28geure - Urremendi. Landa Garapen Elkartea

2008.urtea. 21.zbk.
ZUZENDARIA:
Pedro María Garay
ARTE ZUZENDARIA:
Pedro María Garay
DOKUMENTAZIOA:
Rafael Urien
ERREDAKZIOA:
Lourdes Arroitajauregui,
Rafael Urien, Laura Perez,
Maider Arazosa.
EUSKERA KORDINATZAILEA:
Esther Korta
DISEINUA ETA MAKETAZIOA:
Alicia Rojo
KOMIKIGILEA:
Alex Orbe, Egoitz Moreno
ARGAZKIAK:
Pedro Garay, Rafael Urien,
AZTI-Tecnalia.
KOLABORATZAILEAK:
Antonio Pou, Mikel Unzueta,
Azti-Tecnalia, Jose Antonio Torrealday.
ADMINISTRAZIOA: 94 625 76 09
PUBLIZITATEA:
688 61 66 22/ 657 790 836
KORDINATZAILEA:
Nueva Europa Diseño, Imagen y
Comunicación, S.L
INPRIMATEGIA: Grafinorte, S.A
Urremendi aldizkariak ez dauz bere gain
hartzen laguntzaileen eritxiak eta
argitaratutako gutunetan esaten dana.
ALE KOPURUA: 16.000 ale
ARGITARATZAILEA:
URREMENDi, Gernika-Bermeo Landagarapen
Alkartea. Domingo Alegria
Enparantza, z/g. 48300
Gernika-Lumo (Bizkaia)
e-mail:
urremendi@euskalnet.net
web orria:
www.urremendi.org
e-mail:
busturialdeakomunikazioa@euskalnet.net
web orria:
www.busturialdeaurdaibai.com
LEGE GORDAILUA:
BI-2675-06
3 EDITORIALA
4 IRRIMARRA
5 PIL PILEAN
6 GAURKOTASUNA:
GARAPEN EKONOMIKOA: J.A. Torrealday
BUSTURIALDEA EZAGUTUZ
20 AMALUR:
Gabonetako ohiturak Busturialdean.
28 GEURE ALTXORRAK:
Tránsito al renacimiento en Urdaibai.
30 ZER EGIN ETA NORA JOAN:
GASTRONOMIA: Asador Makues.
34 MUNDUTIK ZEHAR:
Hidro-Quebec (2ª parte).
36 ARTISTAK
PERTSONAIA: Jose Arego Abaroa. 100 urteko istoria
40 GEURE KIROLAK:
Urpeko Arantxa.
45 IRAGARKIAK
6 GAURKOTASUNA:
Busturialdeko Landatartasun Mailak.
27 ITSASGORA:
Txirla (Ruditapes Decussatus)
28 GEURE
ALTXORRAK:
Tránsito del
renacimiento
en Urdaibai.
36 PERTSONAIA:
Jose Arego,
100 urteko historia bat.
LABUR
www.busturialdeaurdaibai.com
EDITORIALA
Gu geu
GEURE MARKA TURISTIKOA
"BUSTURIALDEA-URDAIBAI"
BESTE URTE BETEZ EUSKADITIK
Busturialdeak ez dau eskaintzen skirik, ez ur termalen bainuetxerik, ez hausnartuteko monastegirik, ez
shoppingik, berbeak berak esaten dauan moduan, baina URREMENDI Landa Garapenerako Alkarteak urtero,
zemendiaren azken aldera eta abenduaren hasieran bere sustapen kanpaina turistikoa burututen dau, interesa
biztu eta geure herrietara barruko kalitatezko turismoa erakartzeko, balore naturalak, ondarea eta tradizinoak
estimatzen dauazan turismoa, gastronomiagaz, txakoliagaz, baserriko produktuekaz eta aire libreko
jarduerakaz, udako eguzkitik kanpokoak, gozatuten dauan turismoa.
Gure eskualdean bide luzea eta zoragarria daukagu egiteko balore turistikoak martxan ipinteko, ze asko eta baliotsuak
dira. Sustapen turistikoa be garrantzitsua da. Neguan, Mundako Surf Txapelketaren eta Gernika-Lumoko Urriko
Azkenengo Astelehena eta gero,zerbitzu sektoreak eta turismo aktiboko enpresek eskaintzan beherakadea igarten
dabenean, Urremendik barruko turismoa erakartzeko sustapen kanpaina burututen dau.
Errealitate hau gero eta hobea da, sektorearen eskaintzaren kalitatea, dibertsitatea eta kantitatea hobetu ahala;
Urremendik (orain dala hiru urte burututako plan estrategiko bategaz, EJ-ren estrategia turistikoagaz batera
doana) udazkenean programatuten dau urteko barruko turismo sustapenaren kanpaina gogorra. Alkarteak
urtean zehar turismoa sustatuteko burututen dauazan beharrei kalte egin barik, euron artean turismo azoka
espezializatuetara joatea, urte amaieretan, 2005etik aurrera “Busturialdea-Urdaibai Itsasmendien arnasa” hiru
lurralde historikoen komunikabideetan dago, Araba, Bizkaia eta Gipuzkoan: egunkarietan eskualdeko liburuxkatarteko
erakargarrien bidez (urtero 16.000 liburuxka banatuten dira), irrati-etxe askotan be badago, euron artean
“Euskadi Irratia” eta telebistan, sustapen spot-etan hainbat telebista katetan, ETBn be bai.
Urremendik Landa Garapenerako Alkarteak burututen dauan sustapen kanpaina hau “Busturialdea-Urdaibai”
garapen turistikoaren katearen kate-maila bat da eta Udalen, Busturialdea Eskualdearen, Bizkaiko Foru
Aldundiaren eta Eusko Jaurlaritzaren arteko lankidetza beharrezkoa da.
URREMENDi 3

4 URREMENDi
KOMIKIA
PIL PILEAN los lectores opinan
Quisiera aprovechar este espacio para expresar una preocupación que creo compartimos la mayoría de
hosteleros de Busturialdea:los robos.De un tiempo a esta parte,cada vez son más numerosos los atracos,pequeños
hurtos, y “extrañas desapariciones” que se suceden en nuestros locales. Antes, era de ciento en viento, pero es que
ahora raro es el local, que no haya visto forzada su puerta, o haya tenido que enfrentarse a algún caco.
Desconozco si las autoridades competentes han activado sus alarmas, pero para que las nuestras no tengan
que sonar con tanta frecuencia, traslado esta preocupación a quien corresponda, con el propósito de que se
empiecen a tomar cartas en el asunto. Busturialdea ha sido siempre un lugar seguro, y no quisiera que, si no
se le pone freno a esto, tenga miedo de tener mi negocio aquí o, cuanto menos, no me sea rentable. J.I.
URREMENDi 5

GARAPEN EKONOMIKOA Jose Antonio Torrealday
FRENOS ACTUALES PARA CRECIMIENTO
ECONÓMICO EN URDAIBAI
Urdaibai es una zona geográfica perfectamente definida dentro del territorio de Bizkaia. Urdaibai tiene unas
características físicas y humanas que condicionan sus ventajas y desventajas competitivas con respecto a
otras zonas de Euskal Herria o de toda la península ibérica.
Hoy voy a analizar aquellos aspectos generales que
frenen un crecimiento económico armonioso o, al
menos, comparable al de otras zonas denuestro
entorno, como pueden ser Amorebieta o Mungia.
En primer lugar,Urdaibai se encuentra físicamente aislado
del resto de la provincia de Bizkaia, lo que genera
unos problemas logísticos y un sobrecoste sustancial
en trasporte y en captación de personas
capacitadas para cualquier tipo de empresas.
En segundo lugar, Urdaibai está formado por un
grupo de municipios regidos por alcaldes de diferentes
partidos y que son absolutamente incapaces de
tener una visión de conjunto. Cada pueblo no puede
elaboran un Plan Estratégico con independencia de
los que le rodean. El mejor ejemplo de ineficacia ha
sido el proyecto de la nueva zona industrial de Muxika.
Urdaibai nunca ha existido como entidad promotora
y potenciadora de desarrollo.
En tercer lugar, la administración provincial no ha
aportado en los últimos 30 años, ningún tipo de
apoyo o ideas que hayan derivado en la mejora de
condiciones objetivas para el desarrollo económico
de la zona. Parece que está empezando a cambiar de
estrategia,pero de momento sólo tenemos promesas.
En cuarto lugar, el concepto de Reserva de la Biosfera
concedido por la UNESCO sólo ha servido para crear un
Patronato de la Reserva de Urdaibai que, después de 20
años desde su fundación, sigue siendo un “ente abstracto”
de cuya existencia sólo tenemos conocimiento por
un edificio emblemático y por las dificultades que genera
pasar su “filtro” para conseguir permisos de obras o
construcción. No sólo no ha aportado nada positivo a
Urdaibai, si no que nos avergüenza que en el siglo XXI la
ría y sus alrededores (epicentro de la Reserva) estén plagados
de residuos urbanos,orgánicos e inorgánicos.
En quinto lugar, Urdaibai no tiene atractivo alguno
para que empresas de cualquier campo de activi-
6 URREMENDi
dad, sea industrial, construcción, ocio o turismo, se
asienten en ella y sirvan de motoras para la regeneración
del tejido empresarial de la zona.
En sexto lugar, Urdaibai, como lógica consecencia
de todo lo anteriormente expuesto, carece absolutamente
de un Plan Prospectivo y Estratégico a
medio y largo plazo.
Como se puede comprobar, las posibilidades reales
de que la tendencia económica a la baja siga a la
baja, son abrumadoras.
Lógicamente, este Plan prospectivo y estratégico
es absolutamente necesario, desde mi punto de
vista, y debería tener un alcance mínimo de diez
años. Pero, cuidado, el Plan debe ser realista y basarse
en proyectos empresariales alcanzables por
nuestros propios medios.
Las elucubraciones mentales ya no caben en la
situación en que vivimos. Tampoco las lamentaciones.Y
tampoco los reconocimientos de impotencia.
Y, desde aquí, les plateo el reto a los Ayuntamientos
de la zona para que, por una vez, se olviden de las
diferencias que les separan y sólo tengan en cuanta
lo que a todos nos una: URDAIBAI.
Termino con un frase ya mencionada:el que no lo intenta,ya
ha fracasado. J.A.TTorrealday.
J.A. Torrealday.
BUSTURIALDEKO
LANDATARTASUN MAILAK
Landa garapenaren markoan laguntza programen eta politiken burutzapenak
eta zehaztapenak jardunaren eremu geografikoa mugatzea dakar.
Lehenengo eta behin baserri-inguruak eta uri-inguruak
ezberdindu behar dira.Orain arte kontuan euki beharreko
lurralde eremua udalerria izan da (udalerriak 2R),
baina badagoz geografiari jagokonez,udalerri oso zabalak
eta errealitate askokoak, eurotan erdigunea industriarantz
edo zerbitzuetarantz bideratzeak gainontzeko
bere lurraldearen landa izaerea ezkutatzen dauala.
2007-2013 denboraldi barri honetan lurralde maila
“biztanle entitatea“ izan da, udalerria baino lurralde
eremu txikiagoa eta EUSTATen esparru estatistikoen
markoan ofizialtua.Maila horixe jo da egokitzat,horren
azpitik “auzoa” izango litzateke, baina ez dago modu
estatistiko iraunkorrean behar egiterik.
GAURKOTASUNA
Arratzuko landa ikuspegia.
EAEko landa eremuen egoerea edo errealitatea ez
da homogeneoa, horrexegaitik, landa-eremuen
kategorizazinoa egitea ezinbestekotzat hartu da
landatartasun mailen definizinoaren bidez.
Holanik bada, zonifikazinoak landa eremuen garapenerako
Erein eta Leader laguntza programen
ezarpen eremua mugatu egingo dau eta gainera,
eurok be landatartasun mailak hartuten dabez kontutan
programa horreen barruan aurkeztuten diran
proiektuak baloratuteko orduan.
hurrengo orrialdera doa
La realidad de las zonas rurales de la CAV no es homogénea por lo que se ha considerado oportuno
llevar a cabo una categorización de las mismas a través de la definición de grados de ruralidad. Así
pues, la zonificación realizada va a delimitar el ámbito de aplicación de los programas de ayudas para
el desarrollo de las zonas rurales Erein y Leader, que, a su vez, tienen en cuenta los grados de ruralidad
a la hora de valorar los proyectos que se presentan a las convocatorias de dichos programas.
URREMENDi 7

