You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Nuachtiris Mhíosúil Phobal <strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong><br />
SAOL<br />
Feabhra 2010 Imleabhar 23 Uimhir 02<br />
L18 • Bás Laoch<br />
Dornálaíochta<br />
- Mick Leahy<br />
‘An Ceangal idir an Coimheasta Órga agus Ceol’ a bhain<br />
Duais Fhoras <strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong> i gComórtas BT Eolaí Óg 2010<br />
Ógeolaithe<br />
an Fhorais<br />
Agus iad ag éisteacht le mór ‘hits’<br />
an cheoil agus <strong>na</strong> hamhrá<strong>na</strong>íochta<br />
le 50 bliain anuas tháinig Laura de<br />
Nuinseann, Aoife Ní Bhuachalla agus Niamh<br />
Ní Arrachtáin ó Choláiste Íosagáin, Stigh<br />
Lorgain ar an tuairim go mbaintear sméar<br />
mullaigh órga <strong>na</strong> sástachta as <strong>na</strong> hamhráin<br />
thart faoi dhá thrian den am éisteachta a<br />
bheith tugtha do phíosa ceoil nó d’amhrán.<br />
Bhí níos mó iontrálaithe i n<strong>Gaeilge</strong> ná<br />
ariamh páirteach sa chomórtas i mblia<strong>na</strong>.<br />
Rinneamar iarracht teacht ar sheastáin <strong>na</strong><br />
n-iontrálaithe seo uilig agus d’éirigh linn<br />
buaileadh le go leor de bhuachaillí agus de<br />
chailiní seo <strong>na</strong> heolaíochta. Is léir go gcuirtear<br />
béim speisialta ar an eolaíocht i gcoláistí ar<br />
nós Coláiste Íosagáin <strong>na</strong> hardchathrach<br />
agus Coláiste Ailigh, Leitir Cea<strong>na</strong>inn agus<br />
bhí rian <strong>na</strong> speisialtachta seo le sonrú mar<br />
gur bhain daltaí ón dá choláiste sin idir<br />
duaisean<strong>na</strong> agus aitheantais speisialta.<br />
Mol an t-ógeolaí agus bainfidh sé nó sí!<br />
Tá grianghraif agus tuairiscí ar shaothar<br />
ógeolaithe <strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong> ar leatha<strong>na</strong>igh 10 -12<br />
BRONNTA: Sa ghrianghraf tá Seán Ó Coinne, Clár Bhainisteoir Oideachais Fhoras <strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong>, ag bron<strong>na</strong>dh <strong>na</strong> duaise ar eolaithe Choláiste<br />
Íosagáin, Laura, Aoife agus Niamh.<br />
L20 • Ag subhóróil ar<br />
mhaithe le Lea<strong>na</strong>í<br />
AG CEILIÚRADH NA TEANGA GAEILGE! Elaine Robinson, Cean<strong>na</strong>ire Forbartha Ard-Táirge<br />
<strong>Meteor</strong>, Síle Seoige, Guth Ghlórphost <strong>Gaeilge</strong> <strong>Meteor</strong>, agus Eamonn Ó hArgáin, Stiúrthóir<br />
Seirbhísí Forbartha Fhoras <strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong> le linn sheoladh <strong>na</strong> seirbhíse nua glórphoist as <strong>Gaeilge</strong>.<br />
Seirbhís glórphoist<br />
<strong>Meteor</strong> <strong>seolta</strong><br />
An mhí seo caite sheol <strong>Meteor</strong>, an t-oibreoir líonra fón póca<br />
Éirean<strong>na</strong>ch seirbhís nua glórphoist as <strong>Gaeilge</strong>, an chéad cheann<br />
ar an margadh. Ar<strong>na</strong> sheoladh le <strong>Gaeilge</strong>oir Síle Seoige, ligeann an<br />
tseirbhís teachtaireachta nua do chustaiméirí <strong>Meteor</strong> an ‘cúpla focal’<br />
a úsáid gach lá.<br />
Ag eascairt ón rath a bhí ar an leagan<br />
<strong>Gaeilge</strong> dá suíomh Gréasáin,<br />
<strong>Meteor</strong>.ie, tá freagra tugtha ag<br />
<strong>Meteor</strong> ar riachta<strong>na</strong>is a gcustaiméirí agus<br />
tá áthas ar an líonra fón póca Éirean<strong>na</strong>ch<br />
an chéad seirbhís glórphoist <strong>Gaeilge</strong> dá<br />
leithéid a chur ar bun. Tá súil ag <strong>Meteor</strong><br />
tógáil ar an tionsc<strong>na</strong>mh seo le linn <strong>na</strong><br />
blia<strong>na</strong> 2010 agus tá áthas orthu tacaíocht<br />
a fháil ó Fhoras <strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong>, an t-eagras atá<br />
freagrach as an n<strong>Gaeilge</strong> a chur chun cinn<br />
ar fud <strong>na</strong> hÉireann.<br />
Chuir Clárbhainisteoir Pobail agus Gnó<br />
Fhoras <strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong>, an Dr Gearóid Trimble,<br />
fáilte ar leith roimh an tseirbhís nua<br />
agus dúirt, “Traoslaím le <strong>Meteor</strong> as an<br />
gceannródaíocht i soláthar <strong>na</strong> seirbhíse<br />
glórphoist <strong>Gaeilge</strong> agus, le suirbhé le<br />
déa<strong>na</strong>í a léiríonn go dtacaíonn 93%1<br />
de thomhaltóirí ionchasacha in Éirinn le<br />
forbairt agus úsáid <strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong>, rud nua<br />
agus praiticiúil a bheidh i seirbhís glórphoist<br />
<strong>Gaeilge</strong> <strong>Meteor</strong> d’úsáideoirí fóin uilig, i<br />
measc <strong>na</strong> n<strong>Gaeilge</strong>oirí uilig, idir chainteoirí<br />
líofa agus bhunchainteoirí araon.”<br />
Chun teacht ar an tseirbhís glórphoist<br />
<strong>Gaeilge</strong>, ní gá do chustaiméirí <strong>Meteor</strong> ach<br />
glaoch ar 171, agus ansin ón roghchlár<br />
rogha 4 (roghan<strong>na</strong> do bhosca poist) a<br />
dhéa<strong>na</strong>mh, agus ansin rogha 9 chun<br />
teanga an bhosca poist a roghnú.<br />
“Táimid bródúil as a bheith chun tosaigh<br />
agus seirbhís glórphoist as <strong>Gaeilge</strong> a<br />
thabhairt isteach atá ar fáil go heisiach do<br />
chustaiméirí <strong>Meteor</strong>.<br />
ar lean lch 2<br />
Ceann de <strong>na</strong> heagrais Thuaidh-Theas a d’eascair as Comhaontú Aoine an Chéasta é <strong>Foras</strong> <strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong>
2<br />
SAOL 2 Feabhra 2010<br />
Seirbhís<br />
glórphoist<br />
meteor <strong>seolta</strong><br />
ó lcl 1<br />
Tugann an tseirbhís seo an deis<br />
d’úsáideoirí <strong>Meteor</strong> uilig <strong>na</strong>scadh<br />
le<strong>na</strong> nGaelachas arís, agus bealach<br />
nua le<strong>na</strong> gcúpla focal a úsáid<br />
gach lá.” a deir Elaine Robinson,<br />
Cean<strong>na</strong>ire Forbartha Ard-Táirge<br />
<strong>Meteor</strong>.<br />
Tá áthas ar láithreoir teilifíse agus<br />
ambasadóir ar son <strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong>, Síle<br />
Seoige, a bheith páirteach i seoladh <strong>na</strong><br />
seirbhíse glórphoist <strong>Gaeilge</strong> <strong>Meteor</strong><br />
agus gur úsáideadh a guth féin,<br />
blas aitheanta Cho<strong>na</strong>mara, dos <strong>na</strong><br />
teachtaireachtaí taifeadta as <strong>Gaeilge</strong>!<br />
Ag labhairt di ag an seoladh, dúirt<br />
Síle: “Bíonn áthas ó chroí orm i<br />
gcó<strong>na</strong>í nuair a bhíonn deis agam<br />
mo chuid <strong>Gaeilge</strong> a úsáid agus<br />
molaim <strong>Meteor</strong> as dul ar tosach leis<br />
an smaoineamh iontach seo. Ní do<br />
Ghaeilgeoirí amháin an tseirbhís ach<br />
an oiread – tá neart daoine amuigh<br />
ansin ar mhian leo a nGaelachas<br />
a mharcáil agus beagáinín craic a<br />
bheith acu leis an teanga agus anois<br />
is féidir leo, a bhuíochas le seirbhís<br />
nuálaíoch <strong>Meteor</strong>.”<br />
Tá rath tagtha ar an n<strong>Gaeilge</strong> le<br />
blianta beaga anuas agus í san<br />
fhaisean as an nua, a bhuíochas le<br />
leithéidí an fhuirseora Des Bishop<br />
agus cláir as <strong>Gaeilge</strong> ar nós Paisean<br />
Faisean agus Seacht.<br />
Na buaicphointí<br />
Rith 2010<br />
Tús leis an bhféile ar 9 Márta 2010<br />
i mBéal Feirste le ceol, craic agus<br />
spraoi! Searma<strong>na</strong>s críoch<strong>na</strong>ithe mar<br />
pháirt se pharáid Lá Fhéile Pádraig i<br />
nGaillimh ait in mbeidh teachtaireacht<br />
Uachtarán <strong>na</strong> hÉireann leite amach<br />
• Club Rith: 9 n-ócáid shóisialta<br />
oifigiúla in io<strong>na</strong>d faoi leith gach<br />
oíche<br />
• Pacáiste ábhair agus tacaíochta<br />
do scoilean<strong>na</strong> & ógchluban<strong>na</strong><br />
• Pacáiste saoire eagraithe i<br />
gcomhair le Rith 2010 & www.<br />
extremeirealand.ie<br />
• Comórtas Náisiúnta agus<br />
duaisean<strong>na</strong><br />
• Ciste Rith<br />
Siobhán Seoighe, Bainisteoir Imeachta<br />
Rith 2010<br />
RITH 2010<br />
TOSÓIDh Rith 2010 - féile agus ollrith ar<br />
son <strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong> - ar an 9 Márta i mBéal<br />
Feirste agus leanfaidh sé ar aghaidh go<br />
dtí Lá Fhéile Pádraig áit a gcríochnóidh<br />
sé i gcathair <strong>na</strong> Gaillimhe. Tá súil<br />
go mbeidh <strong>na</strong> mílte ag rith ar son <strong>na</strong><br />
<strong>Gaeilge</strong> áit a mbeidh bata sealaíochta á<br />
n-iompar acu i<strong>na</strong> mbeidh teachtaireacht<br />
ó Uachtarán <strong>na</strong> hÉireann istigh ann.<br />
Léifear amach an teachtaireacht seo ag<br />
deireadh an reatha ar Lá Fhéile Pádraig.<br />
Tá Rith 2010 maoinithe i<br />
eolas<br />
(01) 475-7401<br />
(087) 6687817<br />
eolas@rith.ie<br />
www.rith.ie<br />
bpáirt ag <strong>Foras</strong> <strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong>.<br />
“Táimid ar bís faoin imeacht úrnua seo,”<br />
a dúirt Siobhán Seoighe, Bainisteoir<br />
Imeachta, Rith 2010. “Tá sé feicthe<br />
againn mar a dhéa<strong>na</strong>nn Tír <strong>na</strong> mBascach<br />
ceiliúradh ar a gcuid teanga agus cultúr<br />
go feiceálach agus shocraíomar é a<br />
thriail anseo go hÉireann. Is ceiliúradh<br />
é seo i<strong>na</strong> mbeidh <strong>na</strong> mílte duine in ann a<br />
mbród a léiriú i leith <strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong>” a dúirt sí.<br />
Is féidir le grúpaí pobail, scoilean<strong>na</strong>,<br />
cluban<strong>na</strong>, nó daoine ao<strong>na</strong>ir páirt a<br />
ghlacadh i Rith 2010 ar iliomad bealaí<br />
– téigh chuig www.rith.ie. Rachaidh an<br />
t-airgead ar fad ó Rith 2010 go Ciste<br />
Rith, a chuirfidh maoiniú ar fáil amach<br />
anseo do thograí <strong>Gaeilge</strong> ar fud <strong>na</strong> tíre.<br />
Chomh maith leis an rith é féin, beidh neart<br />
imeachtaí ar siúl timpeall <strong>na</strong> tíre mar chuid<br />
de Sheachtain <strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong> a bheidh ag<br />
tarlú ag an am céan<strong>na</strong>. Mar sin, cean<strong>na</strong>igh<br />
ciliméadar, tacaigh leis an n<strong>Gaeilge</strong> agus<br />
tar amach le linn <strong>na</strong> coicíse – beidh neart<br />
craic, ceol agus, ar ndóigh, Rith i gceist.<br />
SeO ATÁ ROmPU!<br />
Seo lea<strong>na</strong>s an cúrsa os comhair <strong>na</strong><br />
ngaiscíoch de chuile aois, idir ta<strong>na</strong>í, ramhar,<br />
críon<strong>na</strong> agus óg a dhóthain, idir ard agus<br />
íseal, idir saibhir agus daibhir ag rith<br />
Lá 1, 9 Márta: Aontroim & Ard Mhaca .<br />
Club rith: An Chultúrlann, Béal Feirste<br />
Lá 2, 10 Márta: An Dún, An Lú agus Co.<br />
<strong>na</strong> Mí. Club rith: ráth Chairn, Co. <strong>na</strong> Mí<br />
Lá 3, 11 Márta: Baile Átha Cliath. Club<br />
rith: Áras Chrónáin, Cluain Dolcáin,<br />
Baile Átha Cliath<br />
Lá 4, 12 Márta: Cill Dara, Ceatharlach &<br />
Cill Chainnigh. Club rith: Cathair Chill<br />
Chainnigh<br />
Lá 5, 13 Márta: Port Láirge & Corcaigh.<br />
Club rith: Corcaigh.<br />
Lá 6, 14 Márta: Ciarraí & Luimneach.<br />
Club rith: Cathair Luimnigh<br />
Lá 7, 15 Márta: An Clár & Gaillimh<br />
oirthear. Club rith: oran Mór<br />
Lá 8, 16 Márta: Maigh eo & Gaillimh<br />
Iarthar. Club rith: ros muc<br />
Lá 9, 17 Márta: Gaillimh. Club rith:<br />
Cathair <strong>na</strong> Gaillimhe<br />
BÍ LEO! Ollie Cahill FAI, Anthony Moyles Cumann Llúthchleas Gael agus An Mhí, Bláth<strong>na</strong>id Ní Chofaigh, RTÉ agus Luke Fitzgerald IRFU agus<br />
Éire le linn spota traenála!<br />
Teastas eorpach<br />
<strong>na</strong> gaeilge<br />
Tá ceithre io<strong>na</strong>d scrúdaithe nua á<br />
oscailt i mblia<strong>na</strong> in Éirinn - Leitir<br />
Cea<strong>na</strong>inn, Luimneach, cathair<br />
Chorcaí agus Cill Chainnigh. Chomh<br />
