pdf. Los albores del arte en Las Encartaciones - creap
pdf. Los albores del arte en Las Encartaciones - creap
pdf. Los albores del arte en Las Encartaciones - creap
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Paleolitoko horma-<strong>arte</strong>a ekialdeko kantaurialdean: kontuan hartu beharreko funtsezkoak<br />
48<br />
19<br />
20. Isturitzeko eta Lespugueko hagaxka grabatuak 20. Varillas grabadas de Isturitz y Lespugue<br />
zulatutako makilak, zagiak, lauzak eta beste<br />
euskarri batzuk —eskultura txikiak be—,<br />
non detaile handiko animali<strong>en</strong> irudiak agertz<strong>en</strong><br />
diran. Gaiar<strong>en</strong> urritasuna aintzat hartuta,<br />
azpimarratzekoak dira karikatura itxurako<br />
irudi antropomorfoak dagerrezan harribilak<br />
eta saihetsak. Horr<strong>en</strong>bestez, esan geinke<br />
ekialdeko kantaurialdeko eta Pirinio Atlantiarreko<br />
<strong>arte</strong> eroangarriko multzorik garrantzitsu<strong>en</strong>a<br />
dala.<br />
Otsozelaian eta Erberuan agertz<strong>en</strong> dira Gazteluko<br />
hegiko Magdal<strong>en</strong> aldiko horma-<strong>arte</strong>ar<strong>en</strong><br />
lanak. Gatx dagoan arr<strong>en</strong> horre<strong>en</strong><br />
sailkap<strong>en</strong> kronologikoa egitea, ditu<strong>en</strong> margolan<br />
baltz<strong>en</strong> modukoek zelanbaiteko loturea<br />
dauke Erdiko Magdal<strong>en</strong> aldi kantauriarpiriniarragaz.<br />
Arbailako m<strong>en</strong>dialdeko aztarnei gatxakezala,<br />
eta sakonago ikertzear<strong>en</strong> p<strong>en</strong>tzu, bertan dagozan<br />
hiru multzoek Erdi edo Goi Magdal<strong>en</strong><br />
aldira garoez. Etxeberrin aitatzekoak dira zaldi<br />
baltzak eta bisonteak, egoera tamalgarrian<br />
dagozan arr<strong>en</strong>. Sinhikole kobazuloan doz<strong>en</strong>a<br />
erdi grafi a baino ez dagoz. Eta horre<strong>en</strong> <strong>arte</strong>an<br />
aitatzekoa da kolore biko zaldia, Ekaineko<strong>en</strong><br />
modu-modukoa; Sasiziloaga (Lapurdi) barriz,<br />
bisonte baltz bi baino ez dira topau.<br />
Aurreko guztiak erakust<strong>en</strong> dau, bada, ekialdeko<br />
kantaurialdean, 150 kilometro inguruko<br />
t<strong>arte</strong>an, Asón (Kantabria) eta Adur (Lapurdi)<br />
ibai<strong>en</strong> bit<strong>arte</strong>ko lurretan, ezbardintasun handiak<br />
dagozala <strong>arte</strong>-jarduer<strong>en</strong> aldetik, eta eremu<br />
batzuetan beste batzuetan baino askoz be<br />
aztarna gehiago dagozala.<br />
Halan ba, Asón arroar<strong>en</strong> goiko zatian dagozan<br />
horma-margoek zalantza barik ditue kantaurialdeko<br />
Aurre Magdal<strong>en</strong>eko ezaugarriak;<br />
beste alde batetik, itsasertz aldera dagozan<br />
eremuetan aztarna barriagoak dagoz, sailkatzeko<br />
gatxagoak eta gitxiago ezagututakoak.<br />
Dana dala, ez dira gorde eremu horretako<br />
<strong>arte</strong> eroangarriar<strong>en</strong> adibide onak, behar bada<br />
gitxi diralako arakatutako aztarnategiak; beraz,<br />
baleiteke gehiago arakatu ahala egoera<br />
hori aldatzea epe ertain edo luzean.<br />
de Isturitz (Lapurdi) compuesto por un r<strong>en</strong>o, dos cérvidos indeterminables, un caballo y un oso. De<br />
todas maneras, el <strong>arte</strong> parietal <strong>del</strong> macizo de Gaztelu permanece inédito <strong>en</strong> p<strong>arte</strong> ya que las cavidades<br />
de Otsozelaia y Erberua (Lapurdi) no han sido objeto de investigaciones int<strong>en</strong>sivas. Aún así,<br />
exist<strong>en</strong> indicios como las manos <strong>en</strong> negativo de la segunda que apuntan hacia una posible actividad<br />
gráfi ca parietal <strong>en</strong> época anterior al Magdal<strong>en</strong>i<strong>en</strong>se.<br />
