la que se lee:<br />
“Me estoy contrayendo”. Conclusión:<br />
si usted no esgrime una sonrisa con<br />
este relato es que está muerto.<br />
El segundo es el que da título al<br />
en las pesquisas.<br />
En la novela desfilan dos mundos<br />
que se enfrentan, tanto en lo social<br />
como en el entendimiento: la vieja Prusia<br />
contra los vientos revolucionarios<br />
provenientes de Francia y la moderna<br />
metodología científica contra el oscurantismo.<br />
El sectarismo religioso<br />
impregna la sociedad, el pietismo se<br />
enfrenta al catolicismo, el terror y la<br />
tortura son prácticas habituales, la<br />
famosa<br />
burocracia<br />
prusiana<br />
produciendopersonajesobedientes<br />
hasta la<br />
médula, el<br />
miedo real<br />
e imaginario<br />
a la<br />
peste, los calabozos prusianos, los<br />
lóbregos callejones de una ciudad<br />
donde las ratas no son los únicos inquilinos<br />
de las alcantarillas... y deambulando<br />
por las noches más oscuras, sólo<br />
iluminadas por velas, surgen nigromantes<br />
que intentan acercar lo desconocido,<br />
lo impensable, lo inextricable<br />
al sentido común con escamoteos y<br />
libro, El primer caso de Montalbano.<br />
Nos muestra a un Montalbano aún<br />
subcomisario, que está esperando el<br />
ascenso y, por tanto, el cambio de<br />
destino. Aquí faltan los personajes<br />
anteriores, pues Montalbano se supone<br />
que no los conoce. Pero las otras<br />
constantes siguen presentes: Sicilia, a<br />
la que le dedica toda una página descriptiva,<br />
“...hecha de tierra quemada y<br />
conjuros. Les aseguro que aún no he<br />
sido capaz de encontrar un libro de historia<br />
que me hiciera tan cercana la Prusia<br />
de 1801 como lo ha conseguido la<br />
novela de <strong>Michael</strong> <strong>Gregorio</strong>.<br />
¿Y cuál es el papel de Immanuel<br />
Kant en la novela? En un principio se<br />
presenta como consejero del magistrado<br />
que dirige la investigación, pero es<br />
algo más, mucho más. Crítica de la<br />
razón criminal muestra la evolución de<br />
la metodología científica en la investigación<br />
criminal y, en esto, Kant tiene<br />
mucho que decir. Hoy estamos acostumbrados<br />
a ver la ciencia y sus leyes<br />
al servicio de la criminología, pero<br />
¿cómo era todo antes de que se “sacase<br />
al género humano de las tinieblas”? En<br />
primer lugar, no existía una policía<br />
civil que investigase, el Ejército ocupa-<br />
requemada, amarilla y parda,<br />
donde...” (pág 93); su socarronería,<br />
que se muestra nada más comenzar el<br />
relato, <strong>Camilleri</strong>, en menos de trece<br />
líneas repite cinco veces la palabra<br />
“predicción”, consciente de ello y de<br />
que alguien se lo puede criticar, coloca<br />
entre paréntesis los sinónimos para<br />
que cada lector elija el que más le<br />
agrade; su amor a la buena mesa italiana,<br />
“los salmonetes a la limonera<br />
en un plato de plástico pierden sabor”<br />
(pág. 152). Pero mientras espera el<br />
nuevo destino tiene una cuestión<br />
clara: necesita estar al lado del mar,<br />
“un destino en un pueblo de montaña...<br />
sería peor que una condena a<br />
diez años de prisión”.<br />
El tercero, Regreso a los orígenes,<br />
se me antoja más complejo que los<br />
anteriores. El tiempo es ahora el presente<br />
y el lugar, la Vigàta de siempre.<br />
Comienza con una discusión interior<br />
de Montalbano, ¿a quién leer primero,<br />
a Borges o a Chavarría? Como aún<br />
no tiene la cabeza embotada de la<br />
digestión decide comenzar por Borges,<br />
pero al llegar a la página 71 el<br />
término percepción le somete a un<br />
debate y discusión interior que le llevará<br />
hasta el mismísimo Hammett y<br />
su concepto de “instinto de caza”.<br />
Pero, como siempre, cualquier lectura<br />
y reflexión filosófica debe dejar paso<br />
al apetito, por eso cerrará el libro y se<br />
irá en busca de la trattoria. Y la famosa<br />
discusión de cómo terminará sus<br />
días la humanidad, si por el hielo o<br />
por el fuego, <strong>Camilleri</strong> lo resuelve de<br />
la siguiente manera: “El próximo<br />
diluvio universal no será de agua,<br />
sino de toda nuestra basura acumulada<br />
a lo largo de los siglos. Moriremos<br />
asfixiados en nuestra propia mierda”.<br />
Sicilia a través de sus costumbres,<br />
las debilidades y estupideces humanas<br />
al descubierto, un humor fino y<br />
punzante, el dilema entre seguir la ley<br />
o al corazón. Una nueva historia<br />
escrita por <strong>Camilleri</strong>, que en realidad<br />
son <strong>tres</strong>, le espera en las librerías.<br />
Immanuel Kant, detective<br />
TRAMA<br />
<strong>Gregorio</strong> muestra cómo la investigación criminal<br />
moderna es heredera de la utilización de las<br />
leyes de la ciencia nacidas con la Ilustración<br />
ba su lugar. Y, para él, todo lo que “no<br />
fuera oficial no existía”. El método de<br />
los magistrados se limitaba a la acumulación<br />
de datos y el camino hacia la<br />
verdad pasaba por la tortura. <strong>La</strong>s mazmorras<br />
se llenaban de delincuentes y<br />
de inocentes, pero también de dementes,<br />
en una sociedad en la que el paso<br />
de la vida a la muerte era una mera<br />
cuestión religiosa. <strong>Gregorio</strong> nos muestra<br />
cómo la investigación criminal<br />
moderna es heredera de la utilización<br />
de las leyes de la ciencia que nacieron<br />
con la Ilustración; de una ética social y<br />
análisis racional que sacó al género<br />
humano de la ignorancia; de que ninguna<br />
teoría sirve por sí sola, que es<br />
necesario verificarla; y de que si existe<br />
algún límite a nuestro entendimiento,<br />
es sólo momentáneo, hasta que la ciencia<br />
progrese, por ello sólo podemos<br />
hablar de “ignorancia relativa”. Y en<br />
todo eso, el teórico supremo del racionalismo,<br />
Kant, ha de decir mucho. No<br />
crean que se trata de un ensayo, a lo<br />
mejor el título de la Crítica de la razón<br />
criminal les ha podido inducir a error.<br />
Estamos ante una novela ágil, en la que<br />
<strong>Michael</strong> <strong>Gregorio</strong> nos pudo decir en las<br />
primeras líneas quién era el asesino,<br />
eso, al final (ya lo verán ustedes) carecía<br />
de importancia.<br />
5<br />
SABERe<br />
s<br />
SUPLEMENTO DE CULTURA DE <strong>La</strong> <strong>Opinión</strong> A Coruña ✱ sábado, 6 de enero de 2007
6<br />
s<br />
SABERe<br />
sábado, 6 de enero de 2007 ✱ SUPLEMENTO DE CULTURA DE <strong>La</strong> <strong>Opinión</strong> A Coruña<br />
Paixón e morte da<br />
experiencia democrática<br />
ENTRE 1931 E 1939 Galiza atravesa o seu primeiro período de liberdades<br />
e a guerra que habería de instaurar corenta anos de ditadura<br />
L.O.C.<br />
O14 de abril de 1931 estala un horizonte<br />
de apertura política no territorio<br />
do Estado español: a II República.<br />
Logo da vitoria electoral das forzas<br />
progresistas nos comicios municipais, o rei<br />
Alfonso XIII dexergou a vontade popular e<br />
partiu cara ao exilio. Os novos aires sopraban<br />
tamén en Galicia. A mostra Memorial<br />
da liberdade. Represión e resistencia en<br />
Galiza 1936-1977 comeza o seu percorrido<br />
coa alba daquel novo réxime.<br />
Unha alegoría escultórica da República,<br />
obra de Xosé María Acuña, saúda ao visitantes<br />
da mostra Memorial da Liberdade no<br />
Auditorio de Galicia. A penas sete meses<br />
despois de que a bandeira tricolor empezase<br />
a lucir nos concellos galegos, constituíase o<br />
Partido Galeguista. A fotografía da súa<br />
asemblea fundacional lembra a aqueles<br />
homes —non se albisca ningunha muller—<br />
que levarían a iniciativa estatutaria galega<br />
deica 1936. A propaganda de axitación<br />
nacional ofrece numerosas xoias inéditas, e<br />
en Memorial da liberdade poden verse<br />
