Java - podręcznik

podręcznik hearIT 

JAVA 

niech kod będzie z Tobą! 

Powrót do spisu treści

Wydawca: Bartosz Kosiński – Far Beyond Business 

Licencja: Creative Commons BY-SA 

ISBN: 978-83-63278-75-5 

Autorzy: Bartosz Kosiński, Kamila Chęcińska 

Redaktor: Bartosz Kosiński 

Opracowanie graficzne, skład i korekta: Piotr Kulig 

HEAR_IT: www.hearit.pl

Niniejsza publikacja stanowi część innowacji społecznej HEAR_ 

IT opracowanej przez Stowarzyszenie Edukacji Pozaformalnej 

„Meritum”. 

Innowacja uzyskała wsparcie finansowe w ramach projektu Inkubator 

Włączenia Społecznego, który realizowany jest przez 

Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej w Krakowie, Fundację 

Rozwoju Demokracji Lokalnej im. Jerzego Regulskiego oraz 

Uniwersytet Jagielloński w Krakowie. 

Projekt wdrażany w ramach IV Osi Priorytetowej Programu 

Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój (Działanie 4.1: Innowacje 

społeczne), na zlecenie Ministerstwa Rozwoju, finansowany 

jest ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu 

Społecznego. Projekt jest realizowany od 1 października 

2020 r. do 30 września 2023 r. w całej Polsce. Wartość projektu 

wynosi 5 855 993,00 zł.

Podręcznik hearIT – JAVA 

Wprowadzenie 6 

Programowanie 9 

Algorytmy 15 

Zmienne 22 

Instrukcja wejścia/wyjścia 33 

Listy i tablice 38 

Instrukcje warunkowe 44 

Pętle w języku JAVA 49 

Funkcje 57 

Obiekty i Klasy 66 

Podsumowanie 70

Wprowadzenie 

Z różnych, mniejszych i większych komputerów, korzystamy 

każdego dnia. Korzystamy ze smartfonów, laptopów, prowadzimy 

samochody, które często mają już swoje własne komputery 

pokładowe i wielu innych sprzętów. Większość komputerów 

składa się z obudowy i ukrytych w środku układów 

elektronicznych. Te elementy elektroniczne to między innymi 

rezystory, kondensatory, tranzystory i procesory. Osoba, która 

obsługuje urządzenie elektroniczne, nie musi znać tych nazw. 

Budowa typowego komputera jest na tyle skomplikowana, że 

tylko niewielu specjalistów umie dokładnie powiedzieć, który 

element do czego służy. Ale skoro obsługujesz komputer, to 

tak naprawdę zmuszasz jego układy elektroniczne do działania. 

Więc może jeszcze o tym nie wiesz, ale już trochę programujesz 

i trochę jesteś programistą! 

Komputer osobisty to laptop lub komputer stacjonarny. Laptop 

ma baterię i można go używać w podróży. Komputer stacjonarny 

ma monitor i jest na stale podłączony do prądu. Mimo tych 

różnic, każdy komputer osobisty działa bardzo podobnie. Moż- 

6 


Wprowadzenie 

na na nim czytać, przeglądać internet, oglądać filmy, słuchać 

muzyki. Można też tworzyć: pisać, publikować w internecie, 

montować filmy i nagrywać muzykę. Ale sam komputer jako 

obudowa i układy elektroniczne nie poradziłby sobie z tymi zadaniami. 

Potrzebne są też programy komputerowe. Taki podstawowy 

program służący do obsługi pozostałych programów 

nazywa się system operacyjny. W komputerach osobistych stosuje 

się przede wszystkim systemy operacyjne Windows, macOS 

i Linux. Każdy z nich ma wiele wersji i może różnie wyglądać. 

Ale mają one bardzo ważną wspólną cechę – służą do 

podstawowej obsługi komputera i dają możliwość uruchamiania 

aplikacji, czyli programów. Część programów dostępna jest 

od razu z systemem operacyjnym, na przykład kalkulator. Inne 

trzeba dodatkowo zainstalować i służą konkretnym celom, na 

przykład Google Chrome to przeglądarka internetu. 

Wiesz już, że skoro zmuszasz komputer do działania, to w pewnym 

sensie jesteś programistą. Żeby stać się programistą tak 

naprawdę (w pełnym tego słowa znaczeniu), musisz napisać 

swój własny program komputerowy. Jak to zrobić? Okazuje 

się, że to bardzo proste. Programy dla komputerów osobistych 

z systemami operacyjnymi Windows, macOS i Linux można 

napisać na przykład za pomocą języka programowania Java. 

I o tym właśnie jest ten podręcznik. 

7 


Programowanie 

Programowanie to tworzenie programów komputerowych. 

Użytkownik widzi gotowy program komputerowy, na przykład 

kalkulator w komputerze. Kalkulator wymaga, żeby podać mu 

dwie liczby i działanie, jakie ma wykonać. Dla uproszczenia 

przyjmijmy, że nasz kalkulator tylko dodaje liczby. W takiej sytuacji, 

gdy użytkownik poda liczby 2 i 3, to kalkulator da wynik 

5. Ale skąd komputer wie, co ma zrobić z liczbami? Do tego 

potrzebny jest program komputerowy o nazwie Kalkulator. Taki 

program składa się z wielu linijek znaków, które w całości nazywamy 

kodem źródłowym programu. Fragment kodu przykładowego 

kalkulatora wygląda następująco: 

public class ProstyKalkulator { 

public static void main(String[] args) { 

int x, y, z; 

System.out.println(„Podaj pierwszą liczbę:”); 

x = getInt(); 

System.out.println(„Podaj drugą liczbę:”); 

8 


Programowanie 

y = getInt(); 

z = x + y; 

System.out.println(„Wynik dodawania: „ + z); 

} 

} 

Powyższy fragment kodu napisano w języku programowania Java. 

Są różne języki programowania. Najpopularniejsze języki programowania 

to: C, Python, C++, C#, Visual Basic, JavaScript, PHP, R, 

Groovy, Asembler, SQL, Swift, Go, Ruby, Matlab, Perl, Objective-C, 

Delphi, Classic Visual Basic. Jest ich dużo więcej, podobnie jak 

języków, w których komunikują się ludzie. Języki programowania 

służą komunikacji pomiędzy człowiekiem a komputerem, a dokładnie 

do wydawania komputerowi poleceń. 

Języki programowania różnią się między innymi poziomem 

tego, jak bardzo są zrozumiałe dla komputera, a jak bardzo dla 

człowieka. Java jest przykładem języka wysokiego poziomu, 

czyli łatwego do zrozumienia dla człowieka. W powyższym 

przykładzie znajdują się wyłącznie słowa wymyślone przez programistę 

i komendy w języku angielskim. Programista wymyślił 

słowa i zdania: „Podaj pierwszą liczbę”, „Podaj drugą liczbę”. 

„Int” to skrót od „integer” (liczba całkowita), „getInt” (pobierz 

liczbę całkowitą) oznacza pobranie danych od użytkownika, 

„println” (Print in new line – wydrukować tekst w nowej linijce) 

9 


Programowanie 

to polecenie, które służyło wydrukowaniu wyniku, gdy jeszcze 

nie było monitorów, a dziś służy do wyświetlania na ekranie. Te 

i kolejne polecenia zostaną omówione w następnych rozdziałach 

podręcznika. 

