03.04.2013 Views

pdf. Los albores del arte en Las Encartaciones - creap

pdf. Los albores del arte en Las Encartaciones - creap

pdf. Los albores del arte en Las Encartaciones - creap

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

Ar<strong>en</strong>aza kobazuloa<br />

178<br />

96<br />

96. ereduan sailkatutako kobazulo<strong>en</strong><br />

kokalekuar<strong>en</strong> mapea<br />

97. La Pasiega kobazuloko gorriz margotutako orein emea.<br />

lako aurkikuntzak El P<strong>en</strong>do, Arco B-C, Pondra,<br />

Cualv<strong>en</strong>ti, Tito Bustillo eta La Garma<br />

kobazuloetan.<br />

Margoereari jagokonez, kobazulo guztiotan<br />

erabili da margotzeko teknika bera, hain zuz<strong>en</strong><br />

be puntu bidezko trazatua eta, horregaz<br />

batera, trazu lerrokatuak, ugariagoak edo<br />

urriagoak. Ar<strong>en</strong>aza kobazuloar<strong>en</strong> kasuan,<br />

lotu-lotuta dagoz puntu bidez margotzeko<br />

teknikea eta irudi<strong>en</strong> gaia, kasu honetan orein<br />

emea, eta horixe gertatz<strong>en</strong> da be El P<strong>en</strong>do<br />

edo Covalanas kobazuloetan, horreetan be<br />

nagusi diralako. Ostera, irudi hori nagusi ez<br />

dan lekuetan, esate baterako Arco B-C, Pondra<br />

edo La Haza kobazuloetan, badira margotzeko<br />

beste teknika batzuk be.<br />

Zeinuei jagok<strong>en</strong>ez, argi dago lotura estua<br />

dagoana zeinu angeluzuz<strong>en</strong><strong>en</strong> eta puntuz<br />

egindako animali<strong>en</strong> irudi<strong>en</strong> <strong>arte</strong>an, nahiz eta<br />

egia izan puntutxuakaz egindako zeinu guztiak<br />

ez dirala angeluzuz<strong>en</strong>ak (ez dagiguzan<br />

ahaztu bikoteka egindako trazuak, puntu<strong>en</strong><br />

hodeiak, puntu<strong>en</strong> lerroak, ...), eta egia izan<br />

be zeinu angeluzuz<strong>en</strong> guztiak ez dirala puntu<br />

bit<strong>arte</strong>z egindakoak, badiralako be grabatutakoak<br />

eta trazu lerrokatu gorriz edo baltzez<br />

egindakoak. Ar<strong>en</strong>azako kobazuloar<strong>en</strong> kasuan,<br />

zeinu angeluzuz<strong>en</strong> bat —ez da beste<strong>en</strong><br />

modukoa neurri<strong>en</strong> eta teknikear<strong>en</strong> aldetik—<br />

oraintsu aurkitu izanak osatu egit<strong>en</strong> dau aitatutako<br />

beste kobazulo horreekazko gauza<br />

bardintsu<strong>en</strong> zerr<strong>en</strong>dea.<br />

Era berean, irudietan agertz<strong>en</strong> diranak eta<br />

kobazuloan irudi bakotxak hartz<strong>en</strong> dau<strong>en</strong><br />

lekua, itxura bat<strong>en</strong> behintzat, ez dagoz beste<br />

barik aukeratuta. Salbuesp<strong>en</strong> batzuk k<strong>en</strong>duta,<br />

esaterako El P<strong>en</strong>do kobazuloko Margo<strong>en</strong> frisoa<br />

deritxana, ez da bat be zaila ezbardintzea<br />

zeintzuk diran panel nagusiak eta zeintzuk<br />

panel osagarriak. Animali<strong>en</strong> irudiak bikoteka<br />

margotzeko joerea nabarm<strong>en</strong>tz<strong>en</strong> da (Ar<strong>en</strong>aza<br />

eta Covalanas kobazuloetan adibidez) edo<br />

animali<strong>en</strong> talde txikiak egitekoa (La Pasiega<br />

A eta La Haza kobazuloetan), horretarako<br />

erabiliaz ondo mugatutako horma-eremuak,<br />

horma-hobitxu konkatuetan egot<strong>en</strong> diranak,<br />

baina edozelan be irudiak alkarr<strong>en</strong> ganean<br />

jarri barik. Bikoteak atontzeko formulak ia<br />

bardin-bardinak dira kobazulo batzuetan eta<br />

besteetan, hain zuz<strong>en</strong> be plano berean animailia<br />

bi alkarr<strong>en</strong> aurrez aurre, edo alkarregandik<br />

atzerikara, edo bata altuera bat<strong>en</strong> eta<br />

bestea beste altuera bat<strong>en</strong>, normalean alde<br />

bererantz begira. Aldaera gehiago agertz<strong>en</strong><br />

dira kobazulo bakotxar<strong>en</strong> eremu dekoratuei<br />

jagok<strong>en</strong>ez. Batzuetan sarreratik hur dagoz<br />

(La Pasiega B, Pondra, Arco C eta La Haza),<br />

beste batzuetan kobazuloar<strong>en</strong> erdiar<strong>en</strong> inguruan<br />