GAURKOTASUNA
aurreko orrialdetik dator
Aldeztaketa parametroak
Aldeztaketa burututeko esan dogun moduan,“biztanle
entitatea” hartu da kontutan eta honako
informazino estatistiko eta kartografiko hau atara
da: Finkatuten diran biztanle entitateen sailkapena
dana dalakoa izanda be, landa eremutzat espazio
natural babestuak be hartuten dira: Parke Natural
Izendatuak, Biosfera Erreserbak (Urdaibai) eta Artapen
Bereziko Eremuak (ZEC Sierra Cantabria).
Eskualdeko landa garapenerako programen (LGP) lurralde
eragileekaz batera burutu da aldeztaketa,kasu honetan
Urremendigaz, Busturialdeko LGP arduradunagaz.
Aurreko guztiaren emaitza moduan, bederatzi landa-
8 URREMENDi
Biztanleria 2006
Biztanle-dentsitatea
Alt_Media
Dif_Alt
Landa Balio Erantsi Gordina (BEG)
% batez besteko Barne Ekoizkin Gordina (BEG),
EAEkoagaz alderatuta
% lur eremua, erabilerari jagokonez (landa lurra,
basoa, lur artifiziala)
Bermeoko Lamerako parkea, hiri ikuspegia.
tartasun maila zehaztu dira, azkenengoa uri-lur kategoria
izango litzateke. Maila bakotxaren zehaztapena
eta ezarritako parametroak honakoak izan dira:
Guztiz Nekazaritzarakoa,pobrea : G1
Landa Balio Erantsi Gordina %20tik gorakoa
EAEko batez bestekoari jagokonez,BEG Indize per capita
80tik beherakoa,
Nekazaritzarako pobrea: G2
Landa Balio Erantsi Gordina %2tik gora eta %20tik behera
EAEko batez bestekoari jagokonez,BEG Indize per capita
80tik beherakoa
Nekazaritzarako BEG ertaina 300 biztanletik behera: G3
Landa Balore Erantsi Gordina %2tik gorakoa
BEG Indize per capita EAEko batez bestekoari jagokonez,
80 eta 200 artekoa
300 biztanletik behera
Nekazaritzarako BEG ertaina 300 biztanletik gora: G4
Landa Balore Erantsi Gordina %2tik gorakoa
EAEko batez bestekoari jagokonez,
BEG Indize per capita 80 eta 200 artekoa
300 biztanletik gora
Nekazaritzarako ez da pobrea: G5
Landa Balore Erantsi Gordina %2tik gorakoa
eta %20tik beherakoa
EAEko batez bestekoari jagokonez,
BEG Indize per capita 200tik gorakoa
Ez da nekazaritzarako baina landa lurra dau: G6
Landa balio Erantsi Gordina %2tik beherakoa
Lurraren %30 edo gehiago erabilten da landa lur lez
Lurraren % 17 baino gutxiagok dauko erabilera artifiziala
Landa lurrak baino ez: G7
Landa Balore Erantsi Gordina %2tik beherakoa
Lurraren %30 baino gutxiago da landa lurra
Lurraren %17 baino gutxiagok du erabilera artifiziala.
Landa lur izaera txikia G8
1000 eta 1400 biztanleko herriak % 3 baino LBE txikiagodunak
1000 biztanletik beherako herriak lur artifizial
portzentajea %17tik gorakoa dabenak
Beste taldetan sailkaezinak
Uri izaerea G9
2.000 biztanletik gorako populazinoa
Lur artifizial portzentajea %45etik gorakoa
Ha-ko Margina Gordin Standarra eta biztanleko
Margina Gordin Standarra 5.000 baino txikiagoa
Busturialdea
Busturialdeko aldeztaketa mapan agertuten da, eskualdea
osatuten daben erakunde guztiak dagoz bakotxa
bere koloreagaz adierazita,jagokon landatartasun mailaren
arabera. IItsasmendikoi,2008ko abendua
GAURK0TASUNA
URREMENDi 9

BHERRIAK
Busturialdea ezagutuz
BUSTURIALDEA GABONETAN
BE TURISTIKOA
Gabonetarako, geure eskualdea ezagututeko beste modu bat erakutsiko
deutsuegu: oso osorik bisitatuteko ibilbidea eta udalerri bakotxa eta
bertako lekurik interesgarrienak ezagututeko ibilbide berezia. Busturialdean
“galduteko” eta bere hogei udalerrien dibertsitateaz, paisaiez, jendeaz
eta ondare aberastasunez gozatuteko gida.
BERMEOko Lamera parkean hasiko dogu
ibilbidea, bertan aparteko eraikin bi: Kasinoa eta
Batzokia. Portuan, parkearen ondoan, Aita Guria
XVII.mendeko baleontziaren erreplika ikusi eta
bisitatu ahalko dogu.
Portu zaharrak eta kirolgune barriak paseadatxo
polita emoteko aukerea eskaintzen deuskue.
Hemendik alde zaharrera, atsedentxu bat egingo
dogu Ertzilla Dorrean eta barruan dagoan
Arrantzalearen Museoan. Kantauriko arrantzasistemak
eta arrantzarako apareju zaharren
erakusketea dago. Alde zaharrean aurrera egin eta
Sabino Arana plazan, Santa Maria eleiza eta
aurrealdean eguzki-erloju bi dauazan Udaletxe
barrokoa ikusiko doguz. Doniene Arkuak, antzinako
harresiak ebazan lau ateetatik zutik dirauen
bakarrak urteerea emongo deusku. Taraska plazako
Frantziskotarren konbentua eta bere klaustro
gotikoa ezin dira bisitatu barik utzi bermeotik alde
egin aurretik.
10 URREMENDi
Mundakako ikuspegia itsasotik.
Bermeoko Aita Guria baleontzia.
MUNDAKAn segiduko dogu
bidaia, Santa Katalina baseliza ederra
bisitatuz.Hemendik Izaro irla bakartia,
antzina frantziskotarren monastegia
euki ebana, begiztatuko dogu eta
Ogoño Lurmuturra.Herriko kale estu eta
bihurrrietan zehar, Kurtzio Kalbarioa
eta aurrean Simitur jauregi berezia
daukoguz, posta izan zan eta
aurrealdearen goiko partean margolan
ederrak daukoz.
Herriaren erdian Atalaia ikustokiak
Urdaibaiko itsasadar guztia hartuten
dau Santa Maria eleizea buru dauala.
Herritik urteten dogunean, Portuondo
ikustokitik itsadarraren ikuspegirik
onenak izango doguz.
Bideko hurrengo udalerria SUKARRIETA da.
Udalerri hauxe da itsasadarraren beste aldean lurrak
dauazan bakarra, Kanalan. Padura parkean geldituko
gara. Berdegune polita, familiantzako aproposa: itsaso
ondoan intrepetazino-taulan Busturialdean erromatarren
presentzia zein izan zan azalduten jaku, batez be,
Portuondoko erromatar portua. Errepidea zeharkatu
eta moilatik oinez (paseo polit-polita) Portuondora
helduko gara, panel batek adieraziko deusku
erromatar portua egon zala bertan. Parketik bertatik,
Txatxarramendi irla bisitatu ahal dogu, muturrean
Laidako hondartzearen aparteko ikuspegia eta
erromatar portuaren hirugarren interpretazino panela
dagoz. Txatxarramendi irlaren barrualdetik, parke
botanikotik, bueltatuko gara.
Busturiako San Kristobaleko hareatza.
BHERRIAK
Busturialdea ezagutuz
Ez ohizko Sukarrietako herriaren zuriz margoztutako paisaia.
BUSTURIko Axpe auzorantz
jarraituko dogu geure bidaia,
Jasokundearen eleizea (XIV.m)
eta monumentu historikoartistikoa
dan baseliza Guruztokia
nabarmenduten dira.
San Bartolome auzoan Madariaga
Dorrea, bandokide dorre zaharra
da gure hurrengo geldiunea.
Eraikina guztiz konponduta dago,
euskadiko biodibertsitate zentroa
da orain. Dorrearen aurrean,
erloju eder bat dago buruan
kanpaia dauala. Barriro be
errepidean, Altamirako bidea
hartuko dogu eskumatara. Auzo
honetan XVIII. mendeko Txirapozu
jauregia dago, sasoi haretako
arkitektura burgesaren eredu.
San kristobal auzorantz joango
gara, hegaztiak behatzeko lekurik
onena da, gainera, padurako
hondartza txiki eta lasaia dauko.
URREMENDi 11