maith leis sin, beidh scrúduithe ar siúl<br />
den chéad uair i Londain. Seo iad<br />
<strong>na</strong> socruithe do scrúduithe Theastas<br />
Eorpach <strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong> i 2010:<br />
Dátaí 2010<br />
Is é Scrúdú B2 an chéad scrúdú i 2010<br />
17 Aibreán 2010 Scrúdú B2<br />
24 Aibreán 2010 Scrúdú B1<br />
8 Bealtaine 2010 Scrúdú A2<br />
22 Bealtaine 2010 Scrúdú A1<br />
Io<strong>na</strong>id Scrúdaithe 2010<br />
In Éirinn / Thar lear<br />
• Má Nuad / Prág (A1)<br />
• Gaoth Dobhair / Londain<br />
(A1&A2)<br />
• Leitir Cea<strong>na</strong>inn (LYIT) / Páras<br />
(A1&A2)<br />
• An Spidéa / Nua<br />
Eabhrac(A1&A2)<br />
• Luimneach (UL)<br />
• Corcaigh (UCC)<br />
• Cill Chainnigh (Pobalscoil<br />
Osraí)<br />
• Caisleán an Bharraigh (GMIT)<br />
• 2010 Exami<strong>na</strong>tion Centres<br />
Spriocdháta 2010<br />
Is é an spriocdháta d’iarratais ag gach<br />
leibhéal ná an 19 Márta 2010.<br />
Gach eolas agus foirmeacha iarratais<br />
ar fáil ag: www.teg.ie<br />
00353 (1) 708 6417 / 7083737<br />
Fógra ealaíontóir<br />
le gaeilge<br />
Tá AN DOvINIA, comhlacht<br />
tairgíochta faisnéise sa Daingean,<br />
Co. Chiarraí ag lorg ealaíontóir<br />
le <strong>Gaeilge</strong> líofa, sármhaith ag<br />
tarracóireacht/péinteáil. Bheidís ag<br />
obair ar shraith ealaíne taitneamhach<br />
a rachadh amach ar TG4. Is féidir<br />
ríomhphost (ASAP) le Cv a sheoladh<br />
chuig doviniateo@gmail.com<br />
Eolas ó Brenda Ní Shúilleabháin ag<br />
brendanish@mac.com nó Áine Ní<br />
Chíobháin ag +353 (0)86 1096518,<br />
ainenichiobhain@gmail.com<br />
Crosfhocal 126,<br />
Buaiteoirí agus freagraí<br />
BuAITeoIrí: Mairéad Wheatley,3<br />
Bailtíní an Chaisleáin, Deilginis,<br />
Co. Bhaile átha Cliath. Gearóid Ó<br />
Mocháin, Tír an Fhia, Leitir Móir,Co.<br />
<strong>na</strong> Gaillimhe Buaiteoirí Scoile:<br />
Fió<strong>na</strong> Ní Chléirigh,Gaelscoil Thaobh<br />
<strong>na</strong> Coille,An Chéim,Baile átha Cliath<br />
18.Lughaidh Ó Mathú<strong>na</strong>,Coláiste<br />
Aibhistín, Dúngarbhán,Co. Phort<br />
Láirge. FreAGrAí : Tras<strong>na</strong> - 1.<br />
gátar 3. dallóg 6. carbhat 8. aigéan<br />
9. spraoi 11. teastas 14. gabhar 15.<br />
pobal Anuas - 1. glic 2. rith 3. dalta<br />
4. léargas 5. galún 7. bratach 9.<br />
seang 10. ithir 12. ailp 13. seol
Fógraíodh torthaí an chomórtais<br />
ar chlár Sheán Bán Breath<strong>na</strong>ch<br />
ar Raidió <strong>na</strong> Gaeltachta ag 2.00<br />
i.n, 29 Eanáir 2010. Bhuaigh<br />
An Droichead €50,000 agus trófaí. ‘Sí<br />
Roinn Pobail, Tuaithe agus Gaeltachta<br />
príomh-urra <strong>na</strong> duaise náisiúnta agus<br />
<strong>Foras</strong> <strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong> urra an trófaí. Bhuaigh<br />
an Droichead an duais mar aitheantas<br />
náisiúnta ar ar bhain an coiste amach ag<br />
cur <strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong> chun cinn le linn 2009.<br />
Is é Comharchumann Forbartha Chois<br />
Fharraige, Co <strong>na</strong> Gaillimhe, a bhuaigh an<br />
dara háit agus duais de €12,500. Bhuaigh<br />
An Clár as <strong>Gaeilge</strong> an tríú háit agus duais<br />
de €7,500.<br />
Ag moladh obair An Droichead, dúirt<br />
bainisteoir Ghlór <strong>na</strong> nGael, Nóra Welby:<br />
“Tá an duais seo tuillte go maith ag an<br />
Droichead as a bhfuil déanta ar son <strong>na</strong><br />
<strong>Gaeilge</strong> in Oirthear Chathair Bhéal Feirste<br />
le blianta anuas.” “Chuaigh an leibhéal<br />
pleanála do thodhchaí <strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong> sa<br />
cheantar seo i bhfeidhm ar <strong>na</strong> moltóirí<br />
neamhspleácha agus tá an-dóchas ann<br />
go mbainfí <strong>na</strong> plea<strong>na</strong>n<strong>na</strong> sin amach agus<br />
go gcruthófar postan<strong>na</strong> agus seirbhísí trí<br />
Ghaeilge sa cheantar. “Tá liosta leathan<br />
d’imeachtaí agus deisean<strong>na</strong> labhartha ar<br />
siúl ag an Droichead agus is áis phobail<br />
cheart io<strong>na</strong>d an Droichid féin.<br />
“Gabhaim comhghairdeas leis an<br />
Droichead agus céad áit i gcomórtas<br />
Comórtas ghlór <strong>na</strong> ngael 2009 - Torthaí agus gradam Tuillte<br />
Ghlór <strong>na</strong> nGael á bhuachan acu in éadan<br />
iomaíocht ghéar. ‘Seo an duais ag filleadh<br />
ar Bhéal Feirste i ndiaidh camchuairt<br />
ceithre blia<strong>na</strong> timpeall <strong>na</strong> tíre.”<br />
“Is aitheantas an duais seo ní amháin<br />
d’obair <strong>na</strong> mbuaiteoirí ach do choistí agus<br />
grúpaí deo<strong>na</strong>cha ar fud <strong>na</strong> tíre atá ag cur<br />
<strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong> chun cinn i rith <strong>na</strong> blia<strong>na</strong>.<br />
“I measc <strong>na</strong> mbuaiteoirí eile sa chathair<br />
agus sa cheantar máguaird tá:<br />
Cumann Leath Chathail, Dún Pádraig a<br />
bhuaigh Leibhéal 3 san Iar-Ghaeltacht<br />
agus duais de €5,000 céad áit Leibhéal<br />
2, agus duais Iontaobhas ULTACh as<br />
obair trasteorann, ag dul go Pobal an<br />
Chaistil, Co. Aontroma, as ucht a gcuid<br />
oibre i measc an phobail Duais aitheantas<br />
don chumann Ghlór <strong>na</strong> Mó<strong>na</strong>, as ucht a<br />
fheachtas Gabh Gaelach (luach €1,000);<br />
Duais céad áit Leibhéal 1 don Chumann<br />
Gaelach, Croimhghlinne. Lann Abhaigh,<br />
€2,000; Dara háit Leibhéal 1, Cumann<br />
Gaelach Ard Mhic Nasca ar luach €1,000.<br />
Trófaí <strong>na</strong> gComhlachtaí ag dul go dtí an<br />
West Belfast Taxi Association as ucht<br />
<strong>na</strong> gcomharthaí dátheangacha, agus<br />
<strong>na</strong> mbealaí dátheangacha atá le feiceáil<br />
go soiléir ar gach a bhaineann leis an<br />
gcumann le bliain anuas.<br />
San iomlán d’fhógair Glór <strong>na</strong> nGael<br />
duaisean<strong>na</strong> de luach €150,000 beo ar<br />
Raidió <strong>na</strong> Gaeltachta.<br />
Tá tuilleadh eolais faoi dhuaisean<strong>na</strong> Ghlór <strong>na</strong><br />
nGael ar fáil ó Ghlór <strong>na</strong> nGael ag 046/9430974.<br />
SAOL Feabhra 20103 3<br />
GLÓR BISIÚIL AN DROICHID<br />
Is é An Droichead, Béal Feirste a bhuaigh an chéad áit i<br />
gcomórtas Ghlór <strong>na</strong> nGael 2009.<br />
gradam do Phádraig<br />
Is é Pádraig Ó Ceithear<strong>na</strong>igh atá<br />
ainmnithe do Ghradam Ghlór <strong>na</strong><br />
nGael 2009.<br />
As Béal átha <strong>na</strong> Slua, Contae <strong>na</strong> Gaillimhe<br />
do Phádraig Ó Ceithear<strong>na</strong>igh BA., DIO,<br />
MA.. D’fhreastal sé ar Ollscoil <strong>na</strong> hÉireann,<br />
Má Nuad áit ar bhain sé BA amach sa<br />
Ghaeilge agus sa Stair. Cháiligh sé mar<br />
mhúinteoir bunscoile i gColáiste Phádraig,<br />
Droim Conrach. Bhain sé Ard-Dioplóma<br />
san Oideachas amach ag Ollscoil <strong>na</strong><br />
hÉireann, Gaillimh agus MA sa Chleachtas<br />
Dátheangach ag Ollscoil Chathair Bhaile<br />
átha Cliath. Ag moladh obair Phádraig,<br />
dúirt bainisteoir Ghlór <strong>na</strong> nGael, Nóra<br />
Welby: “Tá an gradam seo tuillte go<br />
maith ag Pádraig as a bhfuil déanta ar<br />
son <strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong> le blianta anuas, ó bhunú<br />
gaelscoil, go páirt lár<strong>na</strong>ch i bhfeacht i gcóir<br />
Acht Teanga.. Is mór an liosta buan<strong>na</strong><br />
atá ag Pádraig agus tá sé aitheanta mar<br />
ghníomhaí teanga den scoth ar fud <strong>na</strong> tíre.<br />
Roimh dó post a ghlacadh i gComhdháil<br />
Náisiúnta <strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong> chaith sé tréimhsí mar<br />
Phríomhoide bunscoile, mar Bhainisteoir<br />
Stiúrtha agus mar Chathaoirleach<br />
Feidhmitheach ar Choláiste <strong>na</strong> bhFiann<br />
Teo, mar Bhainisteoir ar Ghlór <strong>na</strong> nGael<br />
agus sular fhill sé ar a phost mar Leas-<br />
Stiúrthóir i 2007 chaith sé seal mar Stiúrthóir<br />
Gníomhach ar an gComhdháil. Bhí baint<br />
aige le bunú Gaelscoil Uí Cheithearanigh<br />
i mBéal átha <strong>na</strong> Slua.<br />
Bhí sé i<strong>na</strong> Leas-Stiúrthóir ar Chomhdháil<br />
Náisiúnta <strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong> go dtí gur éirí sé as<br />
an bpost sin Meán Fómhair 2009. Bhí sé<br />
ag plé le Pleanáil Stádais <strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong> san<br />
eagraíocht, go háirithe cúrsaí reachtaíochta<br />
idir cheapadh agus fheidhm. I<strong>na</strong> theannta<br />
sin bhí cúrsaí riaracháin agus airgeadais<br />
<strong>na</strong> Comhdhála faoi<strong>na</strong> stiúir freisin. Is é<br />
Pádraig an Rú<strong>na</strong>í ar Bhord <strong>na</strong> Comhdhála<br />
chomh maith. Bhronn Ollscoil <strong>na</strong> hÉireann<br />
Gaillimh Gradam hewlett Packard air an<br />
bhliain seo caite 2009.<br />
FEIRSTIGH AR AN AER: Ceathrar dóibh siúd a bhaineann go dlúth leis An Droichead agus saol <strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong> i mBéal Feirste le linn chraoladh<br />
thorthaí Ghlór <strong>na</strong> nGael in An Droichead - Jim McAuley, Oifig Imeachtaí An Droichid, Fionnuala Nic Coitir, Príomhoide Ghaelscoil An Droichid,<br />
Caitrío<strong>na</strong> Nic Sheáin, Leasphríomhoide Ghaelscoil An Droichid, agus Paul Deeds, Bainisteoir An Droichid. SBB a bhí sa suíochán te teolaí is dúil dó.<br />
Raj arais<br />
Torthaí ghlór <strong>na</strong> ngael 2009- lch 7<br />
Chuir raj Khan 2000cm faoi<strong>na</strong> chosa agus é ag rothaíocht<br />
thart faoin tír ón 16 Samhain go dtí an 10 Nollaig.<br />
Teachtaireacht shimplí ag raj do mhuintir <strong>na</strong> hÉireann<br />
“Glac seilbh ar an Ghaeilge agus labhraígí í.” Ó tháinig<br />
sé go hÉirinn ó Bhanglaidéis tá sé ‘uchtaithe’ ag muintir<br />
<strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong>. réitíonn a phearsantacht ghléigeal linn<br />
go mór agus ná bí ag caint faoi dhóchas. ‘Dóchas Linn<br />
raj’ d’fhéadfaí a rá agus gan masla a r bith tugtha dár<br />
mór<strong>na</strong>omh náisiúnta.<br />
Bhuail sé isteach chuig coláistí tríú leibhéil i ngach Cúige <strong>na</strong> hÉireann,<br />
chuig gaelscoilean<strong>na</strong>, an Gaeláras i nDoire, an Chultúrlann i mBéal<br />
Feirste agus Coláiste <strong>na</strong> Tríonóide i mBaile átha Cliath le linn an turais.<br />
Cuireadh <strong>na</strong> múrtha fáilte roimhe i ngach io<strong>na</strong>d díobh ach caithfear an<br />
chraobh a thabhairt don cheiliúradh a rinneadh ar a éacht i gColáiste<br />
Naomh Mhuire, Béal Feirste. Seo eagraithe ag Ú<strong>na</strong> Kelly de chuid<br />
Aontas <strong>na</strong> Mac Léinn sa choláiste.<br />
“Caithfear Cultúrlann Ghaeilge agus Gaeltacht Uirbeach a bhunú i<br />
mBaile átha Cliath agus an Ghaeilge a shaothrú níos mó i gcúrsaí gnó<br />
agus margaíochta in Éirinn” a deir sé. Thóg se an t-éacht troitheá<strong>na</strong>ch<br />
air féin chun a mheas ar lucht saothraithe <strong>na</strong> teanga i gcoitinne a léiriú.<br />
Ní aon dóithin sa diallait é Raj agus tá se ag súil le foireann rothaíochta,<br />
Force <strong>Gaeilge</strong>, a bhunú agus a bheith réidh do Rás FBD <strong>na</strong> hÉireann<br />
sa bhliain 2011.<br />
Fuair sé tacaíocht ó Fhoras <strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong>, Aontas <strong>na</strong> Mac Léinn in Éirinn<br />
agus Cycleways, 185 Sráid Pharnell i mBaile átha Cliath don turas seo<br />
a rinn sé. Phil Cassidy, laoch rothaíochta, duine de stiúrthóirí an tsiopa<br />
bhreá seo i<strong>na</strong> bhfuil gach a bhaineann le rothair le fáil. Buail isteach<br />
chucu aon lá de sheacht lá <strong>na</strong> seachtaine. Fón: 01 8734748.<br />
Ar a sháimhín só atá Raj anseo lasmuigh de cheannáras Fhoras <strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong>.
