18.04.2013 Views

Andrea Camilleri, Donna Leon y Michael Gregorio: tres ... - La Opinión

Andrea Camilleri, Donna Leon y Michael Gregorio: tres ... - La Opinión

Andrea Camilleri, Donna Leon y Michael Gregorio: tres ... - La Opinión

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

sábado, 6 de enero de 2007 ✱ SUPLEMENTO DE CULTURA DE <strong>La</strong> <strong>Opinión</strong> A Coruña<br />

180<br />

NÚMERO<br />

Novela<br />

Negra<br />

<strong>Andrea</strong> <strong>Camilleri</strong>, <strong>Donna</strong> <strong>Leon</strong> y <strong>Michael</strong> <strong>Gregorio</strong>:<br />

<strong>tres</strong> buenos autores para aligerar las fiestas<br />

✱L CTURAS 7 ✱ ART 8 y 9 PANTALLAS 10 y 11E✱<br />

✱ RITMOS 13<br />

✱ TEB OS 16<br />

Diego Ameixeiras Centenario RAG El cine que viene Caetano Veloso Spiderman<br />

E E


2<br />

s<br />

SABERe<br />

sábado, 6 de enero de 2007 ✱ SUPLEMENTO DE CULTURA DE <strong>La</strong> <strong>Opinión</strong> A Coruña<br />

TIENDAS CONSULTADAS: El Corte Inglés. Carrefour, Librería Arenas y Librería Colon Lista confeccionada del 25 al 31 de diciembre.<br />

DVD Discos<br />

Libros<br />

POR LAS SOLAPAS<br />

LA CASA DE LA GUERRA<br />

James Carroll<br />

Crítica<br />

800 páginas. 2007<br />

El pentágono, ese Ministerio<br />

mundial de la Guerra, es hoy<br />

un poder incontrolado que<br />

puede decidir la suerte de<br />

nuestras vidas.<br />

Su ascenso se fraguó en las décadas de la guerra<br />

fría, cuando los miedos de uno y otro bando<br />

llevaron a una acumulación insensata de armas<br />

de destrucción masiva: pero su poder ha seguido<br />

creciendo una vez terminada ésta, en una<br />

evolución irracional que ha llevado a que Estados<br />

Unidos, que gastan más en defensa que<br />

todos los demás estados del mundo sumados,<br />

sean incapaces de imponerse a un puñado de<br />

insurgentes en Afganistán, Somalia o Irak<br />

Novedades<br />

CARTAS DE PAPÁ NOEL<br />

Todos saben lo<br />

ocupado que está<br />

Papá Noel en diciembre,<br />

¿pero<br />

qué hace el resto<br />

del año? Esta colección<br />

de cartas<br />

y dibujos que Tolkien escribía<br />

cada año como Papá Noel revela<br />

alguno de estos secretos.<br />

Novedades<br />

Los más vendidos<br />

Estrenos<br />

PERFORACIONES<br />

¿Debe un padre<br />

hacer cualquier<br />

cosa para ayudar<br />

a su hija? ¿Cabe<br />

la esperanza de<br />

la reconciliación<br />

entre un hombre<br />

y una mujer separados por la<br />

muerte de un hijo? ¿Se puede<br />

perdonar todo?<br />

LA ESPERADA<br />

Kathleen Mcgowan<br />

Umbriel<br />

480 páginas. 2007<br />

Mientras recorre Jerusalén en<br />

busca de documentación para<br />

su próximo libro, Maureen<br />

tiene extrañas visiones en las<br />

que aparece una enigmática mujer. Es sólo una<br />

de las señales que la empujan a averiguar el misterio<br />

de María Magdalena y a comprender su<br />

verdadero papel en la historia. Maureen viaja<br />

hasta Occitania, la tierra donde sigue vivo el<br />

legado de los cátaros, y allí descubre que María<br />

fue esposa de Jesús y fundadora de una dinastía<br />

sagrada que llega hasta nuestros días.<br />

<strong>La</strong> verdad está escrita de su puño y letra en el<br />

único evangelio auténtico... un documento oculto<br />

desde hace siglos y que sólo otra mujer, la esperada,<br />

puede sacar a la luz.<br />

LA ÚLTIMA NOCHE<br />

Diez relatos<br />

magistrales, en<br />

los que, a partir<br />

del retrato íntimo<br />

de las relaciones<br />

entre<br />

hombres y<br />

mujeres, salen a la luz los<br />

temas favoritos del autor:<br />

amor, desengaño, soledad,...<br />

OBRAS CASTELAO T. 1<br />

Todas as obras<br />

de ficción de<br />

Castelao aparecen<br />

reunidas<br />

neste tomo. A<br />

edición, a cargo<br />

de Manuel Rosales,<br />

inclúe numerosas notas a<br />

pé de páxina e unha introducción<br />

do autor.<br />

AS MÁSCARAS DE CRONOS<br />

Ramón Caride Ogando<br />

Xerais<br />

2007<br />

As máscaras de Cronos reúne<br />

a poesía de Ramón Caride<br />

entre 1994 e 2005. Un volume<br />

que inclúe os libros éditos<br />

Cerne das labaredas (1994), Flor no<br />

deserto (1995), e Xeografías do sal (1999) e<br />

os libros inéditos Diacrónica (2002), Addenda<br />

(2002-2005), ademais dun epílogo do brasileiro<br />

A. Soares de Moura. As mascaras de Cronos<br />

alerta sobre a importancia da obra dun<br />

poeta que para o crítico Vicente Araguas constitúe<br />

“unha rosa, digámolo, tan exiquisita<br />

como irregular, con vocación lírica e épica,<br />

compatible cunha dedicación narrativa que ten<br />

acadado importantes metas e galardóns”.<br />

O PESCADOR DE CANA<br />

Lonxe de toda<br />

novela-espectáculo,<br />

este<br />

libro, olla para<br />

as tebras do<br />

espírito, para a<br />

marxinalidade<br />

que orla o gran teatro<br />

da nosa sociedade.<br />

UMHA CABANA NA LÚA<br />

J.R..Tolkien, El Aleph Editores Francisco Afilado,Tropismos James Salter, Salamandra Castelao , Galaxia Xóan Fuentes Castro,Toxosoutos Jaureguizar, Baía Edicións<br />

A vida dun<br />

líder nunca é<br />

doada. Menos<br />

cando ese líder<br />

ten dez anos e<br />

unha nai que<br />

chora coas<br />

telenovelas e decidiu chamar<br />

Aquilino Antonio ao<br />

seu cativo.<br />

Los más vendidos en castellano Os máis vendidos en galego<br />

CORSARIOS<br />

DEL LEVANTE<br />

LA CATEDRAL DEL MAR ESTAMBUL: MEMORIAS...<br />

Arturo Pérez-Reverte,Alfaguara Ildefonso Falcones , Grijalbo Orhan Pamuk, Mondadori<br />

“Durante casi<br />

dos años serví<br />

con el capitán<br />

Alatriste en las<br />

galeras de<br />

Nápoles. Por<br />

eso hablaré<br />

ahora de corsarios, abordajes,<br />

matanzas y saqueos.<br />

Así conocerán como mi<br />

patria era respetada...”<br />

PUNTO<br />

Joaquín Sabina<br />

Pop-rock<br />

M. ESTRATEGICO<br />

Sabina remasterizada<br />

toda su obra y la reedita<br />

en dos cajas de<br />

lujo que , como dos<br />

siamesas , deben<br />

tenerse juntas. <strong>La</strong> primera contiene sus<br />

siete primeros discos; el segundo, la<br />

discografía y colaboraciones de su<br />

segunda etapa.<br />

El grupo italiano Il<br />

Divo arrasa en las<br />

listas de ventas de<br />

nuestro país. Siempre,<br />

su último<br />

disco, es número<br />

uno en Galicia.<br />

SIN TI<br />

<strong>La</strong> Barcelona<br />

medieval en<br />

tiempos de la<br />

construcción<br />

del templo de<br />

Santa María<br />

del Mar conforma<br />

el escenario de esta<br />

soberbia recreación histórica<br />

repleta de intriga, violencia<br />

y pasión.<br />

A CORUÑA<br />

1 Siempre<br />

Il Divo<br />

2 OT 2006 Adelante<br />

Varios<br />

3 Guapa<br />

<strong>La</strong> oreja de Van Gogh<br />

4 Navidades<br />

Luis Miguel<br />

5 El tren de los momentos<br />

Alejandro Sanz<br />

Lucía cae en la<br />

bañera en un absurdo<br />

accidente mientras<br />

Toni, su marido,<br />

se está acostando, su<br />

hija Alba habla por<br />

teléfono con alguna<br />

amiga y Sergio, se<br />

atiborra de pizza.<br />

Alejandro Sanz<br />

sigue en los mejores<br />

puestos de la<br />

lista de éxitos de<br />

nuestro país. Su<br />

trabajo es todo un<br />

descubrimiento.<br />

Una maravillosa<br />

mezcla<br />

de las memorias<br />

y los<br />

recuerdos del<br />

autor con el<br />

retrato palpitante<br />

de una de las ciudades<br />

más fascinantes del<br />

mundo. El escritor turco<br />

oscila del plano histórico<br />

al autobiográfico.<br />

THE BLINDING<br />

Babyshambles<br />

Pop-rock<br />

CAPITOL<br />

Cinco canciones<br />

producidas y compuestas<br />

por la propia<br />

banda. Tras haber<br />

tenido que posponer<br />

la gira, Babyshambles anuncian nuevas<br />

fechas añadiendo a gira por nuestro<br />

país.<br />

PASADO DE VUELTAS<br />

Bobby siempre ha<br />

soñado con conducir<br />

muy rápido como su<br />

padre, que abandonó<br />

a su familia para<br />

perseguir su sueño<br />

en las carreras.<br />

<strong>La</strong> madre de Ricky<br />

se preocupa.<br />

ESPAÑA<br />

1 Guapa<br />

<strong>La</strong> oreja de Van Gogh<br />

2 Siempre<br />

Il divo<br />

3 OT 2006 Adelante<br />

Varios<br />

4 Nuestro Amor<br />

RBD<br />

5 El tren de los momentos<br />

Alejandro Sanz<br />

OS LIBROS<br />

OLLOS DE AUGA PEPA<br />

ARDEN MAL<br />

A LOBA<br />

Manuel Rivas, Xerais Domingo Villar, Galaxia Carlos G. Reigosa, Xerais<br />

Esta é a agardada<br />

novela de<br />

Rivas que se<br />

desenvolve<br />

nun período<br />

que vai dende<br />

1881 ata os<br />

nosos días, entre o falecemento<br />

de George Borrow<br />

e o dun vello anarquista<br />

galego chamado Polca.<br />

SUEÑA<br />

Juanito Makandé<br />

WORLD MUSIC<br />

El fundador y compositor<br />

de Radio<br />

Makandé nos presenta<br />

su nuevo trabajo<br />

en solitario donde<br />

fusiona jazz, funk, flamenco, reggae y<br />

pop. Doce temas para escuchar y analizar<br />

cada una de sus letras.<br />

Esta jovencita<br />

cantante estadounidense<br />

consigue<br />

el número uno<br />

con su disco Evolution.<br />

Ella puede<br />

con Eminen.<br />

BTK, ASESINO EN SERIE<br />

Escalofriante thriller<br />

basado en hechos<br />

reales. Uno de los<br />

casos más terribles<br />

de la historia del crimen<br />

americano, en<br />

la que un asesino en<br />

serie prolongó su<br />

matanza 17 años.<br />

EEUU<br />

1 Evolution<br />

Ciara<br />

2 Eminen presents the...<br />

Eminen<br />

3 The sweet escape<br />

Gwen Stefani<br />

4 BSO Hannah Montana<br />

Varios<br />

5 Now 23<br />

Varios<br />

Protagonizada<br />

polo inspector<br />

Caldas, un<br />

personaxe co<br />

que axiña se<br />

han familiarizar<br />

lectores e<br />

lectoras, esta obra salienta<br />

por combinar suspense,<br />

personaxes orixinais,<br />

ambiente urbano e humor.<br />

Pop-rock<br />

EL ARTE DE ESTRANGULAR<br />

Una comedia donde<br />

la intriga es parte de<br />

una trama llena de<br />

sentimientos, sensaciones<br />

y un arte difícil<br />

de explicar. Un<br />

artista de gran talento<br />

sueña en convertirse<br />

en un nuevo Picasso.<br />

Diez años después,<br />

Gary, Mark,<br />

Howard y Jason<br />

regresan al<br />

panorama musical<br />

y lo hacen por<br />

todo lo alto.<br />

A nova publicación<br />

do<br />

escritor nado<br />

na provincia<br />

de Lugo é<br />

unha novela<br />

memorable<br />

que, por riba da lenda, nos<br />

reconcilia coa verdadeira<br />

historia desta famosa bandoleira<br />

galega.<br />

SHOWGIRL HOMECOMING LIVE<br />

Kylie Minogue<br />

Pop-rock<br />

Este nuevo trabajo<br />

es un doble disco en<br />

directo. Es su vuelta<br />

a los escenarios tras<br />

su retirada temporal<br />

de los escenarios. Grabado durante el<br />

mes de noviembre de 2006 en uno de<br />

sus conciertos en Sidney, Australia.<br />

GRAN BRETAÑA<br />

1 Beatiful World<br />

Take That<br />

2 Stops the clocks<br />

Oasis<br />

3 The love album<br />

Westlife<br />

4 Twenty Five<br />

George <strong>Michael</strong><br />

5 Siempre<br />

Il Divo<br />

IN THE MIX<br />

Cuando Daniel el<br />

pinchadiscos del club<br />

de moda de Nueva<br />

York, salva la vida a<br />

un jefe de la mafia,<br />

es recompensado con<br />

un trabajo protegiendo<br />

a Dolly, la guapa<br />

hija del capo.


