pdf. Los albores del arte en Las Encartaciones - creap
pdf. Los albores del arte en Las Encartaciones - creap
pdf. Los albores del arte en Las Encartaciones - creap
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Aurkezp<strong>en</strong>a<br />
12<br />
Ar<strong>en</strong>azako kobazuloar<strong>en</strong> egoerea aldrebesagoa da. Leize handia da eta gizaki<strong>en</strong> jardunleku<br />
et<strong>en</strong>bakoa izan da, ia-ia gaurko egunetara <strong>arte</strong> izan be, eta betirako eraldatuta<br />
dau sistema karstiko guztia.<br />
Kaltegarri<strong>en</strong>a izan da XX. m<strong>en</strong>dear<strong>en</strong> erdialdean burdina atarateko meategi izan zala<br />
leize barru guztia. Kobazuloa b<strong>en</strong>etako polborategi bihurtu zan (hortik jatorko daukan<br />
beste iz<strong>en</strong>a “El Polvorín”), leherkariak erabili eta galeria artifizialak atara jakozan eta<br />
morfologia karstikoa, egoera mikroanbi<strong>en</strong>talak eta lurpeko berezko ur-zirkulazinoa<br />
aldatu jakozan. Oraindik be erraz ikusi leitekez orduko<strong>en</strong> ondor<strong>en</strong>ak: behera etorritako<br />
hormak, lur-jausi handiak, material<strong>en</strong> hondarrak pilatuta, goiko galerietara joateko eskailerak,<br />
balio etnografikoa dab<strong>en</strong> grafiti garaikideak, etab. Gugana heldu dan <strong>arte</strong> paleolitikoa<br />
ez da izango behinola egoanar<strong>en</strong> zatitxu bat baino, hainbeste aldatu da-ta.<br />
Heldu jakun hori be, batez be orein eme<strong>en</strong> gelea, hiru eratako berezko eraldaketa-prozesur<strong>en</strong><br />
m<strong>en</strong>pe dago (triskantzagile<strong>en</strong> grafiti ugariez ganera), gizaki<strong>en</strong> esku hartzeak<br />
eragindakoez ganera (HOYOS GÓMEZ, 1991: 55-62):<br />
Margoa joan egit<strong>en</strong> da horma-azaletik behera datorr<strong>en</strong> urar<strong>en</strong> eta/edo atmos-<br />
ferako kond<strong>en</strong>sazinoar<strong>en</strong> ondor<strong>en</strong>ez.<br />
Atx azalereak ezkatadura-prozesuak ditu igeltso-kristalak sortz<strong>en</strong> diralako<br />
eta, batzuetan, koloregaia dab<strong>en</strong> zatietan gertatz<strong>en</strong> diranez, orein eme<strong>en</strong> gela-<br />
ko irudietan histurak sortz<strong>en</strong> dira.<br />
Kristalezko oskola handitu egin da eta punpatu egin dau margoa datzan azala.<br />
Horr<strong>en</strong> guztiorr<strong>en</strong> ondor<strong>en</strong>ez, orein eme<strong>en</strong> irudia dagerr<strong>en</strong> atxar<strong>en</strong> azala arrakalatuz<br />
eta histuz joan da eta plaketa txikiak jausi dira, eta horreetariko batzuk margogaiak<br />
eukezan ganean.<br />
Paleolito aroko kobazuloak ondare oso apurkorrak dira b<strong>en</strong>etan, hainbat eta hainbat<br />
eratako erasoak jasan leikiezanak. Azk<strong>en</strong><strong>en</strong>go urteetan abiatuazo dira aro horretako<br />
leizeak zaindu eta babesteko programak, <strong>arte</strong>an arazoar<strong>en</strong> inguruko kontzi<strong>en</strong>tziazino<br />
eskasa egoan-eta.<br />
La cueva de Ar<strong>en</strong>aza pres<strong>en</strong>ta unas condiciones más complejas. Se trata de una cavidad de<br />
dim<strong>en</strong>siones mucho mayores y que ha sido objeto de una actividad antrópica muy int<strong>en</strong>sa,<br />
prácticam<strong>en</strong>te hasta la actualidad. En ella han t<strong>en</strong>ido lugar alteraciones irreversibles que<br />
afectan a todo el sistema cárstico.<br />
Especialm<strong>en</strong>te dañina ha sido la actividad minera desarrollada <strong>en</strong> el interior de la cueva para<br />
la extracción de mineral de hierro y que se desarrolló a mediados <strong>del</strong> siglo XX. La cavidad<br />
se convirtió <strong>en</strong> un auténtico polvorín (de ahí que también se la conozca con ese nombre) y<br />
se abrieron numerosas galerías artificiales a base de explosivos, transformando la morfología<br />
cárstica, las condiciones microambi<strong>en</strong>tales y la circulación hídrica subterránea natural.<br />
Hoy <strong>en</strong> día todavía son numerosas las evid<strong>en</strong>cias de la acción con paredes despr<strong>en</strong>didas,<br />
grandes derrumbes, acopios de material, escaleras para el acceso a galerías superiores o<br />
numerosos grafitis contemporáneos de valor etnográfico, etc. Es muy probable que el <strong>arte</strong><br />
paleolítico conservado no sea más que una pequeña muestra que ha logrado sobrevivir a<br />
tantos procesos de alteración.<br />
Asimismo aquello que se conserva, sobre todo <strong>en</strong> la sala de las ciervas, también está sometido<br />
a un proceso de transformación natural de tres tipos (amén de los omnipres<strong>en</strong>tes grafitis<br />
vandálicos), acrec<strong>en</strong>tada por la interv<strong>en</strong>ción humana (HOYOS GÓMEZ, 1991: 55-62):<br />
La desaparición de la pintura por la acción combinada <strong>del</strong> agua de circulación laminar<br />
y/o la cond<strong>en</strong>sación de la atmósfera.<br />
<strong>Los</strong> procesos de descamación de la roca soporte debido al desarrollo de cristales de<br />
yeso que <strong>en</strong> algunos casos llega a afectar a fragm<strong>en</strong>tos que conti<strong>en</strong><strong>en</strong> materia colorante,<br />
produci<strong>en</strong>do desconches <strong>en</strong> las figuras de la sala de las ciervas.<br />
El recrecimi<strong>en</strong>to de la costra cristalina que ha ido levantando y abombando la capa<br />
superficial sobre la que se pintó.<br />
Como consecu<strong>en</strong>cia, la superficie rocosa sobre la que se repres<strong>en</strong>tan las ciervas sufre un<br />
proceso de agrietami<strong>en</strong>to y desconchado que deriva <strong>en</strong> el desplazami<strong>en</strong>to y derrumbe de<br />
pequeñas plaquetas de roca, algunas portando materia colorante.<br />
En definitiva, las cuevas decoradas de época paleolítica son un patrimonio extremadam<strong>en</strong>te<br />
frágil, objeto de alteraciones de orig<strong>en</strong> diverso y complejo. La escasa conci<strong>en</strong>ciación ha<br />
provocado que solam<strong>en</strong>te <strong>en</strong> los últimos años se comi<strong>en</strong>c<strong>en</strong> a poner <strong>en</strong> marcha programas<br />
destinados a su consolidación y conservación.<br />
Pres<strong>en</strong>tación<br />
13