BHERRIAK
Busturialdea ezagutuz
MURUETArantz joango gara orain,
Kanpatxu auzoan, errepidearen ezkerretara
Santa María eleizea ikusiko dogu, zabalera
haundiko eraikina. Ezkerrraldean errepide
txikitxu batetik Goierria auzora bajatuko gara,
paduran, egurrezko ontziraleku eta Muruetako
antzinako teila lantegia dagoz bertan,
egituraren zati bat eta tximinia kontserbatuten
dira oraindik.Eleizaren aurreko auzo bideak
padurearen beste alderdi batera eroango gaitu,
Mallukitza mare-errotara.
Forun agertutako Ama birjina hilarria.
Hurrengo udalerria FORU dogu,Triñe baseliza gotikoa
dago aparteko parajean, paduraren ikuspegi ezin
hobeagaz. Sarbidea Torre-barri inguruko alderdi
altuenean dago ondo seinalizatuta. Elexalde auzoan
erromatarren asentamendua eta San Martin eleiza
bisitatuko doguz, barruan erromatarren garaiko
hobiratze sekuentzia aurkitu dabe,antzina-antzinakoa.
Adierazgarrienak ogiba-arrosa-lehio ederra eta
elizpeko aldare erromatarra dira, gaur egun ur
bedeinkatu ontzi lez erabilten dana.
Errepidearen beste aldean, Sta. Kurtzian, Baldatikas
auzorako bidearen ondoan, “Ama Birjina” hilarria
dago, kulturako objetu lez hartu zan hilarri
erromatar baten zatia da, balore arkeologiko eta
etnografiko haundikoa da.
Errigoitiko Idibaltzagako Andra Mari eleizaren atari ederra.
Baldatikara heldu orduko, egoera onean dagoan
zementuzko errepide bat hartu, eta Metxikasen
urtengo dogu, ERRIGOITIn. Auzo lasai eta bitxi
honen hurrengo Zallobante auzoa dago.San Lorentzo
eleizeak aisialdigune polita dauko lasaitasuna eta
kanpoko guneak gura debezenentzat.
Paseotxu bat emonez, hamar minututan Bizkaiganera
igo geinke, Bizkaiko zati haundi baten bista itzelak
daukoz, harrizko eskilaratxuetik igoten da eta
tontorrean Santa Kruz baselizea dago. Zallobantetik
Elexalde auzora joango gara, gune arkitektoniko
interesgarria da Idibaltzagako Santa Maria eta San
Antonioren Guruztokiagaz.
Muruetako teileria
errekatik ikusita.
BHERRIAK
Busturialdea ezagutuz
Morgako Andra Mari Eleiza.
MORGArantz Gerekiz ganan, San Esteban
baseliza prerromanikoa dago. Kanpoko horma
bitan erromatarren garaiko hilarri bi dagoz.
Hemendik Andra Mari auzora joango gara:
Zorrozua jauregia arku bikotxeko arkupeagaz,
Nuestra Señora de los Remedios baselizea eta
ikuspegi itzela dagoz auzo honetan.
Meakaurrerantz goazela, Altamirako begiratokitik
pasatuko gara, bertatik eskualdearen bista ederra
eukiko dogu. Hurrean, San Migel baselizea.
Meakaurren, San Martín eleiza errenazentista
polita dago eta bere aurrean Santo Kristo
Kurutzatuaren baselizea.
12 URREMENDi URREMENDi 13

BHERRIAK BHERRIAK
Busturialdea ezagutuz Busturialdea ezagutuz
Ibilbidea San Román auzoan, MUXIKAn segiduko
dogu. San Roman Dorretxea dago, bandokideen
gudak amaitu ziranean, baserri-jauregia bihurtu zen.
Bilboranzko errepidea hartu eta, Zugaztietan,
Ibarrurirantz urtengo dogu. Bidean Etxezarreta
jauregia, Olabarri errotea, San Pedro eta San Pablo
baseliza gotiko galanta,Ormaza jauregia eta Ibarruriko
perratzeko potroa ikusiko doguz.
Bueltan, ezkerreko lehenengo bidea hartu eta Undara
igoteak merezi dau, Undagoitia eta Undajauregi
baserri itzelen ondotik pasatu eta Magunas landa
auzora segiduteak, eskualdean sartuteko ate zaharra.
Magunas portaleko Erdi Aroko galtzadearen arrastoak
ikusiko doguz. Hauxe da Erdi Aaroko galtzada zatirik
zaharrena eta ondoen kontserbatuena Bizkaian.
Muxikako Ibarruri auzoan aurkitzen den antzinako ferratokia.
14 URREMENDi
Mendatako Idatze Etxean BTT Zentrua,
turismo bulegoa eta aterpetxea aurkitzen dira.
MENDATAranzko bidea hartu eta Urrutxuan
eskumarantz joango gara Bizkaiko Balkoiraino,
eskualde barruko behatoki ederra. Albiz auzora
bueltatu eta bertan, Santa Mª Magdalena landa
baselizea elizape atsegin batez inguratua eta
eleizaren ondoan Albiz jauregia eta Albiz dorreetxearen
arrastoak bisitatuko doguz.
Mendatako hurrengo auzoa herrigunea bera da,
Elexalde, San migel eliza haundiak harrituko gaitu,
elizapean harrizko mahai bat dago lehenago
herritarrek hantxe aztertzen ebezan herriko
gorabeherak. Hurrean, Idatze Etxea zentro
turistikoa, denon gusturako eta beharrizenetarako
eskaintzea dauana: Euskal Baserriaren Museoa, BTT
harrera zentroa, informazino bulegoa eta jatetxea.
Hemendik Zarrabenta auzora zuzenduko gara, han
Montalban Dorre Etxea dago tontor estrategiko
baten gainean, lur sail zabalen gainean eta
Gernikaranzko Erdi Aroko ibilbidean.
Mendieta auzora helduteko lehengo bidetik
bueltatuko gara eta KORTEZUBIrantz
joango gara. Plazea pasatu eta Santimamiñerako
bidea hartuko dogu. Ibilbidean, Terlegizko
Teileria, teilak eta ladriluak egiteko labea
bisitatuko dogu.Gorantz joan eta
Basondora helduko gara, mehatxatutako
basa faunaren babestokira.
Ereñozar mendiaren barrenean, Santimamiñe
koba daukogu gizon-emakume guztion ondarea.
Arkeologia aztarnategi garrantzitsua da eta
bisitatzeko tokia, kontuan izanda aurretiaz
hartu behar dala ordua. Kobaranzko bidean,
San Mames baseliza polita dago, berau be,
Santimamiñe espazio arkeologikoko bisita
birtual gidatuaren barruan dago. Hurrean
Oma auzoan Agustín Ibarrola artistearen lan
bikaina, bakarra: Baso animatua.
AJANGIZeko Mendieta auzora joango gara gero, nabarmentzekoak
Igokundearen eleizea eta udaletxea, biak neoklasikoak; plazan dagoz, bertatik
Gernikaren ikuspegi ederra izango dogu. Aparkaleku ondoko bidetxua hartzen
badogu Kanpantxu auzora helduko gara.
Lemandaroko San Juan baselizea eta Mentzeta dorretxea dagoz. Bajatu eta beste bide
bat hartuko dogu ezkerretara Oka ibaiaren gaineko zubi estu batetik pasatuz, Aristieta
jauregira helduko gara. Aurreratxuago Burdinola eta errota zaharren arrastoak topatuko
doguz eta ibai ertzetik paseotxu polita.
Kortezubiko Oma auzoko Baso Margotua.
Ajangizko Eleizalde auzoaren ikuspegia.

Elantxobeko San Nikolas Eleiza.
BHERRIAK BHERRIAK
Busturialdea ezagutuz Busturialdea ezagutuz
Errepide nagusira bueltatu eta Kortezubiko plazara helduko gara, bertan,
Santiago Eleizea dago. Ondoren GAUTEGIZ-ARTEAGAra. Herri
erdian hasiko dogu paseotxoa,Santa Maria eleizan.Errepide nagusitik segiduz,
Busturialdeko eraikinik garrantzitsuena izango dogu aurrean: Arteagako
gaztelua, Eugenia de Montijo enperatrizaren aginduz konpondu zan dorrea
eta gaur egun hotel eta jatetxe xarmangarria bihurtu da.Gazteluaren aurreko
bidea hartu eta Portu auz ora heldu arte paisaje miresgarriak zeharkatuko
doguz. Bertan Ozollo mare-errotea ikusiko dogu.
Hondartzetako bidetik eta Isla Bekoa auzoan, San Lorenzo baseliza polita.
Gero, Kanala auzora joango gara han, Legendikako Andrearen eleizatik
Erreserbaren ikuspegi ederra eukiko dogu.
IBARRANGELUko Laida hondartzarantz jarraituko
dogu. Hondartza ederra, neguan be paseotxua
emoteko. Itsasaldeko bidetik Laga hondartzara helduko
gara. Aparteko edertasuna dauko, Ogoño lurmuturraren
babesean. Errepide berari segidu eta Akorda auzora
helduko gara, 20 bat minutu ibili eta Atxarreko San
Pedro baselizara helduko gara Urdaibai eta inguruko
bista ederrez gozatuz.
Ibarrangeluko herrigunera bajatuko gara. San Andres
eleizak barruko goialdearen egituran, egurrezko
eraikuntzaren adibide bat dauko: XVI. mendeko
margo interesgarriak.
Ibarrangeluko Laida hondartza.
Kanala auzokoa antzinako ostra haztegia.
ELANTXOBErantz Ogoño lurmuturrerako
igoerea txango gomendagarria da, itsasoaren
gaineko atalaia ederra da eta. Elantxobe
erdira bajatuko gara, herrigunea bertikal
dago, berezia da eta horrek euskal kostaldeko
porturik bitxiena bihurtuten dau.Kale estuetatik
joanez atrrantzaleen etxeak ikusiko doguz.
Plazan San Nicolás de Bari eleizak Arantzazu
santutegiko erretaula eder bat dauko.
Eako zubi tipikoa.
Elantxobe eta Ibarrangelu artean, EArako bidea
hartuko dogu, Natxitu auzotik pasatuz, eta
Konsolazinoaren eleiza haundia ikusiz, bertatik
Lapatzara bajatuko gara, harkaitz senai lasaira.
Eara helduaz batera San Juan Bautista eleiza
errenezantista ikusiko dogu, udaletxe neoklasikoa
eta Santa Maria eleiza barrokoa. Kaleetan barrena
eta zubi dotoreetatik Santo Kristo Guruztokia
aurkituko dogu, Kristo Kurutzatuaren horma-hobia
dagoan alterea da. Herri erditik pasatu eta portuan,
Eako bokaletik paseotxu polita daukogu, atalaiara
igo eta Talako Ama baselizea ikusteko.
Hurrengo Bedarona izango da. Eako muturrean
itsasaldeko bista ezin hobeak dagoz, egun argietan
Donostia be ikusten da.
16 URREMENDi URREMENDi 17