Ensayos<br />

Méndez<br />

Ferrín<br />

Sen dúbida a referencia<br />

máis erudita da narrativa<br />

galega, o escritor e<br />

académico Xosé Luís<br />

Méndez Ferrín achega<br />

nunha serie de artigos<br />

a súa sabedoría sobre<br />

as orixes dos nomes e<br />

apelidos do noso país<br />

Flor de raros (I)<br />

XOSÉ LUIS MÉNDEZ FERRÍN<br />

Ao lector:<br />

1.- A semana pasada rematamos<br />

de encher e rasar o noso ferrado<br />

de apelidos, que resultaron ser<br />

cento e cuarenta e catro.<br />

2.- Como complemento final do noso<br />

Consultorio abrimos hoxe unha serie<br />

que titularemos Flor de Raros. Nela<br />

trataremos de dezanove apelidos que<br />

teñen como característica común a de<br />

ser usados por poucos galegos até o<br />

extremo de certos deles achárense en<br />

perigo de extinción. Mesmo algúns dos<br />

apelidos que serán comentados, sendo<br />

galegos, deixaron de ser usados en<br />

Galicia aínda que se conservan fóra<br />

dela. Facémoos acordantes de que,<br />

para salvar da desaparición un apelido,<br />

pódese recurrir a dúas solucións legais.<br />

Unha, unindo no Rexistro Civil o primeiro<br />

e o segundo. Dúas, cambiando a<br />

orde dos apelidos tamén no Rexistro<br />

Civil.<br />

3.- Compre saber que se celebrou en<br />

Pontevedra o Congreso Galego de<br />

Onomástica con caracter internacional.<br />

Os interesados na materia deberán<br />

estar atentos á publicación das actas<br />

deste Congreso cuxa lectura ha servirnos<br />

a todos de proveito.<br />

4.- É unha boa noticia a presenza<br />

recente en rede da páxina Cartográfica<br />

dos apelidos de Galicia. Este utilísimo<br />

centro de consulta recolle todos os apelidos<br />

usados polos galegos en primeiro<br />

e en segundo lugar. Cuantifícaos e distribúeos<br />

no mapa por concellos. Pódese<br />

acceder desde a páxina do Instituto<br />

da Lingua Galega www.usc.es/ilgas/<br />

pinchando na ligagón “Cartografía”. A<br />

este respecto tamén pode resultar de<br />

utilidade a páxina do madrileño Instituto<br />

Nacional de Estadística que nos<br />

informa dos apelidos usados en España<br />

(só por máis de <strong>tres</strong> persoas) cuantificando<br />

estes e localizándoos por provincias.<br />

Compre marcar www.ine.es<br />

1. BELVÍS.- Usa este apelido unha<br />

única persoa residente en Vigo aínda<br />

que coñecemos outras que levan a<br />

variante Balbís. É apelido tomado dalgún<br />

dos topónimos Belvís, como os<br />

que existen nos concellos de Touro, O<br />

Carballiño, Tordoia, Carral, o mesmo<br />

do convento compostelán do mesmo<br />

nome. Este Belvís provén dun “Bellum<br />

Uisum seguramente. En lalín bellus/-a/um<br />

(de *dwenolos, Ernout-Meillet) era<br />

un diminutivo familiar de bonus “bo”<br />

propio da lingua femenil que acabou<br />

por arruinar pulcher e que, en competición<br />

a pulso con formosus, dominou nas<br />

linguas románicas resultando en galego<br />

bela/-o e fermosa/-o (Meyer-Lübke<br />

1027 e Bloch-Wartburg so a voz beau).<br />

De xeito que o primeiro elemento de<br />

Belvís é belo con apócope. Tamén en<br />

latín, derivado do verbo video “ver”,<br />

aparece un substantivo uisum (neutro)<br />

“visión, aparición, soño”, uisum que se<br />

amosa arreo nos topónimos O Viso que<br />

tamén dan en apelido. Así que o segundo<br />

elemento de Belvís é, extremamente<br />

apocopado, viso co significado que fica<br />

dito. Belvís (de *Bellum Uisum) sería<br />

“fermosa visión”. O que pode ser interpretado<br />

por activa ou por pasiva: ou ben<br />

“casa desde a que se goza dunha bela<br />

visión”, ou ben “casa que enxergaba de<br />

lonxe se amosa bela como unha visión”.<br />

Belvís forma parte da nomenclatura de<br />

edificios batizados polos seus donos<br />

con nomes fachendosos e meliorativos<br />

referidos ás vistas como Miraflores,<br />

Miragaia, Bela Vista e así. Ponse Cunqueiro:<br />

“Belvís.- Pazo a dúas leguas de<br />

Miranda, onde era adeministrador o<br />

señor Enano das Pamelas. Vivía nil as<br />

condesiñas de Folgar moi afeitas ao<br />

requesón e ás fitas de París, e tiñan un<br />

Ra<br />

ros r ros<br />

cadelo pitís a quen Don Merlín ensinou<br />

a asubiar unhas alborada”. Fermosa<br />

bisutería!<br />

2. BORBÓN.- Pódese considerar<br />

apelido galego e úsano na Coruña 7 persoas<br />

así como 15 nas Asturias. O río<br />

Borbón é un afluente do Arnego que, á<br />

súa vez, verte as augas no Ulla (todos<br />

hidrónimos de fasquía paleuropea). De<br />

aí virá o apelido, posibelmente a través<br />

dalgunha aldea que non aparece no<br />

Nomenclátor e que tirase o seu nome do<br />

do río. No indoeuropeo sitúa Julius<br />

Pokorny a raíz 2 * bher- que acumula as<br />

ideas de auga a “ferver, agurgullar,<br />

abrollar, nacer”. Esta raíz deixou nas<br />

linguas indoeuropeas proxenie múltiple,<br />

incluindo na proxenie os verbos galegos<br />

que acabamos de pór aquí para definirmos<br />

o sentido semántico de tal *bher- a<br />

excepción de nacer. Son moitos os<br />

nomes de lugar e hidrónimos galegos<br />

que veñen de aí: Borbella, Gorgullón,<br />

Borbén, Barbaña, Bermaña, sen esquencer<br />

as Burgas de Ourense e de Caldas<br />

nin, por suposto, o Borbón de que agora<br />

se trata. Uns vacilan na orixe céltica<br />

deste Borbón e familiares (o deus galo<br />

Borva e outros teónimos galegos e lusitanos<br />

son chamados en socorro de tal<br />

hipótese) e hai quen, vendo a extensión<br />

hidronímica da raíz indoeuropea, razoan<br />

as súas orixes no substrato paleuropeo.<br />

En todo caso o Bourbon francés<br />

camiña a par deste noso Borbón que<br />

nada ten que ver coa realeza.<br />

3. COMPOSTELA.- Apelido tan<br />

galego coma este desapareceu do País<br />

mesmo que 14 persoas aínda o usen en<br />

Madrid. Vén do topónimo Compostela<br />

que, alén de na cidade principal que o<br />

fai famoso, aparece nos concellos de<br />

Melide, A Merca e Lobios. Tamén hai<br />

Compostela, no N. de Portugal, en<br />

Fafe, Gondomar e Vila Nova de Familacão.<br />

A Compostela de Lobios, que dá<br />

bon viño na ribeira do Limia, é famosa<br />

porque o palco da música está construído<br />

sobre un carballo. Para Compostela<br />

non é críbel o étimo campus stellae<br />

e coido que si que certan aqueles que<br />

propuxeron un derivado do verbo latino<br />

pono ou sexa composita. Tal étimo<br />

sería unha “Compositella que significase<br />

“casa ou vila feituca, linda, xeitosa”,<br />

aínda ben adubada cun diminutivo<br />

-ella que adozaría o nome e o faría<br />

amabilísimo. Achámonos, pois, perante<br />

un nome de lugar que fou batizado<br />

de xeito meliorativo polo seu orgulloso<br />

propietario (V. MIRAGAIA, BELVÍS e<br />

outros). No caso do escultor Compostela<br />

trátase dun nome artístico e non<br />

dun apelido regular. O escultor Compostela<br />

foi republicano e vangardista.<br />

Un día fixo uns bonecos en forma de<br />

pingüíns e foinos plantificar no patín<br />

do Palacio das Cortes de Madrid, por<br />

ser burlar dos impresionantes leóns de<br />

bronce e demais símbolos da monarquía<br />

parlamentaria.<br />

4. DONCOS.- Hai 12 persoas galegos,<br />

maiormente radicadas na área do<br />

Deza, que levan este apelido, alén dos<br />

pactantes literarios (Varela, Jácome)<br />

así chamados na novelística de Otero<br />

Pedrayo. Doncos, sen dúbida, procede<br />

dalgún topónimo, como un ben coñecido<br />

que se encontra no concello das<br />

Nogais. A súa orixe primordial seria<br />

Dominicus “do Señor”, preservando o<br />

ese final do nominativo latino como no<br />

antropónimo vivo de igual procedencia<br />

Domingos (como Carlos ou Calros),<br />

produciría inicialmente un Dongos.<br />

Logo despois, e seguindo certa tendencia<br />

que enxordece o g despois da nasal<br />

(Cangas é Cancas no Val do Fragoso e<br />

no Morrazo), aparecería Doncos. Ou<br />

sexa que Doncos sería “relacionado ou<br />

propio do Señor” supoñemos que feudal<br />

e non Deus. Este Doncos forma parte<br />

dun nutrido continxente de topónimos,<br />

moitos deles revertidos en apelidos, que<br />

radican no latín Dominus “Señor” e que<br />

se van compoñendo de diversos modos,<br />

coma tal: Doniños, Donide, Dónego,<br />

Donón, Dongo (coma o protagonista de<br />

Stenhal) ou Donelle, aos que compre<br />

engadir a serie dos que combinan a abreviatura<br />

Don cun antropónimo principal<br />

como é o caso de Donsión que será examinado<br />

de seguida.<br />

3<br />

SABERe<br />

s<br />

SUPLEMENTO DE CULTURA DE <strong>La</strong> <strong>Opinión</strong> A Coruña ✱ sábado, 6 de enero de 2007


4<br />

sábado, 6 de enero de 2007 ✱ SUPLEMENTO DE CULTURA DE <strong>La</strong> <strong>Opinión</strong> A Coruña<br />