Żeby komputer zrozumiał kod napisany w języku Java, kod ten 

trzeba dodatkowo przetłumaczyć (skompilować). Kompilacja 

to proces przekształcania kodu zapisanego przez programistę 

na kod zrozumiały dla komputera. Językiem skrajnie niskiego 

poziomu jest kod maszynowy. Jest to język programowania 

w pełni zrozumiały dla komputera, ale bardzo trudny do zrozumienia 

dla człowieka. Przykładowy fragment kodu maszynowego 

wygląda tak: 

000000 00001 00010 00110 00000 100000 

Dzieje się tak, ponieważ pamięć komputera składa się z ogromnej 

liczby jednostek zwanych bitami. Bit może mieć tylko dwie 

wartości: 0 lub 1. „0” oznacza się też jako FALSE (fałsz), a „1” 

jako TRUE (prawda). Dla komputera odpowiedź na pytanie 

„Czy pada deszcz?” można zapisać w postaci jednego bitu: 0 – 

nie pada; 1 – pada. 

Środowisko programistyczne 

Sam kod programu można zapisać nawet na kartce papieru, 

ale byłoby to bardzo niewygodne. Najlepsze miejsca na pisanie 

10 


Programowanie 

kodu Java to takie, gdzie od razu można wypróbować działanie 

programu, który piszemy. Żeby komputer mógł zrozumieć polecenia 

w języku Java, konieczne jest skorzystanie z odpowiedniego 

środowiska programistycznego. Dobrym rozwiązaniem 

na początek nauki programowania w Java jest zainstalowanie 

pakietu JDK. Co to jest? 

JDK to Java Development Kit. Jest to środowisko programistyczne, 

czyli zestaw narzędzi i bibliotek niezbędnych do programowania 

w języku Java. JDK zawiera w sobie tzw. JRE, 

czyli Java Runtime Environment. Jest to środowisko uruchomieniowe, 

czyli zestaw elementów niezbędny do uruchomienia 

programów napisanych w języku Java. JRE natomiast zawiera 

w sobie tzw. JVM. JVM to Java Virtual Machine (wirtualna 

maszyna Javy), której zadaniem jest odpowiednio tłumaczyć 

i wykonywać już skompilowany kod, niezależnie od systemu 

operacyjnego, na którym się znajduje. 

Jak zainstalować narzędzia niezbędne do programowania 

w Java (instalacja JDK)? 

Java jest dynamicznie rozwiajana. Dość szybko pojawiają się 

kolejne wersje. Tak więc dziś numerek pliku do pobrania bądź 

katalogu po instalacji może się różnic od tego zaprezentowanego 

w przykładach. 

11 


Programowanie 

1. Przejdź na stronę Oracle do sekcji download i pobierz (JDK) 

Java SE Development Kit dla swojego systemu: 

https://www.oracle.com/technetwork/java/javase/downloads/ 

index.html 

Zainstaluj wybierając domyślnie opcje w instalatorze. 

2. W Zmiennych środowiskowych systemu Windows ustaw 

nową zmienną systemową JAVA_HOME do katalogu JDK 

(na przykład C:\Program Files\Java\jdk-x.x.x) 

12 


Programowanie 

3. Nadal w Zmiennych środowiskowych systemu Windows 

znajdź i zaznacz zmienną Path. Wybierz Edytuj, następnie 

Nowy i tu z kolei podaj ścieżkę do katalogu Bin w JDK 

(na przykład C:\Program Files\Java\jdk1.8.0_151\bin) 

13 


Programowanie 

4. Otwórz okno linii poleceń (cmd) i wpisz polecenie java – 

version. 

Jeśli wszystko przebiegło pomyślnie to zostanie zwrócona 

wersja zainstalowanej Javy. 

5. Uruchom IDE (InteliJ, NetBeans lub Eclipse) i zacznij pisać 

programy. 

Jeżeli potrzebujemy szybko wypróbować prosty fragment 

kodu, możemy też skorzystać z jednego z wielu środowisk 

programistycznych dostępnych online, na przykład: 

https://www.programiz.com/java-programming/online-compiler/+ 

14 


Algorytmy 

Kod programu komputerowego jest zapisem algorytmu. Algorytm 

to schemat postępowania, czyli zestaw instrukcji. To nie 

temat tego podręcznika, dlatego omówimy tylko do czego wykorzystujemy 

algorytmy w programowaniu i jak są zbudowane. 

Algorytm może być przedstawiony na różne sposoby. Jednym 

z nich jest schemat blokowy. Jakie bloki możemy wyróżnić? 

wprowadzanie/ 

wyprowadzanie 

danych 

15 


Algorytmy 

wykonywanie działań 

16 


Algorytmy 

Przykładem algorytmu z życia codziennego jest przepis kulinarny. 

Bardzo prosty algorytm ilustrujący przepis na spaghetti 

wygląda następująco: 

Ugotuj makaron 

NIE 

Czy chcesz 

danie mięsne? 

TAK 

Dodaj mięso 

Dodaj warzywa 

STOP 

17 


Algorytmy 

Podobnie projektuje się program komputerowy. Program 

komputerowy jest zestawem poleceń (instrukcji) dla komputera. 

W naszym przykładzie poleceniami było: „Ugotuj makaron”, 

„Dodaj mięso”, „Dodaj warzywa”. Komputer zamiast tego 

może wykonać obliczenie, wyświetlić tekst na ekranie, skopiować 

dane, wydać dźwięk, itd. W naszym algorytmie pojawiło 

się pytanie „Czy chcesz danie mięsne?”. W takiej sytuacji odpowiedź 

zmienia sposób realizacji przepisu na spaghetti: powstanie 

danie mięsne lub bezmięsne. W kodzie programu byłaby 

to instrukcja warunkowa, której działanie byłoby zależne 

od odpowiedzi użytkownika. Na przykład kalkulator zapytałby, 

czy użytkownik chce, żeby dodać do siebie liczby, czy żeby 

odjąć od siebie liczby. Przed napisaniem programu w języku 

Java warto narysować sobie podobny schemat, żeby wiedzieć, 

co chcemy osiągnąć. Spróbujmy zatem to zrobić. Zaczynamy 

oczywiście od bloku „Start” i wprowadzenia dwóch liczb od 

użytkownika. Liczby te przechowamy w tak zwanych zmiennych. 

O nich porozmawiamy sobie w dalszej części podręcznika. 

Na potrzeby tego zadania załóżmy, że są to takie miejsca 

do przechowania liczb. 

18 


Algorytmy 

Podaj pierwszą liczbę, 

liczba1 


liczba2 

Zwróćmy uwagę, że bloki połączone są za pomocą strzałki. To 

ona wytycza kierunek wykonywania się algorytmu. Kolejnym 

krokiem byłoby zsumowanie wartości. Do tego posłuży nam 

blok operacji. 


liczba1 


liczba2 

suma:= liczba1+liczba2 

19 


Algorytmy 

Wynik dodawania został przechowany w nowo utworzonej 

zmiennej „suma”. Pora zakończyć algorytm. 

Co by było, gdybyście chcieli wykonać dzielenie? algorytm wyglądałby 

bardzo podobnie, ale musielibyśmy zabezpieczyć się 

przed dużym błędem, jakim jest dzielenie przez 0. Zobaczmy 

jakby to wyglądało w naszym algorytmie. 


liczba1 


liczba2 

suma:= liczba1+liczba2 

STOP 

20 


Algorytmy 

Dodatkowo dołożyliśmy blok warunkowy, który sprawdza, czy 

wartość znajdująca się pod zmienną liczba2 jest różna 0. Jeżeli 

tak, to wyświetla się komunikat, że nie można wykonać tego 

działania (jest to lewa odnoga algorytmu), w przeciwnym razie 

(prawa odnoga algorytmu) działanie zostanie wykonane. Algorytmy 

pomagają nam zaprogramować program przed jego 

napisaniem. Dzięki nim tworzymy plan, którego będziemy się 

trzymali podczas pisania kodu, aby o niczym nie zapomnieć 

i nie pogubić się. 

