You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
34 Sermón I<br />
digan, así vemos a los maniqueos obligados a confesar la concordia<br />
entre Moisés y Pablo.<br />
4. Como estos dos van <strong>de</strong> acuerdo, así también Juan va <strong>de</strong><br />
acuerdo con ellos, pues al <strong>de</strong>cir por él, no prohibe enten<strong>de</strong>r<br />
«en él»: <strong>de</strong> ese modo, todos los divinos escritos mantienen<br />
entre sí la armonía. Suele acontecer que, cuando en la oscuridad<br />
<strong>de</strong> la noche vemos pasar las nubes, nuestra vista queda perturbada<br />
por su opacidad, <strong>de</strong> manera que parece que las estrellas<br />
corren en dirección contraria a nosotros; así estos herejes, al no<br />
hallar paz en la tiniebla <strong>de</strong> su error, creen que son las divinas<br />
escrituras las que se pelean.<br />
5. Quizá repliquen que, al <strong>de</strong>cir en el principio hizo Dios<br />
el cielo y la tierra, no se refería Moisés al Verbo. Pase: no se<br />
trata <strong>de</strong>l principio que es el único Hijo <strong>de</strong> Dios, sino <strong>de</strong>l principio<br />
<strong>de</strong>l tiempo, cuando se escribió en el principio hizo Dios el<br />
cielo y la tierra. Eso no quiere <strong>de</strong>cir que ya hubiera tiempo antes<br />
<strong>de</strong> existir criatura alguna, pues nadie dirá que el tiempo es<br />
coeterno a Dios, el cual es creador <strong>de</strong> los tiempos 2 , sino que<br />
el tiempo comenzó a existir con el cielo y la tierra. Si alguien<br />
lo entien<strong>de</strong> así, reconociendo, sin embargo, la distancia entre el<br />
Creador y la criatura, para no <strong>de</strong>cir que lo que Dios hizo es<br />
coeterno al que lo hizo, aceptará sin duda el número <strong>de</strong> las<br />
divinas personas en aquel texto en que se dice: hagamos al<br />
hombre a nuestra imagen y semejanza 7 ', y también: hizo Dios<br />
al hombre a imagen <strong>de</strong> Dios. Diríamos que, aunque no se viese<br />
4. Et quoniam sicut isti dúo sibi, sic etiam Ioannes consentit ambobus;<br />
quia ita dixit, per ipsum, ut in ipso intellegi non prohibeat.<br />
CAPUT IV.—Omnia divina scripta ínter se pacata consistunt. Sed<br />
quemadmodum solet acci<strong>de</strong>re, ut quando transeúntes nubes per obscura<br />
noctis intuemur, earum calígine sic acies nostra turbetur, ut in contrarium<br />
nobis si<strong>de</strong>ra currere vi<strong>de</strong>antur; sic isti haeretici, quia in sui erroris nubilo<br />
pacem non inveniunt, vi<strong>de</strong>tur eis potius divina Scriptura rixari.<br />
CAPUT V.—5. Fortassis dicant, non <strong>de</strong> Verbo Dei dictum esse,<br />
ln principio fecit Deus caelum et terram. Fac esse, non in principio, quod<br />
est unicus Filius Dei; sed in principio temporis dictum intellegatur quod<br />
scriptum est, ln principio fecit Deus caelum et terram: non quia iam<br />
erat tempus, antequam esset ulla creatura (non enim vel tempus esse<br />
coaeternum quisquam dixerit Deo, qui est conditor temporum), sed ut<br />
cum cáelo et térra esse coeperit tempus. Si ergo quisque sic intellegat,<br />
cognoscens duntaxat creaturae Creatorisque distantiam, ne coaeternum<br />
Deo qui fecit, dicat esse quod fecit; certe vel in illo verbo elucebit<br />
numerus personarum, ubi dictum est, Faciamus hominem ad imaginem<br />
2 El <strong>de</strong>sarrollo <strong>de</strong> esta i<strong>de</strong>a pue<strong>de</strong> encontrarse en Confesiones XI 13,15-14,17.<br />
3 El ver en el plural «hagamos» una indicación <strong>de</strong> la Trinidad <strong>de</strong> personas<br />
pertenece a la más antigua tradición cristiana, que remonta a los Apologistas.<br />
Véase TEÓFILO DE ANTIOQUÍA, A Autólico II 18; S. JUSTINO, Diálogo con Trifón<br />
62,1-2; S. IRENEO, Contra los herejes IV 38,3.<br />
Concordancia entre Gen 1,1 y ]n 1,1 contra los maniqueos 35<br />