Lecturas<br />

s<br />

SABERe<br />

El Comisario<br />

Protagonizadas por el<br />

comisario veneciano Guido<br />

Brunetti, personaje central<br />

de toda su obra y que<br />

<strong>Donna</strong> <strong>Leon</strong> creó a principios<br />

de los 90, ha publicado<br />

las novelas ‘Muerte en<br />

<strong>La</strong> Fenice’ (1992) que<br />

obtuvo el prestigioso Premio<br />

Suntory a la mejor<br />

novela de intriga, ‘Muerte<br />

en un país extraño’ (1993),<br />

‘Vestido para la muerte’<br />

(1994),‘ Muerte y juicio’<br />

(1995), ‘Acqua alta’<br />

(1996), ‘Mientras dormían’<br />

entre otros.<br />

Novela<br />

negra<br />

<strong>Donna</strong> <strong>Leon</strong>, sin Brunetti<br />

SIN BRUNETTI<br />

<strong>Donna</strong> <strong>Leon</strong><br />

Seix Barral (septiembre 2006)<br />

Páginas: 261<br />

A. M. G.<br />

Através de quince entregas del<br />

comisario Brunetti hemos ido<br />

interpretando y conociendo un<br />

poco mejor a su autora, <strong>Donna</strong><br />

<strong>Leon</strong> (New Jersey, 1942), así como su pensamiento.<br />

De la mano nuevamente de<br />

Seix Barral tenemos en las librerías una<br />

recopilación de textos que en su día fueron<br />

publicados en diferentes medios de la<br />

prensa italiana. En ellos podemos diseccionar<br />

un poco más el pensamiento de esta<br />

escritora, e ir conociendo sus filias y sus<br />

fobias. Es el primer libro que nos llega sin<br />

que el protagonista sea su singular comisario,<br />

de ahí el título, Sin Brunetti.<br />

<strong>La</strong> selección de artículos ha sido dividida<br />

en seis grandes bloques, atendiendo al<br />

asunto al que van referidos: Venecia, la<br />

música, humanos y animales, hombres,<br />

Norteamérica y los libros. Que podríamos<br />

resumirlos en sus pasiones: Venecia, los<br />

libros y las relaciones interpersonales.<br />

Que <strong>Donna</strong> <strong>Leon</strong> es una enamorada de<br />

Venecia y de la ópera no es ningún secreto.<br />

Yo creo que no hay entrevista o comentario<br />

suyo en el que no se vea reflejada esta<br />

pasión. <strong>La</strong> ausencia de coches, de ruidos,<br />

de contaminación, la posibilidad de recorrer<br />

la ciudad andando y deteniéndose a<br />

hablar con los vecinos, las relaciones interpersonales<br />

que se van perdiendo en el<br />

desenfrenado ajetreo diario, son las cues-<br />

tiones que mantienen su amor por Venecia.<br />

Sus textos sobre la ópera son explicativos<br />

y, cuando no, críticos. Su visión de<br />

los directores, sopranos, tenores, del<br />

coro, de la compañía, del papel de los<br />

animales en escena, unidos al juego entre<br />

símbolos e ideas, va mezclándose en un<br />

binomio que para ella resume la ópera:<br />

belleza y libertad.<br />

Desde mi punto de vista, los textos<br />

englobados en el resto de apartados definen<br />

mejor el pensamiento de <strong>Donna</strong> <strong>Leon</strong>.<br />

Parte de que hay en nuestra sociedad cuestiones<br />

a las que se les dedica tiempo, pero<br />

no dejan de ser inútiles: el rezo del rosario,<br />

el juego y el culturismo. De que nuestro<br />

tiempo podría ser definido como la “época<br />

volcada en el empeño de borrar o negar<br />

todas las señas físicas de la edad o la debilidad<br />

y hacer resaltar el valor del individuo”<br />

(pág. 11).<br />

Entre lo inútil y la definición de nuestro<br />

tiempo, dedica algunas líneas a lo que verdaderamente<br />

odia: la caza; sigue sin<br />

encontrar a nadie que le facilite una explicación<br />

de su razón de ser; el lenguaje utilizado<br />

en estos momentos, a lo que dedica<br />

muchas perlas, “ramplonería gramática”,<br />

“patética pobreza del lenguaje”, “manipulación<br />

del lenguaje”, “invasión de los<br />

ladrones del lenguaje”; Arabia Saudita y<br />

cualquier sociedad parecida que trate de<br />

forma vejatoria a las mujeres.<br />

A lo anterior se une lo que llama ella<br />

“accesos de irracionalidad delirante”. Son<br />

temas de conversación que ocupan muchas<br />

horas a los jóvenes norteamericanos y que<br />

considera que no están abiertos a ningún<br />

debate ni replanteamiento. “Si tratas de<br />

razonar te expones a perder el juicio. Si les<br />

escuchas es señal de que lo has perdido”.<br />

Se está refiriendo a la religión, las armas<br />

de fuego y el culturismo.<br />

Del apartado dedicado a los libros, y en<br />

especial del artículo Sugerencias para<br />

escribir novela negra, podríamos extraer<br />

varias notas. <strong>La</strong> primera sería no tomar al<br />

lector por tonto; la segunda, no dar nunca<br />

imagen de pedantería, que para ella esto es<br />

sinónimo del beso de la muerte para un<br />

escritor; en tercer lugar, que el narrador no<br />

debe mostrarse condescendiente o paternalista<br />

con el lector, sino convencerlo de su<br />

solvencia y honradez; y, para terminar, que<br />

nunca hay reglas fijas a la hora de escribir.<br />

Es curioso que desde hace varios años<br />

hemos leído y oído a nuestro Andreu Martín<br />

decir que la novela negra se compone<br />

de un juego (enigma) o/y de una crítica<br />

social, y que en ocasiones es muy difícil<br />

conjugar ambas. <strong>Donna</strong> <strong>Leon</strong> dice lo<br />

mismo, pero utiliza conceptos diferentes:<br />

misterio, por juego, y “tema”, por crítica o<br />

análisis social.