21 


Zmienne 

Wyobraźmy sobie grę, w której użytkownik zdobywa punkty 

za swoje osiągnięcia. Komputer zapamiętuje liczbę punktów 

użytkownika. Jeżeli użytkownik zdobędzie dodatkowy punkt, 

liczba punktów się zwiększa. Gdzie komputer zapamiętuje liczbę 

punktów użytkownika? Wszystko to odbywa się w pamięci 

komputera. 

Pamięć komputera składa się z komórek, w których umieszczane 

są wartości. Również nasza liczba punktów znajduje się 

w jednej z nich. Takie miejsce w pamięci komputera, w którym 

przechowujemy jakąś liczbę nazywamy w programowaniu 

zmienną. 

Nasza zmienna ma specjalną etykietę, na której znajduje się nazwa. 

Dzięki niej komputer będzie mógł szybciej odnaleźć naszą 

zmienną. Jak tworzymy zmienną w języku Java? 

Zacznijmy od stworzenia najprostszego programu, który wyświetli 

nam na ekranie słowa: „Witaj świecie!”. 

22 


Zmienne 

public class HelloWorld { 

public static void main (String[] args) { 

System.out.println(„Witaj Świecie”); 

} 

} 

Każdy program w języku Java będzie składał się z jednej, 

głównej, publicznej klasy (public class). W tym wypadku nazywa 

się ona HelloWorld – jest to nazwa naszego całego programu. 

W ramach tej jednej, głównej klasy będziemy tworzyli 

klasy dodatkowe, które będą poszczególnymi częściami, fragmentami 

naszego programu, odpowiedzialnymi za robienie 

różnych rzeczy. 

Jak w takim razie dodać do naszego programu zmienne? Dodanie 

(czyli deklaracja) zmiennej do programu wymaga w języku 

Java podania typu zmiennej oraz jej nazwy. W języku Java 

istnieje 8 podstawowych typów zmiennych, które decydują, 

jakiego rodzaju wartości można w takiej zmiennej przechowywać. 

W każdym języku programowania będziemy mieli 3 podstawowe 

typy zmiennych: 

1. Takie, które przechowują liczby (zmienne liczbowe) 

2. Takie, które przechowują znaki i/lub tekst (zmienne tekstowe) 

23 


Zmienne 

3. Takie, które przechowują wartości logiczne – prawda/fałsz 

(zmienne logiczne) 

Typy zmiennych liczbowych w Javie: 

1. Dla liczb całkowitych: 

• byte – 1 bajt – pozwala zapisać liczby w zakresie od – 128 

do 127, 

• short – 2 bajty – zakres od – 32 768 do 32 767, 

• int – 4 bajty – zakres od – 2 147 483 648 do 2 147 483 647, 

• long – 8 bajtów – zakres od – 2^63 do (2^63)-1 (posiadają 

przyrostek L, lub l). 

2. Dla tzw. Liczb zmiennoprzecinkowych, czyli takich, które 

mają miejsca dziesiętne po przecinku: 

• float – 4 bajty – max ok 6-7 liczb po przecinku (posiadają 

przyrostek F, lub f), 

• double – 8 bajtów – max ok 15 cyfr po przecinku (posiadają 

przyrostek D, lub d). 

Każda zadeklarowana zmienna rezerwuje sobie określoną liczbę 

miejsca w pamięci. Powoduje to, że w zależności od tego, jak 

dużą liczbę planujemy zapisać w danej zmiennej, powinniśmy 

dopasować do tego rodzaj zmiennej. Jeśli planujemy w zmiennej 

przechowywać liczbę uczniów w danej klasie, spokojnie 

powinna nam do tego wystarczyć zmienna typu byte. Jakiego 

typu zmiennej powinniśmy użyć do zapisania wieku wybranej 

24 


Zmienne 

osoby? Za rekordzistkę długości życia ludzkiego uznaje się Jeanne 

Louise Calment, obywatelkę Francji. Francuzka żyła 122 

lata. Tym samym również i w tym wypadku zmienna typu byte 

powinna być w pełni wystarczająca. Ale gdybyśmy chcieli zapisać 

wiek żółwia (które mogą żyć nawet 150 lat!) to już konieczne 

będzie wykorzystanie zmiennej short. Jeśli chcielibyśmy 

w zmiennej zapisać liczbę osób żyjących w Polsce (ok. 38 mln) 

czy nawet w Chinach (ok. 1,4 mld) to spokojnie wystarczy nam 

zmienna int. Ale już do zapisania liczby ludności całego świata 

(ponad 8 mld) będziemy musieli zadeklarować zmienną long. 

Typ zmiennej tekstowej w Javie: 

Char – służy do zapisania pojedynczego znaku, np. A, X, C. 

Typ zmiennej logicznej w Javie: 

Boolean – służy do zapisania zmiennej logicznej, która może 

zawierać dwie możliwe wartości: 

true – prawda 

false – fałsz 

Przykładowe sposoby deklarowania zmiennych w Java: 

int promienKola = 8; 

char b; 

double x, y; 

promienKola, b, x, y w powyższych przykładach to nazwy na- 

25 


Zmienne 

szych zmiennych. Pojedynczą linię kodu w Javie najczęściej będziemy 

kończyli znakiem średnika ; 

W pierwszym przykładzie zapis „= 8” oznacza, że w momencie 

deklaracji zmiennej, przypisaliśmy do niej konkretną wartość. 

W pozostałych dwóch przykładach stworzyliśmy po prostu 

zmienne o danym typie i nazwie. W dalszej części programu 

będziemy mogli do tych zmiennych przypisać wartości, póki co 

są one puste (null), czyli nie mają w sobie żadnej przypisanej 

wartości. 

W ostatnim przykładzie pojawiły się dwie nazwy zmiennych po 

przecinku: x oraz y. Możemy w jednej linijce kodu zadeklarować 

większą liczbę zmiennych danego typu, zamiast więc pisać: 

int liczbaOsob; 

int wiekOsob; 

int wzrostOsob; 

możemy je zadeklarować następująco: 

int liczbaOsob, wiekOsob, wzrostOsob; 

Czasami będziemy deklarowali zmienne, które nigdy nie powinny 

się zmienić. W takiej sytuacji będziemy musieli wykorzystać 

słowo FINAL. Jak to będzie wyglądało? Jeśli chcemy 

zadeklarować zmienną określającą liczbę dni w tygodniu użyjemy 

składni: 

26 


Zmienne 

final byte liczbaDniWTygodniu = 7; 

Jest to tzw. Stała, czyli zmienna o stałej, niezmiennej wartości. 

Na zmiennych możemy wykonywać różnego rodzaju operacje, 

w przypadku zmiennych liczbowych mogą to być np. operacje 

arytmetyczne, takie jak dodawanie (+), odejmowanie (-), mnożenie 

(*) czy dzielenie (/). 

Poniżej znajduje się przykład fragmentu programu, który obliczy 

nam liczbę osób uczących się w danej klasie: 

int liczbaDziewczynek = 10; 

int liczbaChlopcow = 9; 

int uczniowieWCalejKlasie; 

uczniowieWCalejKlasie = liczbaDziewczynek + liczbaChlopcow; 

Pamiętacie wzór na pole koła? 

Obwód koła liczymy ze wzoru π*r2 (gdzie r oznacza promień 

koła). 

Możemy to zapisać w programie w taki sposób: 

final float π = 3.14f; 

int promienR = 8; 

float pole; 

pole = pi * promienR * promienR; 

27 


Zmienne 

Właśnie wykonaliśmy nasze pierwsze „operacje” na zmiennych. 

