pdf. Los albores del arte en Las Encartaciones - creap
pdf. Los albores del arte en Las Encartaciones - creap
pdf. Los albores del arte en Las Encartaciones - creap
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Aurkikuntz<strong>en</strong> historia: 1904tik 2004ra<br />
56<br />
baltz bat<strong>en</strong> aitam<strong>en</strong>a eginda, nahiz eta zeinu hori, hasierako aitam<strong>en</strong> hori k<strong>en</strong>duta, hatakotzat<br />
barriro inoiz interpretatu ez dan. Geroko bat<strong>en</strong>, 1978. urtean, Ar<strong>en</strong>azako margoak beste<br />
santuario batzuetakoekin konparatu ebazan eta aztarnategiona Ramaleseko Eskola iz<strong>en</strong>datu<br />
eban. Horrezaz ganera, leh<strong>en</strong> saiakerea egin eban kobazuloko multzo grafi koa margotz<strong>en</strong><br />
p<strong>arte</strong> hartuko eb<strong>en</strong> maisuak id<strong>en</strong>tifi katzeko; geroragokoan ikerlari horrek berak aldatu egin<br />
ebazan ataratako ondor<strong>en</strong>ak.<br />
1982an argitaratu zan Ar<strong>en</strong>azako horma-<strong>arte</strong>ari buruz ordura <strong>arte</strong> egindako ikerlanak baino<br />
osatuago bat. Lan barri horretan Juan María Apellánizek osoroago deskribatu ebazan irudi<br />
guzti<strong>en</strong> ezaugarri formalak, argazki eta kalko<strong>en</strong> bit<strong>arte</strong>z (ez zan baina argazki guztiak aur-<br />
keztera heldu). Lanok Magdal<strong>en</strong> aldi zaharrean kokatu ebazan eta orein eme gorri<strong>en</strong> tinta<br />
lau partzialak egikerear<strong>en</strong> aldetik lotu egin ebazan estriatutako orein eme<strong>en</strong> irudiakaz. Era<br />
berean, ikerlari horrek aurreko lanean egileei buruz adierazotako eretxia aldatu egin eban eta<br />
oraingo azterlan honetan lau maisuri autortz<strong>en</strong> deutsez margoak, Covalanaseko maisu nagusi<br />
berar<strong>en</strong> ikasle izango ziranak. Edozelan be, adierazota itxi eban gauza gatxa zala Ar<strong>en</strong>azako<br />
zeintzuk orein margotu ebazan egile bakotxak, margoak egoera oso txarrean egozanez nekez<br />
lortu eitekealako azterketa egokia egitea. Ikerlan berean adierazotako hipotesiar<strong>en</strong> arabera,<br />
kantaurialdeko Paleolitoko leizeak geroragoko aroetan be erabiliko ebezan, Brontze Aroan<br />
esaterako, hortxe sartz<strong>en</strong> ditu-ta gehi<strong>en</strong> bat orein eme<strong>en</strong> gelako behealdean dagozan trazu<br />
baltz ez fi guratiboak.<br />
Oraintsuago argitaratu dira zehaztasun handiagoko lan bi (GORROTXATEGI, 2000; GARA-<br />
TE, JIMÉNEZ, ORTIZ, 2000/01/02), ekarp<strong>en</strong> garrantzisuak eginez kobazulo barruko arkeologi<br />
aztarnei buruz, eta ezagututako katalogo grafi koa zabalduz, oraindino be gauza barriak<br />
agertz<strong>en</strong> dira-ta. Era berean, analizatu egin dira grafi ak egiteko erabilitako margogaiak (GA-<br />
RATE, MENU, LAVAL, 2004).<br />
Kobazulo horreetan baino beranduago aurkitu ziran El Rincón eta Polvorín kobazuloetako<br />
horma-irudiak. Kobazulo biok V<strong>en</strong>ta de la Perrakoar<strong>en</strong> ondo-ondoan dagozan arr<strong>en</strong> eta, beraz,<br />
XX. m<strong>en</strong>dear<strong>en</strong> hasieratik arkeologo<strong>en</strong> bisitak izan ditu<strong>en</strong> arr<strong>en</strong>, ia m<strong>en</strong>de bat beranduagora<br />
<strong>arte</strong> ez dabe argitara urt<strong>en</strong> bertako irudiek.<br />
El Rincón-ekoa sartzeko erraz dagoan kobazuloa da, atari handia dauka-eta. Hori holan izanik<br />
be, oraintsura <strong>arte</strong> ez da aurkitu berez daukan balio arkeologikoa. Bere arkeologi aztarnategiar<strong>en</strong><br />
leh<strong>en</strong> aitam<strong>en</strong>ak 1983. urtekoak dira, urte horretan jaso ebezalako CAEAP-ekoek<br />
azaleko materiale batzuk, Paleolitokotzat jo ebezanak (MUÑOZ, SAN MIGUEL, GÓMEZ,<br />
MALPELO, SERNA, SMITH, 1991). Hormako <strong>arte</strong>a 2004. urtera <strong>arte</strong> aurkitu barik egon da,<br />
harik eta araketa-proiektu zabalago bat<strong>en</strong> barruan J. Ruiz Cobo, E. Muñoz Fernández eta P.<br />
ción <strong>del</strong> conjunto muy breve <strong>en</strong> la que no se llega a docum<strong>en</strong>tar ni describir el total de las fi guras e<br />