Para este periodo las evid<strong>en</strong>cias son mucho más abundantes y requiere especial m<strong>en</strong>ción el <strong>arte</strong><br />
mueble <strong>del</strong> Magdal<strong>en</strong>i<strong>en</strong>se medio de Isturitz, uno de los conjuntos más relevantes de los Pirineos.<br />
En él destacan las varillas con decoración geométrica mediante grabado profundo, los rodetes perforados<br />
con cortos trazos <strong>en</strong> los extremos, los contornos recortados de caballos, los di<strong>en</strong>tes y<br />
conchas perforados, los bastones perforados, las azagayas, las plaquetas y otros soportes –incluso<br />
pequeñas esculturas- <strong>en</strong> los que se trazaron repres<strong>en</strong>taciones animales de todo tipo con un alto<br />
grado de detalle. Cabe reseñar, por la excepcionalidad <strong>del</strong> tema, los cantos de piedra y costillas<br />
con repres<strong>en</strong>taciones antropomorfas de aspecto caricaturesco. En defi nitiva, se trata <strong>del</strong> conjunto<br />
mueble más importante <strong>del</strong> cantábrico ori<strong>en</strong>tal y los pirineos atlánticos.<br />
<strong>Las</strong> muestras de <strong>arte</strong> parietal magdal<strong>en</strong>i<strong>en</strong>se de la colina de Gaztelu están pres<strong>en</strong>tes <strong>en</strong> Otsozelaia<br />
y Erberua. Resulta difícil precisar su adscripción cronológica aunque algunos elem<strong>en</strong>tos como las<br />
pinturas negras guardan cierta relación con grafías similares <strong>del</strong> Magdal<strong>en</strong>i<strong>en</strong>se medio cántabropir<strong>en</strong>aico.<br />
En el caso <strong>del</strong> macizo de Arbaila, también a exp<strong>en</strong>sas de una revisión profunda, los tres conjuntos<br />
exist<strong>en</strong>tes apuntan hacia el Magdal<strong>en</strong>i<strong>en</strong>se medio o superior como mom<strong>en</strong>to de realización. En<br />
Etxeberri destaca la repres<strong>en</strong>tación de caballos <strong>en</strong> negro, junto a los bisontes, todos ellos <strong>en</strong> un estado<br />
lam<strong>en</strong>table de conservación. La cueva de Sinhikole se reduce a media doc<strong>en</strong>a de grafías <strong>en</strong>tre<br />
las que destaca un caballo bícromo prácticam<strong>en</strong>te igual a los exist<strong>en</strong>tes <strong>en</strong> Ekain, mi<strong>en</strong>tras que <strong>en</strong><br />
Sasiziloaga (Lapurdi) solam<strong>en</strong>te se conoc<strong>en</strong> dos bisontes negros.<br />
Por lo tanto, <strong>en</strong> un espacio relativam<strong>en</strong>te reducido como el que compr<strong>en</strong>de el Cantábrico Ori<strong>en</strong>tal<br />
con unos 150 kilómetros <strong>en</strong>tre las cu<strong>en</strong>cas de los ríos Asón (Cantabria) y Adur (Lapurdi), se refl eja<br />
una distribución muy desigual de la actividad artística.<br />
Alrededor <strong>del</strong> Asón la muestra parietal se distribuye <strong>en</strong>tre los conjuntos de la cu<strong>en</strong>ca alta con unas<br />
características indiscutiblem<strong>en</strong>te propias <strong>del</strong> <strong>arte</strong> cantábrico premagdal<strong>en</strong>i<strong>en</strong>se, y la zona costera<br />
donde se localizan los de cronología más reci<strong>en</strong>te, m<strong>en</strong>os sintomáticos y peor conocidos. En<br />
cualquier caso, no se conservan bu<strong>en</strong>as muestras de <strong>arte</strong> mueble <strong>en</strong> esta zona quizás, <strong>en</strong> cierta<br />
medida, por el escaso número de yacimi<strong>en</strong>tos excavados, realidad que por tanto puede cambiar a<br />
medio o largo plazo.<br />
El <strong>arte</strong> parietal paleolítico <strong>en</strong> el Ori<strong>en</strong>te Cantábrico: Consideraciones básicas<br />
49