W programowaniu możemy wykonywać różne operacje na 

zmiennych wykorzystując odpowiednie znaki. Znaki te nazywane 

są operatorami. Poniżej znajdują się operatory stosowane 

w języku Java: 

Znak Operacja Przykład 

+ dodawanie PUNKTY = PUNKTY + 1 

- 

odejmowanie 

PUNKTY = PUNKTY – 1 

* mnożenie PUNKTY = PUNKTY * 2 

wartość 

/ 

całkowita 

z dzielenia 

PUNKTY = PUNKTY // 2 

% 

reszta 

z dzielenia 

PUNKTY = PUNKTY % 2 

class Operacje { 

public static void main(string[] args) { 

int a = 17; 

int b = 4; 

int c = a + b; //=21 

System.out.println(c); 

28 


Zmienne 

c = a – b; //=13 


c = a * b; //=68 


c = a / b; //=4 ponieważ ta operacje podaje tylko 

wynik całkowity z dzielenia, bez reszty 


c = a % b; //=1 czyli reszta z dzielenia 


} 

} 

Bardzo często używane są skrócone formy znaków na przykład 

„+=”, „-=”, „*=”, „/=” i tak dalej. 

W takiej sytuacji zamiast pisać np.: 

zmiennaX = zmiennaX + 5; 

możemy napisać: 

zmiennaX += 5; 

albo zamiast: 

liczbaUczniow = liczbaUczniow – 1; 

liczbaUczniow – = 1; 

Musisz pamiętać, że nie można wykonywać na zmiennych 

operacji, które nie są zgodne z jej typem. Czyli np. jeśli mamy 

29 


Zmienne 

zmienną o typie char (tekstowym), to nie możemy do niej niczego 

dodawać ani od niej odejmować. Ale podobnie, jeśli 

mamy zmienną całkowitą (np. int), to nie możemy do niej dodawać 

liczb po przecinku. 

Jeśli mamy taki fragment programu: 

int x = 0; 

x = x + 1.1; // program się nie skompiluje, dostaniemy komunikat 

‘cannot convert from double to int’ 

ale w tej samej sytuacji zadziała następująca operacja: 

x += 1.1; // operatory łączone, takie jak += czy /= mają ukrytą 

konwersję, więc w takim wypadku zmienna x po tej operacji 

będzie miała wartość równą 1. 

Jeśli chodzi o zmienne, to warto zapamiętać dwa pojęcia: 

1. Deklaracja zmiennej – to określenie typu i nazwy zmiennej. 

2. Inicjalizacja zmiennej – to nadanie wartości zmiennej. 

Więc int x; // to zadeklarowanie zmiennej o nazwie x i typie 

integer. 

x = 2; // to inicjalizacja zmiennej przez przypisanie do niej 

wartości – 2. 

Natomiast int y=5; // to jednoczesne zadeklarowanie zmiennej 

o nazwie y i typie integer, ale jednocześnie jej inicjalizacja 

30 


Zmienne 

poprzez przypisanie wartości równej 5. 

Jak tworzymy nazwy zmiennych? Obowiązują tu następujące 

zasady. 

Nazwa zmiennej: 

• musi zaczynać się od litery, znaku „_” lub znaku dolara „$”, 

• może zawierać liczbę, ale nie może znajdować się ona na 

początku nazwy, 

• może zawierać małe i duże litery, 

• nie może zawierać spacji, 

• nie może być taka sama, jak nazwa zastrzeżona w języku 

Java (np. class, public, void), 

• niezalecane jest używanie polskich znaków (ą,ę, etc.). Co 

prawda Java skompiluje i uruchomi poprawnie taki kod, ale 

jest to bardzo zła praktyka! 

Przykłady poprawnych nazw zmiennych: 

liczba, Liczba, LICZBA 

liczba1, liczba_1, Liczba1_Liczba2 

Wymyślona nazwa przypisana jest do zmiennej i nie może być 

użyta ponownie do nazwy innej zmiennej. Należy jednak pamiętać, 

że zmienne: liczba, Liczba, LICZBA to trzy całkiem różne 

zmienne dla komputera, gdyż nazwy zmiennych składają się 

z innych znaków. 

31 


Zmienne 

Natomiast każda z poniższych nazw jest niepoprawna i spowoduje 

błąd kompilacji: 

double 314ToPi; // nazwa nie może zaczynać się od liczby, 

int promien kola; // spacja w nazwie jest niedozwolona, 

int liczba#pracownikow; // znak # nie może wystąpić w nazwie, 

int class; // class to słowo kluczowe w języku Java. 

32 


Instrukcje wejścia/wyjścia 

Do wyświetlania na ekranie służy funkcja „print()” lub „println()”. 

Różnica między nimi jest taka, że print wyświetli napis zaraz po 

poprzednim, a println wyświetli napis w nowej linijce. 

Język Java bazuje na różnego rodzaju klasach, dlatego nie 

wszystkie słowa klucze, takie jak print czy println, zadziałają 

samodzielnie. Na tym etapie nie ma potrzeby, by wyjaśniać to 

zagadnienie dokładniej, ale musisz pamiętać, że pełny i poprawny 

zapis powinien wyglądać przy tych dwóch instrukcjach 

następująco, jeśli chcemy, by tekst został wyświetlony w konsoli 

na ekranie komputera: 

System.out.print() 

System.out.println() 

Wyświetlmy zatem napis na ekranie. 

public class Main { 


System.out.print(„Ala ma kota!”); 

33 



} 

} 

Wynik: 

Ala ma kota! 

Ale gdybyśmy ten program trochę zmodyfikowali: 



System.out.print(„Ala”); 

System.out.print(„ma”); 

System.out.print(„kota!”); 

} 

} 

To wynik byłby następujący: 

Alamakota! 

Natomiast przy takiej modyfikacji: 



System.out.println(„Ala”); 

System.out.println(„ma”); 

System.out.println(„kota!”); 

} 

} 

34 



Otrzymalibyśmy wynik: 

Ala 

ma 

kota! 

Napis, który chcemy wyświetlić, umieszczamy wewnątrz nawiasów 

półokrągłych. Nie możemy zapomnieć także o cudzysłowie. 

Jeżeli chcemy zrobić przejście do kolejnej linijki wewnątrz 

napisu, to dodajemy do niego „\n”. 



System.out.print(„Ala ma \n kota!”); 

} 

} 

Wynik: 

Ala ma 

kota! 

Jak wyświetlić na ekranie wartość zmiennej? To także bardzo 

proste. Wewnątrz nawiasów półokrągłych umieszczamy nazwę 

naszej zmiennej. Nie umieszczamy jej nazwy w cudzysłowie, 

gdyż to by oznaczało, że chcemy wyświetlić taki napis, a nie 

wartość zmiennej o takiej samej nazwie. Zobaczmy różnicę. 

35 





int zmienna = 5; 

System.out.print(zmienna); 

} 

} 

Wynik: 5 

A co, jeśli chcemy wprowadzić wartość z klawiatury? Używaliśmy 

System.out do wyświetlania danych na ekranie. Do wprowadzania 

danych należy użyć analogicznego System.in. 

System.in ma jedną wadę – pozwala nam odczytywać z klawiatury 

tylko kody znaków. 

Co to oznacza? Że np. liczba „A” zostanie zakodowana i wczytana 

jako liczba 65. 

Aby obejść ten problem musimy użyć bardziej złożonej konstrukcji. 

Nie przejmuj się, jeśli nie wszystkie fragmenty poniższego 

kodu będą dla Ciebie do końca jasne, z czasem poznasz 

je dużo dokładniej! 

InputStream inputStream = System.in; 

Reader inputStreamReader = new InputStreamReader(input- 

Stream); 

36 



BufferedReader bufferedReader = new BufferedReader(input- 

StreamReader); 

String imie = bufferedReader.readLine(); //Wczytaj z klawiatury 

ciąg tekstowy 

String sWiek = bufferedReader.readLine(); //Wczytaj z klawiatury 

ciąg tekstowy 

int nWiek = Integer.parseInt(sWiek); //Konwertuj ciąg 

tekstowy na liczbę. 

