03.04.2013 Views

pdf. Los albores del arte en Las Encartaciones - creap

pdf. Los albores del arte en Las Encartaciones - creap

pdf. Los albores del arte en Las Encartaciones - creap

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

Historiaurrea Enk<strong>arte</strong>rrian: trikuharriak eta kobazuloak<br />

24<br />

9<br />

9. Ar<strong>en</strong>azako grabatutako konprimatzailea eta hazurrak<br />

kezanak, non apaindurak hazurrean justaposizinoan sakondutako ildo-sail batzuk diran, batetik<br />

besterako t<strong>arte</strong> txikiagaz, eta inoiz bata besteagandik urrunago dagozan sailetan atonduak.<br />

Arbelezko konprimatzaile bat be aurkitu zan, animaliar<strong>en</strong> bat<strong>en</strong>a izan leitekean irudi oso<br />

soila eukana.<br />

Aro glaziarrar<strong>en</strong> osteko leh<strong>en</strong> sasoietan, eguraldi epelagoak erraztu egin ebanez gizakiak<br />

apurka-apurka kobazulo<strong>en</strong> habitatetik kanpoko bizi-habitatetara igarotea, aldaketak izan ziran<br />

jarraibide ekonomikoetan eta leh<strong>en</strong><strong>en</strong>go giz<strong>arte</strong> ekoizleak agertuz joan ziran. Arian-arian,<br />

jarduera ekonomiko zaharr<strong>en</strong> ordezkoak sortu ziran, ingurum<strong>en</strong>ean ordura <strong>arte</strong>koek baino<br />

eragin askozaz handiagoa euk<strong>en</strong>ak. Nekazaritzak, abelzaintzak eta baso-botateek ingurua<br />

arrazoi ekonomikoakaitik eraldatzea ekarri eb<strong>en</strong>. Neolitikoa heldurik, eraikuntza megalitikoek<br />

gizakiak inguruan jaretsitako nagusitasuna s<strong>en</strong>dotu eb<strong>en</strong> (PEÑALVER, 1999).<br />

Arkeologi erregistroetan izaniko ugaritzeak argi erakust<strong>en</strong> dau aldaket<strong>en</strong> norainokotasuna.<br />

Ordurik aurrera gero eta eskasagoak dira kobazuloetako bizileku-aztarnak, eta sasoir<strong>en</strong> batzuetan<br />

erabilitako eta ehorzketa-jarduereagaz lotutako hilobi-leizeak baino ez dira dokum<strong>en</strong>tatz<strong>en</strong>.<br />

Kanpoko aztarnalekuak barriz —bizileku<strong>en</strong>ak zein hilobi-leku<strong>en</strong>ak— gero eta<br />

ugariagoak dira.<br />

Honetara helduta, Enk<strong>arte</strong>rriak, eta zehatzago esateko Ar<strong>en</strong>aza-ko kobazuloak berebiziko<br />

garrantzia dauka ikusteko zelan sartu zan Neolitoa kantaurialdeko lurraldeetan, izan be<br />

animaliak domestikatu izanar<strong>en</strong> aztarnarik zaharr<strong>en</strong>etarikoak ditualako, baita inprimatutako<br />

zeramik<strong>en</strong>ak be (Mediterraneo Epikardialar<strong>en</strong> eremuari jagokoz). Ugaztun<strong>en</strong> faunan<br />

itzelezko aldaketea dago Mesolitotik eta Neolitora. Mesolitoan nagusi ziran ungulatuak,<br />

oreinak batez be, oreinak ziran-eta harrapakin<strong>en</strong> bi her<strong>en</strong>ak; Neolitoan barriz, azi<strong>en</strong>dea zan<br />

nagusi, ardi eta ahuntzak gehi<strong>en</strong> eta txarriak eta behikiak hurr<strong>en</strong>go. Kobazuloan egindako<br />

C14 dataketek egiaztatu egit<strong>en</strong> dabe kantaurialdean K.a. V. milaurtekoar<strong>en</strong> leh<strong>en</strong> erditik<br />

behintzat baegozala etxekotutako abereak. Datuok s<strong>en</strong>dotzeko balio dau zereal<strong>en</strong> (Hordeum<br />

vulgare) eta etxeko abere<strong>en</strong> (Bos taurus eta Capra hircus/Ovis aries) aztarnak aurkitu dirala<br />

gitxi<strong>en</strong>ez V. mileurtekoar<strong>en</strong> erdialdean datatutako aztarna-geruzetan. Gauza bera, baina<br />

gerotxuagoko dataketagaz, aurkitu da Kortezubiko Kobaederran. Kantaurialdeko Neolitoa<br />

Goi Ebrokoa baino geroagotxukoa izango zan, ez baina urte gitxi batzuk dirala uste zan baiz<strong>en</strong><br />

berandukoa. Data horre<strong>en</strong> ildotik be, atara leiteke Neolito aurremegalitikoa izango zala<br />

kantaurialdean eta, beraz, baztertu egin behar dala f<strong>en</strong>om<strong>en</strong>o biok guztiz gauza bera izatear<strong>en</strong>a.<br />

Beste alde batetik, aintzat hartu behar da IC2 mailako kronologiak (mediterranear<br />

Epikardialar<strong>en</strong> eta Goi Ebroko eta Mesetako industria asimilagarri<strong>en</strong> parekoa) esku emot<strong>en</strong><br />

dauela Ar<strong>en</strong>azako zeramik<strong>en</strong> berezitasunak azaltzeko, inprimatutako asko agertzea Eremu<br />