dende o cartel dunha candidatura nacionalista<br />
na que figuraba Antón Alonso Ríos<br />
—anos despois, presidente no exilio do<br />
Consello de Galiza— até a portada do xornal<br />
vigués El Pueblo Gallego o día do plebiscito<br />
autonómico. A conquista gradual de<br />
soberanía para a Galicia foi unha das achegas<br />
centrais do período republicano.<br />
Nas eleccións de 1933, a muller tivo a<br />
posibilidade de acudir ás urnas por primeira<br />
vez na historia española. A emancipación<br />
feminina materializouse durante a etapa<br />
democrática da II República. Unha fotografía<br />
do Primeiro de Maio en Pontevedra permite<br />
comprobar como as organizacións<br />
políticas máis avanzadas eliminaban aos<br />
poucos, mais decididamente, a desigualdade<br />
xenérica: as bandeiras vermellas das<br />
agrupacións esquerdistas eran portadas por<br />
mulleres.<br />
Os espazos que despexou a República<br />
abrangueron todos os eidos da vida social, e<br />
diso hai mostras numerosas en Memorial da<br />
Liberdade. Se a emancipación da muller ou<br />
a reclamación autonomista configuraron as<br />
contornas das novas oportunidades, non<br />
menos importancia tivo a rebeldía cultural.<br />
A imaxe dos monicreques das Misións<br />
Pedagóxicas en Malpica lembra o heroísmo<br />
e a xenerosidade intelectual das mulleres e<br />
dos homes que se botaron aos camiños para<br />
ilustrar as clases populares. A edición de<br />
libros en galego —penduran das paredes da<br />
exposición primeiras tiraxes de Seis poemas<br />
galegos, de Federico García Lorca ou Mar<br />
ao norde, de Álvaro Cunqueiro— agromou<br />
coa forza que viña acugulando dende a fundación<br />
das Irmandades da Fala. Un ensaio<br />
fotográfico de Carlos Velo, que fundaría en<br />
1936 o cinema galego con Galicia, revela a<br />
conexión coas vangardas artísticas internacionais<br />
das mentes máis inquedas daquelas<br />
xeracións.<br />
O ALZAMENTO FRANQUISTA E A GUERRA CIVIL<br />
O regreso ao goberno en Madrid das<br />
esquerdas resultou consecuencia directa das<br />
eleccións de febreiro de 1936. A ampla coalición<br />
progresista da Fronte Popular<br />
—do Partido Comunista aos nacionalistas<br />
galegos, co apoio externo do anarquismo—<br />
puxo fin ao “bienio negro” da dereita. Unha<br />
foto sorprendente: os irmáns Boedo (familia<br />
da que despuntará Pucho, vocalista de Los<br />
Tamara) venden prensa ácrata nas rúas coruñesas.<br />
Historias<br />
Terror branco<br />
Entre o material máis estarrecedor dunha mostra que, pola súa natureza,<br />
abunda en material sorprendente, atópanse os testemuños do primeiro<br />
terror fascista.<br />
O perfil sinistro da Illa de San Simón e as cartas dos presos políticos demócratas<br />
sitúan ao espectador perante a carne viva da traxedia. Imaxes en<br />
movemento rescatadas dun acto en Peinador descobren os rostros dos prisioneiros.<br />
A cabeza rapada de Juana Otero, en Vilagarcía de Arousa, amosa<br />
a dimensión da crueldade e a textura das aldraxes.<br />
Os orixinais dos álbums de guerra de Alfonso Daniel Rodríguez Castelao<br />
ofrecen a visión do intelectual republicano da represión e da tortura do<br />
bando nacional. ‘Atila en Galiza’ ou ‘Galiza Mártir’ estamparon en trazo de<br />
lapis o sufrimento do pobo.<br />
Os debuxos que se poden mirar en Memorial da liberdade visitaron durante<br />
os anos da guerra civil cidades coma Pequín ou Moscova.<br />
Todo o esforzo didáctico e de clarificación<br />
da mostra Memorial da liberdade contribúe<br />
dun xeito contundente á demolición<br />
de tópicos longamente asentados na memoria<br />
colectiva. A fotografía dos obreiros da<br />
Coruña que se enfrontan á rebelión militar<br />
desdí, en certo xeito, o mito de Galicia entregándose<br />
maina aos militares alzados. Cidades<br />
e vilas como Vigo, A Coruña, Santiago<br />
de Compostela ou Tui fixeron de contrafortes<br />
ao terror fascista durante os in<strong>tres</strong> inicias<br />
da guerra. E partidas de guerrilleiros,<br />
amplamente documentadas na seguinte<br />
parte da exposición, ocuparon montes e veigas<br />
e non aceptaron a rendición até moitos<br />
anos despois de 1939. A imaxe de militares<br />
fascistas e xerarquía eclesiástica, brazo e<br />
man aberta en alto, na porta da catedral de<br />
Compostela expón arquetipicamente a<br />
alianza reaccionaria que rematou coa experiencia<br />
democrática da República. Pero<br />
houbo outra cara desa moeda en Galicia.<br />
Na estratexia do exército republicano,<br />
naquela altura xa Exército Popular, ocupou<br />
posto sobranceiro un galego comunista:<br />
Enrique Líster.<br />
Fotografías ocultas ou inéditas até agora<br />
permiten ver na fronte de Brunete ao mítico<br />
dirixente onda outro célebre comunista<br />
galego: Santiago Álvarez.
Procurando Ítaca<br />
TRES SEGUNDOS DE<br />
MEMORIA<br />
Diego Ameixeiras<br />
Edicións Xerais 2006<br />
206 páxinas<br />
M. PENA PRESAS<br />
Tras a vizosa<br />
estensión da<br />
Herba Moura<br />
que trouxo consigo o Premio Xerais<br />
2005, entramos no tempo dunha novela ben<br />
diferente, seguramente instalada na procura dun<br />
tipo de lectorado un chisco distinto ao que<br />
gozaba coas paixóns de Christina, Hélène e<br />
Einés na multipremiada obra de Teresa Moure.<br />
Se as prosas que confluían nesta narración<br />
construían un fermoso pachwork retórico e histórico,<br />
nas liñas de Tres segundos de memoria,<br />
Ameixeiras coloca unha linguaxe sinxela e<br />
directa e unha soa trama argumental. Se as protagonistas<br />
da creación mouriana eran <strong>tres</strong><br />
mulleres que recuperaban a historia silenciada<br />
do seu sexo, o Premio Xerais 2006 focalízase<br />
sobre un home de trinta anos, con estudos universitarios,<br />
parado e sentimentalmente só, que<br />
nos relata a súa vida nas breves notas do seu<br />
diario. Quizais para facernos saber que xente na<br />
súa situación abunda máis do que parece. Por<br />
algo o protagonista non ten un nome, acaso<br />
querendo situarse na primeira plana dunha sempre<br />
difusa radiografía xeracional (tomando este<br />
termo coas reticencias que merece), tamén<br />
completada co estereotípico círculo de relacionamento<br />
do personaxe protagónico.<br />
Nestas memorias inmediatas, os asuntos que<br />
máis páxinas ocupan son <strong>tres</strong> temas clásicos: a<br />
amizade, o amor e o sexo, mais tamén os cambios<br />
ideolóxicos, a procura dun traballo e a falta<br />
de expectativas. Porque entre os datos concretos<br />
do día a día, a obra destila un pequeno pouso<br />
filosófico-existencialista, moi ben dosificado<br />
(aínda que probablemente mesmo se antolle<br />
LOIS E HELENA<br />
BUSCÁNDOSE UN DÍA DE<br />
TORMENTA<br />
Manuel Veiga<br />
Editorial Galaxia 2006<br />
201 páxinas<br />
RAMÓN NICOLÁS<br />
Non é, Manuel<br />
Veiga, un<br />
narrador que se incorpore arestora<br />
ao panorama da prosa galega. Cómpre,<br />
talvez, lembrar que este xornalista monfortino<br />
radicado en Vigo desde hai ben anos,<br />
alén de diversos ensaios como O pacto galego<br />
na construcción de España (2003), principiou<br />
a súa andaina con As ruínas da cidade<br />
amada (1998), á que seguirían os relatos<br />
Biografía de malogrados (2001) e a novela O<br />
exiliado e a primavera (2004), premio<br />
Xerais nese mesmo ano, na que construíu<br />
unha proposta que, a través do inesquecible<br />
personaxe Marrube, nos convidaba a unha<br />
lúcida análise do que foi o exilio e mais do<br />
que, en parte, é o noso tempo.<br />
Con esta bagaxe chega agora Lois e Helena<br />
buscándose un día de tormenta, novela<br />
galardoada, ademais, co premio García<br />
Barros neste 2006 . E retorna Veiga con dous<br />
lugares comúns na súa narrativa como son a<br />
atención que lle dispensa ao espazo físico<br />