37 


Listy i tablice 

Wyobraźmy sobie program, który ma za zadanie odczytanie 

wartości średnich temperatur z siedmiu dni tygodnia. Jak komputer 

może przechować te wartości? Oczywiście wiemy już, 

że można utworzyć siedem zmiennych. Nie byłoby to jednak 

wygodne rozwiązanie. W sytuacjach, w których chcemy zapamiętać 

kilka wartości, stosujemy listy i tablice. Czym one są? 

Lista/tablica zawiera uporządkowany zbiór danych. Jak to wygląda? 

Możemy je porównać do pasażerów siedzących w przedziale 

pociągu. 

38 



Każdy z pasażerów siedzi na miejscu, które ma swój numer. Na 

liście elementy znajdują się na pozycjach – oznaczonych numerami 

– zwanych indeksami. Można to zobrazować następująco: 

indeksy: 0 1 2 3 4 5 

25 23.9 „kot” 

„Ola ma 

psa” 

0.5 9 

Na którym miejscu na liście znajduje się słowo „kot”? Na indeksie 

numer 2. Który to z kolei element listy/tablicy? To 3 element. 

Zwróćmy uwagę, że elementy numerujemy od 0! 

Różnica między tablicami i listami jest przede wszystkim taka, 

że listy mogą mieć zmienną ilość elementów. Druga dość ważna 

różnica to sposób, w jaki używamy list. Przykładowo, nie 

bierzemy kolejnego elementu przez podanie kolejnego numeru 

w nawiasach kwadratowych ale poprzez odpowiednią metodę 

– get(nr). Na dokładne rozróżnienie list i tablic przyjdzie 

jeszcze pora. W tym momencie skupimy się już na samych tablicach. 

Jak stworzyć tablicę? 

Zaczynamy od określenia typu danych, które będą przechowywane 

w tablicy i wymyślenia jej nazwy, np: 

Int[] tablicaPierwsza 

39 



Definiowanie tablicy nie różni się więc bardzo od definiowania 

zmiennych, musimy tylko pamiętać o dodaniu kwadratowych 

nawiasów [ i ]. 

Zanim jednak będziemy mogli używać tablicy, musimy ją utworzyć, 

co możemy zrobić na co najmniej na dwa sposoby: 

Wykorzystując słowo kluczowe new i podając, z ilu elementów 

maksymalnie będzie się składać dana tablica. 

Zainicjować tablicę w momencie jej definiowania wprowadzając 

wartości w nawiasach klamrowych { i }. 

int[] calkowite = new int[5]; 

taka tablica może przechowywać maksymalnie 5 liczb całkowitych 

double[] rzeczywiste = { 3.14, 10, – 2.5 }; 

taka tablica przechowuje już w momencie tworzenia 3 wartości 

liczbowe: 

3,14 na pozycji (indeksie) 0 

10 na pozycji 1 

-2,5 na pozycji 2 

Wartości umieszczamy w nawiasach kwadratowych oddzielając 

je przecinkami. 

40 



Jak wyciągnąć z listy któryś z elementów? Jest to bardzo proste! 

Wystarczy nam nazwa listy i numer indeksu, na którym ten 

element się znajduje. 

int[] calkowite = new int[5]; 

calkowite[0] = 10; // pierwszy element ma indeks 0 (a nie 

1)! 

calkowite[1] = 15; 

całkowite[2] = 24; 

całkowite[3] = 1; 

calkowite[4] = 200; // piaty element ma indeks 4 (a nie 

5)! 

Żeby wyświetlić elementy tablicy albo wykonać na nich podstawowe 

operacje (tak jak na zmiennych) możemy użyć znanego 

już słowa klucza println: 

System.out.println(„Suma dwóch pierwszych elementów tablicy 

to „ + (calkowite[0] + calkowite[1]) ); 

System.out.println(„Ostatnim elementem tablicy jest: „ + 

calkowite[4]); 

Listy w języku Java mają wbudowane wiele funkcji, które mogą 

nam ułatwić pracę. W tym miejscu poznamy tylko kilka podstawowych, 

na kolejne przyjdzie czas, gdy trochę lepiej poznasz 

język Java. 

41 



Zmienną tzw. tablicową można zmierzyć, tzn. sprawdzić, z ilu 

składa się elementów, korzystając z atrybutu tablicy o nazwie 

length: 

public class RozmiarTablicy { 


double[] rzeczywiste = { 3, 4, – 20.5, 11.234 }; 

System.out.println(„Liczba elementow w tablicy rzeczywiste: 

„ + rzeczywiste.length); 

} 

} 

Wynikiem tego programu będzie wyświetlony tekst: 

Liczba elementow w tablicy rzeczywiste: 4’ 

Specyficznym złożonym typem zmiennych, których jeszcze 

nie poznaliśmy, jest String – który pozwala zapisywać większą 

liczbę znaków, a nawet całe zdania. Na poniższym przykładzie 

możesz zobaczyć, jak będzie wyglądała praca ze zmienną typu 

string i prostą tablicą złożoną z kilku słów. 

public class RozmiarStringITablicy { 


String tekst = „Witajcie!”; 

String[] slowa = { „Ala”, „ma”, „kota” }; 

System.out.println(„Liczba słów w zmiennej tekst: „ + 

42 



tekst.length()); 

System.out.println(„Liczba elementów w tablicy: „ + 

slowa.length); 

System.out.println( 

„Liczba znaków w pierwszym słowie z tablicy: „ + 

slowa[0].length() 

); 

} 

} 

Wynikiem tego programu będzie: 

Liczba słów w zmiennej tekst: 9 

Liczba elementów w tablicy: 3 

Liczba znaków w pierwszym słowie z tablicy: 4 

43 


Instrukcje warunkowe 

Instrukcja warunkowa jest jedną z podstawowych instrukcji 

programowania. Wbrew pozorom używamy jej na co dzień. 

Czasami zdarza nam się mówić „Jeśli coś się stanie…”. Na przykład 

„Jeśli pójdę spać późnym wieczorem, rano będę śpiący”. 

Spróbujmy pomyśleć nad przykładami z naszego życia. 

Spójrzmy na kolejny przykład. 

„Jeśli w weekend będzie ładna pogoda, wybierzemy się na 

spacer. W przeciwnym razie zostanę w domu.” 

Spróbujmy zobrazować to zdanie w postaci bloków algorytmu. 

TAK 

Czy pogoda 

jest ładna? 

NIE 

Pójdziemy na spacer 

Zostaniemy w domu 

44 



Zatem instrukcja warunkowa jest jak skrzyżowanie, na którym 

komputer musi zdecydować, w którą stronę pójdzie. 

Najważniejszy jest warunek. Jeśli warunek zostanie spełniony, 

skręcimy w prawo, jeśli nie, w lewo. Proszę spróbować przedstawić 

swoje pomysły również z wykorzystaniem bloków algorytmu. 

Spójrz na inny przykład. 

„Jeśli liczba punktów przekroczy 50, przechodzisz do następnego 

poziomu. W przeciwnym razie przegrywasz grę.” 

To bardzo popularny przykład z programowania. Jak wygląda 

algorytm? 

TAK 

Czy liczba punktów 

przekroczyła 50? 

NIE 

Przechodzisz dalej 

Przegrywasz grę 

45 



Ten sam fragment kodu w języku Java: 

if (punkty > 50){ 

System.out.println(„Przechodzisz do kolejnego etapu”); 

} else { 

System.out.println(„Przegrywasz grę”); 

} 

Przeanalizujmy, jak zbudowana jest instrukcja warunkowa: 

if warunek: 

działanie jeżeli warunek jest spełniony 

else: 

działanie jeżeli warunek nie jest spełniony 

Ważny jest warunek. Jeżeli mamy problem z utworzeniem warunku 

można sobie zadać pytanie „Od czego teraz zależy, co 

się będzie działo dalej?”. Warunek jest budowany za pomocą 

znaków logicznych. Poniżej są one przedstawione w tabeli. 