4<br />
SAOL 4 Feabhra 2010<br />
colm ó tór<strong>na</strong> ag labhairt le Pádraig mac don<strong>na</strong>cha, rath cairn <strong>na</strong> mí<br />
Is minic go ndeirimid, agus seo le dealramh, gurb é an fás iontach<br />
i líon <strong>na</strong> ngaelscoilean<strong>na</strong> ar an dá leibhéal is mo cúis misnigh<br />
dúinn, lucht saothraithe <strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong>. Silim gurb é buanú agus<br />
forbairt Ghaeltacht ráth Chairn i gContae <strong>na</strong> Mí an chúis is mó<br />
mórtais agus misnigh dúinn i dtéarmaí fáis agus forbairt phobail<br />
Gaeltachta. I<strong>na</strong> theannta sin is é buan dúchas a theanga féin a<br />
shaothraíodar ó thús chun iad féin a chur in iúl mar phobal ar leith.<br />
Scata beag de 40 teaghlach ó Ghaeltacht Cho<strong>na</strong>mara a<br />
chéadtháinig chun có<strong>na</strong>ithe i gContae <strong>na</strong> Mí ba thús leis an<br />
scéal éachtach seo sa bhliain 1935. “Ba dhaoine misniúla iad<br />
uilig a tháinig aniar agus seo ar mhaithe le<strong>na</strong> lea<strong>na</strong>í” a deir Pádraig<br />
Mac Donncha agus is tábhachtach an rud é go gcuimhneofar air seo<br />
dar leis. Malartaíodar saol, saoithiúlacht, tithe agus sealbhaíocht cois<br />
fharraige clochach gur chuireadar fúthu ar thailte beaga 20 acra an<br />
teaghlaigh. Mar mhalairt air seo tugadh tithe dóibh agus bhí bunscoil<br />
rompu dá lea<strong>na</strong>í. Seán agus Íde Ó Coistealbha a bhí mar oidí agus<br />
iad beirt tugtha i<strong>na</strong> n-iomlán don Ghaeilge. B’shin uile. Sa lá inniu<br />
tá 170 éigin dalta sa bhunscoil agus thart faoi deichniúr múinteoirí á<br />
n-oileadh. Freastalaíonn 150 dalta ar Choláiste Pobail Ráth Chairn le<br />
foireann de chúigear déag múinteoirí á dteagasc. I gcroílár Ráth Chairn<br />
atá an mheánscoil i dteannta séipéal gleoite, halla, club agus io<strong>na</strong>d<br />
pobail breá fairsing, scéim tithíochta rathúil, páirc peile, seomraí feistis<br />
agus oifig chomharchumann bríomhar a fheidhmíonn chun leasa an<br />
phobail. Thar gach ní tá an teanga beo beathach agus í á labhairt ag<br />
an 5ú glúin gur oidhrí iad ar fhís a saothraíodh, ní gan dua, le suas le<br />
50 blia<strong>na</strong> anuas. Is í an teanga uirlis a meanma agus a ndóchais agus<br />
a raison d’etre.<br />
I mblia<strong>na</strong> d’éirigh Pádraig Mac Donncha as <strong>na</strong> cúramaí ba throime<br />
a bhain le<strong>na</strong> chuid oibre i gComharchumann Ráth Chairn tar éis dó<br />
30 bliain a chaitheamh mar bhainisteoir air suas go dtí an bhliain seo<br />
caite. Ar go leor dóighean<strong>na</strong> is scéal Ráth Chairn scéal a bheatha féin.<br />
Rugadh agus tógadh i Ráth Chairn é, duine de dheichniúr clainne<br />
a saolaíodh dá thuismitheoirí, Coil Nea<strong>na</strong> Pháidin agus áine Mac<br />
Donncha. De bhu<strong>na</strong>dh Thír an Fhia ab ea Cóil agus ba de dhúchas<br />
oileáin, Inis Treabhair, í áine.<br />
Ar scoil do Phádraig ba í an mhata a thaitin leis seachas <strong>na</strong> leabhair.<br />
Bhí fhios ag an múinteoir Ó Coistealbha go raibh buan<strong>na</strong> aige agus ar<br />
bhealach saghas diúltach spreag sé Pádraig. Thuig an Coistealbhach<br />
go raibh gach seans go mbeadh ar a dhalta aghaidh a thabhairt ar<br />
ball ar Bhoston nó Sasa<strong>na</strong> agus ghoill seo air. Dhiúltaigh Pádraig go<br />
fiú agus é i<strong>na</strong> ghasúr don dearcadh seo agus is dóigh liom gur seo a<br />
sheol ar bhóthar raidiciúil go maith é. Bhí daingnithe i<strong>na</strong> intinn agus i<strong>na</strong><br />
a<strong>na</strong>m go bhfanfadh sé i measc a mhuintire féin. Cuireadh le<strong>na</strong> mheas<br />
ar chultúr <strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong> ag an iliomad turasan<strong>na</strong> agus freastail feisean<strong>na</strong><br />
agus imeachtaí scoile a d’eagraíodh an múinteoir Íde Ui Choistealbha.<br />
“Bhí sí go hiontach. Thógadh sí muid isteach le bheith páirteach i<br />
gClaisceadal an Raidió Sheáin Óig Uí Thuama ar Raidió Éireann.”<br />
D’fhreastail sé ar Cheardscoil átha Buí seal gur shocraigh go<br />
dtraenáladh sé i ngairm bhainistíochta óstáin. Nuair a cháiligh sé chaith<br />
tamall de bhlianta ag obair in óstáin i mBaile átha Cliath, i gCill Dara, i<br />
gCill áire, i nGaillimh agus i gCill Dheagláin. Is le linn <strong>na</strong> tréimhse seo<br />
gur thos<strong>na</strong>igh sé ag freastal ar chruinnithe agus imeachtaí a bhain le<br />
cur chun cinn <strong>na</strong> teanga. Chuir se suim s<strong>na</strong> feachtais chun gaelscoil<br />
a bhunú i mBaile Mun<strong>na</strong>, san fheachtas ar mhaithe le Scoil Dhún<br />
Chaoin agus bhí bainteach le Misneach agus Cearta Sibhialtachta <strong>na</strong><br />
Gaeltachta. Fuair sé tacaíocht ar ball ó leithéidí Dó<strong>na</strong>l Ó Móráin Ghael<br />
Linn, Maolscheachlann Ó Caollaí agus Seán Mac Mathú<strong>na</strong> Chonradh<br />
<strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong>, Domh<strong>na</strong>ll Ó Lúbhlaí, Caitlín Maude, Cathal Ó Luain agus<br />
an Capt. Sean ó Du<strong>na</strong>gáin i gComhdháil Náisiúnta <strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong> nuair<br />
a thos<strong>na</strong>igh sé ag saothrú ar mhaithe le Ráth Chairn féin. Tuigeadh<br />
dó le linn <strong>na</strong> mblianta ‘éisteachta’ roimhe sin go raibh pobal sa bhaile,<br />
a theanga féin beo i<strong>na</strong> measc ach laincisí móra sóisialta agus pobail<br />
ortha. Ba iad <strong>na</strong> chéad chéimean<strong>na</strong> ba ghá chun an staid seo a athrú<br />
go mbainfí stádas Gaeltachta amach agus go gcuirfí leis an 22 acra a<br />
bhí fós á oibriú ag <strong>na</strong> feirmeoirí. Chuige sin bu<strong>na</strong>íodh Craobh Cearta<br />
Sibhialta Ráth Chairn sa bhliain 1968.<br />
I measc a gcomhleacaithe sa phobal féin agus iad uile ar shlí <strong>na</strong> fírinne<br />
anois bhí Seosamh Ó Méalóid, Seán Ó Cofaigh, Colm Ó Conghaile,<br />
Marcus Ó Cuirreáin, Tomas Mac an Rí, Pádraic Ó Máirtín, Jimmie Ó<br />
Méalóid agus a dheartháir féin, Mícheál Mac Donncha.<br />
Chinn Pádraig ar cuireadh a thabhairt do Mháirtín Ó Cadhain teacht<br />
chun labhairt ag cruinniú poiblí i Ráth Chairn féin faoin ghá go mbainfí<br />
amach an t-aitheantas Gaeltachta a bhí de dhíth chomh géar sin orthu.<br />
“ Bhíos scáthmhar roimhe ag an am mar <strong>na</strong>ch raibh aithne cheart agam<br />
air.” Bhí fhios aige go mba ghráin leis an Chadh<strong>na</strong>ch cúiseoirí a bhíodh<br />
ag tochras ar a gceirtlíní féin. Ach thuig Máirtín dáiríreacht mhuintir Ráth<br />
Chairn agus thoiligh teacht chucu. Ní raibh cead isteach don scoil féin<br />
tugtha ag an mbainisteoir, sagart paróiste an cheantair.<br />
Tráthnó<strong>na</strong> grianmhar sa bhliain 1965 thug Máirtín Ó Cadhain óráid<br />
uaidh a mhair thart faoi uair a chloig go leith os comhair <strong>na</strong> bunscoile.<br />
Thug le fios don phobal cérbh iad, cérbh as dóibh agus saghas an<br />
dúchas ba dhúil dá leithéidne. Ach chomhairligh sé chomh maith dóibh.<br />
“Na daoine a bhain an fheamainn i Ros a’Mhil ní hiad <strong>na</strong> daoine céan<strong>na</strong><br />
a thóg abhaile í.” Ba riachta<strong>na</strong>s go seasfaidís ar a mbon<strong>na</strong>ibh féin ó<br />
thús deireadh.<br />
“Is e an trua <strong>na</strong>ch bhfuil óráid sin an Chadh<strong>na</strong>igh ar théip againn.”<br />
Thoiligh Breandan Ó hEithir, a d’fhreastail ar an ócáid, bheith i<strong>na</strong><br />
Oifigeach Caidreamh Poiblí don fheachtas ar mhaithe le<strong>na</strong> n-éilimh a<br />
bhaint amach. Tuigtear do Phádraig go mba thionchar <strong>na</strong> hóráide sin<br />
agus an phoiblíocht a lean a bhain an t-aitheantas Gaeltachta amach sa<br />
bhliain 1967. Anois bhí an bealach isteach chun plé le dealramh agus<br />
go hoifigiúil a dhéa<strong>na</strong>mh le rannóga Stáit agus le Coimisiún <strong>na</strong> Talún.<br />
Ba mhórthoradh air seo gur cuireadh 22 acra breise le ceithre cinn<br />
déag des <strong>na</strong> feirmeacha beaga tré eastáit a bhí faoi chúram Choimisiún<br />
<strong>na</strong> Talún a roinnt eatarthu. Bhí cíos le híoc thar thréimhse go mbainfí<br />
úinéireacht amach ar <strong>na</strong> tailte breise seo.<br />
Eachtra ann féin an feachtas chun seo a bhaint amach.<br />
Ghlac Pádraig agus Mairéad, a bhean chéile nuaphósta, tar éis filleadh<br />
dóibh ó Mhí <strong>na</strong> Meala, seilbh ar theach folamh i Ráth Chairn . Seo mar<br />
agóid. Mhúscail seo cur i gcoinne oifigiúil an Choimisiúin gan dabht<br />
agus lean seo go raibh bagairt chúirte ar an leannán óg. Cuireadh le<br />
faid an scéil – agus le líon <strong>na</strong> poiblíochta - le comhairle ó Con Lehane,<br />
dlíodóir <strong>na</strong> beirte. Dhiúltaigh sé ar dtús don gairm cúirte toisc í a<br />
bheith i mBéarla amháin. Ansan dhiúltaigh sé don leagan <strong>Gaeilge</strong> dlí<br />
a cuireadh ar fáil toisc go mba aistriúchán glan ón Bhéarla í agus gan<br />
a bheith i bpríomhtheanga <strong>na</strong> hÉireann dáiríre. Chuir seo go mór leis<br />
an bpoiblíocht, idir áitiúil agus náisiúnta, faoin chás. Ag an am seo bhí<br />
Pádraig ag obair san Ashbourne house hotel i gCill Dheagláin agus<br />
Mairéad, Ciarraíoch Gaeltachta, ag gardáil an tí. Bhí de chúram ar<br />
Phádraig fáiltiú roimh aíon<strong>na</strong> agus cuairteoirí. Landáil an cuairteoir<br />
áirithe seo lá amháin agus chaith Pádraig mar ba dhúil go cuirtéiseach<br />
leis. Mhol sé seo Pádraig agus luaigh leis go raibh post breá aige.<br />
Nárbh é an diabhal truaigh é, a dúirt sé ar ball beag, dá gcailleadh sé<br />
an post breá seo de bharr <strong>na</strong> raice a bhí tionsc<strong>na</strong>ithe aige féin agus<br />
Mairéad i Ráth Chairn . Oifigeach de chuid Choimisiún <strong>na</strong> Talún ab ea<br />
an ‘cuairteoir’ céan<strong>na</strong> seo a cuireadh chun an óstán chun clabhsúr a<br />
chinntiú don ‘suí agus maireachtáil isteach.’ Fear séimh é Pádraig agus<br />
is ceann dá mbuan<strong>na</strong> an tséimhe chéan<strong>na</strong>. D’fhreagair go béasach<br />
agus dúirt go mbeadh air imeacht ar imirce gach seans agus post a<br />
fháil i Sasa<strong>na</strong> mar a rinne agus mar ba ghá dá mhuintir riamh agus<br />
mar ba ghá fós ag go leor de mhuintir <strong>na</strong> nGaeltachtaí i ré seo Rialtas<br />
dúchasach neamhspleách <strong>na</strong> hÉireann. Déarfainn gur bhain seo siar<br />
ar a chúisitheoir. Cad mar sin a bheadh de dhíth go bhfágadh Pádraig<br />
agus Mairéad an teach seo a d’iarr sé! Dá mbronnfaí an réimse de<br />
thalamh thart faoi 18 acra talaimh i gceartlár Ráth Chairn agus a bhí<br />
i seilbh an Choimisiúin ar Chomharchumann Ráth Chairn mar áis<br />
forbartha don phobal do thabharfaí eochracha an tí ar ais agus fáilte.<br />
Ba seo a bhí mar shocrú ar ball agus is ar an talamh sin anois atá <strong>na</strong><br />
háisean<strong>na</strong> uile pobail thuasluaite agus <strong>na</strong> tithe nua lon<strong>na</strong>ithe sa lá inniu.<br />
Go díreach mar a lea<strong>na</strong>nn beartan<strong>na</strong> beart amháin fiúntach d’fhás líon<br />
<strong>na</strong> n-imeachtaí, <strong>na</strong> rangan<strong>na</strong> agus cúrsaí <strong>Gaeilge</strong> agus <strong>na</strong> hócáidí rialta<br />
a mheallann daoine, idir óg agus níos sine, chun oícheanta nó chun a<br />
sealan<strong>na</strong> a chaitheamh i nGaeltacht Ráth Chairn <strong>na</strong> Mí.<br />
Thuill <strong>na</strong> hiarrachtaí seo uile aitheantas tacaíochtach ó mhórinstitiúidí<br />
oideachais ar nós Coláiste <strong>na</strong> Trionóide, Ollscoilean<strong>na</strong> Chorcaí, Bhaile<br />
átha Cliath, Luimnigh agus <strong>na</strong> Río<strong>na</strong> i mBéal Feirste. Fuarthas antacaíocht<br />
ó mhuintir Longfoirt agus go deimhin bhí aidhmean<strong>na</strong> phobal<br />
Ráth Chairn ar liosta <strong>na</strong> n-éileamh a cuireadh os comhair polaiteoirí<br />
i dtoghchán náisiúnta 1967. Is léir go raibh suim phobal <strong>na</strong> hÉireann<br />
múscailte i seasamh seo an ruda bhig in aghaidh Mór agus Maorlathas.<br />
Rinneadh moltaí faoi Ráth Chairn i dTuarascáil Choimisiún <strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong><br />
faoi chathaoirleacht an Ath. Cholmáin Uí Uallachain s<strong>na</strong> seachtóidí<br />
mar thaca don Phlean Cúig Blia<strong>na</strong> a bhí leagtha amach ag an<br />
gComharchumann. Tar éis tógail an halla sa bhliain 1975 bhí tos<strong>na</strong>ithe<br />
ar chúrsaí <strong>Gaeilge</strong> deireadh seachtaine agus bhí lámh lár<strong>na</strong>ch ag<br />
Mícheál Ó Cíosóig, CIE, buanchara an phobail, le<strong>na</strong> phoibliú ar fhógraí<br />
busa i mBaile átha Cliath. Bhí aitheantas ag lonradh ar ‘Ráth Chairn <strong>na</strong><br />
Gréine’. Cuireadh tús le Scéim Uisce s<strong>na</strong> hochtóidí – <strong>na</strong>ch bhfuil ach<br />
curtha i gcrích le bliain anuas!<br />
Mar sméar mullaigh <strong>na</strong> tógálaíochta tógadh séipéal sa bhliain 1986. An<br />
Cairdinéal Tomas Ó Fiaich a léigh an chéad Aifreann lá a oscailte. Agus<br />
é ag ól tae, a fhliuch sé féin fhaid is go raibh Mairéad i mbun chúramaí<br />
a linbh, i dtigh Phádraig agus Mhairéid (go mba leo é seo!) d’fhiafraigh<br />
sé de Phádraig cad ab é an chéad chéim eile a bhí rompu. “Meánscoil a<br />
bhunú,” a d’fhreagair Pádraig. Leathuair an chloig i<strong>na</strong> dhiaidh sin agus<br />
é ag seanmóireacht le linn an aifrinn d’fhogair an Cairdinéal go raibh<br />
meánscoil le bheith bu<strong>na</strong>ithe i Ráth Chairn. Thuill seo <strong>na</strong> ceannteidil!<br />
Níl sa mhéid thuas ach spléachadh ar fhíorscéal fhorbartha pobal beag<br />
Gaeltachta agus páirt fhir amháin i<strong>na</strong> chumadh. Bhí agus tá, mar a<br />
deir sé féin, scata de dhíograiseoirí sa phobal i<strong>na</strong> theannta sa saothair<br />
uile. Scéal atá fós á chumadh agus á cheapadh agus aidhm cinnte<br />
eile acu go gcuirfí caibidil bhreise le<strong>na</strong> insint. Is é sin go mbunófaí<br />
institiúid ollscoile i Ráth Chairn ar nós, b’fhéidir, Acadamh <strong>na</strong> hOllscoile<br />
de chuid Choláiste <strong>na</strong> hOllscoile, Gaillimh atá lon<strong>na</strong>ithe sa Cheathrú<br />
Rua i nGaeltacht Cho<strong>na</strong>mara. Tá tús curtha le caint faoi<strong>na</strong> leithéid agus<br />
cá bhfios ach go bhfiorófar an ghné nua seo den aisling leanú<strong>na</strong>ch gur<br />
scéal agus stair Ráth Chairn, Gaeltacht <strong>na</strong> Mí, é.<br />
Scothamhrá<strong>na</strong>í<br />
aitheanta í Máiréad<br />
Mhic Dhonncha. Mar<br />
a thugann teideal a<br />
dlúthdhiosca, ‘Bun an<br />
Bhaile’, le tuiscint is<br />
de dhúchas Oileán an<br />
Bhlascaoid í féin.