Primer caso de Montalbano<br />

EL PRIMER CASO DE MONTALBANO<br />

<strong>Andrea</strong> <strong>Camilleri</strong><br />

Editorial Salamandra.<br />

Noviembre 2006<br />

Páginas: 317<br />

ALEJANDRO M. GALLO<br />

<strong>Andrea</strong> <strong>Camilleri</strong> (Sicilia,<br />

1925) regresa a nuestras<br />

librerías con El primer caso<br />

de Montalbano, como siempre<br />

en Salamandra. El libro lo componen<br />

<strong>tres</strong> relatos escritos en diferentes<br />

épocas, lo que se traduce del<br />

variado ritmo y estilo. En la nota del<br />

autor nos explica que lo único que tienen<br />

en común es la ausencia de delitos<br />

de sangre y que, para él, éstos<br />

siempre fueron una excusa en sus historias.<br />

El primer relato es Siete lunes. Nos<br />

muestra a su protagonista, el comisario<br />

Montalbano, instalado en el pueblo<br />

de Vigàta con todos los secundarios<br />

ya conocidos para nosotros:<br />

Catarella, que parece que dejó pastando<br />

las vacas mientras se enfundaba el<br />

uniforme; Mimi Arguello, el subcomisario,<br />

que se pierde por una falda;<br />

el jefe superior Bonetti, como siempre<br />

de mal humor; Fazio, Galluzzo,<br />

Gallo, los otros <strong>tres</strong> policías que apoyan<br />

las investigaciones de Montalbano...<br />

<strong>La</strong> historia se presenta como<br />

algo ridículo: alguien está matando<br />

animales cada vez de mayor tamaño.<br />

Una especie de asesino en serie de<br />

CRÍTICA DE LA RAZÓN CRIMINAL<br />

<strong>Michael</strong> <strong>Gregorio</strong><br />

Editorial Salamandra.<br />

Octubre 2006<br />

Páginas: 413<br />

A. M. G.<br />

Prusia, comienzos del XIX, la<br />

patria del látigo y la vara, la<br />

conservadora, la que mira con<br />

terror a Francia y los resultados<br />

de su revolución. Ése es el escenario y<br />

el momento histórico en el que <strong>Michael</strong><br />

<strong>Gregorio</strong> sitúa la acción de su novela<br />

Crítica de la razón criminal. En ella,<br />

harán un encargo al magistrado Hanno<br />

Stiffeniis: aclarar unos misteriosos asesinatos<br />

en Königsberg. Y el magistrado<br />

se dirigirá a la ciudad empapado del<br />

Código Penal prusiano de 1784, del<br />

poder que le otorga su peluca de rizos<br />

plateados y de “la lógica que atraviesa<br />

la niebla de la ignorancia” que le enseñó<br />

su mentor, Immanuel Kant, que, a la<br />

sazón, se convierte en una especie de<br />

anciano Sherlock Holmes y le asesora<br />

animalitos. Comienza con un pez,<br />

luego con un perro, le sigue una<br />

cabra, el burro será el siguiente, un<br />

elefante... ¿Cuál será el próximo? Lo<br />

curioso es que siempre los mata los<br />

lunes y deja una nota en la que se lee:<br />

“Me estoy contrayendo”. Conclusión:<br />

si usted no esgrime una sonrisa con<br />

este relato es que está muerto.<br />

El segundo es el que da título al<br />

en las pesquisas.<br />

En la novela desfilan dos mundos<br />

que se enfrentan, tanto en lo social<br />

como en el entendimiento: la vieja Prusia<br />

contra los vientos revolucionarios<br />

provenientes de Francia y la moderna<br />

metodología científica contra el oscurantismo.<br />

El sectarismo religioso<br />

impregna la sociedad, el pietismo se<br />

enfrenta al catolicismo, el terror y la<br />

tortura son prácticas habituales, la<br />

famosa<br />

burocracia<br />

prusiana<br />

produciendopersonajesobedientes<br />

hasta la<br />

médula, el<br />

miedo real<br />

e imaginario<br />

a la<br />

peste, los calabozos prusianos, los<br />

lóbregos callejones de una ciudad<br />

donde las ratas no son los únicos inquilinos<br />

de las alcantarillas... y deambulando<br />

por las noches más oscuras, sólo<br />

iluminadas por velas, surgen nigromantes<br />

que intentan acercar lo desconocido,<br />

lo impensable, lo inextricable<br />

al sentido común con escamoteos y<br />

libro, El primer caso de Montalbano.<br />

Nos muestra a un Montalbano aún<br />

subcomisario, que está esperando el<br />

ascenso y, por tanto, el cambio de<br />

destino. Aquí faltan los personajes<br />

anteriores, pues Montalbano se supone<br />

que no los conoce. Pero las otras<br />

constantes siguen presentes: Sicilia, a<br />

la que le dedica toda una página descriptiva,<br />

“...hecha de tierra quemada y<br />

conjuros. Les aseguro que aún no he<br />

sido capaz de encontrar un libro de historia<br />

que me hiciera tan cercana la Prusia<br />

de 1801 como lo ha conseguido la<br />

novela de <strong>Michael</strong> <strong>Gregorio</strong>.<br />

¿Y cuál es el papel de Immanuel<br />

Kant en la novela? En un principio se<br />

presenta como consejero del magistrado<br />

que dirige la investigación, pero es<br />

algo más, mucho más. Crítica de la<br />

razón criminal muestra la evolución de<br />

la metodología científica en la investigación<br />

criminal y, en esto, Kant tiene<br />

mucho que decir. Hoy estamos acostumbrados<br />

a ver la ciencia y sus leyes<br />

al servicio de la criminología, pero<br />

¿cómo era todo antes de que se “sacase<br />

al género humano de las tinieblas”? En<br />

primer lugar, no existía una policía<br />

civil que investigase, el Ejército ocupa-<br />

requemada, amarilla y parda,<br />

donde...” (pág 93); su socarronería,<br />

que se muestra nada más comenzar el<br />

relato, <strong>Camilleri</strong>, en menos de trece<br />

líneas repite cinco veces la palabra<br />

“predicción”, consciente de ello y de<br />

que alguien se lo puede criticar, coloca<br />

entre paréntesis los sinónimos para<br />

que cada lector elija el que más le<br />

agrade; su amor a la buena mesa italiana,<br />

“los salmonetes a la limonera<br />

en un plato de plástico pierden sabor”<br />

(pág. 152). Pero mientras espera el<br />

nuevo destino tiene una cuestión<br />

clara: necesita estar al lado del mar,<br />

“un destino en un pueblo de montaña...<br />

sería peor que una condena a<br />

diez años de prisión”.<br />

El tercero, Regreso a los orígenes,<br />

se me antoja más complejo que los<br />

anteriores. El tiempo es ahora el presente<br />

y el lugar, la Vigàta de siempre.<br />

Comienza con una discusión interior<br />

de Montalbano, ¿a quién leer primero,<br />

a Borges o a Chavarría? Como aún<br />

no tiene la cabeza embotada de la<br />

digestión decide comenzar por Borges,<br />

pero al llegar a la página 71 el<br />

término percepción le somete a un<br />

debate y discusión interior que le llevará<br />

hasta el mismísimo Hammett y<br />

su concepto de “instinto de caza”.<br />

Pero, como siempre, cualquier lectura<br />

y reflexión filosófica debe dejar paso<br />

al apetito, por eso cerrará el libro y se<br />

irá en busca de la trattoria. Y la famosa<br />

discusión de cómo terminará sus<br />

días la humanidad, si por el hielo o<br />

por el fuego, <strong>Camilleri</strong> lo resuelve de<br />

la siguiente manera: “El próximo<br />

diluvio universal no será de agua,<br />

sino de toda nuestra basura acumulada<br />

a lo largo de los siglos. Moriremos<br />

asfixiados en nuestra propia mierda”.<br />

Sicilia a través de sus costumbres,<br />

las debilidades y estupideces humanas<br />

al descubierto, un humor fino y<br />

punzante, el dilema entre seguir la ley<br />

o al corazón. Una nueva historia<br />

escrita por <strong>Camilleri</strong>, que en realidad<br />

son <strong>tres</strong>, le espera en las librerías.<br />

Immanuel Kant, detective<br />

TRAMA<br />

<strong>Gregorio</strong> muestra cómo la investigación criminal<br />

moderna es heredera de la utilización de las<br />

leyes de la ciencia nacidas con la Ilustración<br />

ba su lugar. Y, para él, todo lo que “no<br />

fuera oficial no existía”. El método de<br />

los magistrados se limitaba a la acumulación<br />

de datos y el camino hacia la<br />

verdad pasaba por la tortura. <strong>La</strong>s mazmorras<br />

se llenaban de delincuentes y<br />

de inocentes, pero también de dementes,<br />

en una sociedad en la que el paso<br />

de la vida a la muerte era una mera<br />

cuestión religiosa. <strong>Gregorio</strong> nos muestra<br />

cómo la investigación criminal<br />

moderna es heredera de la utilización<br />

de las leyes de la ciencia que nacieron<br />

con la Ilustración; de una ética social y<br />

análisis racional que sacó al género<br />

humano de la ignorancia; de que ninguna<br />

teoría sirve por sí sola, que es<br />

necesario verificarla; y de que si existe<br />

algún límite a nuestro entendimiento,<br />

es sólo momentáneo, hasta que la ciencia<br />

progrese, por ello sólo podemos<br />

hablar de “ignorancia relativa”. Y en<br />

todo eso, el teórico supremo del racionalismo,<br />

Kant, ha de decir mucho. No<br />

crean que se trata de un ensayo, a lo<br />

mejor el título de la Crítica de la razón<br />

criminal les ha podido inducir a error.<br />

Estamos ante una novela ágil, en la que<br />

<strong>Michael</strong> <strong>Gregorio</strong> nos pudo decir en las<br />

primeras líneas quién era el asesino,<br />

eso, al final (ya lo verán ustedes) carecía<br />

de importancia.<br />

5<br />

SABERe<br />

s<br />

SUPLEMENTO DE CULTURA DE <strong>La</strong> <strong>Opinión</strong> A Coruña ✱ sábado, 6 de enero de 2007


6<br />

s<br />

SABERe<br />

sábado, 6 de enero de 2007 ✱ SUPLEMENTO DE CULTURA DE <strong>La</strong> <strong>Opinión</strong> A Coruña<br />

Paixón e morte da<br />

experiencia democrática<br />

ENTRE 1931 E 1939 Galiza atravesa o seu primeiro período de liberdades<br />

e a guerra que habería de instaurar corenta anos de ditadura<br />

L.O.C.<br />

O14 de abril de 1931 estala un horizonte<br />

de apertura política no territorio<br />

do Estado español: a II República.<br />

Logo da vitoria electoral das forzas<br />

progresistas nos comicios municipais, o rei<br />

Alfonso XIII dexergou a vontade popular e<br />

partiu cara ao exilio. Os novos aires sopraban<br />

tamén en Galicia. A mostra Memorial<br />

da liberdade. Represión e resistencia en<br />

Galiza 1936-1977 comeza o seu percorrido<br />

coa alba daquel novo réxime.<br />

Unha alegoría escultórica da República,<br />

obra de Xosé María Acuña, saúda ao visitantes<br />

da mostra Memorial da Liberdade no<br />

Auditorio de Galicia. A penas sete meses<br />

despois de que a bandeira tricolor empezase<br />

a lucir nos concellos galegos, constituíase o<br />

Partido Galeguista. A fotografía da súa<br />

asemblea fundacional lembra a aqueles<br />

homes —non se albisca ningunha muller—<br />

que levarían a iniciativa estatutaria galega<br />

deica 1936. A propaganda de axitación<br />

nacional ofrece numerosas xoias inéditas, e<br />

en Memorial da liberdade poden verse<br />

dende o cartel dunha candidatura nacionalista<br />

na que figuraba Antón Alonso Ríos<br />

—anos despois, presidente no exilio do<br />

Consello de Galiza— até a portada do xornal<br />

vigués El Pueblo Gallego o día do plebiscito<br />

autonómico. A conquista gradual de<br />

soberanía para a Galicia foi unha das achegas<br />

centrais do período republicano.<br />

Nas eleccións de 1933, a muller tivo a<br />

posibilidade de acudir ás urnas por primeira<br />

vez na historia española. A emancipación<br />

feminina materializouse durante a etapa<br />

democrática da II República. Unha fotografía<br />

do Primeiro de Maio en Pontevedra permite<br />

comprobar como as organizacións<br />

políticas máis avanzadas eliminaban aos<br />

poucos, mais decididamente, a desigualdade<br />

xenérica: as bandeiras vermellas das<br />

agrupacións esquerdistas eran portadas por<br />

mulleres.<br />

Os espazos que despexou a República<br />

abrangueron todos os eidos da vida social, e<br />

diso hai mostras numerosas en Memorial da<br />

Liberdade. Se a emancipación da muller ou<br />

a reclamación autonomista configuraron as<br />

contornas das novas oportunidades, non<br />

menos importancia tivo a rebeldía cultural.<br />

A imaxe dos monicreques das Misións<br />

Pedagóxicas en Malpica lembra o heroísmo<br />

e a xenerosidade intelectual das mulleres e<br />

dos homes que se botaron aos camiños para<br />

ilustrar as clases populares. A edición de<br />

libros en galego —penduran das paredes da<br />

exposición primeiras tiraxes de Seis poemas<br />

galegos, de Federico García Lorca ou Mar<br />

ao norde, de Álvaro Cunqueiro— agromou<br />

coa forza que viña acugulando dende a fundación<br />

das Irmandades da Fala. Un ensaio<br />

fotográfico de Carlos Velo, que fundaría en<br />

1936 o cinema galego con Galicia, revela a<br />

conexión coas vangardas artísticas internacionais<br />

das mentes máis inquedas daquelas<br />

xeracións.<br />

O ALZAMENTO FRANQUISTA E A GUERRA CIVIL<br />

O regreso ao goberno en Madrid das<br />

esquerdas resultou consecuencia directa das<br />

eleccións de febreiro de 1936. A ampla coalición<br />

progresista da Fronte Popular<br />

—do Partido Comunista aos nacionalistas<br />

galegos, co apoio externo do anarquismo—<br />

puxo fin ao “bienio negro” da dereita. Unha<br />

foto sorprendente: os irmáns Boedo (familia<br />

da que despuntará Pucho, vocalista de Los<br />

Tamara) venden prensa ácrata nas rúas coruñesas.<br />

Historias<br />

Terror branco<br />

Entre o material máis estarrecedor dunha mostra que, pola súa natureza,<br />

abunda en material sorprendente, atópanse os testemuños do primeiro<br />

terror fascista.<br />

O perfil sinistro da Illa de San Simón e as cartas dos presos políticos demócratas<br />

sitúan ao espectador perante a carne viva da traxedia. Imaxes en<br />

movemento rescatadas dun acto en Peinador descobren os rostros dos prisioneiros.<br />

A cabeza rapada de Juana Otero, en Vilagarcía de Arousa, amosa<br />

a dimensión da crueldade e a textura das aldraxes.<br />

Os orixinais dos álbums de guerra de Alfonso Daniel Rodríguez Castelao<br />

ofrecen a visión do intelectual republicano da represión e da tortura do<br />

bando nacional. ‘Atila en Galiza’ ou ‘Galiza Mártir’ estamparon en trazo de<br />

lapis o sufrimento do pobo.<br />

Os debuxos que se poden mirar en Memorial da liberdade visitaron durante<br />

os anos da guerra civil cidades coma Pequín ou Moscova.<br />

Todo o esforzo didáctico e de clarificación<br />

da mostra Memorial da liberdade contribúe<br />

dun xeito contundente á demolición<br />

de tópicos longamente asentados na memoria<br />

colectiva. A fotografía dos obreiros da<br />

Coruña que se enfrontan á rebelión militar<br />

desdí, en certo xeito, o mito de Galicia entregándose<br />

maina aos militares alzados. Cidades<br />

e vilas como Vigo, A Coruña, Santiago<br />

de Compostela ou Tui fixeron de contrafortes<br />

ao terror fascista durante os in<strong>tres</strong> inicias<br />

da guerra. E partidas de guerrilleiros,<br />

amplamente documentadas na seguinte<br />

parte da exposición, ocuparon montes e veigas<br />

e non aceptaron a rendición até moitos<br />

anos despois de 1939. A imaxe de militares<br />

fascistas e xerarquía eclesiástica, brazo e<br />

man aberta en alto, na porta da catedral de<br />

Compostela expón arquetipicamente a<br />

alianza reaccionaria que rematou coa experiencia<br />

democrática da República. Pero<br />

houbo outra cara desa moeda en Galicia.<br />

Na estratexia do exército republicano,<br />

naquela altura xa Exército Popular, ocupou<br />

posto sobranceiro un galego comunista:<br />

Enrique Líster.<br />

Fotografías ocultas ou inéditas até agora<br />

permiten ver na fronte de Brunete ao mítico<br />

dirixente onda outro célebre comunista<br />

galego: Santiago Álvarez.


