Nº 71: Junio de 2008: Las mujeres y - Emakunde - Euskadi.net

Badaude hitz batzuk berunezkoak direnak, jaurti orduko egiten
dutenak beren bidea itsas hondoraino. Eta badaude egurrezko
hitzak. Eta badaude egurrezko hitzak, beherantz indar
egin arren azalean geratzen direnak, flotean.
Umetan txingo-txingoka jolastu genuenoi, belaunburuak
zikintzea eragozten zitzaigunoi, sokasaltoan ibiltzeko eskolako
patioko izkina bat baino hartzen ez genuenoi ongi sartu zaigu
buruan gure tokia txokoa dela, ertza, periferia. Nabarmentzea
itsusia dela, futbol zelaia betetzen duten horiena dela espazioa
eta oihu eta salto egiteko zilegitasuna.
Bertsolaritzak eraman nau ni horren kontzientzia hartzera, ez
pentsa. Ni ere berdintasuna lortuta dagoela sinestarazi diguten
belaunaldikoa bainaiz, ez gaude hain gaizki belaunaldikoa,
jendea berriro zuriz jantzita ezkontzen den eta hamabost urteko
neskek zilborra erakusten duten garaikoa. Emakumeon hitzak
gizonenak adinako pisua zuela uste nuen nire xalotasunean.
Baina, krak.
Zergatik ondo jakin gabe, batzuetan krak egiten zidan barruak
bertso-saioetan. Galdetzen nion nire buruari: zergatik aritu
naiz gai horren inguruan norgehiagokan, ez badut benetan
lehia egin beharrik sentitu? Zergatik erantzun diot astakeria
bati astakeria handiago batekin, berez horretarako gogorik ez
banuen? Zergatik kendu dut soinean neraman gona bertsosaiora
galtzak jantzita etortzeko? Erantzunera krak bat baino
gehiagoren ondoren iritsi naiz, eta ingurukoei krak zerk egiten
zien entzunda: gurea ez den terrenoan ari garelako, adornorik
gabe besteek adina edo gehiago egiteko gauza garela demostratu
behar dugulako, ezin dugulako nabarmendu zerbait oso
ona egiteko ez bada…
Maialen Lujanbio gizonezkoen aldamenean hasi zen plazaz
plaza, baina berak kontatua da behin herri bateko plazan Ixiar
Eizagirrerekin kantatzea tokatu zitzaiola. Deseroso sentitu
omen zen, segurtasunik batere gabe. Orain ohartzen omen da
zergatik: nor gara gu herri bati hitz egiteko, galdetu bide zion
bere buruari. Gizon baten babesean nor sentitzen baitzen,
baina bi emakume mikrofonoa hartuta…
Eta kontua orokorragoa dela ohartu naiz. Ainhoa Alberdi aktoreak
zera dio elkarrizketa batean: “egiten ditudan sorkuntza
lanetan gorputza eta musika nik lantzen ditut, baina testuaren
momentua iristen denean beste norbaitengana jotzen dut, ez
daukat nire hitzean segurtasunik. Ez naiz ausartzen”. Eta argigarriagoa
dena, orain arte hitzaren eremu publikoaz, bozgorailudunaz
soilik jardun baikara: “egoera askotan seguruago
sentitu izan naiz nire bikotea aldamenean banuen, bere presentziak
laguntzen bazidan. Bidaietan, esaterako. Babesa sentitzen
nuen bikotea gurekin bazetorren”. Badu Maialenen istorioarekin
antzik. Lasaiago Xebastianekin Ixiarrekin baino.
Hago un discurso sobre mi derecho a hablar. Nork jaso du
herentzian Silvio Rodriguezek aipatzen duen hitzerako eskubidea?
Badirudi, emakumeoi jaiotzean horrelako zerbait esan
digutela: “isilik egoteko eskubidea duzu, esaten duzun guztia
Iritzi artikulua e 5
zure kontra erabili ahal izango da…”. Eta justiziaren aurrean,
badaezpada, txintxo.
Amonak zera dioenean bezala: “gerran aitona egon zen!”. Nik
gerra garaian nola bizi izan zen kontatzeko eskatu eta erantzun
ez dit ba gerran aitona egon zela. Bera ez, amona ez.
Baina, amona, non egon zinen zu 1936tik 1939ra bitartean?
Desagertu egin al zinen, akaso? Jakina, fusila bada gerra; baina
soldaduei jertseak josten emandako orduak, ez. Lubakitik idatzitako
gutunak badira gerra; baina sukaldetik erantzundakoak,
ez. Gure amonek sukaldean zenbat gauza lehertzen diren
kontatuko baligute!
Horra, egurrezko hitzen zerrenda… Eta, orain, hartu ditzagun
hitz horiek eta egin dezagun bider hamar, bider mila… Eraman
egunkari, aldizkari, irrati eta telebistetara. Zer geratzen da?
Izugarrizko egur pila, San Juan sua pizteko adinakoa. Egur pilaketak
ez baitu berunik egiten. Alkimiarik ez hemen.
Imajinatu bost gizonek osaturiko prentsaurreko baten argazkia:
mahai bat, sigla bat edo beste, bost gizon serio bakoitza
mikrofono baten aurrean. Eta saiatu zeri buruzko prentsaurrekoa
den asmatzen. Astrofisika? Ingurumena? Hizkuntzalaritza?
Sukaldaritza? Biokimika? Edozer izan liteke. Baina, imajinatu
orain bost emakumek osaturiko prentsaurrekoaren irudia. Zer
datorkigu burura? Jardunaldi feministak? Bularreko minbizia?...
“Gure gauzak”, nola esan.
Gizonezkoen gaiak unibertsalak direlako, eta emakumezkoenak
geureak bakarrik.
Eta gero, horrek sortzen duen gurasokeria dago. Majo-jator
ustean egindako elkarrizketak, hedabideek beraiek egurrezko
hitzak tratatzeko daukaten modua. Liburua argitaratu duen
emakumezko idazleari izan beri duen semetxoaren inguruko
galderak egitea (inork ez dakigu gizonezko idazleek seme-alabarik
dutenentz, halakorik ez baitzaie galdetzen, jardun profesionalari
buruzko gorabeherak baino ez); idazle gazteari (idazlea
neska da, jakina) eta zure aitak zer iritzi du hori guztiari
buruz?, galdetzea… Atxagari galdetu al zioten halakorik Ziutateaz
idatzi zuenean? Eta Canori Kea behelainopean bezala
argitaratu zuenean?
Edo, lotsa pixka batekin, baina pare bat aldiz gertatu zaidan
zerbait: “Begien itsasoan, igerian trebe” izatea Gipuzkoako
Bertsolari Txapelketako saio baten kronikaren titularra; edo,
“Argia begietan” izatea niri egindako elkarrizketa baten izenburua.
Intentzioa ona, seguru. Baina hain pisu gutxi ote zuten
kantatutako bertsoek, esandako hitzek… titularrean begiak
aipatu behar izateko? Noiz aipatu da titularrean Sarasuaren
irribarrea, Iturriagaren patillak edo Silveiraren begirada?
Pisua, pisua da kontua. Erregimena eginda gaudela denok.
Berunak behera egiten duela eta egurrak gora. Baina, tira,
egurrak egur izatearen kontzientzia duen artean, gaitzerdi. Ez
gara berunezkoak, ados. Jarrai dezagun, ba, patriketan harri
koskorrak biltzen pisua irabazten dugun arte.