que rodea os protagonistas, tal e como fixera<br />
na súa primeira novela cunha vila histórica<br />
doada de recoñecer, e mais o protagonismo<br />
concedido ao ámbito das relacións senti-<br />
escaso), derivado das reflexións de quen escribe<br />
o seu percorrer vital. Simple, pero non por iso<br />
menos fermoso ou efectivo, déixanos frases<br />
coma esta: “Téñolles envexa aos peixes pola<br />
memoria, porque conseguen durmir cos ollos<br />
abertos e porque saben convivir coas espiñas”.<br />
Na prosa de Ameixeiras enguedéllanse elementos<br />
da chamada Era Google. Boa mostra<br />
disto son as mensaxes de móbil, a búsqueda dun<br />
contrato pola rede, as referencias a letras de<br />
grupos que moitos calificarían de alternativos<br />
(non esquezamos que un verso dunha canción<br />
de Sr. Chinarro dá título á propia obra) ou a particular<br />
visión que achega a sensación de ser un<br />
flaner e querer perderse pola urbe anónima e<br />
interconectada. A relación individuo/cidade que<br />
se presenta é especialmente interesante: se anteriormente<br />
houbo unha estreita identificación,<br />
agora só hai afastamento. A cidade é un ser<br />
cambiante, en permanente (re)construción, e ao<br />
igual que o protagonista, non deixou de evoluír.<br />
Todo isto ata chegar a un final no que a ironía<br />
se condensa dende o título do último escri-<br />
Cidade e conflito<br />
mentais, xa ben explícito desde o título,<br />
vehiculizado agora a través das personaxes<br />
de Lois e Helena, arredor dos que se traza un<br />
percorrido duplo, paralelo se se quer, no que<br />
ambos os dous transitan pola cidade na procura<br />
de si mesmos, á busca, talvez, dunha<br />
explicación que axude a comprender a súa<br />
situación.<br />
Veiga ganduxa con estes fíos un friso no<br />
que por veces non sabemos se, realmente, a<br />
historia de desamor protagonizada polos<br />
amentados Lois e Helena, perfilados ao meu<br />
ver con enorme acerto e solidez nun momento<br />
de crise sentimental no que se cuestionan<br />
sobre os valores da convivencia, non deixa<br />
de ser unha desculpa para que o autor nos<br />
conduza con orixinalidade por unha cidade,<br />
Oliveira, trasunto vivísimo e doadamente<br />
identificable de Vigo. Un Vigo que, os lecto-<br />
A HISTORIA DUNHA CIDADE<br />
Veiga atende os grandes acontecementos e aqueles<br />
miúdos que van conformando a historia dunha<br />
cidade e tamén os das súas xentes<br />
res recoñecerano axiña, se incorpora non xa<br />
como pano de fondo, senón que adquire<br />
categoría protagónica como, en parte, xa<br />
ocupaba este espazo en propostas narrativas<br />
anteriores de Queizán, Fran Alonso, Eliseo<br />
Alonso, Cid Cabido, Forcadela, Alfonso A.<br />
Cáccamo, Xurxo Sierra, Francisco Castro ou<br />
to: “Consellos publicitarios”. Consellos que<br />
non son máis que unha inocente e inabarcable<br />
declaración de intencións cara o futuro do propio<br />
eu protagónico, eivado dunha madurez que<br />
nunca lle chega.<br />
Logo de situarnos tras as pegadas do detective<br />
Horacio Quiroga en Baixo mínimos<br />
(2004) e O cidadán do mes (2006), a prosa de<br />
Ameixeiras fai unha inflexión marcada pola<br />
introspección e o retrato en primeira persoa<br />
dun sector que ten como bandeira unha caste<br />
de desesperanza. Mágoa que falte ambición e<br />
que o autor non se atreva a xogar cartas máis<br />
altas. Seguramente, o experimento tería sido<br />
un éxito. O Premio Xerais tense caracterizado<br />
por descubrir ou consolidar certas tendencias<br />
na nosa escrita.<br />
Quizais sexa esta unha nova ocasión, na<br />
que a fórmula do escrito ficcional memorialístico<br />
en primeira persoa serve para visibilizar<br />
a situación dunha clase nova, universitaria<br />
e urbana, que a pesar dos trinta anos nas costas,<br />
segue buscando a súa sinxela Ítaca.<br />
Víctor Vaqueiro, entre outros. Esta “Oliveira”,<br />
con todo, enchoupa e retroalimenta o<br />
tecido argumental, tanto desde un punto de<br />
vista descritivo ou histórico —excelentes as<br />
primeiras páxinas próximas ao xénero ensaístico<br />
nas que se sintetiza exemplarmente o<br />
nacemento da cidade, como tamén o son<br />
esoutras liñas finais de corte evocador e<br />
inesperado que dá cabo ao libro- como desde<br />
a concepción de “presenza” continua e destacada<br />
nese “arredor de si” que Lois e Helena,<br />
dalgún xeito, simbolizan. Atende Veiga,<br />
así pois, aos grandes acontecementos e a<br />
aqueles miúdos que van conformando a historia<br />
dunha cidade e tamén as das súas xentes,<br />
facendo gala, sen que se advirta de máis,<br />
dunha extraordinaria documentación que<br />
deluva, por veces con certo humor acedo, en<br />
ocasións deitando unha ollada comprensiva<br />
e outras radicalmente<br />
crítica, nada<br />
talvez dunha salien-<br />
table sensibilidade<br />
observadora, a singularidade<br />
dunha<br />
cidade que enterra<br />
ríos, destrúe xacementos<br />
históricos e<br />
especula co seu<br />
solo. Luces e sombras que acompañan os<br />
días avoltos dos protagonistas, e a memoria<br />
doutros personaxes, como Voltaire, quen<br />
afirmaba que a cidade non aprendeu aínda a<br />
quererse a si mesma. Talvez sexa así.<br />
Parabéns, pois, por esta achega á nosa ficción.<br />
Pola reflexións á que convida, polo<br />
acerto innegable da súa exposición.<br />
7<br />
SABERe<br />
s<br />
SUPLEMENTO DE CULTURA DE <strong>La</strong> <strong>Opinión</strong> A Coruña ✱ sábado, 6 de enero de 2007
8<br />
sábado, 6 de enero de 2007 ✱ SUPLEMENTO DE CULTURA DE <strong>La</strong> <strong>Opinión</strong> A Coruña<br />
Artes<br />
s<br />
SABERe<br />
Identidade<br />
A identidade cultural non<br />
se inventa, constátase.<br />
Cando hai unha comunidade<br />
capaz de crear unha<br />
lingua e de conservala<br />
durante séculos, de dotarse<br />
de normas para regular<br />
as relacións socieconómicas,<br />
de xerar formas propias<br />
de convivencia social,<br />
de artellar unha consmovisión<br />
sobre a realidade e,<br />
sobre todo, cando esa<br />
comunidade ten unha<br />
clara conciencia da súa<br />
personalidade, estamos<br />
ante unha comunidade<br />
identificada culturalmente.<br />
(Palabras de Xosé Ramón<br />
Barreiro, Presidente RAG).<br />
L.O.C.<br />
Con motivo da conmemoración do centenario<br />
da Real Academia Galega, a exposición<br />
Galicia, a forza da palabra trata o proceso<br />
de construción da identidade galega dende<br />
o século XIX. Pinturas, esculturas, material bibliográfico<br />
e sonoro ilustran os principais acontecementos<br />
que contribuíron a este proceso. A literatura<br />
ocupa un espazo privilexiado dentro da mostra.<br />
As mesas e escritorios orixinais sobre os que traballaron<br />
autores como Sarmiento, Rosalía, Pondal ou<br />
Castelao servirán de soporte para os seus obxectos<br />
persoais e documentos autógrafos. Un emotivo<br />
achegamento ás figuras e obras principais da nosa<br />
literatura.<br />
Ademais da escolla das máximas creacións da literatura<br />
galega, pódense ver os rostros dos seus protagonistas<br />
dende o século XIX ata os nosos días e os<br />
instrumentos dos que se valeron para facer as súas<br />
creacións, alén doutros. O presidente da Academia<br />
Xoxé Ramón Barreiro, ve na exposición un soño<br />
cumprido, facer unha exposición que lle amosase aos<br />
1 2 3<br />
Galicia, a forza<br />
da palabra<br />
A RAG CELEBRA o seu centenario cunha grande exposición<br />
galegos o poder da súa palabra. Unha mostra que<br />
conmemora o centenario con manuscritos e borradores<br />
de Os Eoas, de Eduardo Pondal, que se conservaron.<br />
Amosa as bandeiras das exequias de Curros e<br />
Castelao; ademais da partitura do himno galego<br />
empregada por Fontenla Leal para imprimir a primeira<br />
versión. A lingua dende a Colección de muchas<br />