SAOL Feabhra 20105 5<br />
Slán seal le Dó<strong>na</strong>l<br />
chathaoirleach ar Fhoras<br />
Phátrú<strong>na</strong>chtacht <strong>na</strong> Scoilean<strong>na</strong><br />
“Mar<br />
Lán-Ghaeilge Teo. is mór an<br />
chúis áthais dom ‘Sé do Bheatha’ mór a<br />
rá libh ar an ócáid ao<strong>na</strong>rach speisialta seo<br />
atá againn anocht san Óstán Ghresham le<br />
ceiliúradh a dhéa<strong>na</strong>mh le chéile ar obair,<br />
ar shaothar, ar fhreastal agus ar sheirbhís<br />
Dhó<strong>na</strong>ll Uí Cho<strong>na</strong>ill mar Ard-Ru<strong>na</strong>í ar an<br />
bh<strong>Foras</strong>.” B’shin mar a d’fháiltigh Séamus<br />
Ó Ca<strong>na</strong>inn, Cathaoirleach an Fhorais ,<br />
roimh an 120 éigin de chomrádaithe agus<br />
de chomhoibrithe Dhó<strong>na</strong>il le deich mblia<strong>na</strong><br />
anuas sa saothar a bhain le bunú, buanú<br />
agus stiúrú 60 cinn de scoilean<strong>na</strong> <strong>na</strong><br />
tíre i<strong>na</strong> bhfuil an Ghaeilge mar theanga<br />
teagaisc agus chumarsáide ó lá go ló.<br />
Bhí lucht oideachais agus scolaíochta i<br />
láthair ó cheann ceann <strong>na</strong> tíre agus neart<br />
fógraí comhghairdeachais freisin le léamh<br />
sa leabrán s<strong>na</strong>sta a cuireadh ar fáil don<br />
ócáid. Labhair Jacqueline Nic Fhearghusa,<br />
Lorcan Mac Gabhann agus Breandan<br />
Mac Cormaic chomh maith agus tréithe<br />
Dhó<strong>na</strong>il á moladh go spéir acu. Ba leir ón<br />
méid a bhí le rá acu go raibh scilean<strong>na</strong> <strong>na</strong><br />
bainistíochta, <strong>na</strong> hidirbheartaíochta agus<br />
<strong>na</strong> mealltachta bainteach le Dó<strong>na</strong>l agus<br />
aghaidh á tabhairt aige ar fhadhban<strong>na</strong> a<br />
réiteach - agus bhi go leor díobh sin le linn a<br />
thréimhse rú<strong>na</strong>íochta. Ach, a mheabhraigh<br />
Jacqueline dúinn, ‘D’fhéadfadh sé an ‘boot’<br />
a chur isteach nuair ba ghá!<br />
Feiliú<strong>na</strong>ch go maith bhí béile blasta <strong>na</strong><br />
hócáide i seomra an Dhó<strong>na</strong>ill eile go mba<br />
Chiarraíoch é freisin le<strong>na</strong> dheilbh lasmuigh<br />
ar Shráid Uí Cho<strong>na</strong>ill <strong>na</strong>ch mór ag breathnú<br />
isteach orainn. B’shin Dó<strong>na</strong>l Ó Co<strong>na</strong>ill<br />
Dhoire Fhion<strong>na</strong>in! Gan dabht cloisfear<br />
agus feicfear Dó<strong>na</strong>l ag ócáidí <strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong><br />
go minic ach seans go bhfeicfidh Bríd níos<br />
mó dee freisin!<br />
CAIRDE EILE! I measc cairde eile Dhó<strong>na</strong>il i láthair bhí (ar chúl): Seán de Paor, Príomhoide Ghaelscoil Chill Dara, Niamh Ní Charra, Gaelscoil Éadain<br />
Doire, Colm Ó Gógáin, Cathaoirleach Ghaelscoil Chill Dara, Blath<strong>na</strong>id Ní Ghréacháin, Príomhfheidhmean<strong>na</strong>ch Ghaelscoilean<strong>na</strong>, Lorcán Mac<br />
Gabhann, Cean<strong>na</strong>saí Ghlór <strong>na</strong> nGael, Cathal Ó Donghaile, Coláiste Feirste, Pádraig Mac Donncha, Comharchumann Rath Chairn agus Pádraig<br />
mac Criostail, Stiúrthóir Chomhdháil Náisiúnta <strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong>. I<strong>na</strong> suí chun tosaigh: Vivian Uibh Eachach, Rannóg Aistriúcháin <strong>na</strong> Dála, Gearóid Ó<br />
Maoilmhichil, Oifigeach Cosaint Lea<strong>na</strong>í an Chumainn Lúthchleas Gael, Eilín Nic Dhonncha agus Muireann Ní Mhóráin, Priomhfheidhmean<strong>na</strong>ch, COGG..<br />
CLANN UÍ CHONAILL.: Dó<strong>na</strong>l agus Bríd i dteannta Emer, Eoin, Dó<strong>na</strong>l, Ro<strong>na</strong>n, Killian agus Barry. Ghabh Dó<strong>na</strong>l buíochas speisialta leo seachtar<br />
as ucht <strong>na</strong> tacaíochta a thugadar dó i gcó<strong>na</strong>í agus réimse tábhachtach seo de bhuanú <strong>na</strong> teanga á shaothrú aige.<br />
LUCHT BAINISTÍOCHTA: Rinne Dó<strong>na</strong>l go leor cairde i measc bhaill <strong>na</strong> nEagras Bainistíochta<br />
Oideachais éagsúil. Mar chomhartha air sin bhí scata díobh i láthair. Ó chlé tá Breda Corr,<br />
NAMBSE, Paul Roe, Educate Together, Jennifer Byrne, Board of Education, Church of Ireland,<br />
Eileen Flynn, CPSMA, Deirdre O’Donoghue, Educate Together agus an Mons. Dan O’Connor, iar<br />
-Ardrú<strong>na</strong>í, CPSMA agus gur Sagart Paróiste Dhún Laoire anois é.<br />
Binneas Áine<br />
Amhráin a bhailigh Liam de Noraidh in oirdheisceart <strong>na</strong> Mumhan s<strong>na</strong> 1940í atá á gca<strong>na</strong>dh<br />
ag áine Uí Cheallaigh ar an dlúthdhiosca ‘Binneas Thar Meon’. Leaga<strong>na</strong>cha iad atá<br />
fíorshuimiúil agus thar a bheith go deas. Tá an t-iomlán léirithe ag Máire Breath<strong>na</strong>ch agus<br />
i measc <strong>na</strong> gceoltóirí a thugann tionlacan d’áine tá Bríd Crannitch, Kenneth Edge agus Bill<br />
Shanley. Tá teacht ar ‘Binneas Thar Meon’ i siopaí ceoil agus ó www.gael-linn.ie<br />
Tá 11 traic ar an dhlúthdhiosca, i<strong>na</strong> measc: Mo Mhúirnín Bhán, Dó<strong>na</strong>l Óg, Na Connerys, Ar<br />
Maidin ar nDóigh, The Ship is Ready To Sail Away, Táim Sínte Ar Do Thuama agus Sean<br />
Ó Laighin. €19.99.<br />
Comórtas<br />
Tá cúig cinn de ‘Binneas Thar Meon’ á n-ofráil ag<br />
Gael-Linn don chéad chúigear de léitheoirí SAOL a<br />
fhreagraíonn an cheist seo. Cén seó rince Éirean<strong>na</strong>ch<br />
spleodrach a thuill agus a thuilleann go fóill cáil<br />
idirnáisiúnta le<strong>na</strong>r chaith áine seal mar aoi-amhrá<strong>na</strong>í<br />
Freagraí chuig ÁINe, SAoL, 7 Cearnóg Mhuirfean, Baile Átha Cliath 2<br />
roimh an Aoine 29 Feabhra.
6<br />
SAOL 6 Feabhra 2010<br />
Sibéal ar an<br />
mbóthar<br />
BEIDh an daimhseoir Sibéal Davitt,<br />
a bhuaigh comórtas GLAS vEGAS<br />
2009 ar TG4 le feiceáil mar aoimholtóir<br />
ar an tsraith nua do GLAS<br />
vEGAS ar TG4 ar oíche vailintín,<br />
14 Feabhra 2010. Beidh Sibéal<br />
páirteach i dTuras <strong>na</strong> Breataine<br />
‘Echoes of Erin’ faoi choimirce<br />
Chomhaltas Ceoltóirí Éireann idir 19-<br />
27 Feabhra 2010.<br />
Eolais: www.comhaltas.com<br />
Ceapúchán<br />
Sheosaimh<br />
Tá SEOSAMh Ó hághmaill ceaptha<br />
ag an Rialtas mar Ard-Rú<strong>na</strong>í ar an<br />
Roinn Gnóthaí Pobail, Tuaithe agus<br />
Gaeltachta.<br />
Is as Dún Dealgan don Uasal Ó<br />
hághmaill ó dhúchas agus fuair<br />
sé a chuid oideachais i Scoil <strong>na</strong><br />
mBráithre Críostaí, Dún Dealgan<br />
agus in Ollscoil <strong>na</strong> hÉireann, Baile<br />
átha Cliath.<br />
Chuaigh sé isteach sa tseirbhís<br />
phoiblí in Éirinn s<strong>na</strong> 1970dí agus tá<br />
seal caite aige ag obair i roinnt Ran<strong>na</strong><br />
éagsúla Rialtais, le<strong>na</strong> n-áirítear<br />
an Roinn Ealaíon, Oidhreachta,<br />
Gaeltachta agus Oileán, áit a raibh<br />
sé mar Chomhairleoir Polasaí ar<br />
chúrsaí a bhain leis <strong>na</strong> healaío<strong>na</strong>,<br />
an chraoltóireacht, institiúidí cultúir,<br />
oidhreacht, an Ghaeilge agus an<br />
Ghaeltacht, agus <strong>na</strong> hoileáin amach<br />
ón gcósta. Go n’éirí leis!<br />
SAOTHAR MÓR PHÁDRAIG<br />
475 LEAThANACh ar fad atá le léamh nó le<br />
scagadh in ollsaothar seo ‘Cardi<strong>na</strong>l Patrick<br />
O’Donnell 1856-1927’ ag an Ath. Pádraig<br />
S. Ó Baoighill. Duine de mhórchléirigh<br />
<strong>na</strong> hÉireann ar nós An tArdeaspag John<br />
Mchale Tuama, a mhair ag an am céan<strong>na</strong>,<br />
ba ea an Cairdinéal Ó Dó<strong>na</strong>ill. Fear<br />
cumasach agus fathach <strong>na</strong> hoibre is léir ach<br />
sracfhéachaint a thabhairt ar <strong>na</strong> gnéithe<br />
éagsúla de shaol <strong>na</strong> hÉireann i<strong>na</strong>r chuir sé<br />
spéis gan trácht ar bheith dlúthbhainteach<br />
leo. Ba chás leis an Ghaeilge agus<br />
bhu<strong>na</strong>igh sé eagras, ‘Crann Eithne’ chun<br />
an teanga a chur chun cinn s<strong>na</strong> teaghlaigh<br />
agus s<strong>na</strong> scoilean<strong>na</strong>. Dúirt sé go raibh fonn<br />
air go gcloisfí ‘the language spoken by<br />
Columba and Adhamhain taught in all Irish<br />
schools side by side with the language of<br />
Shakespeare and Newman. he viewed this<br />
as an enrichment of education in the sense<br />
that it would inculcate in people a love of<br />
reading and a keenness for knowledge’.<br />
Tá sleachta sa leabhar chomh maith ó<br />
óráidí agus scríbhinní dá chuid a léiríonn<br />
an bhá seo leis an teanga. Thug tacaíocht<br />
don Gaelic League ainneoin gan a bheith<br />
i gcó<strong>na</strong>í ar aon tuairim le lucht a stiúrtha.<br />
Chuir sé suim speisialta s<strong>na</strong> feisean<strong>na</strong><br />
áitiúla agus is léir gur thuig sé go rabhadar<br />
tábhachtach agus riachta<strong>na</strong>ch do chothú<br />
meoin agus meanma chosmhuintir <strong>na</strong><br />
hÉireann.<br />
Bhí sé i<strong>na</strong> bhall gníomhach den ‘Congested<br />
Districts Board’ ó 1892 go 1923, i<strong>na</strong><br />
Iontaobhaí de Pháirtí Phairliminte <strong>na</strong><br />
hÉireann agus thacaigh leis an fheachtas<br />
chun ‘home Rule’ a bhaint amach d’Éirinn.<br />
Chaith sé dúthracht le buanú Oiliúint do<br />
Mhúinteoirí Caitliceacha i dTuaisceart <strong>na</strong><br />
hÉireann. Thacaigh sé leis an fheachtas<br />
ar son Ollscoil Chaitliceach Náisiúnta a<br />
bhunú. Tá an leabhar breac le mioneolas<br />
An tAth. Pádraig Ó Baoighill.<br />
faoi mhórfheachtais a bhí ar siúl le<strong>na</strong><br />
linn agus i<strong>na</strong>r ghlac sé páirt lár<strong>na</strong>ch.<br />
Seacht gcinn déag de mhírean<strong>na</strong> sa<br />
liosta d’aguisíní móide scór is sé cinn de<br />
ghrianghraif agus léaráidí. Suas le dhá<br />
scór is caoga foinse tugtha ag deireadh an<br />
leabhair. Saothar mór a bheas i<strong>na</strong> fhoinse<br />
taighde agus eolais curtha ar fáil duinn<br />
NUACHOMHAR NA gCOMHARSAN!<br />
AlAn Kerins ZAmbiA Fund,<br />
Alan Kerins Zambia Fund, Banc AIB, Órán Mór, Co.<strong>na</strong> Gaillimhe. Cuntas: 17945118.<br />
Cód Sortála: 937223.<br />
bÓTHAr<br />
BÓThAR, Old Clare Street, Luimneach. 061/414142. Is fiú go mór breathnú ar<br />
shuíomh Gréasáin BÓThAR - www.bothar.org Is éachtach an saothar atá idir<br />
chamáin ag BÓThAR agus idir ainmhithe, éanlaith, éanlaith chlóis, éisc, beacha,<br />
coiníní, camaill, (Yaks) agus crainn á gcur ar fáil do theaghlaigh bhochta i 24 tír sa<br />
domhan tréigthe. Go hiondúil bíonn <strong>na</strong> ba, gabhair, muca agus caoirigh torrach<br />
agus is saibhriú mór breise fós seo d’aon teaghlach thall.<br />
nA sÚlAiGH<br />
ag sagart óg Ghaoth Dobhair. Seoladh an<br />
leabhar le linn Éigse Uladh 2008.<br />
Dearadh an leabhar ag Gearóid Ó Duibhir,<br />
Clódóirí De Brún, Leitir Cea<strong>na</strong>inn agus<br />
Foilseacháin Chró <strong>na</strong> mBóthán, Baile <strong>na</strong><br />
Finne a chuir an t-iomlán ar an saol go<br />
slachtmhar. €45.00.<br />
An Cairdinéal Wilfred de Napier, P.O Bosca 11115, Fionnradharc, BáC 3. Is deacair<br />
dúinn abhus a shamhlú chomh hainreoiteach is atá saol <strong>na</strong> Súlach san Afraic Theas.<br />
An Cairdinéal ar a sheacht ndícheall gach a bhaineann le<strong>na</strong> saol a fheabhsú.<br />
www.zulumissions.org<br />
BÍGÍ LINN I gCOTHÚ NUACHOMHAR I gCOMHARSANACHT NA CRUINNE<br />
Rónán i<strong>na</strong> shaoi sa<br />
suíochán te<br />
IS áBhAR mórtais é do RTÉ Raidió<br />
<strong>na</strong> Gaeltachta go bhfuil an stáisiún<br />
ainmnithe ar an ngearrliosta do<br />
Stáisiún <strong>na</strong> Blia<strong>na</strong> ag Féile <strong>na</strong><br />
Meán Ceilteach, agus go bhfuil an<br />
láithreoir Rónán Mac Aodha Bhuí<br />
ainmnithe ar an ngearrliosta do<br />
Phearsa Raidió <strong>na</strong> Blia<strong>na</strong>.<br />
Is iad BBC Radio Cymru, BBC<br />
Radio Wales, Raidió Fáilte (i mBéal<br />
Feirste), BBC Radio Scotland agus<br />
BBC Radio <strong>na</strong>n Gaidheal <strong>na</strong> stáisiúin<br />