incluye una refer<strong>en</strong>cia a un signo negro que no se ha vuelto a interpretar como tal. Más a<strong>del</strong>ante, <strong>en</strong><br />
1978, compara las pinturas de Ar<strong>en</strong>aza con las de otros santuarios, agrupando a dichos yacimi<strong>en</strong>tos<br />
bajo la d<strong>en</strong>ominación de Escuela de Ramales. Además, realiza un primer <strong>en</strong>sayo de id<strong>en</strong>tifi cación<br />
de los maestros que participaron <strong>en</strong> el dispositivo decorativo de la cueva, que posteriorm<strong>en</strong>te será<br />
modifi cado por el mismo investigador.<br />
Un estudio más completo que los anteriores sobre el <strong>arte</strong> rupestre de Ar<strong>en</strong>aza será el publicado <strong>en</strong><br />
1982. En este nuevo trabajo, Juan María Apellániz describe de forma más ext<strong>en</strong>sa las características<br />
formales de todas las repres<strong>en</strong>taciones, aportando una serie de fotografías y calcos (no llega a<br />
pres<strong>en</strong>tar el aparato fotográfi co completo). Desde el punto de vista cronológico sitúa las obras <strong>en</strong> el<br />
Magdal<strong>en</strong>i<strong>en</strong>se antiguo, poniéndolas <strong>en</strong> relación con las ciervas estriadas al considerar equival<strong>en</strong>te<br />
el mo<strong>del</strong>ado de éstas con las tintas planas parciales de las ciervas rojas. Asimismo, el autor revisa<br />
la atribución de autoría que había esbozado <strong>en</strong> una obra anterior (<strong>en</strong> este nuevo estudio reconoce a<br />
cuatro maestros, discípulos <strong>del</strong> maestro principal de Covalanas), aunque manti<strong>en</strong>e que resulta difícil<br />
individualizar de forma satisfactoria a los pintores de las ciervas de la cueva de Ar<strong>en</strong>aza, dado su<br />
pésimo estado de conservación, que le impide un análisis satisfactorio. También expone su hipótesis<br />
sobre la reutilización de los santuarios paleolíticos cantábricos <strong>en</strong> épocas posteriores como la Edad<br />
de Bronce, donde incluye los trazos negros no fi gurativos localizados principalm<strong>en</strong>te <strong>en</strong> la p<strong>arte</strong><br />
inferior de la sala de las ciervas.<br />
Reci<strong>en</strong>tem<strong>en</strong>te se han publicado s<strong>en</strong>das obras más detalladas (GORROTXATEGI, 2000; GARATE,<br />
JIMÉNEZ, ORTIZ, 2000/01/02), con importantes aportaciones <strong>en</strong> lo que respecta a los depósitos<br />
arqueológicos <strong>del</strong> interior de la cavidad y a la ampliación <strong>del</strong> catálogo gráfi co conocido, que todavía<br />
ofrece novedades. Asimismo, se han llevado a cabo análisis de los pigm<strong>en</strong>tos utilizados para la<br />
creación de las grafías (GARATE, MENU, LAVAL, 2004).<br />
El descubrimi<strong>en</strong>to <strong>del</strong> <strong>arte</strong> rupestre de las cuevas de Rincón y Polvorín es todavía más reci<strong>en</strong>te que el<br />
de las anteriores. A pesar de que ambas cuevas se localizan junto a la de V<strong>en</strong>ta de la Perra y que, por<br />
lo tanto, han sido visitadas por arqueólogos desde inicios <strong>del</strong> siglo XX, ha sido necesaria la espera<br />
de un siglo para que salgan a la luz sus registros gráfi cos.<br />
En el caso de la cueva <strong>del</strong> Rincón, se trata de una cavidad fácilm<strong>en</strong>te accesible y con un vestíbulo<br />
de grandes dim<strong>en</strong>siones pero su valor arqueológico no se ha puesto de relieve hasta tiempos reci<strong>en</strong>tes.<br />
<strong>Las</strong> primeras m<strong>en</strong>ciones sobre su yacimi<strong>en</strong>to arqueológico datan de 1983, año <strong>en</strong> el que el<br />
CAEAP recoge algunos materiales <strong>en</strong> superfi cie que atribuy<strong>en</strong> al Paleolítico (MUÑOZ, SAN MIGUEL,<br />
GÓMEZ, MALPELO, SERNA, SMITH, 1991). El <strong>arte</strong> parietal no ha sido descubierto hasta el año<br />
2004, mom<strong>en</strong>to <strong>en</strong> el que d<strong>en</strong>tro de un proyecto de prospección más amplio, J. Ruiz Cobo, E. Mu-<br />
Historia de los descubrimi<strong>en</strong>tos: de 1904 a 2004<br />
57