claro esto, a saber, que bajo la fórmula <strong>de</strong> unidad se insinúa<br />
a los inteligentes la Trinidad, todavía los pru<strong>de</strong>ntes <strong>de</strong>berían<br />
aceptar que el principio <strong>de</strong>l Génesis no contradice al principio<br />
<strong>de</strong>l Evangelio. Sólo los impru<strong>de</strong>ntes pue<strong>de</strong>n pensar eso. En<br />
efecto, tenemos en las Escrituras innumerables ejemplos <strong>de</strong> tales<br />
expresiones. El mismo Señor dice: Pero yo os digo que no juréis<br />
en absoluto, ni por el cielo, porque es el trono <strong>de</strong> Dios, ni por<br />
la tierra, porque es el escabel <strong>de</strong> sus pies. ¿Acaso porque no se<br />
nombra a sí mismo 4 negarán que Cristo está sentado en el cielo?<br />
Así también dice el Apóstol: ¡Oh profundidad <strong>de</strong> la riqueza, <strong>de</strong><br />
la sabiduría y ciencia <strong>de</strong> Dios! ¡Cuan insondables son sus <strong>de</strong>signios<br />
e inescrutables sus caminos! En efecto, ¿quién conoció el<br />
pensamiento <strong>de</strong>l Señor? ¿O quién fue su consejero? ¿O quién<br />
le dio primero, que pue<strong>de</strong> reclamar <strong>de</strong>volución? Porque <strong>de</strong> él,<br />
por él y en él son todas las cosas. A él la gloria por los siglos <strong>de</strong><br />
los siglos. Tampoco aquí se hace mención expresa <strong>de</strong>l Hijo.<br />
Dice el Apóstol que uno es el Dios y Señor, <strong>de</strong>l cual todo, por el<br />
cual todo, en el cual todo. ¿Por qué entonces estos maniqueos<br />
han preferido a Moisés, para oponerlo al evangelista Juan, y no<br />
han querido oponerle al apóstol Pablo? Porque quieren persuadir<br />
al público inexperto <strong>de</strong> que se contradicen los dos Testamentos,<br />
y así se valen <strong>de</strong> un testigo para rechazar al otro. Eso es<br />
lo que profesan en su error. Si tuviésemos otro hereje que en su<br />
loco furor tratara <strong>de</strong> <strong>de</strong>mostrar a los inexpertos que el Nuevo<br />
et similitudinem nostram; et, Fecit Deus hominem ad imaginem Dei<br />
(Gen 1,26.27). Quanquam etiamsi non appareret, et sub unitatis appellatione<br />
Trinitas inf26]tellegentibus insinuaretur; non i<strong>de</strong>o contrarium principio<br />
Geneseos, Evangelii principium vi<strong>de</strong>ri <strong>de</strong>buit pru<strong>de</strong>ntibus: non<br />
enim vi<strong>de</strong>ri nisi impru<strong>de</strong>ntibus potuit. Habemus enim talium in Scripturis<br />
locutionum innúmera exempla. Ipse Dominus loquens ait: Ego autem<br />
dico vobis, non iurare omnino, ñeque per caelum, quia se<strong>de</strong>s Dei est;<br />
ñeque per terram, quia scabellum est pedum eius (Mt 5,34 et 35). Numquid<br />
propterea quia ibi se non nominat, fortasse negaturi sunt quod<br />
se<strong>de</strong>at Christus in cáelo? ítem dicit Apostolus, O altitudo divitiarum<br />
sapientiae et scientiae Dei! quam inscrutabilia sunt iudicia eius, et investigabiles<br />
viae ipsius! Quis enim cognovit sensum Domini? aut quis consiliarius<br />
illi fuit? aut quis prior <strong>de</strong>dit ei, et retribuetur ei? Quoniam ex<br />
ipso, et per ipsum, et in ipso sunt omnia: ipsi gloria in saecula saeculorum<br />
(Rom 11,33-36). Etiam hic Filií mentio nominatim non facta est. Unum<br />
dicit esse Apostolus Deum et Dominum, ex quo omnia, per quem omnia,<br />
in quo omnia. Cur ergo isti Moysen sibi elegerunt, quem Ioanni evangelistae<br />
opponerent, Paulum autem apostolum ei opponere noluerunt? Quia<br />
scilicet imperitis hominibus dúo Testamenta persua<strong>de</strong>re voluerunt esse<br />
contraria; ut uno teste utantur, alterum respuant. Hoc enim profitetur<br />
error ipsorum. Nam si esset alius, cuius ítem <strong>de</strong>mentissimus furor ipsum<br />
4 Lo que San Agustín afirma aquí es que el argumento e silentio no es<br />
válido.