18.04.2013 Views

Esclavos del franquismo en el Pirineo - Esclavitud bajo el franquismo

Esclavos del franquismo en el Pirineo - Esclavitud bajo el franquismo

Esclavos del franquismo en el Pirineo - Esclavitud bajo el franquismo

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

cambios. Así las cosas, muchas veces los prisioneros carecían<br />

de estas necesarias pr<strong>en</strong>das. «De zapatos me ponía un trapo,<br />

un saco, ¡allí no había nada! No pas<strong>en</strong> ustedes esto, ¡qué es<br />

muy duro!», nos com<strong>en</strong>ta <strong>el</strong> gaditano Vic<strong>en</strong>te C<strong>el</strong>is, pert<strong>en</strong>eci<strong>en</strong>te<br />

al BB.TT. 127. Como es lógico, esta situación se hacía<br />

especialm<strong>en</strong>te dura <strong>en</strong> <strong>el</strong> invierno, algo que como a muchos<br />

otros le pasó también a Sebastián Erdoiza: «Nik, ortusik eta,<br />

bu<strong>en</strong>o! kristonak pasat<strong>en</strong> neban. Ortusik eta, oinetakorik ez.<br />

Mantie be bai ta, hankan loturik junda naz ni beharrera. Oinetakoak<br />

emot<strong>en</strong> eusku<strong>en</strong>, baina ortusik g<strong>el</strong>ditz<strong>en</strong> zana, bertan<br />

g<strong>el</strong>ditz<strong>en</strong> zan (...). Hotza eit<strong>en</strong> eb<strong>en</strong> han, mekagu<strong>en</strong>!».* Aunque<br />

alguna vez, al principio, la rotura de las botas fuera una<br />

estrategia para int<strong>en</strong>tar dejar de trabajar, <strong>en</strong>seguida se rev<strong>el</strong>ó<br />

como algo inútil y que podía ser fu<strong>en</strong>te de nuevos castigos,<br />

como le pasó a Félix Padín: «se dieron cu<strong>en</strong>ta que rompíamos<br />

las botas y nos mandaban a curr<strong>el</strong>ar descalzos, y si no, nos poníamos<br />

unos sacos; un día nos castigaron a todos a buscar leña<br />

descalzos y traerla hasta aquí».<br />

Lejos de ser una situación excepcional, <strong>el</strong> aprovisionami<strong>en</strong>to<br />

de pr<strong>en</strong>das de abrigo y calzado era también muy defici<strong>en</strong>te<br />

<strong>en</strong> la mayoría de los batallones. No se puede p<strong>en</strong>sar<br />

que la defici<strong>en</strong>cia de botas fuera una cuestión de sabotaje, ya<br />

que la situación de p<strong>en</strong>uria era g<strong>en</strong>eralizada, tal y como nos<br />

describ<strong>en</strong> los informes de inspección de 1942, especialm<strong>en</strong>te<br />

<strong>en</strong> lo que se refiere al calzado. De los 28 batallones <strong>en</strong> los que<br />

se hace refer<strong>en</strong>cia al vestuario, <strong>en</strong> 21 de <strong>el</strong>los se habla <strong>d<strong>el</strong></strong> mal<br />

estado de éste, si<strong>en</strong>do la situación bastante más grave <strong>en</strong> lo<br />

que se refiere al calzado. En este caso son 26 los batallones<br />

de los que disponemos información sobre <strong>el</strong> calzado, y <strong>en</strong> todos<br />

se habla de la p<strong>en</strong>uria, mala calidad y escasez. De nuevo<br />

aquí <strong>en</strong>contramos <strong>en</strong>tre estos informes descripciones de la situación<br />

no muy difer<strong>en</strong>tes de las que hemos oído a los prisioneros<br />

<strong>en</strong> las <strong>en</strong>trevistas. Así, por ejemplo, <strong>en</strong> los informes<br />

sobre los BDST 28 y 29, as<strong>en</strong>tados <strong>en</strong> Santiago de Compost<strong>el</strong>a,<br />

145 se dice:<br />

Se observa tanto <strong>en</strong> los individuos pert<strong>en</strong>eci<strong>en</strong>tes a los Batallones<br />

de Trabajadores como <strong>en</strong> los que pert<strong>en</strong>ec<strong>en</strong> a la Escolta de<br />

*. «¡Yo descalzo he pasado las de Dios, descalzo, sin zapatos! Con una manta atada a los<br />

pies he ido yo a trabajar. Nos daban calzado, pero <strong>el</strong> que se quedaba sin <strong>el</strong>los así se quedaba.<br />

¡Con <strong>el</strong> frío que hacía allí! ¡Mecagü<strong>en</strong>!».<br />

145. «Visitas de Inspección: Bones. Trabajadores 2ª, 5ª, 7ª y octava Regiones, Baleares, Canarias<br />

y Marruecos». AGMA, Ministerio <strong>d<strong>el</strong></strong> Ejército, caja 20.904.<br />

150

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!