03.04.2013 Views

pdf. Los albores del arte en Las Encartaciones - creap

pdf. Los albores del arte en Las Encartaciones - creap

pdf. Los albores del arte en Las Encartaciones - creap

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

Aurkezp<strong>en</strong>a<br />

12<br />

Ar<strong>en</strong>azako kobazuloar<strong>en</strong> egoerea aldrebesagoa da. Leize handia da eta gizaki<strong>en</strong> jardunleku<br />

et<strong>en</strong>bakoa izan da, ia-ia gaurko egunetara <strong>arte</strong> izan be, eta betirako eraldatuta<br />

dau sistema karstiko guztia.<br />

Kaltegarri<strong>en</strong>a izan da XX. m<strong>en</strong>dear<strong>en</strong> erdialdean burdina atarateko meategi izan zala<br />

leize barru guztia. Kobazuloa b<strong>en</strong>etako polborategi bihurtu zan (hortik jatorko daukan<br />

beste iz<strong>en</strong>a “El Polvorín”), leherkariak erabili eta galeria artifizialak atara jakozan eta<br />

morfologia karstikoa, egoera mikroanbi<strong>en</strong>talak eta lurpeko berezko ur-zirkulazinoa<br />

aldatu jakozan. Oraindik be erraz ikusi leitekez orduko<strong>en</strong> ondor<strong>en</strong>ak: behera etorritako<br />

hormak, lur-jausi handiak, material<strong>en</strong> hondarrak pilatuta, goiko galerietara joateko eskailerak,<br />

balio etnografikoa dab<strong>en</strong> grafiti garaikideak, etab. Gugana heldu dan <strong>arte</strong> paleolitikoa<br />

ez da izango behinola egoanar<strong>en</strong> zatitxu bat baino, hainbeste aldatu da-ta.<br />

Heldu jakun hori be, batez be orein eme<strong>en</strong> gelea, hiru eratako berezko eraldaketa-prozesur<strong>en</strong><br />

m<strong>en</strong>pe dago (triskantzagile<strong>en</strong> grafiti ugariez ganera), gizaki<strong>en</strong> esku hartzeak<br />

eragindakoez ganera (HOYOS GÓMEZ, 1991: 55-62):<br />

Margoa joan egit<strong>en</strong> da horma-azaletik behera datorr<strong>en</strong> urar<strong>en</strong> eta/edo atmos-<br />

ferako kond<strong>en</strong>sazinoar<strong>en</strong> ondor<strong>en</strong>ez.<br />

Atx azalereak ezkatadura-prozesuak ditu igeltso-kristalak sortz<strong>en</strong> diralako<br />

eta, batzuetan, koloregaia dab<strong>en</strong> zatietan gertatz<strong>en</strong> diranez, orein eme<strong>en</strong> gela-<br />

ko irudietan histurak sortz<strong>en</strong> dira.<br />

Kristalezko oskola handitu egin da eta punpatu egin dau margoa datzan azala.<br />

Horr<strong>en</strong> guztiorr<strong>en</strong> ondor<strong>en</strong>ez, orein eme<strong>en</strong> irudia dagerr<strong>en</strong> atxar<strong>en</strong> azala arrakalatuz<br />

eta histuz joan da eta plaketa txikiak jausi dira, eta horreetariko batzuk margogaiak<br />

eukezan ganean.<br />

Paleolito aroko kobazuloak ondare oso apurkorrak dira b<strong>en</strong>etan, hainbat eta hainbat<br />

eratako erasoak jasan leikiezanak. Azk<strong>en</strong><strong>en</strong>go urteetan abiatuazo dira aro horretako<br />

leizeak zaindu eta babesteko programak, <strong>arte</strong>an arazoar<strong>en</strong> inguruko kontzi<strong>en</strong>tziazino<br />

eskasa egoan-eta.<br />

La cueva de Ar<strong>en</strong>aza pres<strong>en</strong>ta unas condiciones más complejas. Se trata de una cavidad de<br />

dim<strong>en</strong>siones mucho mayores y que ha sido objeto de una actividad antrópica muy int<strong>en</strong>sa,<br />

prácticam<strong>en</strong>te hasta la actualidad. En ella han t<strong>en</strong>ido lugar alteraciones irreversibles que<br />

afectan a todo el sistema cárstico.<br />

Especialm<strong>en</strong>te dañina ha sido la actividad minera desarrollada <strong>en</strong> el interior de la cueva para<br />

la extracción de mineral de hierro y que se desarrolló a mediados <strong>del</strong> siglo XX. La cavidad<br />

se convirtió <strong>en</strong> un auténtico polvorín (de ahí que también se la conozca con ese nombre) y<br />

se abrieron numerosas galerías artificiales a base de explosivos, transformando la morfología<br />

cárstica, las condiciones microambi<strong>en</strong>tales y la circulación hídrica subterránea natural.<br />

Hoy <strong>en</strong> día todavía son numerosas las evid<strong>en</strong>cias de la acción con paredes despr<strong>en</strong>didas,<br />

grandes derrumbes, acopios de material, escaleras para el acceso a galerías superiores o<br />

numerosos grafitis contemporáneos de valor etnográfico, etc. Es muy probable que el <strong>arte</strong><br />

paleolítico conservado no sea más que una pequeña muestra que ha logrado sobrevivir a<br />

tantos procesos de alteración.<br />

Asimismo aquello que se conserva, sobre todo <strong>en</strong> la sala de las ciervas, también está sometido<br />

a un proceso de transformación natural de tres tipos (amén de los omnipres<strong>en</strong>tes grafitis<br />

vandálicos), acrec<strong>en</strong>tada por la interv<strong>en</strong>ción humana (HOYOS GÓMEZ, 1991: 55-62):<br />

La desaparición de la pintura por la acción combinada <strong>del</strong> agua de circulación laminar<br />

y/o la cond<strong>en</strong>sación de la atmósfera.<br />

<strong>Los</strong> procesos de descamación de la roca soporte debido al desarrollo de cristales de<br />

yeso que <strong>en</strong> algunos casos llega a afectar a fragm<strong>en</strong>tos que conti<strong>en</strong><strong>en</strong> materia colorante,<br />

produci<strong>en</strong>do desconches <strong>en</strong> las figuras de la sala de las ciervas.<br />

El recrecimi<strong>en</strong>to de la costra cristalina que ha ido levantando y abombando la capa<br />

superficial sobre la que se pintó.<br />

Como consecu<strong>en</strong>cia, la superficie rocosa sobre la que se repres<strong>en</strong>tan las ciervas sufre un<br />

proceso de agrietami<strong>en</strong>to y desconchado que deriva <strong>en</strong> el desplazami<strong>en</strong>to y derrumbe de<br />

pequeñas plaquetas de roca, algunas portando materia colorante.<br />

En definitiva, las cuevas decoradas de época paleolítica son un patrimonio extremadam<strong>en</strong>te<br />

frágil, objeto de alteraciones de orig<strong>en</strong> diverso y complejo. La escasa conci<strong>en</strong>ciación ha<br />

provocado que solam<strong>en</strong>te <strong>en</strong> los últimos años se comi<strong>en</strong>c<strong>en</strong> a poner <strong>en</strong> marcha programas<br />

destinados a su consolidación y conservación.<br />

Pres<strong>en</strong>tación<br />

13

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!