pdf. Los albores del arte en Las Encartaciones - creap
pdf. Los albores del arte en Las Encartaciones - creap
pdf. Los albores del arte en Las Encartaciones - creap
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Historiaurrea Enk<strong>arte</strong>rrian: trikuharriak eta kobazuloak<br />
24<br />
9<br />
9. Ar<strong>en</strong>azako grabatutako konprimatzailea eta hazurrak<br />
kezanak, non apaindurak hazurrean justaposizinoan sakondutako ildo-sail batzuk diran, batetik<br />
besterako t<strong>arte</strong> txikiagaz, eta inoiz bata besteagandik urrunago dagozan sailetan atonduak.<br />
Arbelezko konprimatzaile bat be aurkitu zan, animaliar<strong>en</strong> bat<strong>en</strong>a izan leitekean irudi oso<br />
soila eukana.<br />
Aro glaziarrar<strong>en</strong> osteko leh<strong>en</strong> sasoietan, eguraldi epelagoak erraztu egin ebanez gizakiak<br />
apurka-apurka kobazulo<strong>en</strong> habitatetik kanpoko bizi-habitatetara igarotea, aldaketak izan ziran<br />
jarraibide ekonomikoetan eta leh<strong>en</strong><strong>en</strong>go giz<strong>arte</strong> ekoizleak agertuz joan ziran. Arian-arian,<br />
jarduera ekonomiko zaharr<strong>en</strong> ordezkoak sortu ziran, ingurum<strong>en</strong>ean ordura <strong>arte</strong>koek baino<br />
eragin askozaz handiagoa euk<strong>en</strong>ak. Nekazaritzak, abelzaintzak eta baso-botateek ingurua<br />
arrazoi ekonomikoakaitik eraldatzea ekarri eb<strong>en</strong>. Neolitikoa heldurik, eraikuntza megalitikoek<br />
gizakiak inguruan jaretsitako nagusitasuna s<strong>en</strong>dotu eb<strong>en</strong> (PEÑALVER, 1999).<br />
Arkeologi erregistroetan izaniko ugaritzeak argi erakust<strong>en</strong> dau aldaket<strong>en</strong> norainokotasuna.<br />
Ordurik aurrera gero eta eskasagoak dira kobazuloetako bizileku-aztarnak, eta sasoir<strong>en</strong> batzuetan<br />
erabilitako eta ehorzketa-jarduereagaz lotutako hilobi-leizeak baino ez dira dokum<strong>en</strong>tatz<strong>en</strong>.<br />
Kanpoko aztarnalekuak barriz —bizileku<strong>en</strong>ak zein hilobi-leku<strong>en</strong>ak— gero eta<br />
ugariagoak dira.<br />
Honetara helduta, Enk<strong>arte</strong>rriak, eta zehatzago esateko Ar<strong>en</strong>aza-ko kobazuloak berebiziko<br />
garrantzia dauka ikusteko zelan sartu zan Neolitoa kantaurialdeko lurraldeetan, izan be<br />
animaliak domestikatu izanar<strong>en</strong> aztarnarik zaharr<strong>en</strong>etarikoak ditualako, baita inprimatutako<br />
zeramik<strong>en</strong>ak be (Mediterraneo Epikardialar<strong>en</strong> eremuari jagokoz). Ugaztun<strong>en</strong> faunan<br />
itzelezko aldaketea dago Mesolitotik eta Neolitora. Mesolitoan nagusi ziran ungulatuak,<br />
oreinak batez be, oreinak ziran-eta harrapakin<strong>en</strong> bi her<strong>en</strong>ak; Neolitoan barriz, azi<strong>en</strong>dea zan<br />
nagusi, ardi eta ahuntzak gehi<strong>en</strong> eta txarriak eta behikiak hurr<strong>en</strong>go. Kobazuloan egindako<br />
C14 dataketek egiaztatu egit<strong>en</strong> dabe kantaurialdean K.a. V. milaurtekoar<strong>en</strong> leh<strong>en</strong> erditik<br />
behintzat baegozala etxekotutako abereak. Datuok s<strong>en</strong>dotzeko balio dau zereal<strong>en</strong> (Hordeum<br />
vulgare) eta etxeko abere<strong>en</strong> (Bos taurus eta Capra hircus/Ovis aries) aztarnak aurkitu dirala<br />
gitxi<strong>en</strong>ez V. mileurtekoar<strong>en</strong> erdialdean datatutako aztarna-geruzetan. Gauza bera, baina<br />
gerotxuagoko dataketagaz, aurkitu da Kortezubiko Kobaederran. Kantaurialdeko Neolitoa<br />
Goi Ebrokoa baino geroagotxukoa izango zan, ez baina urte gitxi batzuk dirala uste zan baiz<strong>en</strong><br />
berandukoa. Data horre<strong>en</strong> ildotik be, atara leiteke Neolito aurremegalitikoa izango zala<br />
kantaurialdean eta, beraz, baztertu egin behar dala f<strong>en</strong>om<strong>en</strong>o biok guztiz gauza bera izatear<strong>en</strong>a.<br />
Beste alde batetik, aintzat hartu behar da IC2 mailako kronologiak (mediterranear<br />
Epikardialar<strong>en</strong> eta Goi Ebroko eta Mesetako industria asimilagarri<strong>en</strong> parekoa) esku emot<strong>en</strong><br />
dauela Ar<strong>en</strong>azako zeramik<strong>en</strong> berezitasunak azaltzeko, inprimatutako asko agertzea Eremu<br />
Epikardialar<strong>en</strong> bertoko aldakitzat jo behar dogu-ta. Epikardiala Neolito iberiarrar<strong>en</strong> ezauga-<br />
9. Huesos y compresor grabados <strong>en</strong> Ar<strong>en</strong>aza<br />
códigos que sustituy<strong>en</strong> al <strong>arte</strong> parietal paleolítico. Es el caso de los once objetos óseos recogidos <strong>en</strong><br />
