03.04.2013 Views

pdf. Los albores del arte en Las Encartaciones - creap

pdf. Los albores del arte en Las Encartaciones - creap

pdf. Los albores del arte en Las Encartaciones - creap

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

Paleolitoko horma-<strong>arte</strong>a ekialdeko kantaurialdean: kontuan hartu beharreko funtsezkoak<br />

44<br />

Arte eroangarrian aztarnategi<strong>en</strong> konz<strong>en</strong>trazino<br />

handia dago, aldikada zehatz batekoak<br />

—Goi/Azk<strong>en</strong> Magdal<strong>en</strong> aldikoak—, jarduera<br />

grafi ko handi bakoak, edozelan be. Behe<br />

Magdal<strong>en</strong> aldian aitatzekoak dira Bolinkobako<br />

III. mailan aurkitutako konpresorea<br />

(ahuntz bi grabaturik ditu) eta Debako Praile<br />

Aitz<strong>en</strong> aurkitutako zintzilikariak. Goi/Azk<strong>en</strong><br />

Magdal<strong>en</strong> aldiko aztarnetan aitatzekoak dira<br />

Santa Katalinako (Lekeitio) III. mailan aurkitutako<br />

zulagailua (uroa, zaldia, errinozeroa<br />

eta antropomorfo bat grabaturik ditu), Lum<strong>en</strong>txako<br />

(Lekeitio) C mailan aurkitutako<br />

hematitezko lauza (zaldi bi grabatuta ditu),<br />

Santimamiñeko (Kortezubi) VI. mailan aurkitutako<br />

konpresorea (azeri bi grabaturik<br />

18. Lum<strong>en</strong>txako kobazuloko grabaturiko zaldiak dituan hematitezko<br />

lauza.<br />

Santimamiñe, Ekain eta Altxerri kobazuloak<br />

dira horma-<strong>arte</strong>a dauk<strong>en</strong> bakarrak, kantaurialdeko<br />

irudi-multzorik handi<strong>en</strong>etarikoak<br />

ditu<strong>en</strong> arr<strong>en</strong>, kontuan izanik, ganera, kronologiar<strong>en</strong><br />

aldetik irudirik barri<strong>en</strong>etarikoak<br />

dirala. Horre<strong>en</strong> <strong>arte</strong>an Altxerri kobazuloko<br />

bisonte gorria izan leiteke zaharragoa; goialdeko<br />

galeria bat<strong>en</strong> dago eta baleiteke ap<strong>arte</strong>ko<br />

sarrera bat euki izana, gaur egun estalita<br />

dago-ta. Praile Aitz kobazuloan oraintsuago<br />

aurkitu dira hormako margo batzuk, trazu eta<br />

puntu gorriak egin-eginean.<br />

Oso ezaguna da Santimamiñeko margo baltzeko<br />

multzoa, bisontear<strong>en</strong> irudia erdigune dala,<br />

grabatur<strong>en</strong> bat edo beste be badituala, beste<br />

kobazulo batzuetan gertatz<strong>en</strong> dan lez, esaterako<br />

kantaurialdeko Urdialeseko eta Covaciellakoetan<br />

edo Ariègeko Niaux eta Le Portel<br />

kobazuloetan, adibiderik zuz<strong>en</strong><strong>en</strong>ak aitatzearr<strong>en</strong>.<br />

Kobazulootako batzuetan egindako erradiokarbonozko<br />

dataketek erakust<strong>en</strong> dab<strong>en</strong>a<br />

eta ikergai dogun kobazulokoar<strong>en</strong> estiloa erkatu<br />

ezkero, Erdiko Magdal<strong>en</strong> aldi inguruan<br />

kokatu geinke Lum<strong>en</strong>txakoar<strong>en</strong> dataketa.<br />

18. Plaqueta de hematites con caballos grabados de la cueva<br />

de Lum<strong>en</strong>txa.<br />

2 Oka eta Urola ibai<strong>en</strong> <strong>arte</strong>an jarduera gra- ditu), Urtiagako (Deba) D mailan aurkitu-<br />