(El P<strong>en</strong>do, Llonín, Tito Bustillo eta<br />

La Garma) eta beste batzuetan kobazuloar<strong>en</strong><br />

amaiera aldean (hortxe egot<strong>en</strong> dira irudirik<br />

de la técnica <strong>del</strong> trazo punteado combinado <strong>en</strong><br />

mayor o m<strong>en</strong>or medida con el trazo lineal. En el<br />

caso de Ar<strong>en</strong>aza, existe una vinculación estrecha<br />

<strong>en</strong>tre la técnica de punteado y la temática<br />

repres<strong>en</strong>tada, <strong>en</strong> este caso la cierva, al igual que<br />

sucede <strong>en</strong> El P<strong>en</strong>do o Covalanas donde también<br />

ti<strong>en</strong><strong>en</strong> un dominio casi absoluto. Por el contrario,<br />

<strong>en</strong> aquellos conjuntos <strong>en</strong> los que dicho motivo<br />

no sobresale, Arco B-C, Pondra o La Haza, existe<br />

una diversidad técnica mayor.<br />

Respecto a los signos, es evid<strong>en</strong>te una estrecha<br />

vinculación <strong>en</strong>tre los rectangulares y las fi guras<br />

animales rojas punteadas, si bi<strong>en</strong> es cierto que<br />

no todos los signos punteados son rectangulares<br />

(no olvidemos los trazos pareados, las nubes<br />

de puntos, las hileras de puntos,...), ni todos los<br />

signos rectangulares son punteados (de hecho,<br />

también han sido grabados y pintados <strong>en</strong> trazo<br />

lineal rojo o negro). En el caso de la cueva de<br />

Ar<strong>en</strong>aza, el reci<strong>en</strong>te hallazgo de un signo rectangular,<br />

aunque no conv<strong>en</strong>cional <strong>en</strong> cuanto a tamaño<br />

y técnica, completa la panoplia de elem<strong>en</strong>tos<br />

comunes de las cavidades m<strong>en</strong>cionadas.<br />

Asimismo, la interrelación <strong>en</strong>tre las repres<strong>en</strong>taciones<br />

y el espacio cavernario <strong>en</strong> el que se ubican<br />

tampoco responde, apar<strong>en</strong>tem<strong>en</strong>te, al azar.<br />

Salvo algunas excepciones como sucede con el<br />

friso de las pinturas de la cueva de El P<strong>en</strong>do,<br />

no resulta fácil difer<strong>en</strong>ciar paneles principales<br />

acompañados de otros m<strong>en</strong>ores. Más bi<strong>en</strong> se<br />

ti<strong>en</strong>de a disponer las fi guras animales <strong>en</strong> parejas<br />

(como <strong>en</strong> Ar<strong>en</strong>aza o <strong>en</strong> Covalanas) o pequeñas<br />

agrupaciones (como <strong>en</strong> La Pasiega A o <strong>en</strong> La<br />

Haza), utilizando li<strong>en</strong>zos de límites bi<strong>en</strong> defi nidos<br />

que suel<strong>en</strong> <strong>en</strong>contrarse <strong>en</strong> pequeñas hornacinas<br />

cóncavas pero evitando <strong>en</strong> todo caso las super-<br />

96. Mapa de localización de las cuevas atribuidas al grupo de la<br />

.<br />

97. Cierva pintada <strong>en</strong> rojo <strong>en</strong> la cueva de La Pasiega.<br />

posiciones de fi guras. <strong>Las</strong> fórmulas de organización<br />

de las parejas se reproduc<strong>en</strong> de manera<br />

idéntica <strong>en</strong> las difer<strong>en</strong>tes cuevas, tratándose de<br />

la disposición <strong>en</strong> un mismo plano con los animales<br />

<strong>en</strong>fr<strong>en</strong>tados o dándose la espalda, o, <strong>en</strong><br />

dos planos de altura, ori<strong>en</strong>tados g<strong>en</strong>eralm<strong>en</strong>te<br />

<strong>en</strong> la misma dirección. Una mayor variabilidad<br />

pres<strong>en</strong>ta la localización de los sectores decorados<br />

de cada cavidad. Compr<strong>en</strong>de algunos<br />

próximos a la <strong>en</strong>trada (como <strong>en</strong> los casos de La<br />

Pasiega B, Pondra, Arco C o La Haza), zonas<br />

medias (como <strong>en</strong> El P<strong>en</strong>do, Llonín, Tito Bustillo o<br />

La Garma) y terminales (donde se dan las máximas<br />

conc<strong>en</strong>traciones, si<strong>en</strong>do los ejemplos más<br />

repres<strong>en</strong>tativos Ar<strong>en</strong>aza, Covalanas, Arco B y<br />

La Pasiega A). La t<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia por las áreas fi nales<br />

puede darse <strong>en</strong> los propios ejes de tránsito de<br />

fácil acceso (como <strong>en</strong> La Pasiega A y <strong>en</strong> Covalanas)<br />

o <strong>en</strong> los espacios laterales de dim<strong>en</strong>siones<br />

exiguas, de escasa visibilidad y de difícil acceso<br />

que implican unas posturas forzadas de trabajo<br />

(como se da <strong>en</strong> Arco B o <strong>en</strong> Ar<strong>en</strong>aza). Por lo<br />

tanto, es evid<strong>en</strong>te una int<strong>en</strong>cionalidad difer<strong>en</strong>te<br />

<strong>en</strong> ambos casos, unos conjuntos de acceso público<br />

de los que todo el grupo puede participar,<br />

y otros más inaccesibles como una posible vía<br />

para restringir o, por lo m<strong>en</strong>os, controlar la <strong>en</strong>trada<br />

a los mismos.<br />

La cueva de Ar<strong>en</strong>aza<br />

97<br />

179

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!