BHERRIAK BHERRIAK
Busturialdea ezagutuz Busturialdea ezagutuz
Natxiturantz igo barriro eta ezkerrerantz hartuko dogu EREÑOra helduteko.Udalerri honen eriakuntza nagusia
harrobi ezaguneko harri jazpeatuaz eraikitako San Miguel eleizea da.
Ereñozarreko San Migel baselizara igotea proposatuten deutsegu, bista ederren zaleei, frontoi ondoko pistatik
heltzen da bertara. Barruan antzinako sarkofago bat dago. Gorbeia, Durangaldea, Mundakako itsadarra eta portua,
Ea, Ibarrangelu, Nabarniz eta atzean Kantauri itsasoa ikusten dira baselizatik.
ARRATZUra bajatu, Gernika-Lumo errepidetik eta
Elexalde auzora joango gara. Santo Tomas elizea
bisitatuko dogu lehenengo, Bizkaiko koro barrokorik
garrantzitsuenetakoa dauko. Aurrealdean Mendatako
ariztiaren bistea dago bertara Artzubi zubi
erromatarretik doan bidezidor batetik helduko gara,
ondo seinalizatuta dago. Gure ibilbidearen beste toki
interesgarri bat Olazarra burdinolea da.
Loiola auzoan, udaletxea, eguzki erlojua dauana,
eskolak eta Gandarias etxea dira adierazgarrienak.
Belendizen San Pelaio baselizearen ondoan, Dolaretxe
baserria dago, Belendiz dorre bandokidea zanaren
gainean eraikitako baserria.
Busturialdeko ibilbidean, udalerrien artekoa autoz
egin leiteke eta herri barrukoa oinez, bertako jatekoez
gozatuaz. Proposatzen doguzan leku interesgarriak
natura, ondare eta historiaren arteko nahasketea dira,
eskualdean berezkoa, denboren joanean gizakiak utzi
dauana natura galantean.
Arratzuko San Tomas eleizaren ataria.
Ereño herriaren ikuspegia.
Nabarniz herria elurrez estalita.
Ereño-NABARNIZ errepidea gozatutekoa da,
paisaia idilikoek eta baserri zaharrek, bat egiten dabe,
harmonian. Nabarnizen herri erikinak eta herri
zerbitzuak, eskola zaharrak, udaletxea eta Santa Maria
de Gorritiz-Goroztizaga eleizea, Elexalde auzoan
dagoz, Illunzar mendipean. Santa Maria eleizea,
aurrekoaren egoerea txarra zala eta eraiki zan.
Lekerika auzoan, Oiz medira begira dagoan
tontorrean, Santiago baselizea dago.
18 URREMENDi URREMENDi 19

AMALUR
Lur Aberats
Viborera
Echium vulgare
VIBORERA,
SUGE ITXUREDUN LANDAREA
Bide bazterretan, belartzatan edo bertan behera utzitako soloetan, itsasoaren mailatik 2.000 metrotaraino
topatu ahal dogu sugegorri belarra, Boraginazeen familiakoa.
Sugegorri belarrak metro bateko altuerea hartu
ahal dau. Bienala da. Bere zurtoinek bigarren urtean
urteten dabe eta tente-tenteak dira, ule latz zuriz
estalita dago; fruituak helduten diranean, hil egiten
da. Leku batzuetan “idi mingaina” lez be ezagututen
da, landarearen uletxu piloa dala eta daukon
lastazunagaitik.
Hostoak landarearen oinarritik hasten dira, lantzeolatuak
dira; loreak moltzoetan egoten dira. Lorebegiek
arrosa kolorekoak dira, lore diranean urdinak.
Petaloen oinarriak batu eta hodi bat osatzen
dabe, bertatik bost lorezil ederrek urteten dabe.
Bere izena hortixik dator, loreek eta haziek aho
zabalik dagoan sugegorria emoten dabelako.
Horrexegaitik, aintzina sugearen haginkaden kontrako
antidototzat balio ebela sinesten eben, gaur
egun, ostera, erabilera hori alde batera utzita dago.
26 URREMENDi
Viborera edo Sugegorri belarra.
Europa guztian dago. Leku lehorretan hazten da;
izan be, landare hau egoteak lehortasuna adierazten
dau, aldapa eguzkitsuetan, bideetan eta inguru
hondartsuetan egoten da. Ez du jasaten gerizpea
baina bai tenperatura aldaketa haundiak
Apiriletik irailera loratuten da, lore-hauts eta lorezti
ugari emoten deutse erleei. Zurtoinek eta hostoek
ekiina izeneko alkaloide bat dauke; nerbio-sistemea
geldituteko gaitasuna dauko sustantzia horrek
(Amazoinako indiarrek erabilten daben “curare”
antzekoa) baina kantitate txiki-txikietan.
Loreak eta hostoak osagaitzat batuten dira. Landare-urak,
sukarraren buruko minaren edo nerbioen
kontra balio dau. Borrajearen moduan erabili leiteke,
familia berekoak dira, azken hau ezagunagoa
eta erabiliagoa bada be. Diuretikoa, izerdia botateko
eta emolientea da.
Almeja
Ruditapes decussata
Txirla sukaldean asko baloratzen da.
TXIRLA Txirla ale eder bat.
AMALUR
Itsasgora
Kusku biko moluskua, Veneridoen familiakoa. Oskol obalatua eta luzangea dauko, Ildaskak daukoz,
erradialak eta luzeak, alkar kurutzatutean lauki argi-argiak sortuten dabez, hauxe da gainera, espezie
honen ezaugarri morfologikoetako bat.
Gorputza laua da, oinarritik banatuten diran sifoi bi daukoz: luzeenaren bidez txirleak arnasea
hartu eta elikatu egiten da,laburrenetik,kloakaletik,zikinkeria eta sexu produktuak botaten dauz.
Nagusiek 8zm neurtu ahal dabez.
Ugalketa kanpoan egiten dabe, itsasoan, emeek eta arrek arrabak eta semena botaz. Muxila
espezie hau txirla edo muxila fin lez ezagututen da, hondo basatsuetan eta hondartsuetan
topatuten da, erdi lurperatua. Estimatuena be bada eta Busturialdeko itaski-biltzaileek
gehien harrapatuten dabena. Bere haragi gozo eta fina guztiz estimatua da.
URREMENDi 27

GEURE ALTXORRAK GEURE ALTXORRAK
EL TRÁNSITO AL RENACIMIENTO
EN URDAIBAI: LA IGLESIA DE SAN
ANDRÉS DE IBARRENGELUA (S. XVI)
Ibarrangeluko San Andres Eleiza.
La Iglesia de Ibarrengelua es un eslabón histórico y
artístico entre el mundo tardogótico y el primer renacimiento
en Urdaibai,al aunar la morfología de los últimos
templos medievales y la decoración pintada más
característica del renacimiento local.
El templo es una iglesia de una sola nave profunda, el
doble de larga que de ancha, que guarda un espacio
interior amplio y despejado. De los vanos de ingreso
originales al edificio contamos aun con un arco en
medio punto situado en su cara norte, y otro, hoy retallado
en dintel, abierto hacia el pórtico meridional.
Lo que nos sorprende al entrar en San Andrés y lo que
hace de este templo algo excepcional en Bizkaia es su
magnifica bóveda interior de madera de roble tallada
y policromada. Es un trabajo armonioso y perfectamente
ejecutado,que viste el cielo del templo mediante
una falsa bóveda articulada en arcos, claves y nervaduras
que configuran quince bóvedas estrelladas.
La arquitectura de San Andrés reproduce en madera
lo que en otros templos hispanos son las características
nervaduras tardogóticas en piedra. Pudiera
pensarse que estamos ante la búsqueda de una
28 URREMENDi
La actual iglesia
parroquial de San
Andrés viene a
ocupar el solar de
un templo anterior,
documentado en
1325, del cual no
queda resto alguno
salvo, quizás, la
imagen gótica de
Andra Mari situada
en el altar central
del templo actual.
solución más económica, ello es razonable ya que
el templo fue levantado por una pequeña comunidad
campesina; aunque ésto no fue menoscabo
para la búsqueda por su artesano trazador de soluciones
técnicas punteras de acuerdo con los modelos
más avanzados del momento.
La solución constructiva en base de madera demandaba
la satisfacción de sus carencias mediante el uso del
engaño pictórico. Por ello, sí observamos entre los
arcos y nervaduras, podemos ver el despiece en cantería
de una bóveda de piedra inexistente. Se simula
una obra en sillería para “enriquecer” el acabado de la
fabrica del templo. Para conseguir este resultado, así
como para dotar de ornamentación religiosa a la iglesia,
se ha utilizado la técnica decorativa de la pintura al
temple en toda la bóveda (1559).
El repertorio iconográfico de San Andrés es variado,
estando distribuido de modo diferenciado en función de
su posición en el conjunto de los cuatro grandes arcos
diafragmas que articulan la bóveda. Las tres correspondientes
al presbiterio, dedicadas a Santa María, San
Andrés y Santiago, son las más ricas y complejas en lo
pictórico. Se entremezclan temas cristianos, como após-
toles; con figuras del renacimiento manierista: atlantes, grullas,máscara,calaveras
o amorcillos.Alegorías de la Vanidad,el
Amor,la Fama o la Muerte que no debieron dejar indiferentes
a los feligreses.En el resto del templo reconocemos a la Anunciación,Santa
Bárbara,Santa Lucía y Santiago en Clavijo;junto
a figuras de caballeros,monstruos y hojas vegetales.
El resultado artístico final obtenido por el artesano pintor
en San Andrés de Ibarrengelua, logrado con los medios
económicos que le ofrecía esta pequeña parroquia y con la
renta que daba la venta de las lenguas de todas las ballenas
cazadas desde Elantxobe, es excepcional; mereciendo
la visita detallada al templo. MUP
Ibarrangeluko San Andres
eleizaren barruan, zurezko
goialdeko egituran irudi zoragarriak
aurkitzen dira.
URREMENDi 29

