EYMSC Håndbok samisk

2.3 Lihkadanváttisvuođaid kárten
Go galgá árvvoštallat mo motorihkalaš gálggat váikkuhit beaivválaš doaimmaide, de
ávžžuhit kártet kultuvrralaš, áššáiguoskevaš ovdánahttin bargamušaid dáin surggiin:
mánáidgárdeagi máná iešbirgen ja duhkoraddan ja astoáigi (15). Early Years Movement
Skills Checklist (EYMSC) lea ráhkaduvvon dan ulbmilii. Go dien mállet kártenreaidduid
váldá atnui mánáidgárddis, de sáhttá vuordit ahte nákce identifiseret eambbo mánáid
geain leat motorihkkaváttisvuođat. Dat rahpá vejolašvuođa čađahit viidásit kártema ja
ásahit doaibmabijuid mat leat vásedin heivehuvvon juohke mánnái (10, 16).
Máná motorihkalaš váttisvuođaid árvvoštallan ja identifiseren lea vuođustuvvon
máná jámma ovdáneapmái, ja maiddái dasa mo iešguđetlágan birrasiid ja bargamuša
čađaheami ovttasdoaibman lea (1, 10). Govus 2.1 illustrere dien dynámalaš
ovttasdoaibmama. Birrasat gos bargamuš čađahuvvo, ja máná resurssat, ásahit
individuála bargamušaid mánnái juohke dihto dilálašvuođas. Ovdamearkan sáhttit
geavahit máná gii galgá čuohppat. Jus dan galgá bargat stuora beavddis gos seammás leat
ollu eará doaimmat, ja gos lea ollu riedja ja mánná čohkká unohasat stuolus, de sáhttá
geavvat nu ahte mánná ii hálddaš dan barggu. Dan dilis gáibida dat bargamuš beare
ollu mánás. Jus dan seamma barggu bargá jaskes dilis gos mánná čohkká vuohkkasit,
de sáhttá son nákcet čađahit bargamuša. Váttisvuođadási ja máná resurssaid gaskkas lea
balánsa.
Dađistaga go mánná šaddá boarráseabbo ja ovdánahttá iežas gálggaid (šaddan ja
láddan) ja vásáhusaid, de sáhttá váddásit doaimmaid nákcet hálddašit. Dat mearkkaša
ahte mánná maid geavaheimmet ovdamearkan dás ovdalis, sáhttá máhttit čuohppat
iešguđetlágan minstariid, iešguđetlágan materiálain ja nagodit dan bargat iešguđetlágan
dilálašvuođain.
Eará ovdamearka sáhttá leat mánná gii galgá sihkkelastit golmmajuvllat sihkkeliin.
Eadni muitala ahte mánná ii máhte sihkkelastit. Dat čohkká dušše sihkkela alde ja
geassá iežas ovddosguvlui julggiiguin. Go dárkileappot dien iská, de fuobmá ahte die lea
áidna vuohki mo mánná sáhttá bargat, danin go su juolggit eai ole pedálaide, ja danin
ii sáhte sihkkelastit. Dan váttisvuođa čoavdá dan láhkái ahte heiveha sihkkela nu ahte
pedálat bohtet lagabui čohkkánstealli. De olaha mánná duolbmat pedálaid. Ja de mánná
sihkkelastá stuora mojiin ja buriin nákcendovdduin. Dien ovdamearkkas heivehuvvui
doaibma máná fysalaš gáržžádusaide (eai lean doarvái guhkes juolggit). Mánná sáhtii
válljet ođđa lihkadančovdosa, ja nu oinnii ahte son nákcii dan barggu čađahit.
11