palabras, voces y frases gallegas de Sarmiento, á gramática<br />
da RAG do 1913 e o diccionario galego-castelán<br />
de Leandro Carré Medievo.<br />
A selección inclúe dous exemplares únicos, o<br />
Cancioneiro de Ajuda e o Foro do Burgo de Castro<br />
Caldelas, de 1228. O nacemento da Real Academia,<br />
no 1906 na Habana, ocupa un apartado importante,<br />
xunto á figura de Manuel Martínez Murguía, e dos<br />
membros que o acompañaron no proxecto.<br />
Nas salas da Fundación Caixa Galicia amósanse<br />
as súas mesas de traballo, os escritorios, os lentes que<br />
usaron, as plumas, ás máquinas que empregaron, as<br />
vestimentas e outos adornos que evocaron a súa presenza.<br />
A exposición, que se exhibe na Fundación<br />
Caixa Galicia da Coruña, pode verse ata o vindeiro<br />
16 de febreiro.<br />
8<br />
7<br />
9<br />
13
4 5 6<br />
10 11 12<br />
14 15<br />
1, 2, 3, 4) Orlas, viñetas e letras capitais<br />
para a revista Nós por Castelao.<br />
5) Escritorio de Rosalía de Castro.<br />
6) Telegrama de felicitación de Göran<br />
Björkman, traductor o sueco de Rosalía,<br />
‘que viva e florezca a nación galega’.<br />
7) O nome do país escrito por Rosalía.<br />
8) O nome do país escrito por Castelao.<br />
9) Logotipo da Revista Nós.<br />
10) Edificio onde a RAG celebrou as súas<br />
primeiras reunións antes de constituirse.<br />
11) Escudo do Reino de Galicia, que a RAG<br />
encargou a Eladio Oviedo y Arce.<br />
12) Páxina de Constitución grupo nazonalista<br />
de Pontevedra que máis tarde será o<br />
Partido Galleguista.<br />
13) As armas do coronel Sabre de Solís.<br />
14) ‘Mater gallaeciae’ de Luís Seoane.<br />
15) Bandeira que acompañou o poeta de<br />
Celanova desde Cuba á Coruña, foi a<br />
primeira bandeira de Galicia que ondeu<br />
no país.<br />
9<br />
SABERe<br />
s<br />
SUPLEMENTO DE CULTURA DE <strong>La</strong> <strong>Opinión</strong> A Coruña ✱ sábado, 6 de enero de 2007
10<br />
sábado, 6 de enero de 2007 ✱ SUPLEMENTO DE CULTURA DE <strong>La</strong> <strong>Opinión</strong> A Coruña<br />
Pantallas<br />
s<br />
SABERe<br />
Sátira<br />
‘Los Simpson’ (en inglés,<br />
The Simpsons) es una<br />
serie animada de televisión.<br />
De origen estadounidense<br />
y temática adulta,<br />
‘Los Simpson’ fueron<br />
creados por Matt Groening,<br />
y narra la vida y el<br />
día a día de una familia<br />
de clase media estadounidense<br />
que vive en un<br />
pueblo ficticio llamado<br />
Springfield.<br />
En palabras de Groening,<br />
la serie, es una sátira y<br />
crítica hacia la sociedad<br />
estadounidense.<br />
Elcineque<br />
EL DOBLETE DEL VETERANO CLINT EASTWOOD, con ‘Banderas de nuestros hijos’ y ‘Cartas desde<br />
y escasas propuestas originales. Y es que Hollywood prefiere no arriesgar: ¡Hasta Rocky Balboa<br />
SALVADOR RODRÍGUEZ<br />
Tras la apuesta por el cine de autor<br />
que los académicos de Hollywood<br />
exhibieron en la última gala<br />
celebrada en el Dorothy Chandler<br />
Pavillion, la industria cinematográfica<br />
estadounidense semeja dispuesta a desplegar<br />
toda su artillería pesada para que<br />
no vuelva a ocurrir lo mismo en el año<br />
2007. El cine de calidad da prestigio, sí,<br />
pero, al cabo, escasas recaudaciones en<br />
taquilla, y si se echa un vistazo a las películas<br />
que más llamarán la atención a lo<br />
largo del venidero curso no cuesta<br />
mucho percatarse de que la máxima preocupación<br />
estribará en la consecución de<br />
cuantiososos dividendos aún a costa de<br />
sacrificar calidad por comercialidad y de<br />
no arriesgar en absoluto: “Más vale pájaro<br />
en mano en ciento volando” es la consigna.<br />
Paradójicamente a lo antedicho, el primer<br />
gran estreno del 2007 es una apuesta<br />
arriesgada, original, espectacular y,<br />
viniendo de quien viene, se supone<br />
que de calidad (a la par que previsiblemente<br />
comercial). Nunca antes<br />
un cineasta se había embarcado,<br />
simultáneamente, en<br />
un proyecto de estas<br />
características, mas<br />
está claro que Clint<br />
Eastwood está dispuesto<br />
a que su huella<br />
no se olvide fácilmente.<br />
El pasado 3 de<br />
enero se estrenó Banderas<br />
de nuestros<br />
padres y, el 16 de<br />
ese mes, Cartas<br />
desde Iwo Jima.<br />
¿Que de qué<br />
estamos<br />
hablando?<br />
Pues ni<br />
más ni<br />
menos<br />
que de<br />
todo un<br />
díptico<br />
de la<br />
Segunda Guerra Mundial y, más concretamente,<br />
de la contienda en el Pacífico<br />
entre los norteamericanos y los japoneses,<br />
vista en perspectiva desde los dos<br />
bandos aunque, en ambos casos, dirigida<br />
por el mismo hombre. En Banderas de<br />
nuestros padres, Eastwood arranca la<br />
trama a partir de la famosa foto de los<br />
marines enarbolando la bandera de las<br />
barras y las estrellas; en Cartas desde<br />
Iwo Jima, el laureado y prestigioso Clint<br />
centra la acción en los sufrimientos padecidos<br />
por el pueblo japonés en la época<br />
del episodio bélico de Iwo Jima.<br />
El primer mes del año nos ofrecerá<br />
otra película muy esperada y, cómo no,<br />
una superproducción: Apocalypto. Capaz<br />
de lo mejor y de lo peor —entre esto último,<br />
emborracharse y hablar pestes de los<br />
judíos— Mel Gibson se adentra en esta<br />
ocasión ni más ni menos que en la civilización<br />
maya para retratar su decadencia<br />
(la de los mayas) con un reparto ¡pásmense!<br />
casi totalmente integrado por<br />
indígenas y encabezado por un actor de<br />
origen indio de la tribu cherokee, Rudy<br />
Youngblood. Gibson no suele dejar indiferente<br />
al público y, para empezar, ya<br />
ha provocado las protestas de los<br />
descendientes de los antiguos<br />
mayas por su tendencia a recrearse<br />
en uno de los aspectos<br />
más crueles de<br />
aquella cultura: la de<br />
los sacrificios humanos<br />
en nombre de la<br />
religión.<br />
Precedida de la<br />
polémica llegará también,<br />
ya en febrero,<br />
Diamante de sangre,<br />
un filme cuyo<br />
‘PIRATAS DEL CARIBE: AT WORLDS END’<br />
estreno estaba preparado para diciembre<br />
pero que, debido a las presiones de la<br />
poderosa industria del diamante, se ha<br />
retrasado, y lo cierto es que no sabemos<br />
con qué consecuencias, es decir, de hasta<br />
qué punto han entrado en acción las tijeras.<br />
Dirigida por Edward Zwyck y protagonizada<br />
por <strong>Leon</strong>ardo DiCaprio y Jennifer<br />
Connelly, la película se nos vende<br />
como una denuncia de este lucrativo<br />
negocio, sustentado a base de la promoción<br />
de sanguinarios grupos paramilitares<br />
en el corazón del África negra. El<br />
argumento, no obstante, es de lo más<br />
convencional: un extraño diamante rosa<br />
codiciado por <strong>tres</strong> personas...¿les suena?<br />
<strong>La</strong> del “basada en hechos reales” es<br />
una fórmula que ha funcionado desde el<br />
mismísimo nacimiento del cinematógrafo<br />
cuyas primeras obras eran, —recuerden—<br />
documentales. Zodiac , que no es<br />
un documental, recrea no obstante<br />
hechos reales y un personaje que existió,<br />
fue conocido como el “asesino del<br />
Zodiaco” y, entre 1966 y 1978, sembró el<br />
pánico en San Francisco, donde perpetró<br />
37 asesinatos. Dirigida por David Fincher,<br />
el guión de Zodiac ha sido adaptado<br />
del libro escrito por el periodista<br />
Robert Graysmith, quien vivió muy<br />
de cerca todos aquellos hechos.<br />
Al igual que Zodiac, en marzo<br />
aterrizará una nueva superproducción<br />
de aventuras. Se titula El León<br />
de Esparta y nos remite al año 489<br />
antes de Cristo y, concretamente, a la<br />
Batalla de las Termópilas entre, según<br />
la leyenda, <strong>tres</strong>cientos espartanos y el<br />
poderoso ejército persa (cuyos efectivos<br />
se cuantificaban por miles y miles de<br />