2 Entre las cu<strong>en</strong>cas <strong>del</strong> Oka y el Urola existe<br />

fi ko<strong>en</strong> beste aztarnategi-multzo bat dago, autako harribila (zaldi bat<strong>en</strong> irudia dauka) eta<br />

otra importante acumulación de actividad grárrekoez<br />

oso bestelakoa. Batez be <strong>arte</strong> eroan- zatitutako lauza (edur-oreina, ahuntza eta zefi<br />

ca aunque, <strong>en</strong> este caso, de características<br />

garria dagerr<strong>en</strong> aztarnategiak dira inguru haztu bako beste animalia batzuk ditu), Ekain-<br />

bi<strong>en</strong> difer<strong>en</strong>tes. Se trata principalm<strong>en</strong>te de ya-<br />

horretakoak, apaindutako kobazulo gitxi ba- eko (Zestoa) VIa mailan aurkitutako lauza<br />

cimi<strong>en</strong>tos con <strong>arte</strong> mueble a los que se un<strong>en</strong><br />

tzuk t<strong>arte</strong>an dirala, garrantzi handikoak barriz, (oreina, ahuntza eta zaldi bat ditu), etab.<br />

unas pocas cuevas decoradas aunque de suma<br />

tamainu handiko margoak ditue-ta. Kronolo- (GONZÁLEZ SAINZ, CACHO TOCA,<br />

importancia por el tamaño de sus dispositivos.<br />

giar<strong>en</strong> ikuspegitik, aro barriagoetara garoez FUKAZAWA, 2003). Danak dira gauza txi-<br />

Además, desde el punto de vista cronológico<br />

eta <strong>arte</strong> eroangarrian urriak dira Magdal<strong>en</strong>kiak, euretako batzuk eguneroko tresnak,<br />

se bascula hacia épocas más reci<strong>en</strong>tes, si<strong>en</strong>do<br />

aurreko aztarnak —gehi<strong>en</strong> bat Santimamiñe, grabatutako grafi a gitxi batzukaz; hortaz, ez<br />

escasas las muestras premagdal<strong>en</strong>i<strong>en</strong>ses <strong>en</strong><br />

Antoliñako Koba, Lum<strong>en</strong>txa eta Bolinko- dago <strong>arte</strong>-ekoizp<strong>en</strong>erako ber<strong>en</strong> beregiko z<strong>en</strong>-<br />

<strong>arte</strong> mueble –algunas decoraciones principalbako<br />

hazur ganean egindako apaindura geotrorik.m<strong>en</strong>te geométricas sobre soportes óseos <strong>en</strong><br />

metrikoak— eta ia aztarnarik ez dago horma-<br />

Santimamiñe, Antoliñako, Lum<strong>en</strong>txa y Bolinkoba<br />

<strong>arte</strong>an —Praile Aitz kobazuloan aurkitu barri<br />

básicam<strong>en</strong>te- y prácticam<strong>en</strong>te inexist<strong>en</strong>tes <strong>en</strong><br />

diran irudietan baleiteke halako<strong>en</strong> aztarnak<br />

<strong>arte</strong> parietal -podrían estar pres<strong>en</strong>tes <strong>en</strong>tre las<br />

egotea—. Beste kasu batzuei erreparatuta,<br />

18<br />

muestras parietales reci<strong>en</strong>tem<strong>en</strong>te descubiertas<br />

Antoliñako Kobako zapaian dagoan orban<br />

<strong>en</strong> la cueva de Praile Aitz- (<strong>en</strong> otros casos, si<br />

gorri txikitxua eta Goikolau kobazuloko ildo<br />

resulta difícil valorar <strong>en</strong> este aspecto la pequeña<br />

ez fi guratiboak baloratz<strong>en</strong> gatx badagoz, are<br />

mancha roja sobre el techo de Antoliñako Koba<br />

gatxagoa da daborduko desagertuta dagoan<br />

y los surcos no fi gurativos de Goikolau, más di-<br />

Atxuri kobazuloko trazu gorriak baloratzea.<br />

fícil resultan los trazos rojos de la desaparecida<br />

cueva de Atxuri).<br />

En cuanto al <strong>arte</strong> mueble, este se caracteriza por<br />

el alto grado de conc<strong>en</strong>tración de yacimi<strong>en</strong>tos de<br />

