e 4 Artículo <strong>de</strong> opinión HITZAREN PISUA Testua: Uxue Alberdi Uxue Alberdi. Maialen Lujanbio. La i<strong>de</strong>a principal <strong>de</strong> este artículo gira en torno a la palabra y Uxue Alberdi lo <strong>de</strong>ja claro <strong>de</strong>s<strong>de</strong> el comienzo con el título <strong>de</strong> "el peso <strong>de</strong> la palabra". Para la autora, bertsolari, escritora y periodista, todos, hombres y <strong>mujeres</strong>, tenemos una boca y unas cuerdas vocales que nos permiten hablar, pero hay algunas palabras que son <strong>de</strong> plomo y siempre llegan al fondo <strong>de</strong> la cuestión; y otras, más familiares, que son <strong>de</strong> ma<strong>de</strong>ra y sólo flotan en la superficie. Uxue Alberdi reflexiona sobre la importancia <strong>de</strong> la palabra, que varía según la boca <strong>de</strong> la que proviene. Natural <strong>de</strong> Elgoibar, Uxue Alberdi vive en Getaria, frente al mar, en la antigua casa <strong>de</strong> sus abuelos. En 2007 publicó su primer libro <strong>de</strong> cuentos: "Aulki bat elurretan" y trabaja en un segundo con la ayuda <strong>de</strong> la beca Joseba Jaka <strong>de</strong> literatura.
Badau<strong>de</strong> hitz batzuk berunezkoak direnak, jaurti orduko egiten dutenak beren bi<strong>de</strong>a itsas hondoraino. Eta badau<strong>de</strong> egurrezko hitzak. Eta badau<strong>de</strong> egurrezko hitzak, beherantz indar egin arren azalean geratzen direnak, flotean. Umetan txingo-txingoka jolastu genuenoi, belaunburuak zikintzea eragozten zitzaigunoi, sokasaltoan ibiltzeko eskolako patioko izkina bat baino hartzen ez genuenoi ongi sartu zaigu buruan gure tokia txokoa <strong>de</strong>la, ertza, periferia. Nabarmentzea itsusia <strong>de</strong>la, futbol zelaia betetzen duten horiena <strong>de</strong>la espazioa eta oihu eta salto egiteko zilegitasuna. Bertsolaritzak eraman nau ni horren kontzientzia hartzera, ez pentsa. Ni ere berdintasuna lortuta dagoela sinestarazi diguten belaunaldikoa bainaiz, ez gau<strong>de</strong> hain gaizki belaunaldikoa, jen<strong>de</strong>a berriro zuriz jantzita ezkontzen <strong>de</strong>n eta hamabost urteko neskek zilborra erakusten duten garaikoa. Emakumeon hitzak gizonenak adinako pisua zuela uste nuen nire xalotasunean. Baina, krak. Zergatik ondo jakin gabe, batzuetan krak egiten zidan barruak bertso-saioetan. Gal<strong>de</strong>tzen nion nire buruari: zergatik aritu naiz gai horren inguruan norgehiagokan, ez badut be<strong>net</strong>an lehia egin beharrik sentitu? Zergatik erantzun diot astakeria bati astakeria handiago batekin, berez horretarako gogorik ez banuen? Zergatik kendu dut soinean neraman gona bertsosaiora galtzak jantzita etortzeko? Erantzunera krak bat baino gehiagoren ondoren iritsi naiz, eta ingurukoei krak zerk egiten zien entzunda: gurea ez <strong>de</strong>n terrenoan ari garelako, adornorik gabe besteek adina edo gehiago egiteko gauza garela <strong>de</strong>mostratu behar dugulako, ezin dugulako nabarmendu zerbait oso ona egiteko ez bada… Maialen Lujanbio gizonezkoen aldamenean hasi zen plazaz plaza, baina berak kontatua da behin herri bateko plazan Ixiar Eizagirrerekin kantatzea tokatu zitzaiola. Deseroso sentitu omen zen, segurtasunik batere gabe. Orain ohartzen omen da zergatik: nor gara gu herri bati hitz egiteko, gal<strong>de</strong>tu bi<strong>de</strong> zion bere buruari. Gizon baten babesean nor sentitzen baitzen, baina bi emakume mikrofonoa hartuta… Eta kontua orokorragoa <strong>de</strong>la ohartu naiz. Ainhoa Alberdi aktoreak zera dio elkarrizketa batean: “egiten ditudan sorkuntza la<strong>net</strong>an gorputza eta musika nik lantzen ditut, baina testuaren momentua iristen <strong>de</strong>nean beste norbaitengana jotzen dut, ez