Procurando Ítaca<br />

TRES SEGUNDOS DE<br />

MEMORIA<br />

Diego Ameixeiras<br />

Edicións Xerais 2006<br />

206 páxinas<br />

M. PENA PRESAS<br />

Tras a vizosa<br />

estensión da<br />

Herba Moura<br />

que trouxo consigo o Premio Xerais<br />

2005, entramos no tempo dunha novela ben<br />

diferente, seguramente instalada na procura dun<br />

tipo de lectorado un chisco distinto ao que<br />

gozaba coas paixóns de Christina, Hélène e<br />

Einés na multipremiada obra de Teresa Moure.<br />

Se as prosas que confluían nesta narración<br />

construían un fermoso pachwork retórico e histórico,<br />

nas liñas de Tres segundos de memoria,<br />

Ameixeiras coloca unha linguaxe sinxela e<br />

directa e unha soa trama argumental. Se as protagonistas<br />

da creación mouriana eran <strong>tres</strong><br />

mulleres que recuperaban a historia silenciada<br />

do seu sexo, o Premio Xerais 2006 focalízase<br />

sobre un home de trinta anos, con estudos universitarios,<br />

parado e sentimentalmente só, que<br />

nos relata a súa vida nas breves notas do seu<br />

diario. Quizais para facernos saber que xente na<br />

súa situación abunda máis do que parece. Por<br />

algo o protagonista non ten un nome, acaso<br />

querendo situarse na primeira plana dunha sempre<br />

difusa radiografía xeracional (tomando este<br />

termo coas reticencias que merece), tamén<br />

completada co estereotípico círculo de relacionamento<br />

do personaxe protagónico.<br />

Nestas memorias inmediatas, os asuntos que<br />

máis páxinas ocupan son <strong>tres</strong> temas clásicos: a<br />

amizade, o amor e o sexo, mais tamén os cambios<br />

ideolóxicos, a procura dun traballo e a falta<br />

de expectativas. Porque entre os datos concretos<br />

do día a día, a obra destila un pequeno pouso<br />

filosófico-existencialista, moi ben dosificado<br />

(aínda que probablemente mesmo se antolle<br />

LOIS E HELENA<br />

BUSCÁNDOSE UN DÍA DE<br />

TORMENTA<br />

Manuel Veiga<br />

Editorial Galaxia 2006<br />

201 páxinas<br />

RAMÓN NICOLÁS<br />

Non é, Manuel<br />

Veiga, un<br />

narrador que se incorpore arestora<br />

ao panorama da prosa galega. Cómpre,<br />

talvez, lembrar que este xornalista monfortino<br />

radicado en Vigo desde hai ben anos,<br />

alén de diversos ensaios como O pacto galego<br />

na construcción de España (2003), principiou<br />

a súa andaina con As ruínas da cidade<br />

amada (1998), á que seguirían os relatos<br />

Biografía de malogrados (2001) e a novela O<br />

exiliado e a primavera (2004), premio<br />

Xerais nese mesmo ano, na que construíu<br />

unha proposta que, a través do inesquecible<br />

personaxe Marrube, nos convidaba a unha<br />

lúcida análise do que foi o exilio e mais do<br />

que, en parte, é o noso tempo.<br />

Con esta bagaxe chega agora Lois e Helena<br />

buscándose un día de tormenta, novela<br />

galardoada, ademais, co premio García<br />

Barros neste 2006 . E retorna Veiga con dous<br />

lugares comúns na súa narrativa como son a<br />

atención que lle dispensa ao espazo físico<br />

que rodea os protagonistas, tal e como fixera<br />

na súa primeira novela cunha vila histórica<br />

doada de recoñecer, e mais o protagonismo<br />

concedido ao ámbito das relacións senti-<br />

escaso), derivado das reflexións de quen escribe<br />

o seu percorrer vital. Simple, pero non por iso<br />

menos fermoso ou efectivo, déixanos frases<br />

coma esta: “Téñolles envexa aos peixes pola<br />

memoria, porque conseguen durmir cos ollos<br />

abertos e porque saben convivir coas espiñas”.<br />

Na prosa de Ameixeiras enguedéllanse elementos<br />

da chamada Era Google. Boa mostra<br />

disto son as mensaxes de móbil, a búsqueda dun<br />

contrato pola rede, as referencias a letras de<br />

grupos que moitos calificarían de alternativos<br />

(non esquezamos que un verso dunha canción<br />

de Sr. Chinarro dá título á propia obra) ou a particular<br />

visión que achega a sensación de ser un<br />

flaner e querer perderse pola urbe anónima e<br />

interconectada. A relación individuo/cidade que<br />

se presenta é especialmente interesante: se anteriormente<br />

houbo unha estreita identificación,<br />

agora só hai afastamento. A cidade é un ser<br />

cambiante, en permanente (re)construción, e ao<br />

igual que o protagonista, non deixou de evoluír.<br />

Todo isto ata chegar a un final no que a ironía<br />

se condensa dende o título do último escri-<br />

Cidade e conflito<br />

mentais, xa ben explícito desde o título,<br />

vehiculizado agora a través das personaxes<br />

de Lois e Helena, arredor dos que se traza un<br />

percorrido duplo, paralelo se se quer, no que<br />

ambos os dous transitan pola cidade na procura<br />

de si mesmos, á busca, talvez, dunha<br />

explicación que axude a comprender a súa<br />

situación.<br />

Veiga ganduxa con estes fíos un friso no<br />

que por veces non sabemos se, realmente, a<br />

historia de desamor protagonizada polos<br />

amentados Lois e Helena, perfilados ao meu<br />

ver con enorme acerto e solidez nun momento<br />

de crise sentimental no que se cuestionan<br />

sobre os valores da convivencia, non deixa<br />

de ser unha desculpa para que o autor nos<br />

conduza con orixinalidade por unha cidade,<br />

Oliveira, trasunto vivísimo e doadamente<br />

identificable de Vigo. Un Vigo que, os lecto-<br />

A HISTORIA DUNHA CIDADE<br />

Veiga atende os grandes acontecementos e aqueles<br />

miúdos que van conformando a historia dunha<br />

cidade e tamén os das súas xentes<br />

res recoñecerano axiña, se incorpora non xa<br />

como pano de fondo, senón que adquire<br />

categoría protagónica como, en parte, xa<br />

ocupaba este espazo en propostas narrativas<br />

anteriores de Queizán, Fran Alonso, Eliseo<br />

Alonso, Cid Cabido, Forcadela, Alfonso A.<br />

Cáccamo, Xurxo Sierra, Francisco Castro ou<br />

to: “Consellos publicitarios”. Consellos que<br />

non son máis que unha inocente e inabarcable<br />

declaración de intencións cara o futuro do propio<br />

eu protagónico, eivado dunha madurez que<br />

nunca lle chega.<br />

Logo de situarnos tras as pegadas do detective<br />

Horacio Quiroga en Baixo mínimos<br />

(2004) e O cidadán do mes (2006), a prosa de<br />

Ameixeiras fai unha inflexión marcada pola<br />

introspección e o retrato en primeira persoa<br />

dun sector que ten como bandeira unha caste<br />

de desesperanza. Mágoa que falte ambición e<br />

que o autor non se atreva a xogar cartas máis<br />

altas. Seguramente, o experimento tería sido<br />

un éxito. O Premio Xerais tense caracterizado<br />

por descubrir ou consolidar certas tendencias<br />

na nosa escrita.<br />

Quizais sexa esta unha nova ocasión, na<br />

que a fórmula do escrito ficcional memorialístico<br />

en primeira persoa serve para visibilizar<br />

a situación dunha clase nova, universitaria<br />

e urbana, que a pesar dos trinta anos nas costas,<br />

segue buscando a súa sinxela Ítaca.<br />

Víctor Vaqueiro, entre outros. Esta “Oliveira”,<br />

con todo, enchoupa e retroalimenta o<br />

tecido argumental, tanto desde un punto de<br />

vista descritivo ou histórico —excelentes as<br />

primeiras páxinas próximas ao xénero ensaístico<br />

nas que se sintetiza exemplarmente o<br />

nacemento da cidade, como tamén o son<br />

esoutras liñas finais de corte evocador e<br />

inesperado que dá cabo ao libro- como desde<br />

a concepción de “presenza” continua e destacada<br />

nese “arredor de si” que Lois e Helena,<br />

dalgún xeito, simbolizan. Atende Veiga,<br />

así pois, aos grandes acontecementos e a<br />

aqueles miúdos que van conformando a historia<br />

dunha cidade e tamén as das súas xentes,<br />

facendo gala, sen que se advirta de máis,<br />

dunha extraordinaria documentación que<br />

deluva, por veces con certo humor acedo, en<br />

ocasións deitando unha ollada comprensiva<br />

e outras radicalmente<br />

crítica, nada<br />

talvez dunha salien-<br />

table sensibilidade<br />

observadora, a singularidade<br />

dunha<br />

cidade que enterra<br />

ríos, destrúe xacementos<br />

históricos e<br />

especula co seu<br />

solo. Luces e sombras que acompañan os<br />

días avoltos dos protagonistas, e a memoria<br />

doutros personaxes, como Voltaire, quen<br />

afirmaba que a cidade non aprendeu aínda a<br />

quererse a si mesma. Talvez sexa así.<br />

Parabéns, pois, por esta achega á nosa ficción.<br />

Pola reflexións á que convida, polo<br />

acerto innegable da súa exposición.<br />

7<br />

SABERe<br />

s<br />

SUPLEMENTO DE CULTURA DE <strong>La</strong> <strong>Opinión</strong> A Coruña ✱ sábado, 6 de enero de 2007


8<br />

sábado, 6 de enero de 2007 ✱ SUPLEMENTO DE CULTURA DE <strong>La</strong> <strong>Opinión</strong> A Coruña<br />

Artes<br />

s<br />

SABERe<br />

Identidade<br />

A identidade cultural non<br />

se inventa, constátase.<br />

Cando hai unha comunidade<br />

capaz de crear unha<br />

lingua e de conservala<br />

durante séculos, de dotarse<br />

de normas para regular<br />

as relacións socieconómicas,<br />

de xerar formas propias<br />

de convivencia social,<br />

de artellar unha consmovisión<br />

sobre a realidade e,<br />

sobre todo, cando esa<br />

comunidade ten unha<br />

clara conciencia da súa<br />

personalidade, estamos<br />

ante unha comunidade<br />

identificada culturalmente.<br />

(Palabras de Xosé Ramón<br />

Barreiro, Presidente RAG).<br />

L.O.C.<br />

Con motivo da conmemoración do centenario<br />

da Real Academia Galega, a exposición<br />

Galicia, a forza da palabra trata o proceso<br />

de construción da identidade galega dende<br />

o século XIX. Pinturas, esculturas, material bibliográfico<br />

e sonoro ilustran os principais acontecementos<br />

que contribuíron a este proceso. A literatura<br />

ocupa un espazo privilexiado dentro da mostra.<br />

As mesas e escritorios orixinais sobre os que traballaron<br />

autores como Sarmiento, Rosalía, Pondal ou<br />

Castelao servirán de soporte para os seus obxectos<br />

persoais e documentos autógrafos. Un emotivo<br />

achegamento ás figuras e obras principais da nosa<br />

literatura.<br />

Ademais da escolla das máximas creacións da literatura<br />

galega, pódense ver os rostros dos seus protagonistas<br />

dende o século XIX ata os nosos días e os<br />

instrumentos dos que se valeron para facer as súas<br />

creacións, alén doutros. O presidente da Academia<br />

Xoxé Ramón Barreiro, ve na exposición un soño<br />

cumprido, facer unha exposición que lle amosase aos<br />

1 2 3<br />

Galicia, a forza<br />

da palabra<br />

A RAG CELEBRA o seu centenario cunha grande exposición<br />

galegos o poder da súa palabra. Unha mostra que<br />

conmemora o centenario con manuscritos e borradores<br />

de Os Eoas, de Eduardo Pondal, que se conservaron.<br />

Amosa as bandeiras das exequias de Curros e<br />

Castelao; ademais da partitura do himno galego<br />

empregada por Fontenla Leal para imprimir a primeira<br />

versión. A lingua dende a Colección de muchas<br />

palabras, voces y frases gallegas de Sarmiento, á gramática<br />

da RAG do 1913 e o diccionario galego-castelán<br />

de Leandro Carré Medievo.<br />

A selección inclúe dous exemplares únicos, o<br />

Cancioneiro de Ajuda e o Foro do Burgo de Castro<br />

Caldelas, de 1228. O nacemento da Real Academia,<br />

no 1906 na Habana, ocupa un apartado importante,<br />

xunto á figura de Manuel Martínez Murguía, e dos<br />

membros que o acompañaron no proxecto.<br />

Nas salas da Fundación Caixa Galicia amósanse<br />

as súas mesas de traballo, os escritorios, os lentes que<br />

usaron, as plumas, ás máquinas que empregaron, as<br />

vestimentas e outos adornos que evocaron a súa presenza.<br />

A exposición, que se exhibe na Fundación<br />

Caixa Galicia da Coruña, pode verse ata o vindeiro<br />

16 de febreiro.<br />

8<br />

7<br />

9<br />

13


4 5 6<br />

10 11 12<br />

14 15<br />

1, 2, 3, 4) Orlas, viñetas e letras capitais<br />

para a revista Nós por Castelao.<br />

5) Escritorio de Rosalía de Castro.<br />

6) Telegrama de felicitación de Göran<br />

Björkman, traductor o sueco de Rosalía,<br />

‘que viva e florezca a nación galega’.<br />

7) O nome do país escrito por Rosalía.<br />

8) O nome do país escrito por Castelao.<br />

9) Logotipo da Revista Nós.<br />

10) Edificio onde a RAG celebrou as súas<br />

primeiras reunións antes de constituirse.<br />

11) Escudo do Reino de Galicia, que a RAG<br />

encargou a Eladio Oviedo y Arce.<br />

12) Páxina de Constitución grupo nazonalista<br />

de Pontevedra que máis tarde será o<br />

Partido Galleguista.<br />

13) As armas do coronel Sabre de Solís.<br />

14) ‘Mater gallaeciae’ de Luís Seoane.<br />

15) Bandeira que acompañou o poeta de<br />

Celanova desde Cuba á Coruña, foi a<br />

primeira bandeira de Galicia que ondeu<br />

no país.<br />

9<br />

SABERe<br />

s<br />

SUPLEMENTO DE CULTURA DE <strong>La</strong> <strong>Opinión</strong> A Coruña ✱ sábado, 6 de enero de 2007


10<br />

sábado, 6 de enero de 2007 ✱ SUPLEMENTO DE CULTURA DE <strong>La</strong> <strong>Opinión</strong> A Coruña<br />

Pantallas<br />

s<br />

SABERe<br />

Sátira<br />

‘Los Simpson’ (en inglés,<br />

The Simpsons) es una<br />

serie animada de televisión.<br />

De origen estadounidense<br />

y temática adulta,<br />

‘Los Simpson’ fueron<br />

creados por Matt Groening,<br />

y narra la vida y el<br />

día a día de una familia<br />

de clase media estadounidense<br />

que vive en un<br />

pueblo ficticio llamado<br />

Springfield.<br />

En palabras de Groening,<br />

la serie, es una sátira y<br />

crítica hacia la sociedad<br />

estadounidense.<br />

Elcineque<br />

EL DOBLETE DEL VETERANO CLINT EASTWOOD, con ‘Banderas de nuestros hijos’ y ‘Cartas desde<br />

y escasas propuestas originales. Y es que Hollywood prefiere no arriesgar: ¡Hasta Rocky Balboa<br />