ZER EGIN ETA NORA JOAN
Gastronomía
Fermin Arego y Ekaitz Basterretxea, del Asador Makues de Elantxobe.
ASADOR MAKUES,
EN FAMILIA
Resguardadas de los vientos a los pies del cabo Ogoño, las casas la pequeña localidad de Elantxobe se escalonan
sobre el monte y descienden hacia el puerto, un espacio que en el siglo XIX conoció una de sus mejores etapas,
cuando contaba con una fábrica de conservas y hasta siete dedicadas a los escabeches.
A la entrada del municipio se encuentra el asador
Makues, un local de propiedad municipal arrendado
desde hace un año por Fermín Arego, una
figura bien conocida en Elantxobe, ya que es el
propietario de la pensión Itsasmin, un edificio
con una larga historia. “Yo no quería ir a la mar, y
empecé a trabajar de peón de albañil – recuerda –
Compré una lonja con un piso y se me ocurrió poner
un bar pequeño con mi madre y mi aita, que era
secretario de la cofradía de pescadores. A mediados
de los 70 la pesca trajo bastante movimiento de
gente y decidimos poner el comedor y abrir el restaurante.
Así sacamos la vida. Mi mujer en el comedor
y en la cocina la madre, mi suegra y yo. Un negocio
en familia”.
Tras más de diez años al frente del negocio, la familia
decidió alquilar el restaurante y transcurrido un
tiempo Fermín dió un paso más allá. Compró todo
el edificio, y lo transformó en una pensión de doce
habitaciones que comenzó a funcionar en 1998.
30 URREMENDi
Siempre adelante
A finales de 2007 el ayuntamiento de Elantxobe
sacó a subasta el local donde se ubica actualmente
el asador Makues y Fermín Arego y su familia volvieron
a dar otro paso adelante.
El espíritu familiar sigue siendo la seña de identidad
de este local. Entre fogones se mueve el cocinero
Ekaitz Basterretxea, yerno de Fermín Arego,
aunque éste no tiene reparos en colaborar siempre
que es necesario, recordando los tiempos en los
que trabajaba en la cocina del Itsasmin.
Sus dos hijas Amaia y Naiara atienden el comedor que,
con capacidad para medio centenar de comensales,
ofrece unas magníficas vistas del desnivel geográfico
sobre el puerto, lugar de atraque los fines de semana
para veleros y yates que llegan desde Bermeo y Mundaka.
“Tanto mirar el paisaje,a la gente se le olvida levantarse
de la mesa y a veces incluso sentarse, porque están
todo el rato haciendo fotos”.
Apetitosa
tarta de
queso.
Y qué se prepara en el Makues ?
“Cocina tradicional –comenta
Ekaitz– Platos caseros entre semana
y carta los fines de semana. Se
trabaja sobre una variedad de pescados
a la plancha, porque es lo
que demanda la mayor parte de
las personas que acuden al restaurante.
También disponemos de
menús de fin de semana ”.
Dentro de esta oferta, el menú
especial es uno de los más
demandados y en éste se pueden
encontrar dos platos que
destacan especialmente, los
jibiones a la plancha y la ensalada
templada de chipirones,
regados con vinos de Rioja y
algún clarete navarro. “La gente
de esta zona está acostumbrada
al Rioja, incluso con el clarete.
Antes te pedían navarro pero
ahora muchos se inclinan por el
claro de Rioja”.
ZER EGIN eta NORA JOAN
Gastronomía
Txakolí de Arteaga
Pero si hay que destacar alguna bebida que destaque a la hora de
acompañar en la mesa, Fermín no duda: “El txakolí Kerisene de Arteaga.
Vendemos una cantidad considerable de txakolí. Especialmente en verano
para los turistas, catalanes, madrileños y franceses pero también entre
la gente de aquí. Desde siempre he comprado el txakolí en Arteaga,
nunca he tenido otro”.
Recién cumplido el primero de sus cinco años de arrendamiento “el
balance es bueno y estamos contentos, aunque desde noviembre se
nota un descenso”.
En la actualidad, el asador Makues es el único bar en la parte superior
de Elantxobe, que en el puerto cuenta con varios establecimientos
más. Fermín y sus allegados se reparten el trabajo entre la pensión y
el restaurante. La idea es clara y sencilla: “El invierno se hace largo. Para
trabajar en estos pueblos pequeños hay que hacerlo en familia y en verano,
si hace falta alguien más, avisamos a algún pariente cercano y entre
todos hacemos lo que haga falta”.
aurreko orrialdetik dator
Ensalada templada de chipirones.
URREMENDi 31

Patrocinado por Babestua
POLLO EUSKO LABEL CON MANZANAS A LA SIDRA
ELABORACIÓN: Se baña el pollo en sidra,por dentro
y por fuera, y dejar macerar. Para el relleno se
pican los ajos, se pelan y rallan las manzanas, se
limpian, laminan y saltean los champiñones y se
trocea el bacon, las virutas de jamón ibérico, una
hoja de laurel y el medio limón. Se añade un chorro
de aceite, sal y pimienta y se mezcla todo bien.
Se rellena el pollo, se cose con palillos y se reserva
la sidra. Se ponen patatas en rodajas como
base,untadas en aceite y salpimentadas, y colocar
32 URREMENDi
INGREDIENTES (PARA 4 PERSONAS):
2 kg. de pollo Eusko Label
500 ml. de sidra / Pimienta / Sal
INGREDIENTES PARA EL RELLENO:
5 ajos picados / 2 manzanas Granny Smith /150 gr. de
champiñón ibérico laminado / 100 gr. de bacon troceado
/ Unas virutas de jamón ibérico/ Un chorro de aceite
/ Medio limón / Una hoja de laurel / Sal
el pollo boca abajo, salpimentado y untado con
aceite.Añadir un poco de agua y la sidra reservada.
Se introduce en el horno,previamente calentado a
180º, y trascurrido una hora se le da la vuelta. Terminar
de hacer durante otros 45 m. aprox. Para la
guarnición glasear una manzana en gajos, con
caramelo,50 gr. de mantequilla, otros tantos de
azúcar y 1 dl. de salsa de soja. Remover y sumergir
los gajos durante unos veinte minutos. Adornar
con un puré de manzana.
PUBLIERREPORTAIA URREMENDI
EUSKO LABELA DUEN BASERRIKO
OILASKOAREN OKELA OSASUNGARRIA,
MAMITSUA ETA ZAPORETSUA DA
Baserriko oilaskoa, hazkuntza naturala duen animalia da. Oilasko hauek besteak beste, honako ezaugarriak
eskaintzen dituzte: haragi osasuntsua, samurra, zaporetsua eta modu trazionalean hazitako hemengo betiko
oilaskoaren gustu osoa. Eusko Labela duen baserriko oilaskoak jaio eta gutxienez hiru aste igaro ondoren
belardira ateratzen dira aske hazi daitezen. Oilasko horien elikadura ere asko zaintzen da eta zerealetan oinarritzen
da (%60 artoa gutxienez); ez da onartzen gainera koipe eta gehigarri artifizialik. Era berean, oilaskoak
gutxienez 81 egun izan behar ditu hil aurretik. Horrela, kontsumitzailearengana iristen den haragiak berme
guztiak eduki ditzan kontu handiz zaintzen dituzte oilaskoak baserritarrek.
Euskadiko baserriko oilaskoaren ezaugarri horiek
guztiak bere horretan mantendu daitezen ahalegin
berezia egiten ari dira Lumagorri elkartea eta
Kalitatea Fundazio, Eusko Labela duen oilaskoa
merkaturatuz. Bereizgarri horrek(Eusko Labelek)
egiten diren kontrol ezberndinen bidez honako
bermeak eskaintzen dizkio kontsumitzaileari:
jakiaren ezaugarri guztiak mantentzea, kalitatea,
animalien ongizatea eta inguruma errespetatzen
duen produkzio sistema erabiltzea.
Oilasko ekoizleak kalitatezko produktu bat
eskaintzeko egiten ari diren ahalegina kontusmitzaileen
aldetik oso erantzun ona ari da jasotzen, horren
adierazgarri da Eusko Labela duen baserriko
oilaskoaren erosleak oso leialak direla.
Kontsumitzaileak erosten duen oilaskoa Eusko
Labela duena dela jakiteko animaliaren hankari
ipini behar dio arreta, hantxe baitu Kalitatearen K
daraman kontrol eta identifikazioarako eraztuna.
2007an denera 811.620 kilo Baserriko Oilasko
komertzializatu zituzten Eusko Label markapean
Luma Gorri Ekoizpen Elkartean izena emandako
51 ekoizlek.
URREMENDi 33
KALITATEA FUNDAZIOA

MUNDUTIK ZEHAR Antonio Pou
EL PAÍS DE HYDRO-QUÉBEC
El de la garita, que es el que me habla a distancia, me
autoriza a seguir. Por delante me esperan 652 km
rumbo al norte hasta esa población Cri. Está junto a la
Bahía de James, la punta sur de la Bahía de Hudson y
parte por tanto del Océano Ártico. Entre medias tan
sólo alguna cabaña aislada entre las ralas coníferas de
la taiga y, a 375 km, un surtidor de gasolina junto a
cuatro casas.La larga cinta asfaltada es sorprendentemente
buena para un municipio de tan sólo 30.000
habitantes. Claro que también sorprende su tamaño,
350.000 km 2 ,el 60% de la Península Ibérica.Una tercera
parte de los habitantes de Baie-James son Cri, los
primeros pobladores, con los que comerciaba el prín-
34 URREMENDi
Rápidos del río Rupert.
En el centro de esta carretera de Quebec hay un stop que pone “ARRÊT”. Está junto a un armario metálico,
como los que dan el tique a la entrada de un parking, pero aquí no se ve ningún botón ni barrera.“¿A dónde
va?” me espeta el altavoz. –A Chisasibi- “¿Su nombre?...”
cipe Rupert, el primer gobernador de la omnipotente
Hudson Bay Company, a mediados del siglo XVII. Con
el tiempo, las inmensas propiedades de la compañía
se convirtieron en Canadá. Pero los imperios económicos
se suceden y hoy este municipio está prácticamente
bajo la tutela de Hydro-Québec.La carretera de
la Baie-James es el acceso principal a una gigantesca
red de embalses. De ella parte la Transtaiga, una lanza
hacia el este de 666 km de gravilla hasta el embalse de
Caniapiscau. Más hacia el norte, nada, excepto la tundra;
un paisaje polar, pese a que está a una latitud
similar a la del norte de Irlanda.Tras tocar las aguas de
la Bahía de James, cruzo Chisasibi. Hace veinticinco
años los Cri dejaron abandonado Fort George y,con el
dinero que les dio Hydro-Québec, se hicieron a pocos
kilómetros un poblado moderno de casi cuatro mil
habitantes. No está asfaltado ni tampoco limpio, pero
las abundantes motos de nieve, los 4x4 y las atroces
gorduras de muchos de sus habitantes,muestran a las
claras que no les hace falta vivir de la caza y de la
pesca, aunque las practiquen como tradición.La fuente
de riqueza está ochenta kilómetros al este, en
Radisson, la base de Hydro-Québec. Tan sólo son
seiscientos habitantes, pero hay todo tipo de comodidades
y la empresa ofrece visitas gratuitas al visitante
ocasional. Lo más espectacular es entrar en la mayor
central subterránea del mundo, la de Robert-Bourassa,
con un hueco excavado en el granito de 480m de
longitud, 125m de altura y 25m de ancho.El complejo
de presas La Grande Rivière de Baie-James proporciona
la mitad de la energía que genera Quebec. En este
país la energía hidroeléctrica es claramente una solución
y aún les sobra para venderla al resto de Canadá
MUNDUTIK ZEHAR
Chisasibi, hogar de los Cri.
y a los Estados Unidos. El truco, evidentemente, es
que tienen un territorio inmenso, muy rico y que
Quebec tiene menos de ocho millones de habitantes.
Tocan a mucho por persona.Mirando desde
Quebec reparo en que en nuestras tierras hay
mucho entusiasta que ve en las energías alternativas
una solución, pero hay que tener en cuenta el
tamaño de Urdaibai, o el de Euskadi, cuánta gente
lo habita y en qué gastamos –o derrochamos- la
energía. Sin duda habrá que aprender a aprovechar
cuanta energía renovable podamos, pero no hay
que perder de vista la dimensión real del tema y sus
limitaciones.Mirando a los Cri reparo también en
los riesgos del dinero fácil. En su día protestaron
enérgicamente ante la perspectiva de ver sus tierras
anegadas, pero cedieron rápidamente en cuanto
les untaron lo suficiente. Hoy están embrutecidos
y adormecidos.
http://www.bonjourquebec.com/qc-en/baiejames0.html
http://www.hydroquebec.com/visitez/baie-james/bourassa.html
URREMENDi 35