soldados, claro). Zack Snyder, su director,<br />
no ha perdido el tiempo en hurgar<br />
en los archivos históricos de la batalla,<br />
sino que ha ido directamente al<br />
grano, esto es, a la nove-
viene<br />
Iwo Jima’, abrirá un año plagado de secuelas<br />
vuelve subirse al ring!<br />
la de Frank Miller que los cuenta y que,<br />
por cierto, está considerada como una de<br />
las obras más prestigiosas del universo<br />
cómic.<br />
SECUELAS<br />
El tópico reza que “Nunca segundas<br />
partes fueron buenas”, pero no dice nada<br />
de las terceras, cuartas, quintas....2007<br />
será, cinematográficamente, un año de<br />
secuelas que, encima, dará el pistoletazo<br />
de salida (12 de enero) con la que seguramente<br />
era la menos aguardada<br />
de todas ellas: la de Sylvester<br />
Stallone encarcando una vez<br />
más al boxeador Rocky”.<br />
Como parece que se han agotado<br />
los dígitos romanos, en<br />
esta ocasión el título del filme<br />
es, simplemente, Rocky Balboa, y en él,<br />
pues claro: resulta que, ya con sesenta<br />
años de edad, el púgil regresa al ring<br />
para enfrentarse al vigente campeón<br />
del mundo. ¿El resultado de la<br />
pelea? Faltaría más: no lo sabrán<br />
hasta el último asalto, je, je!<br />
También regresa, el 4 de<br />
mayo, el Hombre Araña,<br />
Spiderman 3 (interpretado<br />
por Tobey<br />
Maguire) para<br />
enfrentarse a un<br />
‘BANDERAS DE NUESTROS PADRES’<br />
nuevo Duende Verde, a un traje negro con<br />
vida propia y a una rubia que se interpone<br />
en su relación con Mary Jane (Kirsten<br />
Dunst) en tanto los guionistas de “Shrek:<br />
the third”rizan el rizo y hacen que el<br />
“monstruo bueno” departa con Blancanieves,<br />
Cenicienta o la Bella Dumiente, eso<br />
sí, personajes que aquí aparecerán en versiones<br />
muy poco convencionales. 2007<br />
contemplará, asimismo, cómo Harry Potter<br />
se va haciendo mayor (Harry Potter y<br />
la Orden del Fénix) y cómo Johnny Depp<br />
continúa hechizando a niños y mujeres en<br />
su encarnación como el pirata John Sparrow<br />
en Piratas del Caribe: at words end<br />
con el que se supone culmina la saga, aunque<br />
nunca se sabe. En cuanto al cine animado,<br />
anoten una fecha, la del 27 de julio,<br />
porque ese día Los Simpson debutan en la<br />
pantalla grande.<br />
Scarlett, Natalie y... ¡Ana Torrent!”<br />
Con la fecha de su estreno todavía por<br />
concretar, una de las películas que más va<br />
a llamar la atención de la temporada es la<br />
que, originalmente, se titula The other<br />
boleyne girl en la que podremos asistir a<br />
un duelo interpretativo ente las que sin<br />
duda son dos de las actrices punteras jóvenes<br />
del cine actual: Scarlett Johansson y<br />
Natalie Portman. Y, por si ello no bastase,<br />
los españoles tendremos nuestra propia<br />
representante en este film, Ana Torrent.<br />
The other..., de ambiente histórico, trata<br />
de las rivalidades entre María (Scarlett) y<br />
Ana Bolena (Natalie), amante y esposa,<br />
respectivamente, del rey Enrique VIII de<br />
Inglaterra. A las órdenes de Justin Jadwick,<br />
Torrent interpreta a Catalina<br />
de Aragón, que era la<br />
esposa fiel del monarca<br />
hasta que llegaron tan<br />
temibles enemigas.<br />
SPIDERMAN 3<br />
‘APOCALYTO’<br />
11<br />
SABERe<br />
s<br />
SUPLEMENTO DE CULTURA DE <strong>La</strong> <strong>Opinión</strong> A Coruña ✱ sábado, 6 de enero de 2007
12<br />
sábado, 6 de enero de 2007 ✱ SUPLEMENTO DE CULTURA DE <strong>La</strong> <strong>Opinión</strong> A Coruña<br />
Ritmos<br />
s<br />
SABERe<br />
Cantos para<br />
o nadal<br />
Pasou a Noiteboa, pero,<br />
aínda estades a tempo<br />
de facervos con este<br />
disco, ‘O Quiriqui’, que<br />
reúne a artistas como<br />
Uxía, Xaquín Xesteira,<br />
Guadi Galego, Pablo Carpintero,<br />
Ugia Pedreira<br />
(Marful), Tino Baz, Pilocha<br />
e máis aos Mini &<br />
Mero de A Quenlla nun<br />
traballo impulsado pola<br />
Asociación de Gaiteiros<br />
Galegos, e coeditado coa<br />
Dirección Xeral de Creación<br />
e Difusión Cultural<br />
da Xunta de Galicia.<br />
Cada quen<br />
é do seu<br />
A DISCOGRÁFICA GALEGA PAI MÚSICA leva a cabo unha nova iniciativa en 2007<br />
e lanza unha morea de discos de artistas de variados estilos<br />
SALVADOR RODRÍGUEZ<br />
En tempos de crise da industria<br />
discográfica como a que atravesamos,<br />
resulta insólita unha<br />
iniciativa como a que, neste<br />
remate do ano, está a levar a cabo a<br />
compañía galega PAI Música co lanzamento<br />
dunha morea de traballos<br />
de artistas que abranguen varios estilos,<br />
dende o pop ata o rock pasando<br />
polo folk ou a canción de autor.<br />
Como isto hai que explicálo polo<br />
miúdo, vaiamos por partes.<br />
Herdeiros do espírito bravú<br />
da década dos 90, os composteláns<br />
Ruxe Ruxe celebran os seus<br />
dez anos de traxectoria co seu<br />
quinto traballo, Comercial, constituido<br />
por once cancións que, nas<br />
súas propias palabras, “son once<br />
principios escritos en papel de<br />
fumar e que combusten entre os<br />
beizos men<strong>tres</strong> enervan os teus<br />
argumentos”.<br />
E se os Ruxe van pola súa quinta<br />
entrega, os Mooncresta estréanse<br />
discograficamente cun título do que<br />
moi poucos serán quen de lembrar se<br />
o len unha soa vez: eRocktile dys-<br />
FUNKtion SOULutions, pero no que<br />
se agochan as claves da súa proposta<br />
estilísitica, por eles definida coma<br />
power & funk.<br />
Pola súa banda, Los Fulanitos de<br />
Tal é un proxecto musical xurdido en<br />
Barcelona pero que ten moito que<br />
ver con Galicia, en tanto en canto os<br />
seus compoñentes amosan unha<br />
especie de adoración divina por un<br />
dos grupos históricos da movida<br />
viguesa, Aerolíneas Federales. En<br />
Pasarratos, o álbum que agora<br />
lanzan con PAI, inclúen unha<br />
versión de Gualberto de<br />
Miguel Costas (ex Siniestro,<br />
ex Aerolíneas) ademáis<br />
doutras pezas con<br />
títulos tan peculiares<br />
coma Cumpleaños senil<br />
ou Irri-<br />
tación+Orgasmo vaginal.<br />
Jabón Blue defínese como “un<br />
grupo adicado por enteiro ao rock<br />
and roll”, cuxa andaina comezou<br />
en 2005, cando Javier Maneiro<br />
decidiu continuar a súa carreira<br />
musical máis alá de Heredeiros da<br />
Crus e alíase cos guitarristas Diego<br />
Castaño e Kuervo, co baixista Pony<br />
e co batería Marcos. En <strong>La</strong> música<br />
va por dentro, o seu debut, contan<br />
coa axuda do Maestro Reverendo<br />
(habitual compañía do Gran Wyoming)<br />
para perpetrar quince temas:<br />
uns do máis puro R&R (Un porrito<br />
de ilusión, El hombre del saco, Baby<br />
Chocho...) e outros medios tempos<br />
como Cuando el silencio suena,<br />
Homenaje ou Nadie quiere nada de<br />
mí.<br />
E do rock e o pop pasamos ao folk<br />
para chamar a atención dun disco<br />
que xa é moi agardado entre os folkis.<br />
Trátase da estrea de Sete Saias,<br />
un dúo composto polas arpistas<br />
Marta e Clara que interpretan tanto<br />
pezas tradicionais como de creación<br />
propia, así como composicións<br />
do ex compoñente de<br />
Milladoiro Rodrigo Romaní. No<br />
disco colaboran, entre outros,<br />
Xosé Manuel Budiño, Xosé Lid<br />
e Fernando Abreu.<br />
Polo que atingue á canción de<br />
autor, o protagonista é o veterán<br />
cantautor vigués Javier González<br />
que en Sin novedad en el frente<br />
conta coa colaboración instrumental<br />
de Isaac Palacín, Diego<br />
Pacheco, Marcos Legazpi e<br />
Segundo Grandío, do que hai<br />
que decir, antes de que se nos<br />
esqueza, que é o que, a todo<br />
isto, está como productor detrás<br />
de toda esta ofensiva musical<br />
de PAI “y muy señor mío”.<br />
Quén dixo que non había<br />
música galega<br />
para regalar<br />
nestes<br />
Reis?