Znak 

Znaczenie 

ab 

a jest większe niż b 

a==b 

a jest równe b 

46 



Znak 

Znaczenie 

a=b 

a jest większe bądź równe b 

a != b 

A jest różne od b 

Zobaczmy to na przykładach: 

I Czy użytkownik jest pełnoletni? 

if (wiek >= 18) 

II Czy przekroczono prędkość? 

if (predkosc > 50) 

III Czy temperatura jest ujemna? 

if (temperatura < 0) 

IV Czy wpisano liczbę 7? 

if (liczba == 7) 

Co jeżeli nasza decyzja jest uzależniona od kilku warunków? 

Spójrz na ten przykład: Jeśli w weekend będzie ładna pogoda 

i mama będzie zdrowa, pójdziemy na spacer. W przeciwnym 

razie zostaniemy w domu. 

To nie to samo, co: Jeśli w weekend będzie ładna pogoda lub 

mama będzie zdrowa, pójdziemy na spacer. W przeciwnym razie 

zostaniemy w domu. 

47 



W pierwszym przypadku pójdziemy na spacer jeśli zarówno 

pogoda będzie dobra, jak i mama zdrowa. W drugim przypadku 

pójdziemy na spacer jeśli spełniony zostanie co najmniej jeden 

z warunków. Aby móc wprowadzić dwa warunki, musimy 

je połączyć tak zwanymi operatorami logicznymi „or” i „and”. 

Operator „or” oznacza polskie „lub”. Stosujemy go, jeżeli chcemy, 

by choć jeden warunek został spełniony. Operator „and” 

tłumaczymy po polsku jako „i”. Stosując ten operator obydwa 

warunki muszą zostać spełnione. 

W języku Java operator logiczny and oznaczamy za pomocą 

znaków &&, a operator logiczny or ||. 

Zobaczmy, jak wygląda warunek z zastosowaniem operatorów 

logicznych w języku Python. W naszym przykładzie przejście 

do kolejnego etapu jest możliwe jeżeli liczba punktów jest 

większa od 50. 

if (punkty>0 && punkty

Pętle w języku Java 

Pętla for 

Czasami chcemy, żeby komputer wykonał jakieś polecenie wielokrotnie. 

Żeby napisać: 

ha 

ha 

ha 

możemy wielokrotnie napisać ten sam fragment kodu. Będzie 

wyglądać to następująco: 

System.out.println(„ha”); 



Nie jest to kłopot, gdy chcemy coś powtórzyć kilka razy. Ale 

powtórzenie czynności kilkadziesiąt albo kilkaset razy będzie 

już o wiele rozsądniej zrealizować w inny sposób. Wielokrotne 

wykonanie tego samego zestawu instrukcji realizuje się z wykorzystaniem 

pętli. Prosta pętla, która wyświetli trzykrotnie „ha”, 

tak samo jak w przykładzie powyżej, wygląda następująco: 

49 



for (int i = 0; i < 3; i++) { 


} 

Tłumacząc z angielskiego na polski widzimy tu następującą instrukcję: 

Dla zmiennej „i” w zakresie trzech powtórzeń wykonaj 

polecenie: wyświetl „ha”. „For” jest tu instrukcją wywołującą 

pętlę o nazwie „pętla for”. „i” to zmienna utworzona, żeby 

pętla mogła policzyć, ile razy ma się wykonać. „3” to liczba wykonań 

pętli. Polecenie „println” jest ujęte w klamrach { }, dzięki 

temu komputer wie, że jest ono w pętli, czyli ma się wykonać 

tyle razy, ile razy wykonuje się pętla. Wyrażenie i++ oznacza, 

że wartość zmiennej i będzie zwiększana o 1 przy każdym wykonaniu 

pętli 

Żeby lepiej zrozumieć, w jaki sposób komputer interpretuje pętlę, 

zmieńmy nieco kod: 

for (int i = 0; i < 3; i++) { 

System.out.println(i); 

} 


Program wykonał się w następujący sposób: 

0 

1 

50 



2 

ha 

Przeanalizujmy całość krok po kroku. Znów zastosowano „pętlę 

for” i zmienną „i”. Tym razem po każdym obrocie pętli 

komputer wyświetlił wartość zmiennej „i”. Wartość ta przybierała 

kolejno „0”, „1” i „2”, czyli faktycznie się zmieniała. W ten 

sposób komputer policzył, że pętla ma się wykonać 3 razy. Pamiętajmy 

o tym, że dla człowieka 3 razy to „1”, „2” i „3”, a dla 

komputera „0”, „1” i „2”. Taki sposób liczenia wynika z omówionego 

na początku podręcznika sposoby zapisu danych przez 

komputer: pierwszy bit danych zapisuje „0” lub „1”. 

W tym samym przykładzie znalazła się dodatkowa linijka wyświetlająca 

„ha”. „ha” wyświetliło się tylko raz, ponieważ linijka 

ta znalazła się poza klamrą pętli for. Zatem „System.out.println 

(„ha”)” nie było tutaj we wnętrzu pętli, a już poza nią. 

Zamiast polecenia zmiennej i można zastosować tablicę. Wtedy 

pętla wykona się tyle razy, ile jest elementów tablicy: 

String[] kolory = {„czerwony”, „pomarańczowy”, „żółty”, 

„zielony”, „niebieski”, „granatowy”, „fioletowy”}; 

for (String i : kolory){ 

System.out.println(i); 

} 

51 



Powyższy kod wyświetlił nam kolejno kolory tęczy: 

czerwony 

pomarańczowy 

żółty 

zielony 

niebieski 

granatowy 

fioletowy 

Pętla wykonała się 7 razy, bo w liście kolory jest 7 elementów. 

Zmienna „i” przyjmowała różne wartości dla każdego obiegu 

pętli. Były to kolejno „czerwony”, „pomarańczowy”, „żółty” itd. 

Obliczenia w pętli 

Pętla for, oprócz wyświetlania komunikatów na ekranie, może 

również posłużyć wielu innym celom, na przykład obliczeniom 

matematycznym. W poniższym przykładzie policzymy, ile wartości 

może przyjąć zmienna o podanej liczbie bitów. Wiemy 

już, że w jednym bicie mieszczą się tylko dwie wartości: „0” 

lub „1”. W dwóch bitach będą to 4 możliwe wartości: „00”, „01”, 

„10” i „11”. Każdy kolejny bit to wyższa potęga liczby 2. Spójrzmy 

na kod: 

int x = 2; 

for (int i = 1; i < 11; i++){ 

System.out.println(i + „: „ + x); 

52 



x = x*2; 

} 

Wynik działania programu wygląda następująco: 

1 : 2 

2 : 4 

3 : 8 

4 : 16 

5 : 32 

6 : 64 

7 : 128 

8 : 256 

9 : 512 

10 : 1024 

Przed pętlą utworzono zmienną „x” i przypisano jej wartość 2, 

ponieważ jeden bit danych może przyjmować tylko dwie różne 

wartości (wspomniane „0” lub „1”). Następnie utworzono pętlę 

for ze zmienną „i”, która będzie przyjmowała wartości od „1” 

do „10”. Dotychczas podawaliśmy tylko liczbę obrotów pętli, 

a zmienna „i” przyjmowała wartości od „0”. Tym razem podaliśmy 

początkową wartość zmiennej „i”, czyli „1”, i wartość, której 

zmienna „i” ma już nie osiągnąć, czyli „11”. W ten sposób 

wartość zmiennej „i” przyjmowała wartości od „1” do „10”. 