PERTSONAIA
Jose Arego Abaroa
JOSE AREGO ABAROA.
100 URTEKO ISTORIA
Jose Arego Abaroa gaztetan.
Hamaika anai-arreba izan ziran familian, bera bikia.
Eta itxuraz argala zala eta debilena emoten baeban
be, sasoiei eta arazoei aurre egin eta gizaldi bat
bete dau. Jose Aregok, arrantzalea umetatik, orduko
denborak goxo-goxo kontetan dauz: “Jaio orduko
arrainak atrapatzen hasi nintzen ni aitegaz. Batelerun
ta avante, orduan ez egoan makinarik eta.
Sareekaz be ibili gara, geure denbora guztian, antxoak
atrapatzen. Inoiz loak be hartu eta guardabajo
jauzi, sei urte eta zazpi urtegaz, kantsa kantsata, eta
avantin noala, loak hartu ta guardabajo”. Jose Aregori
kostatu jako itsasoa uztea, bizitza hantxe emon
dau eta. Ez da denbora asko ondiño bere otzaratxua
txitxarroz beteta eskuetan dauala, portuko
eskailera aldapatsuak igoten ikusi dabela.
“Itxasoan 92-94 urterarte ibili naz. Ta ez ibiltearren
egin deuste batelekoa ondora bota. Badakizu zergatik,
erremutan nik eurek baino gehiago atrapa-tzen
nebalako”, dinosku; dana dala, ez da Jose Aregok
36 URREMENDi
Xelebrea, bizkorra, berbatia eta sasoian dago. 20 urteko
gazte baten definizioa izan leitekean,baina egia esan,Jose
Arego Abaroarena da, 100 urte bete dituan gizonarena.
Elantxobetarra, jaio zanetik arrantzalea, pasa dan zemendian
bete ebazan 100 urte, eta edadeagaitik berdin segiduten
dau eguneroko paseadatxuak emoten eta Elantxobe
bere jaioterriko lagunekaz berbaldietan.
Saleroso, ágil, dicharachero, y en plena
forma. Esta descripción bien podría definir a
un chaval de 20 años, pero en realidad,
hablamos del centenario Jose Arego Abaroa.
Este elantxobetarra, arrantzale desde la
cuna, cumplió el pasado 14 de noviembre,
100 años, y lo hizo sin perder sus habituales
paseos y charlas con los amigos por el puerto
de su Elantxobe natal.
Elantxobeko moilatik lagunekaz paseatuko bako
egunik. Zelan bizi izan dan hainbeste urte itaundutean
eta batez be, zelan kontserbetan dan hain
gazte, bere erantzuna argia da: “Alkohola gitxi,eta
zigarro bat bez. Erretzen ez badozu 20 urteko bentajea
daukozu.”. Gaztetan be, gazteek erre eta edan
egiten ebenean jaietan, Josek ez, berak bardin
ospatuten ebezan jaiak: “Kuadrilan ibilita, badakizu,
zigarroa erre behar, eta nik ezin erre, ze guztiz mareatzen
nintzen. Paluekaz bokilea euki, eta zigarrorik erre
ez. Alkoholik bez, jaietara Ibarrangelura joaten ginen,
ta botila ahoan ipini bai, baina ahoa zarratuta. Nik ez
neban edaten, baina euren moduen zelebratu” onartuten
dau.
Portuko eguneroko paseadatxuak lagunekaz, bere
sekretuaren parte dira. Holantxik deskribatuten
deusku Jose Aregok bere egunerokoa:
“Egunero lo ondo egiten dot, goizean geuk gura dogunean
altza, zazpirek, zortzirek… Gero armuzua jan, eta
Cuenta el centenario Jose Arego como secreto
de su longevidad y de su espíritu joven, no
beber ni gota de alcohol ni fumar tabaco, ni
siquiera en su juventud.
etorri hona, portura, ta guzurrak alkarreri esan”. Portuko
paseada luzeetako autuak beti dira barregarriak,
bera dan modukoak. Baina ez dauz sasoi tristeak be
ahaztu, gerra denborea, minak topetan ibili zanekoa.
“20 pezeta egunean pagaten euskuen bonbak atrapatzen.
Peligrosoa zan eta horregaitik pagaten euskuen”,
gomutaten dau.
Jose Aregoren 100 urteak 100 istoria, pasadizo
bibentzia daukez, ilusioz beterik bizi izandakoak,
berak ume baten energiaz kontatzen dauz.
Jose Arego elantxobeko portuan.
hurrengo orrialdera doa
PERTSONAIA
Jose Arego Abaroa
Jose Arego bizitza guztia egon da itsasora lotuta.Argazkian
gaztetan Jose bere itxasontzian, atzealdean Ogoñoko lurmuturra.
El Ayuntamiento de Elantxobe rindió homenaje el
pasado 16 de noviembre, a Jose Arego Abaroa,
que el 14 de noviembre, cumplió 100 años. El acto
homenaje se llevó a cabo tras la celebración de la
Santa Misa en la Iglesia de la localidad, mediante la
entrega de una placa conmemorativa.
Jose Aregon urtebetetzean Elantxobeko Udalak eta herri osoak omenaldia egin eutson.
URREMENDi 37

38 URREMENDi
PUBLIERREPORTAIA URREMENDI
GERNIKA OFF-ROAD
TALDEAREN 2008KO
DENBORALDIA BUKATU
DA DAGOENEKO
Gernika Off-road taldearen 2008ko denboraldia bukatu da dagoeneko. Urte gogorra izan da batez ere Txomin
Arana gidari gaztearentzat, ia denboraldi hasieran Espainiako moto-kross txapelketako froga batean zela motorra
eta ekipamendu guztia lapurtu zioten; eta hori gutxi balitz, ondoren sorbaldan jasotako lesio gogor baten ondorioz
denbora luzean korritu gabe izan da ereñoarra.Hala ere,datorren urteari begira gogotsu agertzen da Arana eta guztiz
errekuperatu ostean lehiatzeko prest dago berriz ere, bai Euskal Herrian, zein estatu eta nazioarte mailan.
Gora beherak gora behera, taldeak osotasunean
emaitza ezin hobeak lortu ditu. Hain zuzen ere
gogor lehiatu ostean, Ander Arana da 2008ko
Euskadiko Moto-Kross txapelketako MX2 senior
mailako irabazlea. Aranak 269 puntu lortu ditu,
bigarrenari 51 puntuko abantaila atereaz. Horrez
gain, Ander Espainaiko Cross-Country txapelketan
bigarren egitea ere lortu du. Bere anaia Txomin ere
aipatu bezala, denbora luzez geldi egon behar izan
duen arren, 14. postuan sailkatzea lortu du
Euskadiko Moto-kros txapelketako MX1 mailan.
Moto-krosean emaitza onak lortu dituzte dudarik
gabe GOR Sport-eko gidariek, baina horiek bezain
hobeak ere lortu dituzte Enduroko modalitatean.
Hain zuzen ere Euskadiko Enduro Txapelketako
Beteranoen mailan GERNIKA OFF-ROADeko pilotu
bi izan dira nagusi. Jon Zalloetxebarriak lortu du
lehen postua eta Anartz Arrieta forutarrak
bigarrena, beraz maila honetan saria bikoitza izan
da. Gauza bera gertatu da, Euskadiko Enduro
Txapelketako Junior Lehiaketa mailan, horretan ere
GOR Sport-eko pilotu bik lortu ditzute lehen eta
bigarren postua. Jon Agirrebeitia izan da irabazlea
eta Xabier Lejarzegi bigarrena. Euskadiko Enduro
Txapelketako Junior Garaikur mailan ere, Aratz
Zarakondegik lan handia egin eta azkenean
bigarren bukatu du.
Emaitzak ikusita ez da harritzekoa taldea emaitzekin
pozik izatea, baina ez hori bakarrik datorren urteari
begira berriz ere lan gogorra egiteko prest daude
gidariak. Antolakuntza aldetik ere taldea lanean da
iada datorren denboraldirako egingo dituzten frogak
antolatzeko. Horrela otsailaren 28an, Arratzun
Espainiako Cross-Country txapelketako froga bat
egingo dute eta hurrengo egunean, domekan,
Arratzun ere Euskadiko Cross-Country txapelketako
beste froga bat ere burutuko du GERNIKA OFF-ROADek.
Horrez gain, datak guztiz zehaztu gabe badaude
ere, Maiatzean Nabarnizen Enduroko froga gogorra
prestatuko du taldeak, extrema deritzona.. Azkenik
abuztuan Euskadiko Moto-kross txapelketarako
baliogarria izango den froga egingo du Ereñon eta
baita nazioarte mailako lasterketa bat ere.
URREMENDi 39
GERNIKA OFF ROAD

