Ng¯ati Tuwharetoa (Bay of Plenty) Claims Settlement Bill
Ng¯ati Tuwharetoa (Bay of Plenty) Claims Settlement Bill
Ng¯ati Tuwharetoa (Bay of Plenty) Claims Settlement Bill
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Ngāti <strong>Tuwharetoa</strong> (<strong>Bay</strong> <strong>of</strong> <strong>Plenty</strong>)<br />
<strong>Claims</strong> <strong>Settlement</strong> Preamble<br />
New (unanimous)<br />
te Kuini. E ai ki tā te Ture nei, ko te whakakuhu mai i ētahi<br />
tāngata whai te ‘‘huarahi pai, tōtika rawa’’ e tūtuki ai aua<br />
kaupapa:<br />
(16) Kāore te Ture i kōrero mō te whakawhiu, engari koia tērā tōna<br />
whāinga. I whakamahia te Ture ki te raupatu i ngā whenua<br />
Māori inā tau ana te Kāwana kei te ‘‘hara tētahi iwi, tētahi<br />
wāhanga rānei o tētahi iwi, ētahi tāngata tokomaha rēnei mai i<br />
tētahi iwi’’ ki te mana o te Kuini mai i te 1 o te marama o<br />
Hanuere o te tau 1863. Ka āhei te Kāwana ki te whakatau i<br />
tētahi Rohe i raro i te Ture, i runga i te mea he whenua kei taua<br />
rohe nō ētahi tāngata e kīia nei he tangata hara rātou:<br />
(17) I whakatau te Karauna, he iwi hara ngā iwi o te Waiariki i te<br />
mea i ‘‘ātete’’ rātou ki ngā hōia i haere ki te rohe ki te mauhere<br />
i te hunga nā rātou a Fulloon mā i kōhuru:<br />
Te Tikanga Pāremata<br />
(18) I whakatūria Te Kōti Pāremata i raro i ngā tikanga o Te Ture<br />
Whakatau Manene ki Niu Tireni 1863, ki te whakarongo ki<br />
ngā kerēme mō te whakahoki i ngā whenua raupatu. I mua o<br />
te wā noho o te Kōti Pāremata, i te marama o Pepuere o te tau<br />
1866, tohungia ai ko Āpiha Karauna John A Wilson hei<br />
komihana motuhake, ki te whakarongo ki ngā wāwāhitanga o<br />
ngā whenua raupatu i Te Waiariki:<br />
(19) I whakaritea e Wilson kia wehea ki ētahi poraka ngā whenua e<br />
87 000 eka i raupatutia, mai i te raina raupatu ki te uru, ahu atu<br />
ki te awa o Tarawera. He rahi tonu te wāhanga o te whenua<br />
nei, e kerēmehia ana e Ngāti <strong>Tuwharetoa</strong> (<strong>Bay</strong> <strong>of</strong> <strong>Plenty</strong>) me<br />
ētahi atu iwi, i tukuna kē ki ētahi iwi mai i Te Arawa me ētahi<br />
atu hei utu mō ngā mahi hōia. I riro atu anō ngā whenua, he<br />
pānga nō Ngāti <strong>Tuwharetoa</strong> (<strong>Bay</strong> <strong>of</strong> <strong>Plenty</strong>) i te taha rāwhiti o<br />
te awa o Tarawera:<br />
(20) I rongo Te Kōti Pāremata i ētahi korero mai i ētahi tāngata o<br />
Ngāti <strong>Tuwharetoa</strong> (<strong>Bay</strong> <strong>of</strong> <strong>Plenty</strong>) e pā ana ki ngā whenua kei<br />
roto i te raupatu, kei te taha hauāuru o te awa o Tarawera. Ko<br />
ētahi o ngā kerēme a Ngāti <strong>Tuwharetoa</strong> (<strong>Bay</strong> <strong>of</strong> <strong>Plenty</strong>) e<br />
whakaaehia ana e te Koti, mō ngā poraka whenua o Tawhitinui<br />
(e 6 320 eka) rāua ko Rotoitipaku (e 13 675 eka):<br />
25