53 



Każdy obieg pętli wyświetlał kolejno: 

• wartość zmiennej „i”, która oznaczała tu liczbę bitów danych; 

• dwukropek i spację dla lepszej czytelności wyników; 

• wartość zmiennej „x”, która oznaczała tu liczbę kombinacji 

zer i jedynek, jaką da się zapisać w „i” bitach danych. 

Ostatnia linijka kodu sprawia, że na koniec każdego obiegu pętli 

zmienna „x” jest mnożona dwukrotnie, czyli stanowi kolejne 

wielokrotności liczby 2. 

W ten sposób obliczyliśmy, że w jednym bicie da się zapisać 

dwie wartości (to już wiedzieliśmy), a w 10 bitach 1024 wartości. 

To dlatego w komputerach przedrostek kilo – nie oznacza 

1000, a 1024. Na przykład kilobajt to 1024 bajty. 

Pętla while 

Język programowania Java oprócz pętli for, obsługuje jeszcze 

„pętlę while”. „While” to po angielsku „dopóki”. Obsługę pętli 

while wytłumaczymy na przykładzie: 

int i = 0; 

while (i < 3) { 


i++; 

} 

54 



Trzykrotnie wyświetli się „ha”, tak samo jak w pierwszym przykładzie 

dla pętli for. Kod pętli while jest w tym przykładzie 

dłuższy, ale dobrze tłumaczy, jak myśli komputer. W pierwszej 

linijce tworzymy zmienną „i”, która jest niezbędna do liczenia 

obrotów pętli. Zmienna służąca do zliczenia obiegów pętli nazywa 

się w programowaniu: „iterator” (dlatego skrót „i”). W pętli 

for to też był iterator. Początkowa wartość iteratora wyniosła 

„0”. W drugiej linijce utworzyliśmy pętlę while, która ma się wykonywać 

dopóki „i” jest mniejsze od „3”. W pętli wykonują się 

dwie instrukcje: wyświetlanie napisu „ha” i zwiększanie wartości 

iteratora o 1 przy każdym obiegu pętli. Zatem „ha” wyświetliło 

się 3 razy, a iterator w kolejnych 3 obiegach pętli przyjął 

wartości: „0”, „1” i „2”. 

Kolejny przykład zastosowania pętli while to program wyświetlający 

dolary w postaci symboli „$”. Tym razem to zmienna x 

zdecyduje, ile razy pętla ma się wykonać: 

int i = 0; 

int x = 5; 

while (i < x){ 

System.out.print(„$ „); 

i++; 

} 

Jeżeli zmienna x będzie wynosić 5, to na ekranie wyświetli się: 

$ $ $ $ $ 

55 



I tym razem zaczynamy od iteratora „i” o wartości początkowej 

„0”. Pętla while ma wykonywać się, dopóki wartość iteratora 

jest mniejsza od wartości zmiennej. Początkowa wartość 

iteratora to „0”. Po ustawieniu wartości zmiennej x na „5” 

w kolejnych obiegach pętli iterator przybrał wartości: „0”, „1”, 

„2”, „3”, „4”. Gdy tylko iterator osiągnął wartość „5”, to kolejny 

obieg pętli już się nie wykonał. Pętla wykonała się zatem 5 razy. 

W każdym obiegu pętli na ekranie wyświetla się „$”. W każdym 

obiegu pętli wartość zmiennej „i” zwiększa się o 1. 

56 


Metody (funkcje) 

Metoda, nazywana także funkcją, to kod, który jest wprowadzany 

raz, ale może być wykonywany wiele razy. Nie jest jednak 

kod, który znajduje się w pętli. 

Wyobraźmy sobie taki problem. Co zrobić jeśli chcę wykonać 

ten sam fragment kodu, ale w różnych częściach projektu? Czy 

musimy wielokrotnie powtarzać ten fragment kodu? Nie, jest 

na to rozwiązanie! Do tego służą właśnie metody. Spróbujmy 

to sobie zwizualizować. 

Wyobraźmy sobie, że jesteśmy na łące. 

57 



Jakie elementy znajdują się na łące? Kwiaty, trawa, rzeka, drzewo, 

motyle. 

Wyobraźmy sobie, że piszemy program, który rysuje łąkę. 

Mamy następujące fragmenty kodu: „rysowanie trawy”, „rysowanie 

kwiatka”, „rysowanie trawy”, „rysowanie rzeki”, „rysowanie 

kwiatka”, „rysowanie trawy”, „rysowanie rzeki” i tak dalej. 

Jakie części kodu się powtarzają? Trawa, kwiat, rzeka powtarzają 

się. Załóżmy, że do narysowania kwiatka potrzeba 50 linijek 

kodu, a do narysowania trawy potrzeba 25 linijek kodu. Te 

fragmenty kodu występują wielokrotnie w naszym projekcie, 

ale nie możemy ich wsadzić do pętli tylko musimy pisać wielokrotnie. 

Nasz kod jest bardzo długi, prawda? Dlatego stworzymy 

3 metody. Pierwsza rysuje trawę, druga kwiat, a trzecia rzekę. 

Dzięki temu nie będziemy musieli wielokrotnie pisać tych 

linijek kodu. Jeśli chcemy narysować trawę, po prostu wywołamy 

metodę „Rysuj trawę”. Zajmie nam to jedną linijkę! Jak to 

będzie wyglądało? 

Rysuj_trawe(); 

Rysuj_kwiatka(); 


Rysuj_rzeke(); 

Rysuj_kwiatka(); 


58 



Przejdźmy teraz w inne miejsce. Jesteśmy w mieście. Jakie elementy 

infrastruktury się powtarzają? Jakie będą metody? 

Rysowanie budynku, rysowanie drogi, rysowanie samochodu. 

Zobaczmy kod w Javie: 

Rysuj_budynek(); 


Rysuj_droge(); 


Rysuj_samochod(); 


59 



Ostatnie ćwiczenie. Jesteśmy teraz w kosmosie. 

Jakie elementy się powtarzają? Planety, gwiazdy, meteoryty. 

Takie właśnie stworzymy metody w programie „kosmos”! 

Rysuj_planete(); 

Rysuj_gwiazde(); 


Rysuj_planete(); 

Rysuj_meteoryta(); 


Tworzone przez nas metody są bardzo proste. Przenieśmy się 

ponownie na łąkę. Czy kwiaty, które widzimy, są takie same? 

Nie. Różnią się kolorem, liczbą płatków, długością łodygi. 

Proszę wyobrazić sobie, że jesteśmy metodą (funkcją) „Rysuj_ 

kwiatek()”. Teraz proszę wykonać swoje zadanie. Myślę, że po- 

60 



jawiło się teraz pytanie „jaki kwiatek?”. Właśnie doszliśmy do 

bardzo ważnego wniosku – metoda „Rysuj kwiatek” potrzebuje 

pewnych informacji, aby móc się wykonać. Proszę narysować 

kwiat z 5 niebieskimi płatkami na 3 cm łodyżce. Jakie dane musieliśmy 

podać metodzie? Liczba płatków, kolor i długość łodygi. 

Są to parametry, czyli dane, które są niezbędne do wykonania 

metody. Zatem kod w języku Java wyglądałby następująco: 


Rysuj_kwiatka(5, „niebieski”, 3); 


Rysuj_rzeke(); 

Rysuj_kwiatka(3, ”czerwony”, 10); 


Przejdźmy do przykładu miasta. Proszę o wykonanie metody 

„Narysuj budynek”. Jakich danych potrzebujemy do poprawnego 

działania? W końcu w mieście mamy różne budynki. Niższe, 

wyższe, bloki, kościoły, stacje benzynowe. Jaki budynek 

powinna narysować nasza metoda? Aby to wiedzieć, potrzebuje 

parametrów! 