SALVADOR RODRÍGUEZ<br />

Tras la apuesta por el cine de autor<br />

que los académicos de Hollywood<br />

exhibieron en la última gala<br />

celebrada en el Dorothy Chandler<br />

Pavillion, la industria cinematográfica<br />

estadounidense semeja dispuesta a desplegar<br />

toda su artillería pesada para que<br />

no vuelva a ocurrir lo mismo en el año<br />

2007. El cine de calidad da prestigio, sí,<br />

pero, al cabo, escasas recaudaciones en<br />

taquilla, y si se echa un vistazo a las películas<br />

que más llamarán la atención a lo<br />

largo del venidero curso no cuesta<br />

mucho percatarse de que la máxima preocupación<br />

estribará en la consecución de<br />

cuantiososos dividendos aún a costa de<br />

sacrificar calidad por comercialidad y de<br />

no arriesgar en absoluto: “Más vale pájaro<br />

en mano en ciento volando” es la consigna.<br />

Paradójicamente a lo antedicho, el primer<br />

gran estreno del 2007 es una apuesta<br />

arriesgada, original, espectacular y,<br />

viniendo de quien viene, se supone<br />

que de calidad (a la par que previsiblemente<br />

comercial). Nunca antes<br />

un cineasta se había embarcado,<br />

simultáneamente, en<br />

un proyecto de estas<br />

características, mas<br />

está claro que Clint<br />

Eastwood está dispuesto<br />

a que su huella<br />

no se olvide fácilmente.<br />

El pasado 3 de<br />

enero se estrenó Banderas<br />

de nuestros<br />

padres y, el 16 de<br />

ese mes, Cartas<br />

desde Iwo Jima.<br />

¿Que de qué<br />

estamos<br />

hablando?<br />

Pues ni<br />

más ni<br />

menos<br />

que de<br />

todo un<br />

díptico<br />

de la<br />

Segunda Guerra Mundial y, más concretamente,<br />

de la contienda en el Pacífico<br />

entre los norteamericanos y los japoneses,<br />

vista en perspectiva desde los dos<br />

bandos aunque, en ambos casos, dirigida<br />

por el mismo hombre. En Banderas de<br />

nuestros padres, Eastwood arranca la<br />

trama a partir de la famosa foto de los<br />

marines enarbolando la bandera de las<br />

barras y las estrellas; en Cartas desde<br />

Iwo Jima, el laureado y prestigioso Clint<br />

centra la acción en los sufrimientos padecidos<br />

por el pueblo japonés en la época<br />

del episodio bélico de Iwo Jima.<br />

El primer mes del año nos ofrecerá<br />

otra película muy esperada y, cómo no,<br />

una superproducción: Apocalypto. Capaz<br />

de lo mejor y de lo peor —entre esto último,<br />

emborracharse y hablar pestes de los<br />

judíos— Mel Gibson se adentra en esta<br />

ocasión ni más ni menos que en la civilización<br />

maya para retratar su decadencia<br />

(la de los mayas) con un reparto ¡pásmense!<br />

casi totalmente integrado por<br />

indígenas y encabezado por un actor de<br />

origen indio de la tribu cherokee, Rudy<br />

Youngblood. Gibson no suele dejar indiferente<br />

al público y, para empezar, ya<br />

ha provocado las protestas de los<br />

descendientes de los antiguos<br />

mayas por su tendencia a recrearse<br />

en uno de los aspectos<br />

más crueles de<br />

aquella cultura: la de<br />

los sacrificios humanos<br />

en nombre de la<br />

religión.<br />

Precedida de la<br />

polémica llegará también,<br />

ya en febrero,<br />

Diamante de sangre,<br />

un filme cuyo<br />

‘PIRATAS DEL CARIBE: AT WORLDS END’<br />

estreno estaba preparado para diciembre<br />

pero que, debido a las presiones de la<br />

poderosa industria del diamante, se ha<br />

retrasado, y lo cierto es que no sabemos<br />

con qué consecuencias, es decir, de hasta<br />

qué punto han entrado en acción las tijeras.<br />

Dirigida por Edward Zwyck y protagonizada<br />

por <strong>Leon</strong>ardo DiCaprio y Jennifer<br />

Connelly, la película se nos vende<br />

como una denuncia de este lucrativo<br />

negocio, sustentado a base de la promoción<br />

de sanguinarios grupos paramilitares<br />

en el corazón del África negra. El<br />

argumento, no obstante, es de lo más<br />

convencional: un extraño diamante rosa<br />

codiciado por <strong>tres</strong> personas...¿les suena?<br />

<strong>La</strong> del “basada en hechos reales” es<br />

una fórmula que ha funcionado desde el<br />

mismísimo nacimiento del cinematógrafo<br />

cuyas primeras obras eran, —recuerden—<br />

documentales. Zodiac , que no es<br />

un documental, recrea no obstante<br />

hechos reales y un personaje que existió,<br />

fue conocido como el “asesino del<br />

Zodiaco” y, entre 1966 y 1978, sembró el<br />

pánico en San Francisco, donde perpetró<br />

37 asesinatos. Dirigida por David Fincher,<br />

el guión de Zodiac ha sido adaptado<br />

del libro escrito por el periodista<br />

Robert Graysmith, quien vivió muy<br />

de cerca todos aquellos hechos.<br />

Al igual que Zodiac, en marzo<br />

aterrizará una nueva superproducción<br />

de aventuras. Se titula El León<br />

de Esparta y nos remite al año 489<br />

antes de Cristo y, concretamente, a la<br />

Batalla de las Termópilas entre, según<br />

la leyenda, <strong>tres</strong>cientos espartanos y el<br />

poderoso ejército persa (cuyos efectivos<br />

se cuantificaban por miles y miles de<br />

soldados, claro). Zack Snyder, su director,<br />

no ha perdido el tiempo en hurgar<br />

en los archivos históricos de la batalla,<br />

sino que ha ido directamente al<br />

grano, esto es, a la nove-


viene<br />

Iwo Jima’, abrirá un año plagado de secuelas<br />

vuelve subirse al ring!<br />

la de Frank Miller que los cuenta y que,<br />

por cierto, está considerada como una de<br />

las obras más prestigiosas del universo<br />

cómic.<br />

SECUELAS<br />

El tópico reza que “Nunca segundas<br />

partes fueron buenas”, pero no dice nada<br />

de las terceras, cuartas, quintas....2007<br />

será, cinematográficamente, un año de<br />

secuelas que, encima, dará el pistoletazo<br />

de salida (12 de enero) con la que seguramente<br />

era la menos aguardada<br />

de todas ellas: la de Sylvester<br />

Stallone encarcando una vez<br />

más al boxeador Rocky”.<br />

Como parece que se han agotado<br />

los dígitos romanos, en<br />

esta ocasión el título del filme<br />

es, simplemente, Rocky Balboa, y en él,<br />

pues claro: resulta que, ya con sesenta<br />

años de edad, el púgil regresa al ring<br />

para enfrentarse al vigente campeón<br />

del mundo. ¿El resultado de la<br />

pelea? Faltaría más: no lo sabrán<br />

hasta el último asalto, je, je!<br />

También regresa, el 4 de<br />

mayo, el Hombre Araña,<br />

Spiderman 3 (interpretado<br />

por Tobey<br />

Maguire) para<br />

enfrentarse a un<br />

‘BANDERAS DE NUESTROS PADRES’<br />

nuevo Duende Verde, a un traje negro con<br />

vida propia y a una rubia que se interpone<br />

en su relación con Mary Jane (Kirsten<br />

Dunst) en tanto los guionistas de “Shrek:<br />

the third”rizan el rizo y hacen que el<br />

“monstruo bueno” departa con Blancanieves,<br />

Cenicienta o la Bella Dumiente, eso<br />

sí, personajes que aquí aparecerán en versiones<br />

muy poco convencionales. 2007<br />

contemplará, asimismo, cómo Harry Potter<br />

se va haciendo mayor (Harry Potter y<br />

la Orden del Fénix) y cómo Johnny Depp<br />

continúa hechizando a niños y mujeres en<br />

su encarnación como el pirata John Sparrow<br />

en Piratas del Caribe: at words end<br />

con el que se supone culmina la saga, aunque<br />

nunca se sabe. En cuanto al cine animado,<br />

anoten una fecha, la del 27 de julio,<br />

porque ese día Los Simpson debutan en la<br />

pantalla grande.<br />

Scarlett, Natalie y... ¡Ana Torrent!”<br />

Con la fecha de su estreno todavía por<br />

concretar, una de las películas que más va<br />

a llamar la atención de la temporada es la<br />

que, originalmente, se titula The other<br />

boleyne girl en la que podremos asistir a<br />

un duelo interpretativo ente las que sin<br />

duda son dos de las actrices punteras jóvenes<br />

del cine actual: Scarlett Johansson y<br />

Natalie Portman. Y, por si ello no bastase,<br />

los españoles tendremos nuestra propia<br />

representante en este film, Ana Torrent.<br />

The other..., de ambiente histórico, trata<br />

de las rivalidades entre María (Scarlett) y<br />

Ana Bolena (Natalie), amante y esposa,<br />

respectivamente, del rey Enrique VIII de<br />

Inglaterra. A las órdenes de Justin Jadwick,<br />

Torrent interpreta a Catalina<br />

de Aragón, que era la<br />

esposa fiel del monarca<br />

hasta que llegaron tan<br />

temibles enemigas.<br />

SPIDERMAN 3<br />

‘APOCALYTO’<br />

11<br />

SABERe<br />

s<br />

SUPLEMENTO DE CULTURA DE <strong>La</strong> <strong>Opinión</strong> A Coruña ✱ sábado, 6 de enero de 2007


12<br />

sábado, 6 de enero de 2007 ✱ SUPLEMENTO DE CULTURA DE <strong>La</strong> <strong>Opinión</strong> A Coruña<br />

Ritmos<br />

s<br />

SABERe<br />

Cantos para<br />

o nadal<br />

Pasou a Noiteboa, pero,<br />

aínda estades a tempo<br />

de facervos con este<br />

disco, ‘O Quiriqui’, que<br />

reúne a artistas como<br />

Uxía, Xaquín Xesteira,<br />

Guadi Galego, Pablo Carpintero,<br />

Ugia Pedreira<br />

(Marful), Tino Baz, Pilocha<br />

e máis aos Mini &<br />

Mero de A Quenlla nun<br />

traballo impulsado pola<br />

Asociación de Gaiteiros<br />

Galegos, e coeditado coa<br />

Dirección Xeral de Creación<br />

e Difusión Cultural<br />

da Xunta de Galicia.<br />

Cada quen<br />

é do seu<br />

A DISCOGRÁFICA GALEGA PAI MÚSICA leva a cabo unha nova iniciativa en 2007<br />

e lanza unha morea de discos de artistas de variados estilos<br />

SALVADOR RODRÍGUEZ<br />

En tempos de crise da industria<br />

discográfica como a que atravesamos,<br />

resulta insólita unha<br />

iniciativa como a que, neste<br />

remate do ano, está a levar a cabo a<br />

compañía galega PAI Música co lanzamento<br />

dunha morea de traballos<br />

de artistas que abranguen varios estilos,<br />

dende o pop ata o rock pasando<br />

polo folk ou a canción de autor.<br />

Como isto hai que explicálo polo<br />

miúdo, vaiamos por partes.<br />

Herdeiros do espírito bravú<br />

da década dos 90, os composteláns<br />

Ruxe Ruxe celebran os seus<br />

dez anos de traxectoria co seu<br />

quinto traballo, Comercial, constituido<br />

por once cancións que, nas<br />

súas propias palabras, “son once<br />

principios escritos en papel de<br />

fumar e que combusten entre os<br />

beizos men<strong>tres</strong> enervan os teus<br />

argumentos”.<br />

E se os Ruxe van pola súa quinta<br />

entrega, os Mooncresta estréanse<br />

discograficamente cun título do que<br />

moi poucos serán quen de lembrar se<br />

o len unha soa vez: eRocktile dys-<br />

FUNKtion SOULutions, pero no que<br />

se agochan as claves da súa proposta<br />

estilísitica, por eles definida coma<br />

power & funk.<br />

Pola súa banda, Los Fulanitos de<br />

Tal é un proxecto musical xurdido en<br />

Barcelona pero que ten moito que<br />

ver con Galicia, en tanto en canto os<br />

seus compoñentes amosan unha<br />

especie de adoración divina por un<br />

dos grupos históricos da movida<br />

viguesa, Aerolíneas Federales. En<br />

Pasarratos, o álbum que agora<br />

lanzan con PAI, inclúen unha<br />

versión de Gualberto de<br />

Miguel Costas (ex Siniestro,<br />

ex Aerolíneas) ademáis<br />

doutras pezas con<br />

títulos tan peculiares<br />

coma Cumpleaños senil<br />

ou Irri-<br />

tación+Orgasmo vaginal.<br />

Jabón Blue defínese como “un<br />

grupo adicado por enteiro ao rock<br />

and roll”, cuxa andaina comezou<br />

en 2005, cando Javier Maneiro<br />

decidiu continuar a súa carreira<br />

musical máis alá de Heredeiros da<br />

Crus e alíase cos guitarristas Diego<br />

Castaño e Kuervo, co baixista Pony<br />

e co batería Marcos. En <strong>La</strong> música<br />

va por dentro, o seu debut, contan<br />

coa axuda do Maestro Reverendo<br />

(habitual compañía do Gran Wyoming)<br />

para perpetrar quince temas:<br />

uns do máis puro R&R (Un porrito<br />

de ilusión, El hombre del saco, Baby<br />

Chocho...) e outros medios tempos<br />

como Cuando el silencio suena,<br />

Homenaje ou Nadie quiere nada de<br />

mí.<br />

E do rock e o pop pasamos ao folk<br />

para chamar a atención dun disco<br />

que xa é moi agardado entre os folkis.<br />

Trátase da estrea de Sete Saias,<br />

un dúo composto polas arpistas<br />

Marta e Clara que interpretan tanto<br />

pezas tradicionais como de creación<br />

propia, así como composicións<br />

do ex compoñente de<br />

Milladoiro Rodrigo Romaní. No<br />

disco colaboran, entre outros,<br />

Xosé Manuel Budiño, Xosé Lid<br />

e Fernando Abreu.<br />

Polo que atingue á canción de<br />

autor, o protagonista é o veterán<br />

cantautor vigués Javier González<br />

que en Sin novedad en el frente<br />

conta coa colaboración instrumental<br />

de Isaac Palacín, Diego<br />

Pacheco, Marcos Legazpi e<br />

Segundo Grandío, do que hai<br />

que decir, antes de que se nos<br />

esqueza, que é o que, a todo<br />

isto, está como productor detrás<br />

de toda esta ofensiva musical<br />

de PAI “y muy señor mío”.<br />

Quén dixo que non había<br />

música galega<br />

para regalar<br />

nestes<br />

Reis?