El músico brasileño Caetano Veloso durante una actuación.<br />
El mejor ROCK inglés,<br />
según un brasileño<br />
CAETANO VELOSO DA UNA VUELTA DE TUERCA en su carrera artística con ‘Cê’,<br />
el primer álbum compuesto de forma íntegra por él y cantado totalmente en brasileño<br />
VÍCTOR CONEJO<br />
Que un señor de 64 años tenga que venir<br />
a decirles a los mocosos ingleses y a<br />
sus mofletes rosados cómo se hace un<br />
disco del mejor rock anglófilo, manda<br />
narices, huevos y otros apéndices. Que este<br />
señor sea, además, brasileño, ya es<br />
hasta jocoso. Caetano Veloso<br />
narra en su autobiografía Verdad<br />
tropical cómo las<br />
juventudes brasileñas de<br />
los años sesenta se vieron<br />
abordadas y maravilladas<br />
por las nuevas bandas<br />
británicas de aquella<br />
época. Con Beatles a la<br />
cabeza, toda una generación<br />
aprovechó<br />
esa tremenda<br />
fuerza artística<br />
para<br />
(y esto es lo que les diferencia de otras sociedades)<br />
redefinir su producción cultural siempre<br />
en base a los propios y genuinos esquemas<br />
artístico musicales. Que sabían que Elvis y<br />
Marilyn eran simpaticotes, vaya, pero productos<br />
definitorios de una sociedad que no era la<br />
suya. Hubo mimetismos, claro, pero fueron<br />
los menos. Desde Os mutantes hasta<br />
Milton Nascimento y Ney Matogrosso,<br />
lo que el estamento cultural<br />
brasileiro generó fueron<br />
soluciones únicas, personales<br />
y adaptadas a la<br />
sociedad en la que vivían.<br />
A ese ramalazo<br />
inglés pertenece el<br />
nuevo trabajo de Veloso,<br />
este fabuloso Cê. Y hay<br />
más, no sólo corrientes<br />
british.<br />
Una de<br />
las<br />
particularidades de los músicos brasileños es<br />
que trabajan muy a menudo con autores teatrales.<br />
Muchos compositores son a la vez dramaturgos.<br />
De ahí que sus músicas tengan un<br />
sonido escenográfico que revela que fueron<br />
creadas para acompañar una representación<br />
teatral o de danza (el argumento de una obra<br />
teatral fue lo que llevó a Veloso y a su compañero<br />
tropicalista Gilberto Gil a la cárcel durante<br />
los años de la dictadura en Brasil). Tales<br />
características están incluidas en este álbum<br />
junto con otras que ya definen el talento peso<br />
pesado de Veloso: las composiciones tranquilas,<br />
sensibles y sentidas, siempre evitando lo<br />
dulzón. Probablemente sólo Veloso es capaz<br />
de cantar Currucucú paloma sin subir los<br />
niveles de azúcar de la audiencia y provocando<br />
que alguien del público grite —más bien<br />
suspire— “qué sensibilidad”. Esto certifico<br />
que lo viví en el último Festival de Jazz de San<br />
Sebastián, en la actuación del baiano.<br />
Caetano Veloso ha revelado que el hilo conductor<br />
de su nuevo trabajo es la desazón que le<br />
ha producido su reciente divorcio de la madre<br />
de sus dos hijos tras 18 años de convivencia.<br />
<strong>La</strong> susodicha, un pibón brasileño en la mejor<br />
tradición de las playas tanguistas de Ipanema,<br />
provocó que el músico se encerrase en una<br />
habitación para no salir hasta ser capaz de<br />
reflejar y sublimar sus sentimientos en esos<br />
momentos. Yquién pudiera.<br />
Sea porque se ha metido en el cuerpo de un<br />
quinceañero soliviantado o en el de un maduro<br />
seductor de vuelta de todo y con motivos<br />
para estarlo, este animal impresionantemente<br />
doloroso y afectivo ha creado un álbum soberbio<br />
e inspirado como el de cualquiera con cuarenta<br />
años menos.<br />
13<br />
SABERe<br />
s<br />
SUPLEMENTO DE CULTURA DE <strong>La</strong> <strong>Opinión</strong> A Coruña ✱ sábado, 6 de enero de 2007
14<br />
sábado, 6 de enero de 2007 ✱ SUPLEMENTO DE CULTURA DE <strong>La</strong> <strong>Opinión</strong> A Coruña<br />
Tecnologías<br />
s<br />
SABERe<br />
Pesca<br />
Web institucional que<br />
busca la participación de<br />
todos los agentes relacionados<br />
con el sector de la<br />
pesca: profesionales,<br />
investigadores, organizaciones<br />
medioambientales<br />
o entidades financieras,<br />
con el objectivo de integrar<br />
masa crítica necesaria<br />
para la colaboración de<br />
una Agenda Estratégica<br />
para la pesca gallega.<br />
(‘www.redepesca.com’)<br />
<strong>La</strong> comunidad<br />
FON<br />
LA REBELIÓN DEL ACCESO inalámbrico a internet llega a Nueva York, la ciudad<br />
de los rascacielos, de la mano de Martín Varsavsky<br />
ROBERTO ARNAZ<br />
El empresario hispanoargentino<br />
Martín Varsavsky,<br />
repartirá en<br />
Nueva York 25.000<br />
routers inalámbricos especiales,<br />
llamados fonera, para<br />
convertir a toda la ciudad en<br />
un enorme punto de acceso<br />
inalámbrico a internet a<br />
fines de 2007.<br />
El Movimiento Fon, como<br />
se denomina la iniciativa de<br />
Varsavsky, pretende hacer de<br />
Nueva York uno de los centros<br />
de su red global de conexiones<br />
inalámbricas compartidas,<br />
con la que quiere revolucionar<br />
el acceso a internet<br />
en los lugares públicos de<br />
todo el planeta. Desde que se<br />
anunció el programa a principios<br />
del pasado mes de<br />
agosto, más de 600 neoyorquinos<br />
ya han pedido convertirse<br />
en Foneros —nombre<br />
que reciben los miembros<br />
de esta comunidad—,<br />
aunque de momento el programa<br />
sólo se ha lanzado en<br />
el barrio neoyorquino de<br />
Manhattan.<br />
Sin embargo, Gale Brewer,<br />
congresista local y jefe<br />
del comité de tecnología,<br />
aseguró en un semanario<br />
local, The City Limits, que<br />
duda de que muchos ciudadanos<br />
decidan finalmente<br />
inscribirse en el programa y<br />
que Varsavsky logre llevar a<br />
cabo su plan. “Y si lo hace,<br />
tanto Verizón como Time<br />
Warner —dos de los mayores<br />
proveedores de acceso a<br />
internet de la ciudad— tomarán<br />
nota y harán algo al respecto”,<br />
señaló.<br />
Esta ha sido la mayor<br />
artefactos<br />
INALÁMBRICO<br />
Siemens Gigaset A160<br />
PVP: 37 euros<br />
barrera que se ha encontrado<br />
FON hasta el momento: las<br />
grandes compañías no quieren<br />
que sus clientes compartan<br />
su señal inalámbrica, y<br />
están dispuestas a llegar a los<br />
tribunales para impedirlo. El<br />
representante de FON en<br />
Nueva York, Andrew Rasiej,<br />
Además de fiable, simple y fácil de usar, el<br />
Gigaset A160 ofrece numerosas ventajas,<br />
como la pantalla retroiluminada visible incluso<br />
con poca luz. Este teléfono inalámbrico<br />
digital es perfecto para realizar llamadas y<br />
mantener el contacto; el auricular ha sido<br />
diseñado ergonómicamente para adaptarse a<br />
su mano como un guante. Integra funcionalidad<br />
CLIP que muestra el nombre de la llamada<br />
en pantalla y una larga lista<br />
de números de teléfono con la<br />
agenda integrada para hasta<br />
50 entradas. Es de manejo<br />
sencillo y teclas de pantalla<br />