GEURE KIROLAK
Urpeko Arrantza
URPEKO ARRANTZA
URPEAN BIRIKI HUTSEAN
Kantauriko uretan, Urdaibai inguruan arrantza
praktikatzeko aukera dago, baina ez ur gainean
bakarrik. Matxitxakotik Ogoñora urpeko arrantza
zaleek badakie zeintzuk diran urperatzeko eta
arrainak lortuteko lekurik onenak.
Itsasoaren hondoko isiltasunak eta iluntasunak beti
erakarri izan dau. Espeziez betetako mundua eta
esperientzia ikaragarria kirol modalitate hau praktikatzen
hasten diranentzat, Bustrurialdean be zale
asko dauazana gainera.
Joseba Kerejeta, Urpeko Arrantzako Munduko Txapelduna
eta Bermeoko Izaro Sub Elkartearen kidea,
geure eskualdeko uretan hasi zan zaletasun hartuten
“Txatxarramendin hasi nintzen, umetan, neure
familiagaz udak pasetan nebazanean. Gero Elantxobe
ingurua izan da nire eskolea. Lekeitioko Urpekaritza
Taldean sartu nintzen eta Bermeoko Izaro Subean,
hortixik hazten-hazten joan jatan afizinoa
mundu zabalera” azalduten deusku. Polinesiako ur
gardenetan urperatu arren, urpeko arrantzarako
lekurik onenetariko bat, Kerexetak Busturialdea
aitatuten dau, modalitate hau praktikatzekoinguru
perfektu lez. “Azken 15 urteetan gero eta arrain gitxiago
badago be arrantzaren presinoagaitik, Ogoño daukogu,
sakonera eta koba politekaz edo Elantxobe olagarroren
bat eta txipiroiak ikusten dira edo Arribolas
hasteko primerakoa. Busturialdea leku aproposa da
urpekaritzarako” dinosku. Asko dira Kerexetak lortu
dauazan nazioarteko sariak, halan da guztiz be
“urpekaritza praktikatuteko argi euki behar da gozatzeko
dala eta hobe da lagunekaz joatea. Segurtasun
arau eta neurriak kontu-kontuan euki behar dira.
Hasteko leku babestu baten hastea gomendatuten
da, olatu bakoa, horretaz dakien eta ezagututen
dauan bategaz eta geldiro-geldiro hasi”.
40 URREMENDi
Joseba Kerejeta urpean, Venezuelan
harrapatutako wahoo izeneko arraina esku artean.
Julia (dontzeila) bezala, beste haimbeste espezie harrapa daitezke Busturialdeko uretan.
Jesús Villalba bermeotarra, urpeko argazkigintzan
ezaguna da. Hogei bat aldiz irabazi dau Euskadiko
Urpeko Argazki Txapelketea eta pasa dan irailean,
laugarrena aldiz lortu eban, Espainiako Apnea Fotosup
Ehiza Txapelketaren lehenengo postua. Dana
dala, bere lehen pausoak urpeko arrantzan emon
ebazan. “Beti gustatu izan jat uraren mundua, ezberdin
lez ikusten neban. Urpeko arrantzak interes ezberdina
dauko, ze umea zarenean edo zaletu mailan,
erraza da praktikatutea, batez be udan; oinarrizko
ekipoa eta aletak, betaurrekoak, tuboa eta fusil txiki
bat nahikoak dira. Ez da beharrezkoa aparteko ezaugarri
fisikorik, baina bai dedikazinoa, batez be hasikeran,
arrantzak arriskua dauko eta sasoian egotea
beharrezkoa da. Horrexegaitik garrantzitsua da kirola
egitea edo bizikletaz ibiltzea”
Urperatu orduko izapide batzuk bete behar dira.
Arrantza baimena atera behar da eta orain dala lau
urtetik hona erantzunkizun zibil-asegurua eta errekonozimendu
medikua be egin behar dira. Entzumena
aztertuten da presinoa dala eta. Ez da tapoirik euki
behar bestela tinpanoak apurtu leitekez; elektrokardiograma
be egiten da. Gaur egun apnea ikastaroak
dagoz biriki hutsean urpean igeri egiteko, urpeko
arrantza praktikaten dan moduan hain zuzen.
GEURE KIROLAK
Urpeko Arrantza
Las profundidades del
mar son un espacio que,
desde siempre, ha atraído
por su silencio y
oscuridad. Un mundo
lleno de especies y toda
una experiencia para
quienes empiezan a
practicar esta modalidad
deportiva, que en Busturialdea
también cuenta
con muchos aficionados:
la pesca submarina.
Xabier Uribarrik, “Urdaibai Subacuaticas” Urpekaritza
Zentroaren buruak diñoan lez, “urpeko arrantza
apnean edo biriki hutsean, botila barik egiten da. Jendea
uretara sartu eta 30 segundura urteten da; igo
eta bajatu dabilz geratu barik eta horrexeri deitzen
jako apnea egitea; holanik, lagun bat zazpi ordu be
egon leiteke urpeko arrantza egiten. Udan ura 18-19º
egoten da, baina neguan 14º baino ez, horrexegaitik
da hain inportantea trajea, hotzaren kontra”.
hurrengo orrialdera doa
Joseba Kerejeta, vigente Campeón del Mundo en
Pesca Submarina, y miembro del Izaro Sub Elkartea
de Bermeo, comenzó a apasionarse por el
mundo submarino bajo las aguas de nuestra
comarca. Pese a que se ha sumergido en las cristalinas
aguas de la Polinesia, una de las mejoras
zonas para la pesca submarina, Kerejeta habla de
Busturialdea, como una zona completa para la
práctica de esta modalidad.
URREMENDi 41

GEURE KIROLAK
Urpeko Arrantza
aurreko orrialdetik dator
Matxitxakotik Lekeitiora, Izarotik, inguru
guztia da ona kirol hau praktikatzeko,Arribolas,Bermeoko
errausketa-instilazinoaren azpia edo Matxitxako.
Gainera, urte osoan praktikatu leike Urpeko arrantza.
Jesús Villalba urpeko argazkigintzan adituak dinoskun
moduan,”Gehien harrapatuten dana gure kostaldean
muxar atlantikoa da, karraspioak, muxarrak
eta lupinaren bat be badago. Baina ez da ahaztu
behar arrantzaren ganeko araudia dagoala eta zenbat
pieza harrapatu markatuten dauala”.
Txitxarroak eta berdelak be harrapatuten dira eta
otsail-martxo aldean tximino haundiak eta txangurroa.
Espezie babestuak eta harrapatzeko kopuru
mugatu bat daukenak be badagoz, olagarroa esate
baterako. Arrantza modalitate hau adimentsua iza-
42 URREMENDi
aurreko orrial-
El bermeotarra Jesús Villalba, veinte veces
Campeón de Euskadi de fotografía submarina
y por cuarto año consecutivo, primero en el
Campeonato de España de Caza Fotosub en
Apnea, también dio sus primeros pasos en el
terreno de la pesca submarina.
teak egiten dau
ezberdin. Holantxik azalduten deusku Joseba Kerejeta
adituak, “urpeko arrantza arrazionalagoa da
aurretiaz dakizulako arrantzatuko dozun piezaren
tamainua, beste arrantza modu batzuetan ezin da
iragarri”.
Desde Matxitxako hasta Ogoño, pasando por
Izaro, toda la zona de la costa de Busturialdea
es buena para la práctica de este deporte,
destacando especialmente puntos como Arribolas,
debajo de la incineradora de Bermeo o
Matxitxako. Además, durante todo el año es
posible practicar la pesca submarina.
Joseba Kerejeta urpeko arrantzaren munduko
txapelketan, harrapatutako arrainak pisatzen.