El músico brasileño Caetano Veloso durante una actuación.<br />

El mejor ROCK inglés,<br />

según un brasileño<br />

CAETANO VELOSO DA UNA VUELTA DE TUERCA en su carrera artística con ‘Cê’,<br />

el primer álbum compuesto de forma íntegra por él y cantado totalmente en brasileño<br />

VÍCTOR CONEJO<br />

Que un señor de 64 años tenga que venir<br />

a decirles a los mocosos ingleses y a<br />

sus mofletes rosados cómo se hace un<br />

disco del mejor rock anglófilo, manda<br />

narices, huevos y otros apéndices. Que este<br />

señor sea, además, brasileño, ya es<br />

hasta jocoso. Caetano Veloso<br />

narra en su autobiografía Verdad<br />

tropical cómo las<br />

juventudes brasileñas de<br />

los años sesenta se vieron<br />

abordadas y maravilladas<br />

por las nuevas bandas<br />

británicas de aquella<br />

época. Con Beatles a la<br />

cabeza, toda una generación<br />

aprovechó<br />

esa tremenda<br />

fuerza artística<br />

para<br />

(y esto es lo que les diferencia de otras sociedades)<br />

redefinir su producción cultural siempre<br />

en base a los propios y genuinos esquemas<br />

artístico musicales. Que sabían que Elvis y<br />

Marilyn eran simpaticotes, vaya, pero productos<br />

definitorios de una sociedad que no era la<br />

suya. Hubo mimetismos, claro, pero fueron<br />

los menos. Desde Os mutantes hasta<br />

Milton Nascimento y Ney Matogrosso,<br />

lo que el estamento cultural<br />

brasileiro generó fueron<br />

soluciones únicas, personales<br />

y adaptadas a la<br />

sociedad en la que vivían.<br />

A ese ramalazo<br />

inglés pertenece el<br />

nuevo trabajo de Veloso,<br />

este fabuloso Cê. Y hay<br />

más, no sólo corrientes<br />

british.<br />

Una de<br />

las<br />

particularidades de los músicos brasileños es<br />

que trabajan muy a menudo con autores teatrales.<br />

Muchos compositores son a la vez dramaturgos.<br />

De ahí que sus músicas tengan un<br />

sonido escenográfico que revela que fueron<br />

creadas para acompañar una representación<br />

teatral o de danza (el argumento de una obra<br />

teatral fue lo que llevó a Veloso y a su compañero<br />

tropicalista Gilberto Gil a la cárcel durante<br />

los años de la dictadura en Brasil). Tales<br />

características están incluidas en este álbum<br />

junto con otras que ya definen el talento peso<br />

pesado de Veloso: las composiciones tranquilas,<br />

sensibles y sentidas, siempre evitando lo<br />

dulzón. Probablemente sólo Veloso es capaz<br />

de cantar Currucucú paloma sin subir los<br />

niveles de azúcar de la audiencia y provocando<br />

que alguien del público grite —más bien<br />

suspire— “qué sensibilidad”. Esto certifico<br />

que lo viví en el último Festival de Jazz de San<br />

Sebastián, en la actuación del baiano.<br />

Caetano Veloso ha revelado que el hilo conductor<br />

de su nuevo trabajo es la desazón que le<br />

ha producido su reciente divorcio de la madre<br />

de sus dos hijos tras 18 años de convivencia.<br />

<strong>La</strong> susodicha, un pibón brasileño en la mejor<br />

tradición de las playas tanguistas de Ipanema,<br />

provocó que el músico se encerrase en una<br />

habitación para no salir hasta ser capaz de<br />

reflejar y sublimar sus sentimientos en esos<br />

momentos. Yquién pudiera.<br />

Sea porque se ha metido en el cuerpo de un<br />

quinceañero soliviantado o en el de un maduro<br />

seductor de vuelta de todo y con motivos<br />

para estarlo, este animal impresionantemente<br />

doloroso y afectivo ha creado un álbum soberbio<br />

e inspirado como el de cualquiera con cuarenta<br />

años menos.<br />

13<br />

SABERe<br />

s<br />

SUPLEMENTO DE CULTURA DE <strong>La</strong> <strong>Opinión</strong> A Coruña ✱ sábado, 6 de enero de 2007


14<br />

sábado, 6 de enero de 2007 ✱ SUPLEMENTO DE CULTURA DE <strong>La</strong> <strong>Opinión</strong> A Coruña<br />

Tecnologías<br />

s<br />

SABERe<br />

Pesca<br />

Web institucional que<br />

busca la participación de<br />

todos los agentes relacionados<br />

con el sector de la<br />

pesca: profesionales,<br />

investigadores, organizaciones<br />

medioambientales<br />

o entidades financieras,<br />

con el objectivo de integrar<br />

masa crítica necesaria<br />

para la colaboración de<br />

una Agenda Estratégica<br />

para la pesca gallega.<br />

(‘www.redepesca.com’)<br />

<strong>La</strong> comunidad<br />

FON<br />

LA REBELIÓN DEL ACCESO inalámbrico a internet llega a Nueva York, la ciudad<br />

de los rascacielos, de la mano de Martín Varsavsky<br />

ROBERTO ARNAZ<br />

El empresario hispanoargentino<br />

Martín Varsavsky,<br />

repartirá en<br />

Nueva York 25.000<br />

routers inalámbricos especiales,<br />

llamados fonera, para<br />

convertir a toda la ciudad en<br />

un enorme punto de acceso<br />

inalámbrico a internet a<br />

fines de 2007.<br />

El Movimiento Fon, como<br />

se denomina la iniciativa de<br />

Varsavsky, pretende hacer de<br />

Nueva York uno de los centros<br />

de su red global de conexiones<br />

inalámbricas compartidas,<br />

con la que quiere revolucionar<br />

el acceso a internet<br />

en los lugares públicos de<br />

todo el planeta. Desde que se<br />

anunció el programa a principios<br />

del pasado mes de<br />

agosto, más de 600 neoyorquinos<br />

ya han pedido convertirse<br />

en Foneros —nombre<br />

que reciben los miembros<br />

de esta comunidad—,<br />

aunque de momento el programa<br />

sólo se ha lanzado en<br />

el barrio neoyorquino de<br />

Manhattan.<br />

Sin embargo, Gale Brewer,<br />

congresista local y jefe<br />

del comité de tecnología,<br />

aseguró en un semanario<br />

local, The City Limits, que<br />

duda de que muchos ciudadanos<br />

decidan finalmente<br />

inscribirse en el programa y<br />

que Varsavsky logre llevar a<br />

cabo su plan. “Y si lo hace,<br />

tanto Verizón como Time<br />

Warner —dos de los mayores<br />

proveedores de acceso a<br />

internet de la ciudad— tomarán<br />

nota y harán algo al respecto”,<br />

señaló.<br />

Esta ha sido la mayor<br />

artefactos<br />

INALÁMBRICO<br />

Siemens Gigaset A160<br />

PVP: 37 euros<br />

barrera que se ha encontrado<br />

FON hasta el momento: las<br />

grandes compañías no quieren<br />

que sus clientes compartan<br />

su señal inalámbrica, y<br />

están dispuestas a llegar a los<br />

tribunales para impedirlo. El<br />

representante de FON en<br />

Nueva York, Andrew Rasiej,<br />

Además de fiable, simple y fácil de usar, el<br />

Gigaset A160 ofrece numerosas ventajas,<br />

como la pantalla retroiluminada visible incluso<br />

con poca luz. Este teléfono inalámbrico<br />

digital es perfecto para realizar llamadas y<br />

mantener el contacto; el auricular ha sido<br />

diseñado ergonómicamente para adaptarse a<br />

su mano como un guante. Integra funcionalidad<br />

CLIP que muestra el nombre de la llamada<br />

en pantalla y una larga lista<br />

de números de teléfono con la<br />

agenda integrada para hasta<br />

50 entradas. Es de manejo<br />

sencillo y teclas de pantalla<br />

en 21 idiomas, con<br />

audio de 3 niveles de<br />

volumen de auricular<br />

y 5 niveles de tono de<br />

llamada.<br />

aseguró a la prensa local que<br />

no estaba demasiado preocupado<br />

por la legalidad de la<br />

iniciativa. “<strong>La</strong>s posibilidades<br />

de que estas compañías<br />

demanden a sus clientes para<br />

evitar que compartan su<br />

WiFi son cero. Habría una<br />

gran protesta popular”,<br />

ORDENADOR PORTÁTIL<br />

HP Compaq Business Notebook nc6400<br />

PVP: 1.390 euros<br />

Con prestaciones inalámbricas de banda<br />

ancha 3G integradas y una gama de funciones<br />

de seguridad mejoradas, se trata de un<br />

auténtico equipo profesional empresarial.<br />

Con un peso inicial de sólo 2 Kg, y hasta 12<br />

horas y 15 minutos de funcionamiento con<br />

la batería HP de duración ampliada, así<br />

como opciones de unidad multibahía II para<br />

aportar más flexibilidad. Incluye una selección<br />

de potentes gráficos Intel® GMA 950 y<br />

el nuevo procesador Intel® Core 2 Duo.<br />

Aproveche la amplia<br />

oferta de las innovaciones<br />

profesionales<br />

de HP, que incluyen el<br />

filtro de privacidad de<br />

HP y el HP<br />

Disk Sanitizer.<br />

explicó Rasiej.<br />

Lo revolucionario y polémico<br />

de esta comunidad es<br />

que sus miembros comparten<br />

el acceso inalámbrico a<br />

internet de su casa, y a cambio<br />

disfrutan de conexión<br />

WiFi gratuita en cualquier<br />

lugar del mundo donde<br />

encuentren un punto de acceso<br />

de la comunidad. Para eso<br />

necesitarán la Fonera, un<br />

tipo especial de dispositivo<br />

de conexión WiFi, denominado<br />

router social, que permite<br />

a los miembros de la<br />

comunidad FON compartir<br />

su ancho de banda con el<br />

resto de asociados que se<br />

encuentra en esa zona.<br />

<strong>La</strong> Fonera emite dos<br />

señales, una codificada y<br />

privada, y una pública, accesible<br />

para los Foneros previamente<br />

registrados con un<br />

nombre de usuario y una<br />

contraseña. <strong>La</strong> mayoría de<br />

los miembros de FON son<br />

Linus, lo que implica que<br />

comparten su WiFi a cambio<br />

de disfrutar de conexión gratuita<br />

en cualquier punto de<br />

acceso FON. También hay<br />

Alien, que no comparten su<br />

señal, pero que reciben autorización<br />

para acceder a la<br />

comunidad previo pago de 3<br />

dólares por un pase diario.<br />

<strong>La</strong> capacidad de ver la<br />

oportunidad de negocio de<br />

Varsavsky, que ha fundado<br />

siete exitosas empresas en<br />

los últimos 20 años —entre<br />

ellas Jazztel, con la que<br />

revolucionó el acceso a<br />

internet en España—, le ha<br />

permitido hace poco más de<br />

un año diseñar esta idea<br />

junto a su grupo de colaboradores.<br />

CÁMARA DE VIDEO DIGITAL<br />

Canon MV900<br />

PVP: 291 euros<br />

Videocámara de iniciación que permite<br />

al usuario ver su grabación en formato<br />

16:9 con gran fidelidad. Zoom óptico de<br />

25x y procesador DIGIC DV que proporciona<br />

colores vibrantes y nítidos. Gracias<br />

a su amplio LCD y la simplicidad de<br />

manejo hacen de esta<br />

videocámara<br />

una herramientaperfecta<br />

para<br />

realizar sus<br />

grabaciones.<br />

<strong>La</strong><br />

Canon MV900 es<br />

una cámara de vídeo portátil que dispone<br />

de captura de vídeo de pantalla<br />

ancha, 800 Kpix, con zoom óptico: 25 x<br />

y Mini DV.