eile atá ar an ngearrliosta.<br />
Tá Rónán Mac Aodha Bhuí, láithreoir<br />
Rónán Beo @ 3, ainmnithe ar an<br />
ngearrliosta do Phearsa Raidió <strong>na</strong><br />
blia<strong>na</strong>. Is iad Frank hennessy ó<br />
BBC Radio Wales, Fred Macaulay<br />
ó BBC Radio Scotland agus Iain<br />
Macillemhicheil ó BBC Radio <strong>na</strong>n<br />
Gaidheal <strong>na</strong> pearsa<strong>na</strong> eile atá<br />
ainmnithe ar an ngearrliosta.<br />
Fógrófar <strong>na</strong> buaiteoirí ag Féile <strong>na</strong><br />
Meán Ceilteach 2010 a bheidh ar siúl<br />
san Iúr i gCo. an Dúin ó 21-23 Aibreán.<br />
Ciorcal Comhrá<br />
BEIDh Ciorcal Comhrá ar siúl<br />
i gCaife Fáilte, Cultúrlann Uí<br />
Chanáin, Mórshráid Shéamais,<br />
ar an Mháirt, 16ú Feabhra idir<br />
5:00 in agus 7:00in. Má éiríonn go<br />
geal leis an gceann seo leanfar ar<br />
aghaidh le ciorcal comhrá uair sa<br />
mhí ar an Mháirt ag an am céan<strong>na</strong>.<br />
Tabharfar seans do Ghaeilgeoirí<br />
agus foghlaimeoirí <strong>Gaeilge</strong> teacht le<br />
chéile agus <strong>Gaeilge</strong> a labhairt. Beidh<br />
stobhach, tae/ caife agus brioscaí ar<br />
fáil ar phraghas £3. Cuirfear fáilte<br />
roimh chách teacht agus uirlisí ceoil<br />
a thabhairt ann.<br />
Tuilleadh Eolais: ciara@culturlanndoire.ie<br />
nó eolas@culturlann-doire.ie<br />
Teil: (028) 7126 4132<br />
Cleachtadh<br />
Teangan do<br />
Dhaoine Óga<br />
LABhRAÍGÍ i n<strong>Gaeilge</strong> le muintir<br />
óg <strong>na</strong> Gearmáine atá ag déa<strong>na</strong>mh<br />
staidéar Ceilteach nó i nGearmáinis<br />
leo siúd a mba mhian leo go simplí<br />
cairde a bheith acu anseo<br />
- ag úsáid ríomhairí agus leathanbhanda<br />
- Le bheith páirteach<br />
sa ‘Chomhluadar Scadhp’ (saor in<br />
aisce) cuir r-phost chugainn ag<br />
cairde@gaeltacht.info<br />
eolas: www.gaeltacht.eu)
Comórtas<br />
Ghlór <strong>na</strong> Gael<br />
Leibhéal 1 (Iar-ghaeltacht)<br />
1ú Duais €2,000, Cumann Gaelach Chromghlinne & Lann<br />
Abhaigh, Béal Feirste<br />
2ú Duais €1,000 Cumann Gaelach Ard Mhic Nasca, Béal Feirste<br />
Leibhéal 1 ( gaeltacht)<br />
Urraithe ag Udarás <strong>na</strong> Gaeltachta<br />
1ú Duais €2,000 Comhlacht Forbartha an Tearmainn, Co.<br />
Dhún <strong>na</strong> nGall<br />
2ú Duais €1,000 Coiste Forbartha Chorr <strong>na</strong> Mó<strong>na</strong>, Co. <strong>na</strong><br />
Gaillimhe<br />
Leibhéal 2 (Iar-ghaeltacht)<br />
1ú Duais €3,000 Pobal an Chaistil, Baile an Chaistil, Co.<br />
Aontroma<br />
2ú Duais €1,500 Glór <strong>na</strong> Ríogh, Co. Chill Dara<br />
Leibhéal 2 (gaeltacht)<br />
Urraithe ag Udarás <strong>na</strong> Gaeltachta<br />
1ú Duais €3,000 Coiste Cultúir, Teanga agus Forbartha<br />
Thuar Mhic Éadaigh, Co. Mhaigh Eo<br />
2ú Duais €1,500 Craobh Mhaigh Cuilinn, Conradh <strong>na</strong><br />
<strong>Gaeilge</strong>, Co. <strong>na</strong> Gaillimhe<br />
Leibhéal 3 (Iar-ghaeltacht)<br />
1ú Duais €5,000 Cumann Gaelach Leath Chathail, Dún<br />
Phádraig, Co. an Dúin<br />
2ú Duais €3,000 Glór Cheatharlach<br />
Leibhéal 3 (gaeltacht)<br />
Urraithe ag Udarás <strong>na</strong> Gaeltachta<br />
1ú Duais €5,000 Coiste Forbartha Dhobhair Teo., Dobhar,<br />
Co. Dhún <strong>na</strong> nGall<br />
2ú Duais €3,000 Corca Dhuibhne ag Caint, Co. Chiarraí<br />
Duaisean<strong>na</strong> Speisialta<br />
Iontráil Nua Coiste Pobail <strong>na</strong> Ceathrún Rua, Co. <strong>na</strong><br />
Gaillimhe €1,000<br />
Duais <strong>na</strong> Comhairle oidhreachta X 2 €1,500 an ceann<br />
Coiste Pobail <strong>na</strong> Ceathrún Rua<br />
(Foilseacháin), Co. <strong>na</strong> Gaillimhe<br />
Comhair Dún Chaocháin Teo. (Togra), Co.<br />
Mhaigh Eo<br />
Duais an Fháinne Trófaí & €1,500<br />
Cumann Gaelach Chnoc <strong>na</strong> Rós, Doire<br />
Duais Gaeleagras <strong>na</strong> Seirbhíse Poiblí €1,000<br />
Comhchoiste Ghaeltacht Uíbh Ráthaigh,<br />
Co. Chiarraí<br />
Duais Iontaobhas ultach X 2 – Trasteorann €1,400 an ceann<br />
Pobal an Chaistil, Baile an Chaistil, Co.<br />
Aontroma<br />
Glór <strong>na</strong> Ríogh, Co. Chill Dara<br />
Duais Choimisiún Craolacháin <strong>na</strong> hÉireann X 2 €1,500 an ceann<br />
Raidió Pobail – Near FM, Raidió Tráchtála<br />
– KCLR<br />
Duais Chló Iar-Chon<strong>na</strong>chta Dearbhán luach €1,000<br />
Glór Cheatharlach<br />
Torthaí 2009<br />
eolas www.glor<strong>na</strong>ngael.ie<br />
Duais Chomhluadar €1,500<br />
Céim Aniar, Co. Dhún <strong>na</strong> nGall<br />
Duais Chomhairle <strong>na</strong> Gaelscolaíochta £1,500 stg.<br />
Glór Charn Tóchair, Co. Dhoire<br />
Duais <strong>na</strong> Comhairle um oideachas Gaeltachta agus<br />
Gaelscolaíochta €2,000<br />
Comhlacht Forbartha Acla, Co. Mhaigh Eo<br />
Duais Chonradh <strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong> €2,000<br />
Baile átha Buí le <strong>Gaeilge</strong>, Baile átha Buí,<br />
Co. <strong>na</strong> Mí<br />
Duais Chomhairle Chontae <strong>na</strong> Gaillimhe €1,500<br />
Glór <strong>na</strong> nGael, Baile Locha Riach<br />
Duais Chomhaire Chontae Dhún <strong>na</strong> nGall €1,500<br />
Céim Aniar Teoranta, Co. Dhún <strong>na</strong> nGall<br />
Duaisean<strong>na</strong> Aitheantais €1,000 an ceann<br />
Glór <strong>na</strong> Mó<strong>na</strong>, Béal Feirste<br />
Na Macallaí, Co. Loch Garman.<br />
Comharchumann Deirbhile – Glór <strong>na</strong> nGael<br />
<strong>na</strong> hEachléime, Co Mhaigh Eo.<br />
Trófaí <strong>na</strong> gComhlachtaí<br />
West Belfast Taxi Association (WBTA)<br />
Gradam Ghlór <strong>na</strong> nGael 2009<br />
Pádraig O Ceithear<strong>na</strong>igh<br />
Duais Cholmcille x 2<br />
Io<strong>na</strong>d Cholmcille, Oileán Ile, Alba<br />
An Gaeláras, Doire<br />
Duais Chumann <strong>na</strong> Sagart<br />
Comhair Dún Chaocháin Teo, Co. Mhaigh<br />
Eo (€1,500)<br />
Cumann Forbartha Chois Fharraige, Co.<br />
<strong>na</strong> Gaillimhe (€1,000)<br />
Global <strong>Gaeilge</strong> (Comórtas Domhanda)<br />
(Urraithe ag an Roinn Gnóthaí Eachtracha agus Oideas Gael)<br />
1ú Duais, €5,000 Cumann <strong>Gaeilge</strong> <strong>na</strong> hAstráile<br />
2ú Duais, €3,500 MILG, Manchester Irish Language Group,<br />
Manchain<br />
3ú Duais, €2,500 umann <strong>na</strong> Gaeltachta, Cea<strong>na</strong>da<br />
Duaisean<strong>na</strong> Aitheantais €1,000 an ceann<br />
Ollscoil Baile Pitt, Pittsbourg<br />
Cumann Gaelach Lucsamburg<br />
Na mórghradaim Náisiúnta<br />
3ú Duais €7,500 An Clár as <strong>Gaeilge</strong>, Inis, Co. an Chláir<br />
2ú Duais €12,500 Cumann Forbartha Chois Fharraige, Co <strong>na</strong><br />
Gaillimhe<br />
Buaiteoir Náisiúnta 2009<br />
(Urraithe ag an Aire Gnóthaí Pobail, Tuaithe agus Gaeltachta) -<br />
€50,000, Trófaí Ghlór <strong>na</strong> nGael (Urraithe ag <strong>Foras</strong> <strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong>)<br />
An Droichead Teo., Béal Feirste<br />
SAOL Feabhra 20107 7<br />
SCÉALTA ANIAR<br />
Le Pádraig Seoighe.<br />
AN AImSIR<br />
Ní raibh cur síos ná insint scéil ar an lear sioc trom a chaith sé faoi Nollaig agus san<br />
Athbhliain. Oíche Nollaig í féin bhí sé fíordho<strong>na</strong>. Is dócha go gcuireadh sé bliain<br />
an tseaca 1739/41 i gcuimhne ach <strong>na</strong>ch raibh sioc <strong>na</strong> blia<strong>na</strong> seo in aon slí chomh<br />
do<strong>na</strong>. Bhí lucht <strong>na</strong> gComhairlí Contae go fíorghnóthach ag cur gainimh agus salainn<br />
ghairbh ar <strong>na</strong> bóithre is measa agus ortha siúd ar a mbíonn an trácht is mó. Bhí<br />
fear amháin ag casaoid go raibh innill á n-úsáid taobh Uachtair Ard den chontae<br />
agus <strong>na</strong>ch raibh ar an taobh ó dheas ach leoraithe agus sluasaid á húsáid ar an<br />
seanbhealach ar an taobh ó dheas den chontae. Cibé scéal é ba olc an Nollaig<br />
a bhí againn ach fós féin bhí <strong>na</strong> bóithre cruógach agus a lán ag taisteal ortha<br />
chuile lá. Ní raibh aon tuairisc gur tharla aon taisme cé is moite tamall beag roimh<br />
an Nollaig gur maraíodh fear ós <strong>na</strong> hoileáin nuair a d’imigh a charr den bhóthar.<br />
IRIS POBAIL CHAmAIS<br />
Cuireadh eagrán de ‘Iris Pobail Chamais 2009’ ar an mhargadh um Nollaig. Iris<br />
bhreá shlachtmhar le seanchas, scéalta, dánta agus eolas tharr <strong>na</strong> bearta ann.<br />
Maidir le pictiúirí tá se breac ballaithe leo agus iad ildaite. Is rud suntasach faoi<br />
iris mar seo go gcloisfidh agus go bhfeicfidh tú scéalta nuachta athnuachanta de<br />
shíor mar déarfá agus seanphictiúirí atá luachmhar im thuairimse. Ba í Fío<strong>na</strong> Ní<br />
Fhlatharta an t-eagarthóir agus rinne sí togha jab ar fad agus í i<strong>na</strong> comharba ar Alan<br />
Esselmint. Comhghairdeachas le gach duine a bhí bainteach leis. €7.00 a luach.<br />
IORRAS AITHNeACH 2009<br />
Iris eile atá amuigh i mblia<strong>na</strong> ‘Iorras Aithneach 2009’. Iris í a thagann amach<br />
go bliantúil agus bíonn scéalta agus altan<strong>na</strong> le léamh inti faoi cheantair Iorras<br />
Aithneach agus Car<strong>na</strong>. Is é Máirtín Ó Catháin an t-eagarthóir le blianta beaga<br />
anuas. Tá altan<strong>na</strong> ann ag an Chomhairleoir Seósamh Ó Cuaig i measc a lán eile.<br />
LÁ VAILINTÍN<br />
Lá rómánsúil gan dabht an 14ú Feabhra agus i<strong>na</strong> theannta súil ag duine go mbeidh<br />
an lá ag síneadh agus an tEarrach tagaithe i gceart.<br />
LeABHAR NUA<br />
Tá leabhar úrnua leis an údar Joe Steve Ó Neachtain againn le tamall roimh<br />
an Nollaig. ‘Salann Garbh’ is teideal don saothar seo agus cé <strong>na</strong>ch bhfuil sé im<br />
sheilbh fós is cinnte go mbeidh sé ar aon chaighdeán leis an chuid eile dá chuid<br />
scríbhneoireachta. Cluineadh Joe Steve ag léamh sleachta aistí ar Chlár <strong>na</strong><br />
Maidine ar R<strong>na</strong>G tamall ó shin. €12 atá ar an chnuasach seo de ghearrscéalta<br />
uaidh. Cló Iar Chon<strong>na</strong>chta a d’fhoilsigh.<br />
AmHRÁN NUA<br />
Tá amhrán nua cumtha faoin chraoltóir SBB le tamall agus é á cha<strong>na</strong>dh ag Beartle<br />
Ó Domh<strong>na</strong>ill. Moltar Seán Bán san amhrán as <strong>na</strong> gradaim a fuair sé agus mar<br />
ghaeilgeoir a thaistealaíonn fud fad <strong>na</strong> tíre i mbun a cheirde.<br />
LÁ ’Le BRÍDe<br />
Mar a dúirt Bríd féin, ‘Gach dara lá ó mo lá-sa amach go Lá ’le vailintín go Lá<br />
Márta agus Lá ’le Pádraig.’ Nósan<strong>na</strong> atá imithe i léig san Iarthar Lá an Dreoilín<br />
ar Lá ’le Stiofáin agus cailíní ag dul timpeall le Cros Bhríd ag tús an Earraigh. Ní<br />
fheictear an nós seo in aon chor anois ach go ndeintear crosan<strong>na</strong> Bhríde go fóill<br />
agus go gcrochtar iad os cionn <strong>na</strong> fuinneoige nó ar <strong>na</strong> tairsigh. ‘Muire <strong>na</strong> nGael’<br />
nó ‘Péarla <strong>na</strong> hÉireann’ a ghlaoití uirthi agus go ndeirtear ‘Brat Bhríde ár gcosaint<br />
don Athbhliain.’ Bean í a bhí cineálta, í an-cheanúil agus fíorchneasta le héanlaithe<br />
agus le hainmhithe. Cumhdach Bhríde orainn. Tá Ortha Bhríde ann adeir ‘Tara<br />
Teann, Tara Tréan, Tar a Bhríd, a Bhan<strong>na</strong>omh agus fóir.’<br />
SAOL<br />
ar fáil saor in aisce<br />
Maoiniú: <strong>Foras</strong> <strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong>,<br />
7 Cearnóg Mhuirfean, Baile Átha Cliath 2.<br />
Ábhar: saol@eircom.net 01/8313333<br />
Clóchur/Dearadh: Gaelink - info@gaelink.ie<br />
Clódóirí: Webprint Concepts Teo.<br />
Eagarthóir: Colm Ó Tór<strong>na</strong>
8<br />
SAOL 8 Feabhra 2010<br />
An Sioc Mór<br />
( T h e G re a t F ro s t )<br />
The following day temperatures<br />
dropped and the Arctic weather<br />
returned. The only outcome now could<br />
be famine – a famine so terrible that<br />
1741 would be remembered as ‘The<br />
Year of the Slaughter’.<br />
Ná bíodh muid ag gearán rómhór<br />
(complain too much) faoi shioc mór<br />
(the great frost) <strong>na</strong> Nollag. D’fhulaing (<br />
Suffered) muintir <strong>na</strong> Éireann sioc trom<br />