Epikardialar<strong>en</strong> bertoko aldakitzat jo behar dogu-ta. Epikardiala Neolito iberiarrar<strong>en</strong> ezauga-<br />

9. Huesos y compresor grabados <strong>en</strong> Ar<strong>en</strong>aza<br />

códigos que sustituy<strong>en</strong> al <strong>arte</strong> parietal paleolítico. Es el caso de los once objetos óseos recogidos <strong>en</strong><br />

los niveles V y VI <strong>del</strong> yacimi<strong>en</strong>to de Ar<strong>en</strong>aza, atribuibles al Azili<strong>en</strong>se. La decoración se reduce a series<br />

de surcos yuxtapuestos y separados <strong>en</strong>tre sí por un corto espacio, a veces agrupándose <strong>en</strong> varias<br />

series más separadas. Además, se localizó un compresor de pizarra con una posible repres<strong>en</strong>tación<br />

de cabeza de animal muy sumaria.<br />

Tras estos primeros pasos de la era postglacial, y con un clima más templado que favoreció el<br />

progresivo desplazami<strong>en</strong>to <strong>del</strong> hombre desde el hábitat cavernario hacia los as<strong>en</strong>tami<strong>en</strong>tos al aire<br />

libre, se produjeron una serie de transformaciones <strong>en</strong> las pautas económicas que culminarán con la<br />

aparición de las primeras sociedades productoras. Poco a poco, los viejos mecanismos económicos<br />

se verán sustituidos por los nuevos que implican una acción directa <strong>del</strong> hombre sobre el medio sin<br />

preced<strong>en</strong>tes. El cultivo, el pastoreo y la deforestación comi<strong>en</strong>zan a transformar el paisaje por motivos<br />

económicos pero, ya <strong>en</strong> pl<strong>en</strong>o Neolítico, las construcciones megalíticas consuman el dominio de<br />

éste por p<strong>arte</strong> <strong>del</strong> hombre (PEÑALVER, 1999).<br />

La diversifi cación <strong>del</strong> registro arqueológico ofrece una clara muestra de los cambios. A partir de<br />

ahora comi<strong>en</strong>zan a <strong>en</strong>rarecerse los yacimi<strong>en</strong>tos de habitación <strong>en</strong> cueva, donde sólo se docum<strong>en</strong>tan<br />

ocupaciones estacionales y actividades relacionadas con el mundo funerario como las cuevas<br />

sepulcrales. Por el contrario, aum<strong>en</strong>tan las estaciones al aire libre tanto las ocupacionales como las<br />

relacionadas con los <strong>en</strong>terrami<strong>en</strong>tos.<br />

En este caso, <strong>Las</strong> <strong>Encartaciones</strong> o mejor dicho la cueva de Ar<strong>en</strong>aza ti<strong>en</strong>e una importancia crucial <strong>en</strong><br />

lo que respecta a la introducción <strong>del</strong> Neolítico <strong>en</strong> la Región cantábrica, ya que ofrece unas fechas <strong>en</strong>tre<br />

las más antiguas para la domesticación animal <strong>en</strong> la zona y de las cerámicas impresas propias <strong>del</strong><br />

horizonte Epicardial mediterráneo. En lo que respecta a la fauna de mamíferos se observa un cambio<br />

drástico <strong>del</strong> nivel mesolítico al neolítico. El primero está dominado por ungulados destacando el papel<br />

<strong>del</strong> ciervo que alcanza las 2/3 p<strong>arte</strong>s, mi<strong>en</strong>tras que <strong>en</strong> el segundo domina la cabaña ganadera<br />

con los ovicaprinos al fr<strong>en</strong>te, seguidos de ganado porcino y bovino. <strong>Las</strong> dataciones C14 tomadas<br />

<strong>en</strong> la cueva confi rman la pres<strong>en</strong>cia de animales domésticos <strong>en</strong> la región cantábrica desde al m<strong>en</strong>os<br />

la primera mitad <strong>del</strong> V mil<strong>en</strong>io calibrado BC. Este dato se ve reforzado por la aparición de cereales<br />

(Hordeum vulgare) y de fauna doméstica (Bos taurus y Capra hircus/Ovis aries) <strong>en</strong> estratos datados<br />

al m<strong>en</strong>os a mediados <strong>del</strong> V mil<strong>en</strong>io, como sucede <strong>en</strong> fechas algo posteriores <strong>en</strong> la cueva de Kobaederra<br />

<strong>en</strong> Kortezubi. Por lo tanto, el Neolítico cantábrico sería ligeram<strong>en</strong>te posterior al <strong>del</strong> Alto Ebro<br />

pero no tanto como se creía hasta hace unos años. Asimismo, dichas fechas supon<strong>en</strong> la exist<strong>en</strong>cia<br />

de un Neolítico premegalítico <strong>en</strong> la Región cantábrica, lo que permite descartar una id<strong>en</strong>tifi cación absoluta<br />

<strong>en</strong>tre ambos f<strong>en</strong>óm<strong>en</strong>os. Por otro lado, la cronología <strong>del</strong> nivel IC2, análoga a la <strong>del</strong> Epicardial<br />

mediterráneo e industrias asimilables <strong>del</strong> Alto Ebro y la Meseta, permite explicar las particularidades<br />

de la colección de cerámicas de Ar<strong>en</strong>aza, con un elevado porc<strong>en</strong>taje de producciones impresas,<br />

La prehistoria <strong>en</strong> <strong>Las</strong> <strong>Encartaciones</strong>: sobre dólm<strong>en</strong>es y cuevas<br />

25<br />

9

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!