Envianos tus anuncios a:
IRAGARKIAK
correo ordinario: Urremendi Landagarapen Alkartea. Domingo Alegria Enparantza, Z/G.
48300 Gernika-Lumo (Bizkaia)
contactos: urremendi@euskalnet.net 94 625 06 06/ 688 61 66 22/ 657 79 08 36
* se ruega un máximo de 10 palabras.
SE VENDE PISO EN FORUA VISTAS A URDAIBAI.
96M 2 3HAB.2 BAÑOS,COCINA Y SALÓN.A/C,
CALEFACCIÓN,GAS NATURAL.AMUEBLADO.
CAMAROTE DE 30M 2 Y GARAJE.
TLF:617737888
SE VENDE CASERÍO DE 2 VIVIENDAS EN
FORUA TERRENO 2 HA.OPCIÓN A MAS
TERRENO MOVIL: 605813611
SE VENDE LIBRERÍA-COPISTERÍA EN USANSO-
LO.CÉNTRICA (C/ OLETXE Nº25).OPCIÓN DE
COMPRAR EL LOCAL.TLF:609 578 888
SE ALQUILA LOCAL COMERICIAL EN UN
LUGAR MUY CÉNTRICO DE BERMEO DE 50 M 2
MOV: 696 300 596
SE VENDE BMW 325TD DIESEL.
115CV.240.000KM NEGRO METALIZADO.BUEN
ESTADO PRECIO:3000€ MOVIL:676785066
SE VENDE PISO CÉNTRICO DE 100M 2 EN
USANSOLO.CON ASCENSO,3 HAB´.,SALÓN
DE 25M 2 , COCINA, 1 BAÑO Y DOS TERRA-
ZAS. TLF:609 578 888
SE OFRECEN SERVICIOS EN GESTIÓN,
MANTENIMIENTO, PLANTACIONES, PODA,
TALA DE ÁRBOLES, ETC.
TLF.: 667 907 630
marpodas@yahoo.es
SE PREPARAN CAZUELAS POR ENCARGO
PARA NAVIDAD:BACALAO, CARACOLES
SOPA, ETC. FINES DE SEMANA, CENAS A
DOMICILIO. ZONA DE BUSTURIALDEA.
TLF: 615 766 534
ESKAINTZEN DA ETXEKO GARBIKETAK
EGITEKO ANDREA. TLF: 609 971 406
SE OFRECEN CLASES DE ALEMAN
PROFESOR NATIVO Y EXPERIMENTADO.
PREPARACIÓN DE EXÁMENES.
TODOS LOS NIVELES.
TLF: 635 743 297 (KLAUS)
SE OFRECE MUJER EUSKALDUN PARA
ATENCIÓN Y CUIDADO DE PERSONAS
MAYORES, EN DOMICILIO, HOSPITALES O
RESIDENCIA. POR HORAS, DÍA Y NOCHE.
MUCHA EXPERIENCIA Y TRATO AGRADA-
BLE. TAMBIÉN PARA TAREAS DOMÉSTICAS.
ZONA DE BUSTURIALDEA O MUNGIA.
TLF: 627 292 814
SE VENDE BAR CÉNTRICO EN USANSOLO.
CON LICENCIA PARA BAR- DEGUSTACIÓN.
REFORMADO ÍNTEGRAMENTE HACE UN
AÑO. TLF:609 578 888
BUSCO TERRENO EN ALQUILER DE LARGA
DURACIÓN, PARA PLANTACIÓN DE KIWI.
LLANO O CON POCO DESNIVEL. MÍNIMO 5
HAS. CON POSIBILIDAD DE CAPTACIÓN DE
AGUA PARA RIEGO AGRÍCOLA.
CONTACTAR CON: 630 06 83 84
(Lander) o 94 625 76 09 (Urremendi)
SE VENDE PISO EN BERMEO POR 151.000 €,
4 HAB, SALA, BALCÓN 70 M 2 , EN EL PARQUE
"LAMERA", CÉNTRICO. TLF.: 658730639
EMAIL: jhdmma@hotmail.com
SE VENDE TXOKO DE 52M 2 EN BILBAO.
PRECIO:60.000€ TEL.: 658730639
EMAIL: jhdmma@hotmail.com
CURSOS CAD 2D Y 3D (GERNIKA)
AUTOCAD 2 Y 3D, MECHANICAL DESKTOP
3D, ARCHITECTURAL DESKTOP 3D, SOLID
EDGE 3D,UNIGRAPHICS 3D. TLF:665 71 18 67
E-MAIL: scandina@euskalnet.net
HIRUSOLAIRUKO ETXE BAT SALGAI
MUNITIBARREN LEKEITIO,
GERNIKA, ETA ZORNOTZATIK 15 MINUTU-
RA.400 M 2 LURRA: 200 M 2 .4 LOGELA, 1
HIDROMASAIEKO BAINERAREKIN ETA
JANSLEKUA. 4 KOMUN. APARKALEKU BI.
25M 2 KO TXOKOA, SUKALDE OSOA ETA
BEHEKOSUA. ARI MUSIKALA, HEGO-EKIAL-
DERA BEGIRA. PREZIOA: 445.000 € (HITZ
EGITEKO PREST)
TLF: 653730970.
KLASE PARTIKULARRAK ESPERIENTZIA-
DUN IRAKASLEAK KLASE PARTIKULARRAK
ESKAINTZEN DITU. LEHEN HEZKUNTZA
ZEIN DBH-RAKO. GERNIKAN.
TLFA:656 772 012
SE VENDE PISO EN GERNIKA.3 HAB,
ASCENSOR, CAMAROTE, CALEFACCIÓN
GAS NATURAL. PRECIO A CONVENIR.
TLF: 675 709 121
SE OFRECE SEÑORA DE GERNIKA PARA
TRABAJOS POR HORAS CUIDAR NIÑOS O
LIMPIEZA DE LUNES A VIERNES TLF:628 330 054
BUSCO COMPAÑERA PARA COMPARTIR PISO.
TEMPORADA ESCOLAR (SEPTIEMBRE-JUNIO).
TLF: 656 754 974
SE OFRECE CANGURO A DOMICILIO
RESPONSABLE CON MUCHA EXPERIENCIA
PARA FINES DE SEMANA, NOCHES POR
HORAS. TLF: 634 452 802. MARIA
SE VENDE TERRENO EDIFICABLE 3500 M 2
PARA UNIFAMILIAR. A 10 MIN. DE GERNIKA.
VISTAS INMEJORABLES. TLF: 659 639 666
SE VENDE DUPLEX EN MUNITIBAR.CERCANO
A GERNIKA Y PLAYAS.REHABILITADO.100M 2 ,3
HAB,2 BAÑOS,SALÓN COMEDOR,COCINA Y
TRASTERO.GARAJE 25M 2 .232.000€.SIN
GARAJE 211.000€. TLF: 635 602 011
SE OFRECE CHICA RESPONSABLE PARA
PLANCHAR. RAPIDEZ. POR HORAS.
TLF: 635 689 589
SE VENDE PISO NUEVO EN ERRIGOITI
CENTRICO BUENAS VISTAS. 3 HAB. 2
BAÑOS, DESPENSA, C/C,GARAJE,TRASTE-
RO. POSIBILIDAD DE DUPLEX.COCINA EQUI-
PADA. BUEN PRECIO. TLF: 652 707 405
SE OFRECE MUJER PARA TRABAJOS CON
ORDENADOR PROPIO.HABLO FRANCÉS.
TEXTOS,TRADUCCIONES A FRANCÉS...
PLANCHA,PORTALES Y CUIDAR NIÑOS.
COCHE PROPIO.ZONA:GERNIKA-
LEKEITIO-AMOREBIETA.TLF: 630 608 612
SE OFRECE CHICO PARA TRABAJAR EN
GERNIKA BERMEO O ALREDEDORES DE
PEON O SIMILAR O REPARTIR PROPAGANDA.
TLF: 655620087 Ó
JOSEAITOR@KZGUNEA.NET
SE VENDE TERRENO EDIFICABLE EN
NABARNIZ (2.500 M 2 ). TLF: 616 348 894
SE OFRECE " SOY UN JOVEN DE 17 AÑOS QUE
BUSCA TRABAJO. VIVO EN GERNIKA-
LUMO, HABLO EUSKERA, Y TENGO
EXPERIENCIA COMO PEÓN DE OBRA Y
COMO BARMAN" TLF: 688 611 203
SALGAI PISUA BERMEON. 62M 2 ERABAT
BERRITUA.SUKALDEA BERRIA JANTOKIAREKIN BAT
EGINDA.KOMUN 2.BALKOIA.LEKU ZENTRI-
KOA.BISTA ONAK.204.500€.TLF:663 739 282
LOCAL EGOKITUA SALGAI GERNIKAN.
62M 2 . TXOKO/ESTUDIORAKO EGOKIA.
COMUNA DUTXAREKIN. HIRIGUNEAN.
106.000€. TLF: 663 739 282
SALGAI AUTOARENTZAKO
UME AULKIA. 100€. TLF: 656 707 125
SALGAI GASOLIORAKO DEPOSITO BI
BURDINEKOA, 400L: 150€. 100L: 50€.
TLF: 656 707 125
SE VENDE MOTO BMW SCARVER AZUL.
AÑO 2004.IMPECABLE.TLF:678 955 878
URREMENDi 45

CLASES DE INGLÉS (LICENCIADO)
EN GERNIKA. TODOS LOS NIVELES,
PREPARACIÓN DE EXÁMENES, EOI, FCE,
REFUERZO, CONVERSACIÓN, ETC.
TLF: 944653851/680228233
SE OFRECE CHICA DE 37 AÑOS PARA
HOSTELERÍA, LIMPIEZA, SERVICIOS DOMÉS-
TICOS, CUIDAR NIÑOS… (CON MUCHOS
INFORMES) TLF: 677853431
SE VENDE PISO EN MUNITIBAR.
REHABILITADO 65 M 2 . 2 HAB, COCINA,
BAÑO COMPLETO Y SALÓN COMEDOR
AMPLIO. GARAJE 25M 2 . PRECIO. 186.000 €.
TLF: 635 602 011
SE ALQUILA LONJA 90M 2 .PARCIALMENTE
REFORMADA.PLAZA SAN JUAN IBARRA. GER-
NIKA-LUMO. TLF:946 254 656.
SE VENDE BICICLETA DE MARCHAS.BUENA.
POR REGALO.100€. TLF: 634 452 802
SE OFRECE AUXILIAR DE GERIATRÍA TITU-
LADO PARA FINES DE SEMANA Y POR
HORAS.TLF:634 452 802.MARIA
VENDO HORNO CON VAPORIZADOR.
UTILIDAD PARA RESTAURANTES Y TXOKOS.PRE-
CIO ECONÓMICO.TFNO:953 722 217
46 URREMENDi
SE VENDE PARCELA DE GARAJE DE NUEVA
CONSTRUCCIÓN EN AMOREBIETA C/ SAN
PEDRO,31 TLF:646 888 045 / 690 143 456
SE VENDE PISO EN PEDERNALES, 3 HAB. 1
BAÑO, C/GAS, PARA ENTRAR A VIVIR.
CERCA PLAYA. PRECIO 28M.
TLF: 646774826 (TARDES)
SE OFRECE SEÑORA PARA CUIDAR
ANCIANOS POR LAS NOCHES O
AYUDANTE DE COCINA LOS FINES DE
SEMANA. CON REFERENCIAS Y COCHE.
TLF: 615 766 534
SE VENDE PISO EN BERMEO 150.253€.
3 HAB, SALA, COCINA, BAÑO, TRASTERO,
80M 2 . PARAJE Y VISTAS EXCEPCIONALES.
TLF: 946 251 961/ 616 801 049
ESKAINTZEN DA BIKOTE BAT MUSIKA JOTZEKO.
BODETAN,ELEIZKIZUNETAN ETA ZEREMONIETAN.
BIOLA ETA TEKLATUA. TLF: 629 864 143
SE OFRECE MASAJISTA DIPLOMADA PARA
TRABAJAR EN CENTROS DE MASAJE O
ESTÉTICA. TLF: 685 617 964
SE REALIZAN LIMPIEZAS DE GARAJES CON
MÁQUINA BARREDORA Y FRECADORA.PRECIOS
ECONÓMICOS. TLF: 635 730 222
IRAGARKIAK
SALGAI HYUNDAI TUCSON. CRDI.DIESEL.
140 CV.6VEL.70.000KM.6,5L/KM.ZILAR
GRISA.NARRUA.A/C.ABS.TCS.AIRBAG.OSO
SEGURUA.19.500€. TLF 656 707 125
SE VENDE PISO EN GERNIKA 2ª MANO.
AMUEBLADO. 82M 2 ÚTILES. COCINA, SALA,
3HAB, BAÑO, PREINSTALACIÓN GAS, FIBRA
ÓPTICA, ASCENSOR. CAMAROTE 35M 2 .
240.000€. TLF: 663 025 661/ 616 061 444
SE VENDEN 2 TERRENOS EN BERMEO NO
EDIFICABLES.PARCELA LLANA 770M 2 ZONA
ARITXATXU;PARCELA IRREGULAR 2210M 2 ZONA
ARENE.VISTAS AL MAR.PRECIO NEGOCIABLE.
TLF:635 207 982. maiteibon@euskalnet.net.
ERRENTAN ESKAITZEN DA
PISU BERRI BAT ALTAMIRAN.
INTERESATUAK DEITU: 661 045 926
SE VENDEN LLANTAS “NOMO”CASI NUEVAS.
PRECIO A CONVENIR. TLF: 634 452 802
SE ALQUILA CASA A 5 MINUTOS DE GERNI-
KA. 4 HAB., 2 BAÑOS, COCINA A ESTRENAR Y
TERRAZA. TLF: 626 817 340
SALGAI GAIXOENTZAKO GRUA ELEKTRIKOA
ETA OHEA.EGOERA ONEAN.TLF:688 644 782