i bhfad níos measa (much worse) sa<br />
tréimhse (period) 1740/41. Mhair seo<br />
seacht seachtaine (seven weeks) agus,<br />
mar a bheifeá ag súil (as one would<br />
expect), loiteadh prátaí, síolta (seeds),<br />
barraí (crops) agus fásra (vegetation), gan<br />
trácht ar <strong>na</strong> héisc (not to mention fishes)<br />
s<strong>na</strong> locha. Toisc <strong>na</strong> farraigí thart faoi <strong>na</strong><br />
poirt (the seas around the ports) bheith<br />
reoite (frozen) ní raibh <strong>na</strong> loing ábalta<br />
(ships were u<strong>na</strong>ble) gual a bhreith go<br />
hÉirinn. Agus iad i gcruachás gan breosla<br />
(in distress without fuel) “desperate people<br />
stripped bare hedges, fine trees, and<br />
nurseries around Dublin.” Go deimhin<br />
maraíodh an méid sin (Indeed thre were<br />
killed such amount) d’éanlaithe fiáine<br />
(wild birds) go raibh ciú<strong>na</strong>s mínádúrtha<br />
(an u<strong>na</strong>tural silence) thart faoin tír. Bhí an<br />
dán seo lea<strong>na</strong>s following poem) i gcló i<br />
Faulkners Dublin Jour<strong>na</strong>l -<br />
‘no lark is left<br />
to wake the morn,<br />
or rouse the<br />
youth with early horn;<br />
the blackbird’s<br />
melody is o’er<br />
and pretty robin<br />
sings no more.<br />
no thrush to<br />
sere<strong>na</strong>de the grove<br />
and soothe<br />
the passions into love,<br />
the sweetest<br />
songster of the throng<br />
now only live<br />
in poet’s song.’<br />
Go díreach (just as) mar atá sonraithe<br />
(shown clearly) ar <strong>na</strong> cláracha nuachta ó<br />
haiti bhris sluaite isteach i (crowds broke<br />
into) siopaí nó stóran<strong>na</strong> (warehouses)<br />
agus thóg leo took with them) pé bia<br />
a bhí stóráilte iontu. Spéisiúil go maith<br />
(very Interestingly) díoladh cuid de (some<br />
of it was sold) ar phraghas réasúnta (a<br />
reaso<strong>na</strong>ble price) agus tugadh an t-airgead<br />
dos <strong>na</strong> báicéirí (the money was given to<br />
the bakers) go mba leo an t-arán. Ní gach<br />
duine (Not everbody) a rinne a leithéid!<br />
I nDroichead átha bhordáil saorá<strong>na</strong>igh<br />
(citizens boarded) long a bhí ar tí seoladh<br />
(about to sail) go hAlba le lasta de mhin<br />
choirce (oatmeal). Cad a dheineadar ach<br />
an stiúir (rudder) agus <strong>na</strong> <strong>seolta</strong> a bhaint<br />
den soitheach (take from the vessel). Tá<br />
súil agam (I hope) gur thógadar leo an lasta<br />
céan<strong>na</strong> freisin (that cargo as well).<br />
Mar bharr ar an do<strong>na</strong>s (On top of the<br />
disaster) lean drochaimsir agus báistí<br />
troma (bad weather and heavy rains<br />
followed) an choscairt (thaw) go raibh an tír<br />
faoi thuillte (under floods).<br />
Anois bhí dinnireacht (dysentry) ag réabadh<br />
roimhe (rending before it). Bhí buairt ar <strong>na</strong><br />
daoine gustalacha (the rich people) go<br />
sroichfeadh an fhorleata iad (epidemic<br />
would reach them). Freagra air seo (The<br />
answer to this) gur scuabadh <strong>na</strong> bochtáin<br />
isteach (the empoverished were swept<br />
into to) i dtithe <strong>na</strong> mbocht (workhouses<br />
) i mBaile átha Cliath. Bhásaigh iontu<br />
idir chríon<strong>na</strong> agus óg (old and young<br />
died in them). I<strong>na</strong> measc (In their midst)<br />
700 páiste. Lean tuillte (Floods followed)<br />
tuilleadh drochaimsire (more bad weather)<br />
go mba ghorta níos measa seo (this a<br />
worse famine), a deirtear, ná An Gorta Mór<br />
féin (The Great Famine itself).<br />
Meastar go bhfuair 38% de phobal <strong>na</strong> tíre<br />
bás idir 1740 agus 1741, isé sin le rá (that<br />
is to say) idir 310,000 agus 480,000 duine.<br />
Agus bhí Gorta Mór 1845 agus 1852 roimh<br />
mhuintir <strong>na</strong> hÉireann go fóillín (a little)<br />
before the Irish people yet). One additio<strong>na</strong>l<br />
item: Irish dendrochronologist Mike Baillie<br />
confirmed tree ring patterns in 1740 that<br />
were consistent with severe cold.<br />
Crosfhocal uimhir 127:<br />
beidh cheithre dhuais €50 don chéad cheithre<br />
fhreagra ceart Cuirtear <strong>na</strong> freagraí thar n-ais chuig “An<br />
Crosfhocal, sAOl, 7 Cearnóg mhuirfean, baile Átha<br />
Cliath roimh 24 Feabhra<br />
buAiTeOirÍ CrOsFHOCAl 126 - lCH 2<br />
Tras<strong>na</strong><br />
1. slí bheatha, gairm [5]<br />
3. ciúin, suaimhneach [6]<br />
6. coróin mhuire [7]<br />
8. suíochán i mbád, seas [6]<br />
9. 365 lá [6]<br />
11. turas [7]<br />
14. amharc, éisteacht, blas, boladh<br />
nó mothú [6]<br />
15. tuiscint, réasún [5]<br />
1. Scrúdaigh <strong>na</strong> focail <strong>na</strong>ch bhfuil ar eolas agat ar dtús.<br />
2. Anois scríobh amach an t-alt gan <strong>na</strong> mínithe Béarla.<br />
3. Bí cinnte go dtuigeann tú gach focal agus an bhrí iomlán.<br />
Anuas<br />
1. cabhail nó colainn [4]<br />
2. crann láidir [4]<br />
3. cíocras, ampla [5]<br />
4. comhartha slaghdáin nó tinnis [7]<br />
5. scéal gan bunús [5]<br />
7. botún [7]<br />
9. iasc [5]<br />
10. bean<strong>na</strong>ithe, diaganta [5]<br />
12. buille beag den uillinn [4]<br />
13. 6d sa sean airgead [4]<br />
Ainm:............................................................................................<br />
seoladh:.......................................................................................<br />
.......................................................................................................<br />
4. Anois léigh an t-alt arís. Ar tháinig feabhas ar do chuid léimh…ar do thuiscint?<br />
5. Tá eolas forleathan (widespread) faoi Ghorta Mór 1845-1852. An raibh eolas agaibh faoi (Did you<br />
/ye have knowledge of) An Sioc Mór agus an Gorta a lean é 100 éigin bliain roimhe sin (about<br />
100 years before that)? Ná tuigfeá (Would one not understand) go robálfadh daoine bia (that<br />
people would rob food) chun rud éigin a bheith acu le hithe (to have something to eat)? Ach an<br />
mbeadh sé ceart (But would it be right) ag duine stiúgtha ag an ocras (starving) roinnt dá chuid<br />
bia a ghoid (to steal some of his food) ó dhuine bocht eile (from another poor person) go raibh<br />
beagán bia aige (who had a little food)? Cad faoi mhuintir bhocht Haiti agus iad sa riocht sin (in<br />
that situation) anois!<br />
6. Dein liosta des <strong>na</strong> focail a bhaineann le gorta - tinneas, bás, drochaimsir, sneachta, srl. Agus<br />
cum abairtí simplí (compose simple sentences) le<strong>na</strong> n-úsáid (to use them).<br />
‘Arctic Ireland’ by David Dickson, White row Press,Belfast.ISBN 1 870132 85 8, £4.95
Téama <strong>na</strong> hÉigse:<br />
‘An Greann sa Ghaeilge’<br />
Coláiste Mhig Aoidh, Doire<br />
An Aoine, 5ú agus an Satharn,<br />
6ú Márta 2010<br />
Tuilleadh eolais ó<br />
Regi<strong>na</strong> Uí Chollatáin 00353-1-716 8140<br />
Níl aon táille ar <strong>na</strong> léachtaí<br />
Urraithe ag<br />
Léiríonn teidil <strong>na</strong> gcaintean<strong>na</strong> d’Éigse Cholm Cille 2010<br />
go bhfuil féith an ghrinn i gceantar Cineál eoghain, mar<br />
ab fhearr aithne air go stairiúil, beo bríomhar i gcó<strong>na</strong>í.<br />
Pléifear féith dheisbhéalach an ghrinn i ráisteachas<br />
Shéamuis uí Ghrian<strong>na</strong> sa chaint ‘Séamus Ó Grian<strong>na</strong><br />
agus an Bletherin’ Bitch Syndrome’ mar aon le plé ar<br />
imeartas focal s<strong>na</strong> canúintí <strong>Gaeilge</strong>, i measc nithe eile,<br />
sa chaint dár teideal ‘Greann and bear it’. Is léir ó ábhar<br />
<strong>na</strong> gcaintean<strong>na</strong> go dtéann traidisiún an ghrinn i bhfad<br />
siar sa Ghaeilge agus deir Vivian Mercier linn gurbh í<br />
aimsir thais <strong>na</strong> hÉireann ba chúis le flúirse an ghrinn de<br />
réir Shaw. Ar ndóigh eascraíonn feiniméin chultúrtha dá<br />
leithéid ó fhréamhacha cultúrtha, agus is iad fréamhacha<br />
cultúrtha an ghrinn sa Ghaeilge a bheidh mar ábhar <strong>na</strong><br />
comhdhála seo. Beidh ‘súil siar’ á caitheamh ar ghnéithe<br />
stairiúla <strong>na</strong> haoire agus <strong>na</strong> ndánta ultacha, taobh le ‘súil<br />
eile’ á caitheamh ar an ghreann comhaimseartha anuas<br />
go ré TG4. Ar phríomhphearsa<strong>na</strong> an ghrinn san fhichiú<br />
haois tá Brian Ó Nualláin nó ‘Myles <strong>na</strong> gCopaleen’ mar is<br />
fearr aithne air, arbh as ceantar Cineál eoghain dó, agus<br />
ar ndóigh, tá níos mó dá chuid foilsithe ar an dá thaobh<br />
den Atlantach ó fuair sé bás i 1966 ná roimhe sin.<br />
Cuirfear tús leis an chomhdháil le caint ón bhfile cáiliúil,<br />
Liam Ó Muirthile, agus le dráma grinn ó Aisteoirí áitiúla<br />
ros Guill oíche Aoine, 5 Márta 2010 ag 7.30 i.n. Beifear<br />
ag súil le greann, mar aon le neart plé grinn i rith <strong>na</strong><br />
hÉigse ar an Aoine agus ar an Satharn.<br />
Tuilleadh eolais ó regi<strong>na</strong> uí Chollatáin ag 00353-1-<br />
716 8140 / regi<strong>na</strong>.uichollatain@ucd.ie nó ó Mháire Nic<br />
Cathmhaoil ag m.niccathmhaoil@ulster.ac.uk<br />
SAOL Feabhra 20109 9<br />
A sáith iontais!<br />
Is cinnte gur seoladh an tUachtarán, Máire<br />
Mhic Giolla Íosa, ar bhóithrín <strong>na</strong> gcuimhní<br />
nuair a thug sí féin agus a fear céile,<br />
Máirtín, cuairt ar Mercy home (Siúracha<br />
<strong>na</strong> Trócaire), Sráid <strong>na</strong> Cille Móire, an<br />
tIúr, ar <strong>na</strong> mallaibh. B’é Gearóid Mac<br />
Thréinfhir, Cathaoirleach an Bhoird, a<br />
chuir fáilte rompu beirt. Bhronn sé teastas<br />
ar Mháire a síníodh sa bhliain 1964,<br />
tráth a bhronn an Bráthair T.F Beausang<br />
Fáinne uirthi i mBéal Feirste! Bhí gliondar<br />
agus iontas uirthi. Baineann an teastas le<br />
bailiúchán d’ábhar atá i seilbh Chraobh an<br />
Iúir de Chonradh <strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong>, bailiúchán<br />
atá le bheith lon<strong>na</strong>ithe i nGaeláras Mhic<br />
Ardghail. Tá Gearóid Mac Thréinfhir mar<br />
Iontaobhaí ar an Ghaeláras.<br />
AGUS Í INA GIRSEACH: Is léir an t-io<strong>na</strong>dh a<br />
bhí ar an Uachtarán agus ar a fear céile agus<br />
an ‘tsúil siar’ seo á blaiseadh acu beirt<br />
I gCUIMHNE ‘BEAU’ Ceiliúradh suntasach ar<br />
shaol agus saoithiúlacht an Bhráthair uasal<br />
Beausang go bhfuil Uachtarán <strong>na</strong> hÉireann<br />
anois i seilbh an teastais a shínigh sé don<br />
Feirsteach óg sa bhliain 1964. Tá fhios<br />
againn uile anois cinnte cén aois í Máire<br />
Ní Lean<strong>na</strong>cháin! Bhain an Br. Beausang<br />
(Corcaíoch i bhfeistis Fheirstigh) Gradam<br />
an Phiarsaigh tamall de bhlianta ó shin.<br />
D’inis sé dúinn le linn ócáid an bhronnta go<br />
mbíodh a mháthair, agus é óg, ag tathaint<br />
air gan a insint d’éinne go mba Chorcaíoch<br />
é. Agus é thart faoi 10 mbliain d’aois<br />
d’fhiafraigh sé di, “Cad chuige, a mham,<br />
<strong>na</strong>ch ndéarfainn le héinne gur Corcaíoch<br />
mé?” “ Mar, a mhaicín, beidh siad uilig in<br />
éad leat.” B’shin Beau!<br />
CIORCAL MHIC ARDGHAIL!<br />
Beidh lucht an Chiorcail Léitheoireachta ag teacht le chéile i nGaeláras Mhic Ardghail, Sráid an<br />
tSéipéil uachtarach, i gcroílár an Iúir, gach oíche Mháirt suas go 2 Márta 2010 ar aghaidh ó 7.30 pm<br />
go 8.30 pm.Téacs 1: ‘Harry Potter agus An Órchloch’, Máire Nic Mhaoláin a d’aistrigh go <strong>Gaeilge</strong>. Tá<br />
an ciorcal á eagrú ag Ao<strong>na</strong>d <strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong>, Comhairle an Iúir agus an Mhoirn i gcomhpháirt le Gaeláras<br />
Mhic Ardghail<br />
eolas Breise: 077 7059 7873 nó gerrypark@fsmail.net
10 SAOL 1 Feabhra 2010<br />
SAOL Feabhra 2010 1 11<br />
EOLAITHE GAELACHA BT 2010AILSE<br />
SCOIL CHAITRÍONA<br />
Tadhg Mac Carthaigh Dúill agus Fionn Ó Maolmhuaidh ó Scoil Chaitrío<strong>na</strong> Glas<strong>na</strong>íon<br />
a rinne scagadh ar an iliomad pisreog a bhaineann le lucht spóirt. Nósmhaireachtaí<br />
pearsanta ag go leor dá leithéidí ar lá an chluiche agus go gcoinnítear go dlúth<br />