un horizonte cronológico bi<strong>en</strong> defi nido –Magdal<strong>en</strong>i<strong>en</strong>se<br />

superior/fi nal- pero <strong>en</strong> los que la actividad<br />

gráfi ca no es especialm<strong>en</strong>te prolija. Destaca,<br />

<strong>en</strong> el Magdal<strong>en</strong>i<strong>en</strong>se inferior el compresor con<br />

dos cabras grabadas <strong>del</strong> nivel III de Bolinkoba<br />

y el conjunto de colgantes de Praile Aitz (Deba),<br />

y <strong>en</strong> el Magdal<strong>en</strong>i<strong>en</strong>se superior/fi nal el percutor<br />

grabado con un uro, un caballo, un rinoceronte<br />

y un antropomorfo <strong>del</strong> nivel III de Santa Catalina<br />

(Lekeitio), la plaqueta de hematites grabada con<br />

dos caballos <strong>en</strong> el nivel C de Lum<strong>en</strong>txa (Lekeitio),<br />

el compresor con dos zorros grabados <strong>en</strong><br />

el nivel VI de Santimamiñe (Kortezubi), el caballo<br />

El <strong>arte</strong> parietal paleolítico <strong>en</strong> el Ori<strong>en</strong>te Cantábrico: Consideraciones básicas<br />

45<br />

sobre canto y la plaqueta fragm<strong>en</strong>tada con un<br />

r<strong>en</strong>o, una cabra y otros animales indeterminados<br />

<strong>en</strong> el nivel D de Urtiaga (Deba), la plaqueta con<br />

un ciervo, una cabra y un caballo <strong>en</strong> el nivel VIa<br />

de Ekain (Zestoa), etc (GONZÁLEZ SAINZ, CA-<br />

CHO TOCA, FUKAZAWA, 2003). En todos los<br />

casos se trata de pequeños objetos, algunos de<br />

uso cotidiano, con unas pocas grafías grabadas.<br />

Es decir, no se detecta ningún c<strong>en</strong>tro con una<br />

dedicación especial a la producción artística.<br />

<strong>Las</strong> muestras de <strong>arte</strong> parietal se reduc<strong>en</strong> a las<br />

cuevas de Santimamiñe, Ekain y Altxerri, todas<br />

ellas con unos dispositivos <strong>en</strong>tre los más amplios<br />

<strong>del</strong> cantábrico, sobre todo si consideramos<br />

que son de nueva creación –solam<strong>en</strong>te <strong>en</strong> el<br />

caso de Altxerri podría mant<strong>en</strong>erse una cronología<br />

más antigua para una pintura roja de bisonte<br />

localizada <strong>en</strong> una galería superior que pudo<br />

t<strong>en</strong>er una <strong>en</strong>trada distinta al resto, hoy <strong>en</strong> día<br />

colmatada-. Reci<strong>en</strong>tem<strong>en</strong>te se han descubierto<br />

pinturas parietales –trazos y puntos rojos- <strong>en</strong> la<br />

cueva de Praile Aitz.<br />

Santimamiñe, como es conocido, cu<strong>en</strong>ta con un<br />

grupo homogéneo de pinturas negras c<strong>en</strong>tradas<br />

<strong>en</strong> la repres<strong>en</strong>tación <strong>del</strong> bisonte, a las que se<br />

añade algún grabado, tal y como sucede <strong>en</strong> las<br />

cuevas cantábricas de Urdiales y Covaciella, por<br />

poner los ejemplos más directos, o Niaux y Le<br />

Portel <strong>en</strong> el Ariège. Si consideramos las dataciones<br />

radiocarbónicas obt<strong>en</strong>idas para algunas<br />

de estas cuevas, la comparación estilística con<br />

la cueva tratada nos permite otorgarle una datación<br />

relativa <strong>en</strong>torno al Magdal<strong>en</strong>i<strong>en</strong>se medio.<br />

La cueva de Ekain pres<strong>en</strong>ta un dispositivo más<br />

amplio y complejo con la aparición <strong>del</strong> recurso a

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!