en 21 idiomas, con<br />
audio de 3 niveles de<br />
volumen de auricular<br />
y 5 niveles de tono de<br />
llamada.<br />
aseguró a la prensa local que<br />
no estaba demasiado preocupado<br />
por la legalidad de la<br />
iniciativa. “<strong>La</strong>s posibilidades<br />
de que estas compañías<br />
demanden a sus clientes para<br />
evitar que compartan su<br />
WiFi son cero. Habría una<br />
gran protesta popular”,<br />
ORDENADOR PORTÁTIL<br />
HP Compaq Business Notebook nc6400<br />
PVP: 1.390 euros<br />
Con prestaciones inalámbricas de banda<br />
ancha 3G integradas y una gama de funciones<br />
de seguridad mejoradas, se trata de un<br />
auténtico equipo profesional empresarial.<br />
Con un peso inicial de sólo 2 Kg, y hasta 12<br />
horas y 15 minutos de funcionamiento con<br />
la batería HP de duración ampliada, así<br />
como opciones de unidad multibahía II para<br />
aportar más flexibilidad. Incluye una selección<br />
de potentes gráficos Intel® GMA 950 y<br />
el nuevo procesador Intel® Core 2 Duo.<br />
Aproveche la amplia<br />
oferta de las innovaciones<br />
profesionales<br />
de HP, que incluyen el<br />
filtro de privacidad de<br />
HP y el HP<br />
Disk Sanitizer.<br />
explicó Rasiej.<br />
Lo revolucionario y polémico<br />
de esta comunidad es<br />
que sus miembros comparten<br />
el acceso inalámbrico a<br />
internet de su casa, y a cambio<br />
disfrutan de conexión<br />
WiFi gratuita en cualquier<br />
lugar del mundo donde<br />
encuentren un punto de acceso<br />
de la comunidad. Para eso<br />
necesitarán la Fonera, un<br />
tipo especial de dispositivo<br />
de conexión WiFi, denominado<br />
router social, que permite<br />
a los miembros de la<br />
comunidad FON compartir<br />
su ancho de banda con el<br />
resto de asociados que se<br />
encuentra en esa zona.<br />
<strong>La</strong> Fonera emite dos<br />
señales, una codificada y<br />
privada, y una pública, accesible<br />
para los Foneros previamente<br />
registrados con un<br />
nombre de usuario y una<br />
contraseña. <strong>La</strong> mayoría de<br />
los miembros de FON son<br />
Linus, lo que implica que<br />
comparten su WiFi a cambio<br />
de disfrutar de conexión gratuita<br />
en cualquier punto de<br />
acceso FON. También hay<br />
Alien, que no comparten su<br />
señal, pero que reciben autorización<br />
para acceder a la<br />
comunidad previo pago de 3<br />
dólares por un pase diario.<br />
<strong>La</strong> capacidad de ver la<br />
oportunidad de negocio de<br />
Varsavsky, que ha fundado<br />
siete exitosas empresas en<br />
los últimos 20 años —entre<br />
ellas Jazztel, con la que<br />
revolucionó el acceso a<br />
internet en España—, le ha<br />
permitido hace poco más de<br />
un año diseñar esta idea<br />
junto a su grupo de colaboradores.<br />
CÁMARA DE VIDEO DIGITAL<br />
Canon MV900<br />
PVP: 291 euros<br />
Videocámara de iniciación que permite<br />
al usuario ver su grabación en formato<br />
16:9 con gran fidelidad. Zoom óptico de<br />
25x y procesador DIGIC DV que proporciona<br />
colores vibrantes y nítidos. Gracias<br />
a su amplio LCD y la simplicidad de<br />
manejo hacen de esta<br />
videocámara<br />
una herramientaperfecta<br />
para<br />
realizar sus<br />
grabaciones.<br />
<strong>La</strong><br />
Canon MV900 es<br />
una cámara de vídeo portátil que dispone<br />
de captura de vídeo de pantalla<br />
ancha, 800 Kpix, con zoom óptico: 25 x<br />
y Mini DV.
Música también<br />
en el móvil<br />
EN LOS NOVENTA la referencia de la música portátil era el walkman, hoy en día el<br />
reproductor MP3. Ahora aparece un nuevo relevo<br />
RUBÉN SÁNCHEZ ANTUÑA<br />
Todos los operadores de<br />
telefonía móvil tienen<br />
puestas sus esperanzas<br />
de negocio multimedia<br />
en el servicio de la reproducción<br />
de música, con la calidad<br />
de un CD, de sus nuevos terminales.<br />
En los años ochenta y<br />
noventa del pasado siglo, la<br />
referencia de la música portátil<br />
era el walkman de Sony. Hoy<br />
en día, desde hace unos cinco<br />
años, se puede decir que la voz<br />
cantante la lleva el reproductor<br />
de MP3 de Apple, conocido<br />
como iPod. Sin embargo, ya se<br />
augura su relevo generacional.<br />
Veamos el porqué.<br />
Se puede afirmar con rotundidad<br />
que todo el mundo que<br />
tiene un reproductor de MP3<br />
posee también un móvil. Según<br />
el último estudio de Red.es, en<br />
España hay 45 millones de<br />
móviles activos, lo cual implica<br />
más de un móvil por habitante.<br />
Además, esta realidad se repite<br />
en casi todos los países desarrollados.<br />
El teléfono móvil se<br />
ha convertido en un dispositivo<br />
indispensable en nuestras<br />
vidas. Si a ello se añade que la<br />
tendencia hoy en día en los dispositivos<br />
tecnológicos es la<br />
convergencia de aplicaciones,<br />
ya que a nadie le gusta salir de<br />
casa con los bolsillos repletos<br />
de cacharros, ¿quién lleva las<br />
de ganar? Ya pasó previamente<br />
con la incorporación de la<br />
cámara de fotos al teléfono<br />
móvil. En un futuro no tan lejano,<br />
además de la cámara digital,<br />
del reproductor MP3, también<br />
se accederá a internet y al<br />
correo electrónico, todo gracias<br />
a un dispositivo que seguirá<br />
llamándose el “móvil”.<br />
Puede que a alguien le<br />
quepa la duda de si un móvil<br />
puede tener o no la capacidad<br />
de ofrecer dicha funcionalidad<br />
musical. <strong>La</strong> respuesta está clarísima:<br />
sí. Normalmente este<br />
tipo de móviles tiene una<br />
memoria para guardar las<br />
canciones y una aplicación<br />
que los reproduce, así como<br />
una serie de comandos<br />
comunes a los reproductores<br />
(generar lista, pausa,<br />
stop,..). Según datos ofrecidos<br />
por la cadena de<br />
tiendas de telefonía The<br />
Phone House, aproximadamente<br />
un 10% de los<br />
móviles que se vendieron<br />
en España en 2005<br />
eran capaces de reproducir<br />
música, siendo<br />
ya el 33% en el mes<br />
de octubre de 2006;<br />
lo cual aporta una<br />
buena idea de por<br />
dónde van a ir las tendencias,<br />
sin ir más lejos en el<br />
tiempo, en estos días de Reyes.<br />
¿Qué móvil me compro?<br />
Por supuesto, y antes de nada, sugerirte que<br />
debes escuchar las sugerencias que te haga el personal<br />
especializado del centro donde realices la<br />
compra. En las páginas web de los fabricantes<br />
podrás ir recopilando y comparando las características<br />
técnicas y precios de los terminales que<br />
oferten, para ir adquiriendo una idea clara de lo<br />
que quieres. Siempre es recomendable navegar<br />
por la blogosfera y buscar la información que<br />
vayan aportando usuarios de estos móviles (si<br />
están contentos o no con un terminal, qué les<br />
gusta más o menos, qué inconvenientes han<br />
encontrado, etcétera). A pesar de que esta última<br />
información es totalmente subjetiva, puede servir<br />