Música también<br />

en el móvil<br />

EN LOS NOVENTA la referencia de la música portátil era el walkman, hoy en día el<br />

reproductor MP3. Ahora aparece un nuevo relevo<br />

RUBÉN SÁNCHEZ ANTUÑA<br />

Todos los operadores de<br />

telefonía móvil tienen<br />

puestas sus esperanzas<br />

de negocio multimedia<br />

en el servicio de la reproducción<br />

de música, con la calidad<br />

de un CD, de sus nuevos terminales.<br />

En los años ochenta y<br />

noventa del pasado siglo, la<br />

referencia de la música portátil<br />

era el walkman de Sony. Hoy<br />

en día, desde hace unos cinco<br />

años, se puede decir que la voz<br />

cantante la lleva el reproductor<br />

de MP3 de Apple, conocido<br />

como iPod. Sin embargo, ya se<br />

augura su relevo generacional.<br />

Veamos el porqué.<br />

Se puede afirmar con rotundidad<br />

que todo el mundo que<br />

tiene un reproductor de MP3<br />

posee también un móvil. Según<br />

el último estudio de Red.es, en<br />

España hay 45 millones de<br />

móviles activos, lo cual implica<br />

más de un móvil por habitante.<br />

Además, esta realidad se repite<br />

en casi todos los países desarrollados.<br />

El teléfono móvil se<br />

ha convertido en un dispositivo<br />

indispensable en nuestras<br />

vidas. Si a ello se añade que la<br />

tendencia hoy en día en los dispositivos<br />

tecnológicos es la<br />

convergencia de aplicaciones,<br />

ya que a nadie le gusta salir de<br />

casa con los bolsillos repletos<br />

de cacharros, ¿quién lleva las<br />

de ganar? Ya pasó previamente<br />

con la incorporación de la<br />

cámara de fotos al teléfono<br />

móvil. En un futuro no tan lejano,<br />

además de la cámara digital,<br />

del reproductor MP3, también<br />

se accederá a internet y al<br />

correo electrónico, todo gracias<br />

a un dispositivo que seguirá<br />

llamándose el “móvil”.<br />

Puede que a alguien le<br />

quepa la duda de si un móvil<br />

puede tener o no la capacidad<br />

de ofrecer dicha funcionalidad<br />

musical. <strong>La</strong> respuesta está clarísima:<br />

sí. Normalmente este<br />

tipo de móviles tiene una<br />

memoria para guardar las<br />

canciones y una aplicación<br />

que los reproduce, así como<br />

una serie de comandos<br />

comunes a los reproductores<br />

(generar lista, pausa,<br />

stop,..). Según datos ofrecidos<br />

por la cadena de<br />

tiendas de telefonía The<br />

Phone House, aproximadamente<br />

un 10% de los<br />

móviles que se vendieron<br />

en España en 2005<br />

eran capaces de reproducir<br />

música, siendo<br />

ya el 33% en el mes<br />

de octubre de 2006;<br />

lo cual aporta una<br />

buena idea de por<br />

dónde van a ir las tendencias,<br />

sin ir más lejos en el<br />

tiempo, en estos días de Reyes.<br />

¿Qué móvil me compro?<br />

Por supuesto, y antes de nada, sugerirte que<br />

debes escuchar las sugerencias que te haga el personal<br />

especializado del centro donde realices la<br />

compra. En las páginas web de los fabricantes<br />

podrás ir recopilando y comparando las características<br />

técnicas y precios de los terminales que<br />

oferten, para ir adquiriendo una idea clara de lo<br />

que quieres. Siempre es recomendable navegar<br />

por la blogosfera y buscar la información que<br />

vayan aportando usuarios de estos móviles (si<br />

están contentos o no con un terminal, qué les<br />

gusta más o menos, qué inconvenientes han<br />

encontrado, etcétera). A pesar de que esta última<br />

información es totalmente subjetiva, puede servir<br />

de gran ayuda.<br />

Como adelanto a vuestra búsqueda, decir que<br />

hoy en el mercado se pueden encontrar ejemplos de<br />

móviles de gama media como el Sharp 770SH, el<br />

Motorola Rokr E1, el Nokia 5300. Hay equipos<br />

más sofisticados que permiten usar una especie de<br />

microdiscos duros de hasta 4 GB (unas mil canciones).<br />

Dos buenos ejemplos son el Sony Ericsson<br />

W950i y el Samsung i300X. Uno de los más<br />

sofisticados es el Nokia N91 8GB, que tiene una<br />

memoria de 8 GB (más de 2.000 canciones),<br />

cámara de fotos de 2 megapixel, acceso a internet<br />

por Wifi y realizar videollamadas.<br />

Si tienes idea de comprarte uno de estos<br />

móviles, debes prestar especial atención<br />

a lo siguiente.<br />

<strong>La</strong> memoria: los expertos recomiendan<br />

el uso de microtarjetas extraíbles<br />

(así, por ejemplo, siempre es<br />

más fácil el intercambio de<br />

canciones). El formato más<br />

común es el microSD, que<br />

permite, gracias a un adaptador,<br />

conectarse a cualquier<br />

lector de tarjetas SD. Se<br />

debe evitar, en la medida de<br />

lo posible, que para introducir<br />

la tarjeta haya que mover<br />

la tapa y la batería. Es mucho más práctico que<br />

disponga de una pequeña ranura exterior para tal<br />

fin.<br />

El software que se usa para cargar y reproducir<br />

las canciones: en la blogosfera se comenta<br />

que el de más fácil manejo es el Rokr de<br />

Motorola, que cuenta con el iTunes de Apple.<br />

Es importante también que no se pierdan las<br />

llamadas mientras se está escuchando la<br />

música, con lo cual debe ser capaz de parar<br />

el reproductor y habilitar la llamada,<br />

cuando ésta se produzca, de forma automática.<br />

Algunos teléfonos incorporan una<br />

radio FM y la posibilidad de grabación de voz.<br />

15<br />

SABERe<br />

s<br />

SUPLEMENTO DE CULTURA DE <strong>La</strong> <strong>Opinión</strong> A Coruña ✱ sábado, 6 de enero de 2007


16<br />

sábado, 6 de enero de 2007 ✱ SUPLEMENTO DE CULTURA DE <strong>La</strong> <strong>Opinión</strong> A Coruña s<br />

Tebeos<br />

SABERe<br />

Déjame<br />

columpiarme<br />

Contigo<br />

MARVEL LANZA AL MERCADO LA REEDICIÓN DE ‘Spiderman’, pero<br />

ambientada en la actualidad, con internet, Sadam y la globalización<br />

FLORENTINO FLÓREZ<br />

Como todo lector de cómics sabe, lo<br />

de la longevidad de los personajes<br />

es un asunto complicado. Algunos,<br />

la mayoría, parecen no envejecer<br />

nunca mientras pasan de mano en mano, si<br />

son propiedad de una editorial. Otros,<br />

como Tintín, fallecen con su creador. Unos<br />

pocos ven crecer a sus hijos mientras ellos<br />

apenas peinan canas. <strong>La</strong> cuestión es que, si<br />

se desea mantener un mínimo de verosimilitud,<br />

el asunto del tiempo tarde o temprano<br />

nos alcanza.<br />

Allá por los ochenta la editorial D.C.<br />

decidió resolver este tema y por un lado<br />

desencadenó una crisis cósmica, que ordenaba<br />

y racionalizaba los diferentes personajes<br />

que la casa había ido arrastrando durante<br />

años. Por el otro, lanzaron varios tebeos<br />

fundacionales, como Batman Año Uno,<br />

donde la historia del hombre murciélago<br />

volvía a contarse desde el principio; o la<br />

serie de Superman de Byrne, que ahora se<br />

reedita. Se trataba de remozar a los protagonistas<br />

y actualizar sus aventuras, sin el<br />

lastre del tiempo pasado.<br />

Los de la Marvel tardaron algo más en<br />

reaccionar pero, cuando finalmente pusieron<br />

en la calle sus líneas Ultimate, pudimos<br />

comprobar que la espera había merecido<br />

la pena. Creo que no es exagerado afirmar<br />

que en la actualidad las publicaciones<br />

de esta editorial son en general mejores que<br />

las de su ilustre competencia o, al menos, esa<br />

es la sensación que tenemos con lo que se<br />

traduce por aquí.<br />

En resumen, lo que han<br />

hecho en la línea Ultimate<br />

es poner el contador<br />

a cero. En lugar<br />

de ser hijos de los<br />

sesenta, se nos vuelve<br />

a<br />

con-<br />

tar la historia de los superhéroes de la casa,<br />

ambientada en la actualidad, con internet,<br />

Sadam Husein, la globalización y todo lo que<br />

caracteriza nuestro presente.<br />

<strong>La</strong> premisa no es ni buena ni mala pero,<br />

en manos de guionistas con talento, resulta<br />

especialmente efectiva: permite que nos<br />

regodeemos con personajes que ya conocemos<br />

como si fueran de la familia y, al tiempo,<br />

corregir aquellos aspectos que resultaban<br />

poco verosímiles en versiones anteriores o<br />

adaptar sus comportamientos a las costumbres<br />

actuales. He seguido con interés algunas<br />

de estas colecciones. Hace ya tiempo que<br />

abandoné Daredevil, que languidecía con<br />

unos guiones estirados y un dibujante demasiado<br />

artístico, pero leo con verdadero entusiasmo<br />

Los Vengadores del siglo XXI, bautizados<br />

como Ultimates y dibujados por un<br />

excelente Hitch. Y, por supuesto, Spiderman.<br />

<strong>La</strong> serie está normalmente dibujada por<br />

Bagley, un dibujante<br />

cumplidor y que presenta<br />

unos acabados<br />

un poco desagradables,<br />

con<br />

tendencia a la<br />

rigidez. Pero es<br />

un buen narrador<br />

y soluciona<br />

uno de los puntos<br />

fuertes del<br />

guionista, los<br />

diálogos. <strong>La</strong>s largasconversaciones<br />

que inventa<br />

Bendis son una<br />

carga para dibujantes<br />

menos<br />

capaces, pero<br />

Bagley<br />

nor-<br />

malmente las resuelve con<br />

frescura y efectividad.<br />

En este caso al guionista<br />

lo acompaña un dibujante<br />

menos dotado que su socio<br />

habitual. Pero es que el argumento<br />

de este especial dedicado<br />

a Kitty Pryde es tan...<br />

mono, que sobrevive a las<br />

limitadas habilidades del<br />

encargado de los lápices.<br />

Mono es bueno, como<br />

todo aquel que lea este<br />

breve pero brillante episodio<br />

descubrirá.<br />

Como sus<br />

seguidores<br />

saben, Brian <strong>Michael</strong> Bendis ha hecho de la<br />

normalidad su sello, centrándose en la vida<br />

de quinceañero del trepamuros y haciendo<br />

que sus aventuras en esquijama sean poco<br />

más que un telón de fondo para sus verdaderas<br />

preocupaciones: las broncas en casa por<br />

llegar tarde, sus enamoramientos y primeras<br />

novias, sus estudios...<br />

Suena sencillo, pero manejar temas tan<br />

cotidianos y banales y conseguir que los<br />

héroes adolescentes hablen con naturalidad,<br />

sin resultar artificiosos ni ñoños, no es tarea<br />

al alcance de cualquiera. Y Bendis lo consigue<br />

con aparente facilidad.<br />

En este último<br />

episodio se nos<br />

cuenta una primera<br />

cita, la del héroe con<br />

uno de los miembros<br />

de la Patrulla X. Cita<br />

que se desarrolla con<br />

frescura y una alegría<br />

que se contagia. Y sí,<br />

al menos por una vez,<br />

mono es<br />

bueno.

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!