leo. An toradh is mó, is dócha, go gcothaítear suaimhneas aigne áirithe agus go<br />
gciú<strong>na</strong>ítear beagán <strong>na</strong> ‘butterflys’ roimh chéadséideadh fheadóg an réiteora. Maidir<br />
leis an óige, do réir taighde Thaidhg agus Fhinn, caitheann siad uatha <strong>na</strong> pisreoga<br />
tar éis dóibh dul i dtaithí ar bheith páirteach i gcluichí. Carmel de Grae a spreag iad.<br />
AN CHUIMHIN LEO?<br />
‘Bhfuil cuimhne mhaith ag ainmhithe’ a bhí mar ábhar scagtha Elodie Ní Mhao<strong>na</strong>igh<br />
agus Katie Brugha ó Choláiste Íosagáin, Stigh Lorgáin. Ainneoin an chuimhne níos laige<br />
ar fad ag ainmhithe ná mar atá ag an duine daon<strong>na</strong> bíonn níos mó de chumas cuimhne<br />
ag ainmhithe áirithe thar mar a bhíonn ag cinn eile. Orla de Bhailís agus Fionnuala Nic<br />
Ghiollabháin a spreag <strong>na</strong> daltaí.<br />
Buntáiste cinnte don iriseoir a fhreastalaíonn ar ócáid spleodrach Eolaí Óg BT san RDS an fón póca. Ní a cheann féin ach cinn <strong>na</strong> n-ógeolaithe. Ní thógann sé<br />
ach cúpla nóiméad lucht uile aon cheann des <strong>na</strong> hiontrálaithe a bhailiú le chéile chun grianghraf a ghlacadh. Cúpla scairt ar an fhóinín agus bailítear le chéile<br />
iad cuma cén áit san ollfhoirgneamh a d’fhéadfaidís a bheith. Seo toradh <strong>na</strong> nglaon<strong>na</strong> a deineadh ar mhaithe linn - agus chun tairbhe daoibhse, a léitheoirí.<br />
COLÁISTE IOSAGÁIN COLÁISTE AILIGH<br />
Seisear des <strong>na</strong> heolaithe óga ó Choláiste Íosagain, Stigh Lorgáin go raibh tionsc<strong>na</strong>imh eolaíochta dá gcuid i BT Eolaí Óg 2010. I<strong>na</strong><br />
measc sin bhí ‘An Ceangal idir an gCoimheasta Órga agus Ceol’, ’Ord Beireatais agus an Tionchar atá aige ar Phearsantacht an<br />
Duine’ (Bhain an ‘Ord Beireatais..’ Aitheantas Speisialta Taispeántais), agus ’An bhFuil Gaol idir an Aimsir agus Iompar Daoine’. Ó chlé<br />
sa ghrianghraf tá Niamh Ní Arrachtáin, Gráinne Ní Lorcáin, Cara Ní Dhuinn, Caoimhe Nic Unfraidh, Joanne Nic Phoilín agus Sara Ní<br />
Éa<strong>na</strong>cháin. Is iad Orla de Bhailís agus Fionnuala Nic Ghiollabháin a múinteoirí eolaíochta.<br />
AG SIÚL AMACH GO GASTA<br />
Triúr daltaí ó Choláiste Ailigh ag fáil gradam Eolaí óg ó Maureen Walkinshaw, BT. Fuair siad an 2ú háit, Sóisearach, Grúpa, sa Roinn<br />
Éiceolaíochta agus Bitheolaíochta. Ó chlé Aoife Nic Uait, Dearbhile Ní Chathail agus Sean Ó Casathaigh. ‘An bhfuil gaol idir d’airde agus<br />
do ráta siúl?’ an t-ainm a bhí ar thionsc<strong>na</strong>mh s’acu. Sea, is féidir le ucht <strong>na</strong> gcos fada achar a chur díobh i níos lú céimean<strong>na</strong> ná iad siúd<br />
atá níos ísle. Ní io<strong>na</strong>nn sin is a rá <strong>na</strong>ch mbaineann rith an ráis ar dhaoine níos airde ná iad.<br />
GAN BRÉAGFHOLT!! An éiríonn gruaig níos laige le haois!’ a cheistigh Iarla Blaney, Aisling Ní Bhraoin, Mollie Ní Fhionntaí agus<br />
Sinead Ní Cholmain ó Choláiste Ailigh, Leitir Cea<strong>na</strong>inn. Éiríonn! is féidir leis an mac seo a dhearbhú, más ann de ribín ar bith den fholt<br />
breá a bhíodh ag fir áirithe. Mícheál Ó Giobúin a múinteoir.<br />
Ailse: Fuair Aisling Nic Fhionghaile ó Choláiste Ailigh, Leitir Cea<strong>na</strong>inn, an 2ú hÁit,<br />
Sinsearach Ao<strong>na</strong>rach sa Roinn Iompraíochta agus Sóisialta ag an Eolaí Óg. Rinne sí<br />
staidéar ar an dearcadh atá ag muintir Thír Cho<strong>na</strong>ill i dtreo Ailse. Léiríonn an grianghraf<br />
Aisling ag fáil an ghradaim ó Maureen Walkinshaw, BT.<br />
FÁS I LUIMNEACH CINNTE Gaeirle!<br />
ar chlé - Eiseamláir den fhás sa ghaelscolaíocht<br />
daltaí Ghaelcholáiste Luimnigh iad féin, ceann des<br />
<strong>na</strong> coláistí is nua san earnáil iarbhunscolaíochta<br />
lán-Ghaeilge. Rinne Clodagh Somers agus Aisling<br />
Moloney ‘Staidéar ar fhás Gaelscoilean<strong>na</strong> le<br />
fiche blia<strong>na</strong> anuas’ mar ábhar dá gcuid thaighde.<br />
Ciara Ní Dhrisceoil agus Máire Ní Ghoillidhe <strong>na</strong><br />
múinteoirí eolaíochta acu.<br />
ar dheis - Beirt daltaí i bPobalscoil Sráid an Mhuilinn<br />
Chorcaí iad Aibhne Ní Choistealbha agus Muireann<br />
Ní Chaoimh (le<strong>na</strong> Saol i<strong>na</strong> láimh aici!) . Rinneadar<br />
scagadh ar ‘How the Irish language has influenced<br />
the English spoken in Ireland today.’ Tá foclóirín<br />
de dheich leatha<strong>na</strong>ch cnuasaithe acu dá leithéidí.<br />
Ní beag san. Is í Jennifer O’Donoghue a múinteoir<br />
eolaíocht
12<br />
SAOL 12 Feabhra 2010<br />
ó lch 10/11 EOLAITHE GAELACHA BT<br />
DEOCHANNA BOGA<br />
Is féidir deochan<strong>na</strong> boga a shlogadh ach is fearr iad gan an iomarca siúcra. Ró<strong>na</strong>n<br />
Ó Curráin ó Choláiste Ailigh, Leitir Cea<strong>na</strong>inn, a rinne an taighde i<strong>na</strong> thionsc<strong>na</strong>mh ‘An<br />
bhfuil deochan<strong>na</strong> boga gan siúcra níos fearr d’fhiacla ná deochan<strong>na</strong> siúcríala?’ Shane Ó<br />
Breacáin a mhúinteoir eolaíochta.<br />
GAELCHOLÁISTE LUIMNIGH<br />
Dhein Sadhbh Halpin iniúchadh ar thionchar saghsan<strong>na</strong> éagsúla ceoil i<strong>na</strong> thionsc<strong>na</strong>mh<br />
‘An éifeacht a dhéa<strong>na</strong>nn saghsan<strong>na</strong> difriúla ceoil ar ráta croí.’ Súil againn go ndear<strong>na</strong> sí<br />
Bobby McFerrin a Ghoogleáil. Tá a chroí siúd lán de cheol agus gan buairt ar bith air! ‘An<br />
méid vitimín C i dtáirgí éagsúla’ a bhí mar ábhar ag Ashlee de Costa (de bhu<strong>na</strong>dh Nua<br />
Shéalainn) agus Shellie Galligan. Seo dhaoibh Sadhbh, Ashlee agus Shellie i gcomhar<br />
san RDS.<br />
Nuacht24<br />
Tá an t-eagrán is úire de Nuacht24 ar fáil anois<br />
- brúigh faoi dhó ar mheirg Nuacht24 ag http://<br />
andrumamornuacht.blogspot.com/ Caith vóta,<br />
B’FHEARR LINN ÁR gCUID FOLA FÉIN!<br />
Rinne Aodhán Ó Cea<strong>na</strong>inn, Sinéad Ní Bhraoin agus Seán Ó Fearraigh Choláiste Ailigh ‘Dearcadh atá ag seandaoine i dtreo aistriúcháin<br />
fola’ a scagadh. Ní seandaoine amháin go mbíonn amhras áirithe ortha roimh ghlacadh le fuil ó dhaoine eile. Toradh is mó air seo aineolas<br />
faoi gach a bhaineann leis an phróiseas aistriúcháin fola go fiú cúrsaí taistil atá bainteach le do shinsearaigh. Beagán d’imní léirithe faoin<br />
phróiseas féin chomh maith. Tuigeadh dos <strong>na</strong> daltaí go mba chóir eolas níos cuimse a chur ar fáil do sheandaoine <strong>na</strong> tíre go háirithe.<br />
Mícheál Ó Giobúin a múinteoir eolaíochta.<br />
‘TOSCA LEATHADH NA MAC IMRISC’<br />
‘Tosca Leathadh <strong>na</strong> Mac Imrisc’ ba theideal de thionsc<strong>na</strong>mh Aisling Ní Raghallaigh, Freya Toibín Schnittger, Róisín Ní Thiarnáin agus<br />
Saorla Hammond gur moladh go hard é ag <strong>na</strong> moltóirí. Do réir dealraimh leath<strong>na</strong>íonn an Mac Imrisc (‘pupil’ id shúil) nuair a fheictear duine<br />
nó rud álainn agus a mhalairt a tharlaíonn don imreasc céan<strong>na</strong> nuair <strong>na</strong>ch mbaintear taitneamh as a leithéidí ar an chéad radharc. Bhí<br />
orainn dul i muinín an fhoclóra agus a múinteoir eolaíochta, Orla de Bhailís, chun teacht ar bhrí an teidil seo ag eolaithe óga Choláiste<br />
Iosagáin, Stigh Lorgáin <strong>na</strong> hardchathrach.<br />
www.beo.ie<br />
nocht tuairim, coinnigh ar an eolas. E a g r á n F e a b h r a a r f á i l a n o i s
Comórtas Uí Chadhain<br />
GAISGE CEART! Foireann shóisearach Iarbhunscoil Mhá Nuad, Co. Chill Dara ( ó chlé) Peadar Óg Ó Muirí, Deirdre Ní Chearúil agus Niamh<br />
Ní Mhuirí ag glacadh le Corn Gael Linn ó aoichathaoirleach <strong>na</strong> hoíche, Harry McGee, Comhfhreagraí Polaitiúil, The Irish Times<br />
Tá scoilean<strong>na</strong> i Maigh Nuad, Co.<br />
Chill Dara agus An Cheathrú Rua,<br />
Co. <strong>na</strong> Gaillimhe ag ceiliúradh an<br />
tseachtain seo tar éis a mbua i<br />
gCraobh <strong>na</strong> hÉireann de chomórtas<br />
díospóireachtaí Gael Linn, Comórtas<br />
Uí Chadhain. Bhí an ócáid ar siúl san<br />
Óstán Heritage, Port Laoise, an mhí<br />
seo caite.<br />
Foireann ó Scoil Chuimsitheach Chiaráin,<br />
An Cheathrú Rua, Co. <strong>na</strong> Gaillimhe a thug<br />
an Chraobh shinsearach leo (don dara bliain<br />
as a chéile) agus nochtadh tuairimí spéisiúla<br />
faoin rún tráthúil: ‘Tá easpa cean<strong>na</strong>ireachta<br />
orainn i bPoblacht <strong>na</strong> hÉireann!’. Bhí foirne<br />
ó Choláiste an Phiarsaigh, Gleann Maghair,<br />
Co. Chorcaí, Gaelcholáiste Choilm, Baile<br />
an Chollaigh, Co. Chorcaí agus Scoil<br />
Chaitrío<strong>na</strong>, Glas<strong>na</strong>íon, Baile Átha Cliath<br />
páirteach freisin sa díospóireacht bhreá<br />
bhríomhar seo a mhúscail suim, spéis agus<br />
fiosracht an lucht éisteachta.<br />
Sa chomórtas sóisearach, bhí an bua ag<br />
Iarbhunscoil Mhá Nuad, Co. Chill Dara<br />
in aghaidh foirne ó Choláiste Rís, Dún<br />
Dealgan, Co. Lú, Coláiste Eoin, Baile an<br />
Bhóthair, Co. Bhaile Átha Cliath agus<br />
Gaelcholáiste <strong>na</strong> Mara, An tInbhear Mór, Co.<br />
Chill Mhantáin. Labhair <strong>na</strong> foirne ar an rún:<br />
‘Tá caighdeán ard iriseoireachta in Éirinn’.<br />
Ní <strong>na</strong>ch io<strong>na</strong>dh, chuir aoichathaoirleach<br />
<strong>na</strong> hoíche, Harry McGee, Comfhreagraí<br />
Polaitiúil, The Irish Times an-spéis sa<br />
mhéid a bhí le rá ag gach cainteoir!<br />
Bron<strong>na</strong>dh buanchorn agus duais €1,000<br />
ar an bhfoireann bhuacach agus bron<strong>na</strong>dh<br />
duais €250 an fhoireann ar <strong>na</strong> foirne eile a<br />
bhí rannpháirteach. Mar chuid den duais<br />
freisin, tugadh cuireadh do churaidh an<br />
chomórtais shóisearaigh páirt a ghlacadh<br />
san fhéile ‘Ri Chéile’ san fhómhar a<br />
reáchtálann Gael Linn gach bliain do<br />
chainteoirí óga <strong>Gaeilge</strong>/Gaidhlig i gcomhar<br />
le Comunn <strong>na</strong> Gaidhlig, Alba, le maoiniú ón<br />
eagras Colmcille.<br />
DON TARNA BLIAIN AS A CHEILE! Curaidh Chomórtas Díospóireachta Uí Chadhain Gael Linn 2010 foireann shinsearach Scoil Chuimsitheach<br />
Chiaráin, An Cheathrú Rua (ó chlé leis an gcorn): Gráinne Ní Lochlainn, Orlaith Ní Mheachair (captaen <strong>na</strong> foirne) agus Christi<strong>na</strong> Nic Dhonncha<br />
ag ceiliúradh le<strong>na</strong> gcomhscoláirí !<br />
SAOL Feabhra 201013 13<br />
CUAIRTEOIR SA CHISTIN!<br />
Bhuail iarchathaoirleach Fhoras <strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong>, Mícheál Ó Muircheartaigh, isteach chuig an<br />
Fhoras le déa<strong>na</strong>í. Sa phictiúr leis tá Eamonn Ó hArgáin, Stiúrthóir Seirbhísí Forbartha,<br />
agus Ferdie Mac an Fhailligh, Príomhfheidhmean<strong>na</strong>ch an Fhorais.<br />
Bewley’s @ 6!<br />
tráthnónta siamsaíochta le Gael Linn<br />
Amharclann Bewley’s, Sráid Grafton<br />
6p.m. – 8p.m.<br />
Dé Máirt,16 Feabhra 2010<br />
tráthnó<strong>na</strong> draíochtúil amhrá<strong>na</strong>íochta<br />
geallta i gcuideachta an amhrá<strong>na</strong>ithe cho<strong>na</strong>llaigh<br />
Seoirse Ó Dochartaigh<br />
(www.seoirse.com)<br />
cead isteach: €15<br />
(blaisíní bia san áireamh!)<br />
beár ar oscailt/tae agus caifé ar fáil<br />
áirithint riachta<strong>na</strong>ch (spás teoranta!)<br />
087/2547574<br />
(doirse ar oscailt ó 5.45p.m.)<br />
Rang <strong>Gaeilge</strong> do thos<strong>na</strong>itheoirí<br />
In io<strong>na</strong>d ealaíne Rua Red i gceartlár Bhaile Thamhlachta (Ag ceannscríbe líne<br />
dhearg an LUAS. Busan<strong>na</strong> 65, 65b, 50, 77, 77a, 49, 54a). Oíche Máirt 7pm-9pm<br />
ag tosnú ar an 16ú feabhra ar feadh 10 seachtaine. Táille €100. Déan teangbháil le<br />
Tomás Ó Meachair 087-2179058.<br />
Beginners Irish Class<br />
Beginning Tuesday 16th February in Rua Red Arts Centre, Tallaght town centre.<br />
(Beside Luas red line terminus. Buses 65, 65b, 77, 77a, 49, 54a) Running for ten<br />
weeks every Tuesday evening from 7pm to 9pm. Fee €100. Contact: Tomás Ó<br />
Meachair 087-2179058.