de gran ayuda.<br />
Como adelanto a vuestra búsqueda, decir que<br />
hoy en el mercado se pueden encontrar ejemplos de<br />
móviles de gama media como el Sharp 770SH, el<br />
Motorola Rokr E1, el Nokia 5300. Hay equipos<br />
más sofisticados que permiten usar una especie de<br />
microdiscos duros de hasta 4 GB (unas mil canciones).<br />
Dos buenos ejemplos son el Sony Ericsson<br />
W950i y el Samsung i300X. Uno de los más<br />
sofisticados es el Nokia N91 8GB, que tiene una<br />
memoria de 8 GB (más de 2.000 canciones),<br />
cámara de fotos de 2 megapixel, acceso a internet<br />
por Wifi y realizar videollamadas.<br />
Si tienes idea de comprarte uno de estos<br />
móviles, debes prestar especial atención<br />
a lo siguiente.<br />
<strong>La</strong> memoria: los expertos recomiendan<br />
el uso de microtarjetas extraíbles<br />
(así, por ejemplo, siempre es<br />
más fácil el intercambio de<br />
canciones). El formato más<br />
común es el microSD, que<br />
permite, gracias a un adaptador,<br />
conectarse a cualquier<br />
lector de tarjetas SD. Se<br />
debe evitar, en la medida de<br />
lo posible, que para introducir<br />
la tarjeta haya que mover<br />
la tapa y la batería. Es mucho más práctico que<br />
disponga de una pequeña ranura exterior para tal<br />
fin.<br />
El software que se usa para cargar y reproducir<br />
las canciones: en la blogosfera se comenta<br />
que el de más fácil manejo es el Rokr de<br />
Motorola, que cuenta con el iTunes de Apple.<br />
Es importante también que no se pierdan las<br />
llamadas mientras se está escuchando la<br />
música, con lo cual debe ser capaz de parar<br />
el reproductor y habilitar la llamada,<br />
cuando ésta se produzca, de forma automática.<br />
Algunos teléfonos incorporan una<br />
radio FM y la posibilidad de grabación de voz.<br />
15<br />
SABERe<br />
s<br />
SUPLEMENTO DE CULTURA DE <strong>La</strong> <strong>Opinión</strong> A Coruña ✱ sábado, 6 de enero de 2007
16<br />
sábado, 6 de enero de 2007 ✱ SUPLEMENTO DE CULTURA DE <strong>La</strong> <strong>Opinión</strong> A Coruña s<br />
Tebeos<br />
SABERe<br />
Déjame<br />
columpiarme<br />
Contigo<br />
MARVEL LANZA AL MERCADO LA REEDICIÓN DE ‘Spiderman’, pero<br />
ambientada en la actualidad, con internet, Sadam y la globalización<br />
FLORENTINO FLÓREZ<br />
Como todo lector de cómics sabe, lo<br />
de la longevidad de los personajes<br />
es un asunto complicado. Algunos,<br />
la mayoría, parecen no envejecer<br />
nunca mientras pasan de mano en mano, si<br />
son propiedad de una editorial. Otros,<br />
como Tintín, fallecen con su creador. Unos<br />
pocos ven crecer a sus hijos mientras ellos<br />
apenas peinan canas. <strong>La</strong> cuestión es que, si<br />
se desea mantener un mínimo de verosimilitud,<br />
el asunto del tiempo tarde o temprano<br />
nos alcanza.<br />
Allá por los ochenta la editorial D.C.<br />
decidió resolver este tema y por un lado<br />
desencadenó una crisis cósmica, que ordenaba<br />
y racionalizaba los diferentes personajes<br />
que la casa había ido arrastrando durante<br />
años. Por el otro, lanzaron varios tebeos<br />
fundacionales, como Batman Año Uno,<br />
donde la historia del hombre murciélago<br />
volvía a contarse desde el principio; o la<br />
serie de Superman de Byrne, que ahora se<br />
reedita. Se trataba de remozar a los protagonistas<br />
y actualizar sus aventuras, sin el<br />
lastre del tiempo pasado.<br />
Los de la Marvel tardaron algo más en<br />
reaccionar pero, cuando finalmente pusieron<br />
en la calle sus líneas Ultimate, pudimos<br />
comprobar que la espera había merecido<br />
la pena. Creo que no es exagerado afirmar<br />
que en la actualidad las publicaciones<br />
de esta editorial son en general mejores que<br />
las de su ilustre competencia o, al menos, esa<br />
es la sensación que tenemos con lo que se<br />
traduce por aquí.<br />
En resumen, lo que han<br />
hecho en la línea Ultimate<br />
es poner el contador<br />
a cero. En lugar<br />
de ser hijos de los<br />
sesenta, se nos vuelve<br />
a<br />
con-<br />
tar la historia de los superhéroes de la casa,<br />
ambientada en la actualidad, con internet,<br />
Sadam Husein, la globalización y todo lo que<br />
caracteriza nuestro presente.<br />
<strong>La</strong> premisa no es ni buena ni mala pero,<br />
en manos de guionistas con talento, resulta<br />
especialmente efectiva: permite que nos<br />
regodeemos con personajes que ya conocemos<br />
como si fueran de la familia y, al tiempo,<br />
corregir aquellos aspectos que resultaban<br />
poco verosímiles en versiones anteriores o<br />
adaptar sus comportamientos a las costumbres<br />
actuales. He seguido con interés algunas<br />
de estas colecciones. Hace ya tiempo que<br />
abandoné Daredevil, que languidecía con<br />
unos guiones estirados y un dibujante demasiado<br />
artístico, pero leo con verdadero entusiasmo<br />
Los Vengadores del siglo XXI, bautizados<br />
como Ultimates y dibujados por un<br />
excelente Hitch. Y, por supuesto, Spiderman.<br />
<strong>La</strong> serie está normalmente dibujada por<br />
Bagley, un dibujante<br />
cumplidor y que presenta<br />
unos acabados<br />
un poco desagradables,<br />
con<br />
tendencia a la<br />
rigidez. Pero es<br />
un buen narrador<br />
y soluciona<br />
uno de los puntos<br />
fuertes del<br />
guionista, los<br />
diálogos. <strong>La</strong>s largasconversaciones<br />
que inventa<br />
Bendis son una<br />
carga para dibujantes<br />
menos<br />
capaces, pero<br />
Bagley<br />
nor-<br />
malmente las resuelve con<br />
frescura y efectividad.<br />
En este caso al guionista<br />
lo acompaña un dibujante<br />
menos dotado que su socio<br />
habitual. Pero es que el argumento<br />
de este especial dedicado<br />
a Kitty Pryde es tan...<br />
mono, que sobrevive a las<br />
limitadas habilidades del<br />
encargado de los lápices.<br />
Mono es bueno, como<br />
todo aquel que lea este<br />
breve pero brillante episodio<br />
descubrirá.<br />
Como sus<br />
seguidores<br />
saben, Brian <strong>Michael</strong> Bendis ha hecho de la<br />
normalidad su sello, centrándose en la vida<br />
de quinceañero del trepamuros y haciendo<br />
que sus aventuras en esquijama sean poco<br />
más que un telón de fondo para sus verdaderas<br />
preocupaciones: las broncas en casa por<br />
llegar tarde, sus enamoramientos y primeras<br />
novias, sus estudios...<br />
Suena sencillo, pero manejar temas tan<br />
cotidianos y banales y conseguir que los<br />
héroes adolescentes hablen con naturalidad,<br />
sin resultar artificiosos ni ñoños, no es tarea<br />
al alcance de cualquiera. Y Bendis lo consigue<br />
con aparente facilidad.<br />
En este último<br />
episodio se nos<br />
cuenta una primera<br />
cita, la del héroe con<br />
uno de los miembros<br />
de la Patrulla X. Cita<br />
que se desarrolla con<br />
frescura y una alegría<br />
que se contagia. Y sí,<br />
al menos por una vez,<br />
mono es<br />
bueno.