los niveles V y VI <strong>del</strong> yacimi<strong>en</strong>to de Ar<strong>en</strong>aza, atribuibles al Azili<strong>en</strong>se. La decoración se reduce a series<br />
de surcos yuxtapuestos y separados <strong>en</strong>tre sí por un corto espacio, a veces agrupándose <strong>en</strong> varias<br />
series más separadas. Además, se localizó un compresor de pizarra con una posible repres<strong>en</strong>tación<br />
de cabeza de animal muy sumaria.<br />
Tras estos primeros pasos de la era postglacial, y con un clima más templado que favoreció el<br />
progresivo desplazami<strong>en</strong>to <strong>del</strong> hombre desde el hábitat cavernario hacia los as<strong>en</strong>tami<strong>en</strong>tos al aire<br />
libre, se produjeron una serie de transformaciones <strong>en</strong> las pautas económicas que culminarán con la<br />
aparición de las primeras sociedades productoras. Poco a poco, los viejos mecanismos económicos<br />
se verán sustituidos por los nuevos que implican una acción directa <strong>del</strong> hombre sobre el medio sin<br />
preced<strong>en</strong>tes. El cultivo, el pastoreo y la deforestación comi<strong>en</strong>zan a transformar el paisaje por motivos<br />
económicos pero, ya <strong>en</strong> pl<strong>en</strong>o Neolítico, las construcciones megalíticas consuman el dominio de<br />
éste por p<strong>arte</strong> <strong>del</strong> hombre (PEÑALVER, 1999).<br />
La diversifi cación <strong>del</strong> registro arqueológico ofrece una clara muestra de los cambios. A partir de<br />
ahora comi<strong>en</strong>zan a <strong>en</strong>rarecerse los yacimi<strong>en</strong>tos de habitación <strong>en</strong> cueva, donde sólo se docum<strong>en</strong>tan<br />
ocupaciones estacionales y actividades relacionadas con el mundo funerario como las cuevas<br />
sepulcrales. Por el contrario, aum<strong>en</strong>tan las estaciones al aire libre tanto las ocupacionales como las<br />
relacionadas con los <strong>en</strong>terrami<strong>en</strong>tos.<br />
En este caso, <strong>Las</strong> <strong>Encartaciones</strong> o mejor dicho la cueva de Ar<strong>en</strong>aza ti<strong>en</strong>e una importancia crucial <strong>en</strong><br />
lo que respecta a la introducción <strong>del</strong> Neolítico <strong>en</strong> la Región cantábrica, ya que ofrece unas fechas <strong>en</strong>tre<br />
las más antiguas para la domesticación animal <strong>en</strong> la zona y de las cerámicas impresas propias <strong>del</strong><br />
horizonte Epicardial mediterráneo. En lo que respecta a la fauna de mamíferos se observa un cambio<br />
drástico <strong>del</strong> nivel mesolítico al neolítico. El primero está dominado por ungulados destacando el papel<br />
<strong>del</strong> ciervo que alcanza las 2/3 p<strong>arte</strong>s, mi<strong>en</strong>tras que <strong>en</strong> el segundo domina la cabaña ganadera<br />
con los ovicaprinos al fr<strong>en</strong>te, seguidos de ganado porcino y bovino. <strong>Las</strong> dataciones C14 tomadas<br />
<strong>en</strong> la cueva confi rman la pres<strong>en</strong>cia de animales domésticos <strong>en</strong> la región cantábrica desde al m<strong>en</strong>os<br />
la primera mitad <strong>del</strong> V mil<strong>en</strong>io calibrado BC. Este dato se ve reforzado por la aparición de cereales<br />
(Hordeum vulgare) y de fauna doméstica (Bos taurus y Capra hircus/Ovis aries) <strong>en</strong> estratos datados<br />
al m<strong>en</strong>os a mediados <strong>del</strong> V mil<strong>en</strong>io, como sucede <strong>en</strong> fechas algo posteriores <strong>en</strong> la cueva de Kobaederra<br />
<strong>en</strong> Kortezubi. Por lo tanto, el Neolítico cantábrico sería ligeram<strong>en</strong>te posterior al <strong>del</strong> Alto Ebro<br />
pero no tanto como se creía hasta hace unos años. Asimismo, dichas fechas supon<strong>en</strong> la exist<strong>en</strong>cia<br />
de un Neolítico premegalítico <strong>en</strong> la Región cantábrica, lo que permite descartar una id<strong>en</strong>tifi cación absoluta<br />
<strong>en</strong>tre ambos f<strong>en</strong>óm<strong>en</strong>os. Por otro lado, la cronología <strong>del</strong> nivel IC2, análoga a la <strong>del</strong> Epicardial<br />
mediterráneo e industrias asimilables <strong>del</strong> Alto Ebro y la Meseta, permite explicar las particularidades<br />
de la colección de cerámicas de Ar<strong>en</strong>aza, con un elevado porc<strong>en</strong>taje de producciones impresas,<br />
La prehistoria <strong>en</strong> <strong>Las</strong> <strong>Encartaciones</strong>: sobre dólm<strong>en</strong>es y cuevas<br />
25<br />
9