09.01.2013 Views

Ng¯ati Tuwharetoa (Bay of Plenty) Claims Settlement Bill

Ng¯ati Tuwharetoa (Bay of Plenty) Claims Settlement Bill

Ng¯ati Tuwharetoa (Bay of Plenty) Claims Settlement Bill

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

Preamble<br />

Ngāti <strong>Tuwharetoa</strong> (<strong>Bay</strong> <strong>of</strong> <strong>Plenty</strong>)<br />

<strong>Claims</strong> <strong>Settlement</strong><br />

Struck out (unanimous)<br />

Hanuere o te tau 1863. Ka ahei te Kāwana te whakatau i tetahi<br />

Rohe i raro i te Ture, i runga i te mea he whenua kei taua rohe<br />

no etahi tangata e kiia nei he tangata hara ratou.<br />

(15) I whakatau te Karauna, he iwi hara ngā iwi o te Waiariki i te<br />

mea i ‘‘ātete’’ ratou ki ngā hoia i haere ki te rohe ki te mauhere<br />

i te hunga na ratou a Fulloon ma i kohuru.<br />

Te tikanga Pāremata<br />

(16) I whakaturia Te Kōti Pāremata i raro i ngā tikanga o Te Ture<br />

Whakatau Manene ki Niu Tireni 1863, ki te whakarongo ki<br />

ngā kereme mo te whakahoki i ngā whenua raupatu. I mua o<br />

te wā noho o te Kōti Pāremata, i te marama o Pepuere o te tau<br />

1866, tohungia ai ko Apiha Karauna John A Wilson hei<br />

komihana motuhake, ki te whakarongo ki ngā wawāhitanga o<br />

ngā whenua raupatu i Te Waiariki.<br />

(17) I whakaritea e Wilson kia wehea ki etahi poraka ngā whenua e<br />

87 000 eka i raupatutia, mai i te raina raupatu ki te uru, ahu atu<br />

ki te Awa o Tarawera. He rahi tonu te wāhanga o te whenua<br />

nei, e keremehia ana e Ngati <strong>Tuwharetoa</strong> me etahi atu iwi, i<br />

tukuna ke ki etahi iwi mai i Te Arawa me etahi atu hei utu mo<br />

ngā mahi hoia. I riro atu ano ngā whenua he pānga o Ngati<br />

<strong>Tuwharetoa</strong> i te taha rāwhiti o te awa o Tarawera.<br />

(18) I rongo Te Kōti Pāremata etahi korero mai etahi tangata o<br />

Ngati <strong>Tuwharetoa</strong> e pa ana ki ngā whenua kei roto i te<br />

raupatu, kei te taha hau-a-uru o te awa o Tarawera. Ko etahi o<br />

ngā kereme a Ngati <strong>Tuwharetoa</strong> e whakaae ana te Koti, mo<br />

ngā poraka whenua o Tawhiti-nui (e 6 320 eka) raua ko<br />

Rotoiti-paku (e 13 675 eka).<br />

(19) No te marama o Tihema o te tau 1867 whakawhiwhia ai e Te<br />

Kōti Pāremata te poraka o Rotoiti-paku ki etahi tangata tekau<br />

a, ko te poraka o Tawhiti-nui i whakawhiwhia ki etahi tangata<br />

tekau-ma-tōru. I whakawhiwhia enei tangata i te mea ko ratou<br />

te hunga whai pānga ki aua whenua, a, kaore ratou i kuhu ki<br />

ngā mahi ‘‘hara’’.<br />

(20) Ko te titiro a Ngati <strong>Tuwharetoa</strong> ki enei whakawhiwhinga, mo<br />

te iwi ke, a, ko ngā tangata i tohungia, i te tu ke hei kai-tiaki<br />

mo te hapū. Haunga, no te pānuitanga o ngā whakawhiwhinga<br />

a Te Kōti Pāremata i roto i Te Kāhiti o Niu Tireni i te tau<br />

8

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!