Kod w języku Java: 

Rysuj_budynek(10, 20, ”kosciol”); 

Rysuj_ budynek(20, 5, ”stacja paliw”); 

Rysuj_droge(); 

61 



Rysuj_ budynek(15, 10, ”blok”); 

Rysuj_samochod(); 

Rysuj_budynek(45, 10, ”kosciol”); 

Pomyślmy teraz o metodach matematycznych, których możemy 

użyć w programowaniu. Wyobraźmy sobie, że jesteśmy metodą 

o nazwie „Dodawanie”. Więc zsumujmy liczby! Ale jakie 

liczby? Nasza metoda musi mieć parametry, aby móc poprawnie 

wykonywać swoją pracę. W tym przypadku są to liczby do 

zsumowania. Jeśli nie jesteśmy pewni jakie parametry potrzebuje 

nasza metoda zadajmy sobie pytanie „Jakich danych potrzebuje 

metoda, aby wykonać swoją pracę?”. 

Jak zatem wyglądają metody w języku Java? 

Każda metoda powinna być zadeklarowana w ramach klasy. 

Póki co tworzyliśmy programy z tylko jedną, główną klasą. Metoda 

zbudowana jest z następujących elementów: 


static void mojaMetoda (argumenty) { 

zadania metody 

return wartość_zwracana 

} 

} 

62 



Pogrubiono elementy, które są obowiązkowe. Słowo static 

oznacza, że metoda odnosi się do klasy, a nie do obiektu w ramach 

tej klasy. Wiem, że brzmi to przerażająco, ale spokojnie, 

w swoim czasie dowiesz się, o co dokładnie chodzi


Suma została obliczona. Można wynik dodawania wyświetlić 

na ekranie lub zwrócić do kodu, jeżeli zostanie on wykorzystany 

w dalszej części projektu. Zobaczmy, w jaki sposób można 

zwrócić wartość do kodu. 


static int dodaj2Liczby(int Liczba1, int Liczba2) { 

int wynik; 

wynik = Liczba1 + Liczba2; 

return wynik; 

} 


int z=dodaj2Liczby(5, 3); 

System.out.println(z); 

} 

} 

Komenda „return” zwraca wartość znajdującą się po niej do 

miejsca wywołania funkcji w kodzie głównym. Jak wywołać 

funkcję? To bardzo proste! Wystarczy użyć nazwy funkcji. 

Dodaj2Liczby(5, 3) 

Wynik zwrócony z tej funkcji umieściliśmy w zmiennej „z”, która 

w kolejnej linijce została wyświetlona na ekranie. 

64 



public static void main(String[] args) to fragment kodu, 

który niejako odpala, uruchamia nasz program. To wyrażenie 

będzie bardzo często pojawiało się w naszych kolejnych, edukacyjnych 

programach. 

65 


Obiekty i klasy 

Język Java jest tzw. językiem obiektowym. Oznacza to, że 

opiera się na obiektach i klasach. Te dwa pojęcia będą konieczne, 

by w pełni zrozumieć i wykorzystać możliwości, jakie daje 

nam Java. W ramach naszego programu nie będziemy wchodzili 

głębiej w samo programowanie obiektowe, ale chciałbym, 

żebyście zrozumieli, czym dokładnie są obiekty i klasy, tak 

by w kolejnych, bardziej zaawansowanych kursach rozumieć 

w pełni zasady ich działania. 

Programowanie obiektowe to takie, w którym do budowy programów 

używamy klas, na podstawie których powstają obiekty. 

No dobrze, a co to takiego klasa? 

Klasa to blok kodu, fragment programu, który zawiera pola 

o określonym typie danych (tak jak w zmiennych) oraz metody, 

dzięki którym można wykonać operacje, m.in. z wykorzystaniem 

tych danych. 

Obiekt natomiast to instancja tworzona przez działający program 

na podstawie napisanej wcześniej klasy. 

66 



Na przykład, gdyby nasz program symulował ruch uliczny, to 

musielibyśmy zapewne odzwierciedlić w nim takie obiekty jak 

samochody. Każdy samochód ma jakieś cechy, takie jak kolor, 

model, silnik oraz ma różne możliwości działania, które możemy 

nim wykonać, np: jedź do przodu, skręcaj, hamuj, otwórz 

bagażnik. O tym, jakie cechy ma poszczególny samochód i jakie 

działania może podjąć, decyduje klasa samochodów, którą 

stworzylibyśmy w takim programie. Klasa opisuje więc, jakie 

cechy ma każdy samochód i jakie działania może wykonać, 

a obiekt to konkretny pojazd z własnym numerem rejestracyjnym, 

który tworzymy dzięki tej klasie. 

Specyficznym rodzajem metody jest tzw. konstruktor. Jest to 

specjalna metoda w ramach klasy, która pozwala na jej podstawie 

stworzyć obiekty. 

Struktura klasy wygląda w języku Java następująco: 

public class Nazwa { 

// Definicje pól 

// Definicje konstruktorów 

// Definicje metod 

} 

67 



Każda klasa ma swoją nazwę: Nazwa. Nazwa klasy musi spełniać 

ograniczenia dotyczące identyfikatorów i zgodnie z konwencjami 

nazewniczymi powinna zaczynać się od dużej litery 

i być pisana w tzw. UpperCamelCase. 

W Javie powinna istnieć tylko jedna klasa główna w każdym 

pliku i musi być ona publiczna. To, że klasa jest publiczna, 

możemy zidentyfikować po tym, że posiada modyfikator dostępu 

public. Z czasem dowiesz się dokładnie, czym różnią 

się klasy publiczne od prywatnych, ale to jeszcze nie jest ten 

moment


Klasa FabrykaAut { 

Cechy produkowanych pojazdów: Marka, Model, Kolor, Silnik 

Konstruktor: wybierz markę, model, kolor i silnik, aby 

stworzyć nowy samochód 

Metody samochodu: Jedź do przodu, skręcaj, hamuj, otwórz 

bagażnik 

} 

W samym programie użylibyśmy polecenia: 

Stwórz w ramach klasy FabrykaAut samochód: Fiat, 126P, 

Biały z silnikiem 1,2 

To będzie nasz pierwszy obiekt, na którym możemy testować 

różne metody, np.: 

Niech Fiat126P, Biały z silnikiem 1,2 przyspieszy 

Niech Fiat126P, Biały z silnikiem 1,2 skręci w lewo 

Niech Fiat126P, Biały z silnikiem 1,2 zatrzyma 

Praca z klasami i obiektami nie jest łatwa i dla wielu młodych 

programistów stanowi olbrzymie wyzwanie. Spokojnie więc 

trzeba się z tym tematem zapoznać. Gdy już poczujesz się wystarczająco 

pewnie z naszymi podstawami programowania, to 

zachęcamy do skorzystania z naszej bazy linków zapoznanie 

się z dokładnymi zasadami działania obiektów i klas w ramach 

jednego z wielu bezpłatnych kursów. 

69 


Podsumowanie 

Java to niezwykle potężny język programowania. 

Na pewno będzie stanowił na początku wyzwanie. Ale cierpliwości! 

Trochę pracy, trochę praktyki i na pewno uda się go zrozumieć! 

W ramach podręcznika chcieliśmy pokazać Ci, jak ten 

język działa i jak rozpocząć z nim pracę. Mamy nadzieję, że 

udało nam się przybliżyć choć trochę język Java. 

Teraz jednak wszystko już zależy od Ciebie! 

Spodobał Ci się Java i chcesz poznać go lepiej? Na stronie HearIT 

znajdziesz linki do wielu kursów i materiałów edukacyjnych, 

dzięki którym poznasz ten język dużo lepiej! 

Pierwsze kroki, te najtrudniejsze, masz już za sobą! Nie ma się 

co bać, tylko trzeba dalej programować! 

Powodzenia! 

70 


Żywa pagina 

71

Java - podręcznik

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?