daukat nire hitzean segurtasunik. Ez naiz ausartzen”. Eta argigarriagoa <strong>de</strong>na, orain arte hitzaren eremu publikoaz, bozgorailudunaz soilik jardun baikara: “egoera askotan seguruago sentitu izan naiz nire bikotea aldamenean banuen, bere presentziak laguntzen bazidan. Bidaietan, esaterako. Babesa sentitzen nuen bikotea gurekin bazetorren”. Badu Maialenen istorioarekin antzik. <strong>Las</strong>aiago Xebastianekin Ixiarrekin baino. Hago un discurso sobre mi <strong>de</strong>recho a hablar. Nork jaso du herentzian Silvio Rodriguezek aipatzen duen hitzerako eskubi<strong>de</strong>a? Badirudi, emakumeoi jaiotzean horrelako zerbait esan digutela: “isilik egoteko eskubi<strong>de</strong>a duzu, esaten duzun guztia Iritzi artikulua e 5 zure kontra erabili ahal izango da…”. Eta justiziaren aurrean, badaezpada, txintxo. Amonak zera dioenean bezala: “gerran aitona egon zen!”. Nik gerra garaian nola bizi izan zen kontatzeko eskatu eta erantzun ez dit ba gerran aitona egon zela. Bera ez, amona ez. Baina, amona, non egon zinen zu 1936tik 1939ra bitartean? Desagertu egin al zinen, akaso? Jakina, fusila bada gerra; baina soldaduei jertseak josten emandako orduak, ez. Lubakitik idatzitako gutunak badira gerra; baina sukal<strong>de</strong>tik erantzundakoak, ez. Gure amonek sukal<strong>de</strong>an zenbat gauza lehertzen diren kontatuko baligute! Horra, egurrezko hitzen zerrenda… Eta, orain, hartu ditzagun hitz horiek eta egin <strong>de</strong>zagun bi<strong>de</strong>r hamar, bi<strong>de</strong>r mila… Eraman egunkari, aldizkari, irrati eta telebistetara. Zer geratzen da? Izugarrizko egur pila, San Juan sua pizteko adinakoa. Egur pilaketak ez baitu berunik egiten. Alkimiarik ez hemen. Imajinatu bost gizonek osaturiko prentsaurreko baten argazkia: mahai bat, sigla bat edo beste, bost gizon serio bakoitza mikrofono baten aurrean. Eta saiatu zeri buruzko prentsaurrekoa <strong>de</strong>n asmatzen. Astrofisika? Ingurumena? Hizkuntzalaritza? Sukaldaritza? Biokimika? Edozer izan liteke. Baina, imajinatu orain bost emakumek osaturiko prentsaurrekoaren irudia. Zer datorkigu burura? Jardunaldi feministak? Bularreko minbizia?... “Gure gauzak”, nola esan. Gizonezkoen gaiak unibertsalak direlako, eta emakumezkoenak geureak bakarrik. Eta gero, horrek sortzen duen gurasokeria dago. Majo-jator ustean egindako elkarrizketak, hedabi<strong>de</strong>ek beraiek egurrezko hitzak tratatzeko daukaten modua. Liburua argitaratu duen emakumezko idazleari izan beri duen semetxoaren inguruko gal<strong>de</strong>rak egitea (inork ez dakigu gizonezko idazleek seme-alabarik dutenentz, halakorik ez baitzaie gal<strong>de</strong>tzen, jardun profesionalari buruzko gorabeherak baino ez); idazle gazteari (idazlea neska da, jakina) eta zure aitak zer iritzi du hori guztiari buruz?, gal<strong>de</strong>tzea… Atxagari gal<strong>de</strong>tu al zioten halakorik Ziutateaz idatzi zuenean? Eta Canori Kea behelainopean bezala argitaratu zuenean? Edo, lotsa pixka batekin, baina pare bat aldiz gertatu zaidan zerbait: “Begien itsasoan, igerian trebe” izatea Gipuzkoako Bertsolari Txapelketako saio baten kronikaren titularra; edo, “Argia begietan” izatea niri egindako elkarrizketa baten izenburua. Intentzioa ona, seguru. Baina hain pisu gutxi ote zuten kantatutako bertsoek, esandako hitzek… titularrean begiak aipatu behar izateko? Noiz aipatu da titularrean Sarasuaren irribarrea, Iturriagaren patillak edo Silveiraren begirada? Pisua, pisua da kontua. Erregimena eginda gau<strong>de</strong>la <strong>de</strong>nok. Berunak behera egiten duela eta egurrak gora. Baina, tira, egurrak egur izatearen kontzientzia duen artean, gaitzerdi. Ez gara berunezkoak, ados. Jarrai <strong>de</strong>zagun, ba, patriketan harri koskorrak biltzen pisua irabazten dugun arte.
Change language