14<br />
SAOL 14 Feabhra 2010<br />
‘Ó Aidhm go Feidhm’ - Tóstal <strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong> 2010<br />
Deis do phobal <strong>na</strong><br />
<strong>Gaeilge</strong> teacht le chéile<br />
Beidh Tóstal <strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong> ar siúl i mblia<strong>na</strong> ar an 26<br />
agus 27 Feabhra sa Salthill Hotel, Gaillimh.<br />
Tá clár cuimsitheach curtha le chéile<br />
do Thóstal <strong>na</strong> blia<strong>na</strong> seo, “Ó Aidhm go<br />
Feidhm” a bheidh mar theideal ar an<br />
gcomhdháil, agus díreofar isteach ar chur<br />
i bhfeidhm Straitéis Fiche Bliain an Rialtais<br />
don Ghaeilge.<br />
Is é seo an deis is mó do phobal <strong>na</strong><br />
<strong>Gaeilge</strong> teacht le chéile agus plé a<br />
dhéa<strong>na</strong>mh ar mhórcheistean<strong>na</strong> an lae<br />
i dtaobh <strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong> agus <strong>na</strong> sochaí<br />
Gaelaí. Beidh scoth <strong>na</strong> gcainteoirí ag díriú<br />
isteach ar cheistean<strong>na</strong> móra <strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong> in<br />
atmaisféar oscailte cuimsitheach torthúil<br />
rud a chinntiú <strong>na</strong>ch siopa cainte a bheidh<br />
sa chomhdháil seo.<br />
Beifear ag breathnú ag aghaidh thar an<br />
chéad 20 bliain romhainn, i bhfia<strong>na</strong>ise<br />
Straitéis 20 Bliain an Rialtais don Ghaeilge,<br />
ar róil <strong>na</strong> bpáirtithe leasmhara - an pobal,<br />
an earnáil dheo<strong>na</strong>ch agus an Stáit, i gcur<br />
chun cinn <strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong> sa tsochaí agus ar<br />
<strong>na</strong> nithe gur gá agus gur mhaith linn a<br />
dhéa<strong>na</strong>mh le sochaí Gaelach a bhuanú<br />
do <strong>na</strong> glúin a thiocfaidh in ár ndiaidh.<br />
Déanfaidh An tAire Gnóthaí Pobail,<br />
Tuaithe agus Gaeltachta, Éamon Ó Cuív,<br />
T.D. Tóstal <strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong> 2010 a oscailt go<br />
hoifigiúil, agus tabharfaidh Iognáid Ó<br />
Muircheartaigh, Cathaoirleach Ghaillimh<br />
le <strong>Gaeilge</strong>, Eochairchaint an Tóstail.<br />
Ar dhuine de phríomhaoichainteoirí an<br />
Tóstail beidh an tOllamh Colin Williams,<br />
ó Ollscoil Cardiff sa Bhreatain Bheag. I<br />
measc phríomhábhar taighde an Ollamh<br />
Williams tá polasaí agus pleanáil teanga.<br />
Bu<strong>na</strong>ithe ar an taithí atá ag an Ollamh<br />
Williams le bunú agus cur i bhfeidhm<br />
Aon Scéal?<br />
News from Manchester Irish Language Group<br />
Iaith Pawb, plean teanga náisiúnta chun<br />
dátheangachas a chothú sa Bhreatain<br />
Bheag, díreoidh Williams isteach ar co<strong>na</strong>s<br />
plean teanga a chur i bhfeidhm.<br />
Pléifidh an tOllamh Dó<strong>na</strong>ll Ó Baoill<br />
modhan<strong>na</strong> measú<strong>na</strong>ithe ar chur chun cinn<br />
teanga agus labhróidh an Dr. Conchúr Ó<br />
Giollagáin agus an Dr. Brian Ó Curnáin ar<br />
an ábhar; “Mionteanga agus Mórtheanga i<br />
Ré <strong>na</strong> Straitéise 20 Bliain”.<br />
Reáchtálfar seimineár eolais darb<br />
ainm, Deisean<strong>na</strong>, Dúshláin agus<br />
Dualgais, maidir le hullmhú agus le<br />
cur i bhfeidhm <strong>na</strong> scéimean<strong>na</strong> teanga<br />
faoi Acht <strong>na</strong> dTeangacha Oifigiúla<br />
2003. Faoi chathaoirleacht Phádraig Uí<br />
Cheithear<strong>na</strong>igh a bheidh an seimineár<br />
seo. Cuirfidh an Dr. Peadar Ó Flatharta,<br />
ó Fiontar in Ollscoil Chathair Átha Cliath,<br />
an taighde idirnáisiúnta ‘Act to Action’<br />
i láthair, tabharfaidh an tOllamh Colin<br />
Williams léargas <strong>na</strong> Breataine Bige ar<br />
chur i bhfeidhm scéimean<strong>na</strong> teanga<br />
agus pléifidh Colm Ó Coisdealbha,<br />
Feidhmean<strong>na</strong>ch Géilliúlachta le hOifig<br />
an Choimisinéara Teanga, Córas<br />
Mo<strong>na</strong>tóireachta do Scéimean<strong>na</strong> Teanga.<br />
Beidh painéal d’aoichainteoirí aitheanta<br />
i láthair chun ceistean<strong>na</strong> a fhreagairt<br />
ón urlár maidir le tosaíochtaí chur chun<br />
cinn <strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong> sa ghearrtéarma, sa<br />
mheántéarma agus sa fadtéarma. Is í<br />
Gormfhlaith Ní Thuairisg, láithreoir an chláir<br />
Adhmhaidin ar RTÉ Raidió <strong>na</strong> Gaeltachta<br />
a bheidh mar chathaoirleach ar an seisiún<br />
seo, agus i measc <strong>na</strong> n-aoichainteoirí<br />
ar an bpainéal beidh: An tAire Gnóthaí<br />
Global <strong>Gaeilge</strong> second success<br />
The Group is delighted to announce that for the second year in<br />
succession it has won second prize in Glór <strong>na</strong> nGael’s Global<br />
<strong>Gaeilge</strong> competition.<br />
Christmas card congatulations<br />
Congratulations are due to Group member Joe O’Reilly for<br />
his prize-winning entry in theGlór <strong>na</strong> nGael Christmas card<br />
competition for Irish speakers living outside Ireland.<br />
Seachtain <strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong><br />
Free events organised to date as part of the inter<strong>na</strong>tio<strong>na</strong>l<br />
celebration of the Irish language:<br />
Satharn 13 Márta:<br />
Irish language drop-in taster sessions at Manchester Town Hall<br />
from 10.00 a.m. until noon and 1.00 until 3.00 p.m.<br />
BEIDH A LEITHÉIDÍ I LÁTHAIR: Pádraig Ó Ciarrdha, Leas-PhríomhFheidhmean<strong>na</strong>ch, TG4, Bríd Ní Chonghóile, Ardfheidhmean<strong>na</strong>ch, Gaillimh<br />
le <strong>Gaeilge</strong>, Sean Ó Cuinn, Príomhfheidhmean<strong>na</strong>ch, Comhairle <strong>na</strong> Gaelscolaíochta, agus Sean Ó Cuirreáin, an Coimisinéir Teanga a bhí i<br />
láthair le linn Thóstal <strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong> 2009.<br />
Pobail, Tuaithe agus Gaeltachta, Éamon<br />
Ó Cuív, T.D.; an léachtóir sa Phleanáil<br />
Teanga le hOllscoil <strong>na</strong> hÉireann, Gaillimh<br />
Dr. Conchúr Ó Giollagáin; an taighdeoir<br />
agus an gníomhaire pobail, Donncha Ó<br />
hÉalaithe; chomh maith le hUrlabhraí ar<br />
Ghnóthaí Eachtracha do Pháirtí an Lucht<br />
Oibre, Michael D. Higgins, T.D.. Chun an<br />
deis a thapú chun ceist a chur ón urlár,<br />
is gá é seo a chur in iúl do Chomhdháil<br />
Náisiúnta <strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong> roimh ré, trí do<br />
Club Cuideachta<br />
(live music and chat in Irish and English) from 8.00 p.m. at The<br />
Briton’s Protection, Great Bridgewater Street in the city centre.<br />
Deardaoin 18 Marta :<br />
Comhrá (conversation in Irish) from 9.00 p.m. at The Jolly<br />
Angler pub, Ducie Street, near Piccadilly railway station.<br />
Book Club and Walking and<br />
Talking (Irish)<br />
It is hoped that the latter will take place as a joint event with<br />
Conradh <strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong> on Sunday 21 March starting about noon<br />
at Chinley rail station and ending at Disley station.<br />
Nua Eabhraic<br />
Club Leabhar Nua Eabhrac [clubleabharnyc@gmail.com]<br />
http://www.irishemigrant.com/ie/calendar.asp?cust=307563<br />
E o l a s : w w w. m i l g<br />
chuid sonraí agus do cheist a chur chuig<br />
eolas@gaelport.com roimh Dé Céadaoin<br />
24 Feabhra 2010.<br />
Ar ndóigh beidh neart siamsaíochta<br />
ar fáil le linn Thóstal <strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong> 2010,<br />
beidh Clann Uí Mhongáin, Joe Steve<br />
Ó Neachtain, Máire Uí Dhroighneáin<br />
agus Maití Joe Shéamais agus aíon<strong>na</strong><br />
speisialta ag cur neart siamsaíochta ar fáil<br />
le hoíche mhór cheoil agus chraic tar éis<br />
oscailt oifigiúil an Tóstail ar an Aoine, agus<br />
cuirfear críoch spleodrach leis an Tóstal<br />
le céilí mór leis <strong>na</strong> ceoltóirí clúiteacha<br />
as Ruisín <strong>na</strong> Mainíoch i gceantar Iorras<br />
Aithneach, Marcus agus PJ Ó hIarnáin.<br />
I gcuideachta <strong>na</strong> beirte beidh an ceoltóir<br />
aitheanta Don Stiff agus clann Mharcais,<br />
damhsóirí den scoth.<br />
Tá clár iomlán an Tóstail agus gach eolas ar<br />
fáil ar www.tostal.ie.<br />
Dianchúrsa <strong>Gaeilge</strong><br />
INTENSIVE IRISH COURSE I gCLUAIN DOLCÁIN<br />
S e o é d o s h e a n s • n o w ’s y o u r c h a n c e<br />
2 D a y s - 1 r e s u l t<br />
G a e i l g e ( s p o k e n i r i s h )<br />
1 0 0 % G u a r a n t e e d m o r e s p o k e n i r i s h w h e n y o u ’ r e f i n i s h e d<br />
S p r a o i , g r e a n n & c r a i c<br />
F u n , e n j o y m e n t , f r i e n d s<br />
A o i n e 0 5 / 0 3 / 2 0 1 0<br />
a m / t i m e : 7 - 9 . 0 0 P. M .<br />
S a t h a r n 0 6 / 0 3 / 2 0 1 0<br />
a m / t i m e : 1 0 a . M . - 6 P. M .<br />
€35 (Incl lón-lunch)<br />
Eolas: brían 01-4574847 nó eolas@araschro<strong>na</strong>in.Ie
Ardcheiliúradh<br />
Bhí ArDchEIlIúrADh i gClubtheach<br />
CLG Setanta, club iomá<strong>na</strong>íochta agus<br />
camógaíochta, i mBaile Mun<strong>na</strong> agus<br />
slán á fhágáil le Fergus Breath<strong>na</strong>ch tar<br />
éis dó 40 bliain a chaitheamh ag obair<br />
in An Post.<br />
Tabharfaidh seo deisean<strong>na</strong> breise<br />
d’Fhergus a chuid suime sa Ghaeilge<br />
i mBaile Mun<strong>na</strong> a shaothrú. Is geal le<br />
saothar lá<strong>na</strong>imsearach atá tugtha aige<br />
don teanga go dtí seo ainneoin a chúramaí<br />
oibre á gcomhlío<strong>na</strong>dh aige freisin. Tá<br />
Fergus gafa le buanú Scoil an tSeachtair<br />
Laoch le blianta fada agus le bunú agus<br />
forbairt obair agus oifigí breátha Ghlór <strong>na</strong><br />
nGael sa phobal.<br />
Ó tógadh an clubtheach breá Setanta<br />
dornán de bhlianta ó shin bíonn an<br />
ceol traidisiúnta á mhúineadh ann agus<br />
imeachtaí teanga i gcó<strong>na</strong>í i gcroílár <strong>na</strong><br />
n-imeachtaí sóisialta san fhoirgneamh<br />
breá. Faoi láthair tá imeachtaí Sheachtain<br />
<strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong> á mbeartú fud fad Bhaile<br />
Mun<strong>na</strong>. Bíonn ciorcal comhrá ar siúl gach<br />
oíche Déardaoin i mbeár an chlubtheach<br />
agus mar mhealladh breise tá costas an<br />
phionta laghdaithe go €3 do gach duine i<br />
láthair, bíodh siad sa chiorcal comhrá nó<br />
<strong>na</strong>ch ea, a ordaíonn deoch i n<strong>Gaeilge</strong>.<br />
Go mairfidh Fergus a shaothar.<br />
SLÁN LE MEAS: Paddy Costelloe, Stiúrthóir, An Post, Sam Maher, Ru<strong>na</strong>í, Club Sóisialta, An Post, i dteannta le Fergus agus Winnie Breath<strong>na</strong>ch<br />
tar éis do Sam bláthfhleasc a bhron<strong>na</strong>dh uirthi.<br />
CAIRDE: Deirdre de Boltúin, Antain Mac Giolla Rua, Blaithín agus Helen Óg Mac Giolla Rua agus Mí<strong>na</strong> Bn. Uí Chribín ag baint sult as an ócáid<br />
i gClubtheach Setanta.<br />
SAOL Feabhra 201015 15<br />
Seachtain <strong>na</strong><br />
<strong>Gaeilge</strong> 2010<br />
Is féile bhliantúil í Seachtain <strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong> a spreagann úsáid theanga agus chultúr<br />
<strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong> sa bhaile agus thar lear agus beidh sé ar siúl ar 5 – 17 Márta 2010. Le<br />
himeachtaí idir thráthnó<strong>na</strong> comhrá agus chéilithe sráide; blind date agus rangan<strong>na</strong><br />
surfála ‘as <strong>Gaeilge</strong>’; tugann sé seans do gach éinne triail a bhaint as an n<strong>Gaeilge</strong> is<br />
cuma más cainteoir dúchais nó foghlaimeoir nua atá io<strong>na</strong>t.<br />
Tugann Seachtain <strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong> deis do gach éinne mothú compordach le<strong>na</strong> gcúpla<br />
focal a úsáid agus i mblia<strong>na</strong> tá Aoibhinn Ní Shúilleabháin & Danny O’ Reilly tagtha ar<br />
bord mar ambasadóirí Sheachtain <strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong> ‘10. Tógadh Aoibhínn go dátheangach<br />
i gCo. Mhaigh Eo. Is múinteoir, craoltóir, buaiteoir Rós Thrá Lí 2005 í agus ainmníodh<br />
í mar ‘An Réalt Baineann Teilifíse is Gnéasúla’ san RTÉ Guide! Agus í ag labhairt le<br />
Seachtain <strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong> dúirt Aoibhinn: “Tá mé ar bís a bheith páirteach le Seachtain <strong>na</strong><br />
<strong>Gaeilge</strong> 2010 agus is mór an phribhléid dom í a bheith mar ambasadóir don Ghaeilge<br />
le linn <strong>na</strong> féile. Deis iontach atá ann do chuile dhuine spraoi a bheith acu leis an<br />
teanga, cuma más ag rá “Go raibh maith agat” chuig an tiomá<strong>na</strong>í bus nó nuair atá tú<br />
ag cur ’s ag cúiteamh faoi chúrsaí an tsaoil le do chairde!”<br />
Tagann Danny ó Bhaile Átha Cliath. Is ceoltóir, cumadóir agus príomh-amhrá<strong>na</strong>í é le<br />
ban<strong>na</strong> ceoil indie-rac ‘The Coro<strong>na</strong>s’. Sheinn Danny agus ‘The Coro<strong>na</strong>s’ ar an albam<br />
Ceol 08 de chuid Sheachtain <strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong>. Tá an-chion aige dár dteanga dhúchais<br />
agus caitheann sé neart ama i nGaeltacht Chorca Dhuibhne. Nuair a iarradh ar<br />
Danny teacht ar bord i mblia<strong>na</strong> mar cheann d’aghaidhean<strong>na</strong> Sheachtain <strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong>,<br />
ní raibh air mórán mach<strong>na</strong>imh a dhéa<strong>na</strong>mh air: “Tá athbheochan ollmhór i ndiaidh<br />
tarlú leis an teanga le blianta beaga anuas agus is ónóir mhór dom a bheith bainteach<br />
leis sin ar bhonn éigin. Cé <strong>na</strong>ch bhfuil mo chuid Ghaeilge foirfe, tapaím aon deis gur<br />
féidir liom an teanga a úsáid, ach go háirithe le cúrsaí ceoil.”<br />
Beidh imeachtaí ag tarlú timpeall an domhain idir an 5ú agus 17ú Márta chun<br />
Seachtain <strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong> ’10 a cheiliúradh. Féach ar ár suíomh Gréasáin www.s<strong>na</strong>g.<br />
ie le haghaidh liosta iomlán <strong>na</strong> n-imeachtaí a bheidh ar siúl agus tá cuid de <strong>na</strong><br />
buaicphointí luaite thíos. Mar sin, fiú mura bhfuil úsáid bainte agat as an teanga le<br />
tamall, déan iarracht í a labhairt le linn Sheachtain <strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong>!<br />
Le haghaidh tuilleadh eolais, teagmhálaithe, agallamh nó íomhán<strong>na</strong>, déan teagmháil le:<br />
Laura Ní Cheallaigh - Seachtain <strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong> 2010<br />
E: laura@s<strong>na</strong>g.ie T: (00 353) 86 8449410<br />
CAD FÚTSA! Cuireadh á thabhairt isteach duitse chuig Seachtain <strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong> ag Aoibhinn<br />
Ní Shúilleabháin & Danny O’ Reilly. Gach eolas chomh maith ag www.s<strong>na</strong>g.ie nó ó Laura<br />
Ní Cheallaigh - Seachtain <strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong> 2010ag an uimhir fói: 00 353) 86 8449410.
16<br />
SAOL 16 Feabhra 2010<br />
Máirtín Mac Donnchadha<br />
Amhráin is Ansa Liom<br />
Dé céadaoin 10 Feabhra 20.00<br />
Seán Mac Craith, An Rinn: Sa tsraith nua seo, buailfimid le hamhrá<strong>na</strong>ithe<br />
sean-nóis a labhróidh le Antaine Ó Faracháin faoi <strong>na</strong> hamhráin is<br />
fearr leo, faoin áit a bhfuaireadar iad agus an fáth go dtaitníonn siad<br />
leo. Beidh Seán Mac Craith ón Rinn, Co. Phort Láirge i dteannta<br />
Antaine an tseachtain seo. Beidh Seán ag caint faoi <strong>na</strong> hamhráin is<br />
fearr leis, ‘Seoladh <strong>na</strong> nGamh<strong>na</strong>’, ‘An Carabhat’ agus ‘Spailpín a Rúin’.<br />
Dé céadaoin 24 Feabhra 20.00<br />
Máirtín Mac Donnchadha - Maigh Eo/Co<strong>na</strong>mara: Sa tsraith seo, buailfimid<br />
le hamhrá<strong>na</strong>ithe sean-nóis a labhróidh le Antaine Ó Faracháin faoi<br />
<strong>na</strong> hamhráin is fearr leo, faoin áit a bhfuaireadar iad agus an fáth go<br />
dtaitníonn siad leo. Beidh Máirtín Mac Donnchadha as an gCeathrú Rua<br />
ó dhúchas ach a bhfuil có<strong>na</strong>í air anois i Maigh Eo i dteannta Antaine Ó<br />
Faracháin an tseachtain seo. Beidh Máirtín ag caint faoi <strong>na</strong> hamhráin is<br />
fearr leis ‘Baile Uí Laoigh’, ‘Liam Ó Raghallaigh’ agus ‘An Casaideach Bán’.<br />
Redlegs: Sclábhaithe Siúcra <strong>na</strong> hÉireann<br />
De céadaoin 10 Feabhra 21.30<br />
Clár faisnéise faoi mhuintir <strong>na</strong> hÉireann a sheol Cromail go oileán<br />
Barbados ar an gCósta Thoir den domhan os cionn 350 bliain ó shin.<br />
Cúpla míle ón gceantar turasóireachta is mó ar an oileán tá ceantar ann<br />
ar de bhu<strong>na</strong>dh <strong>na</strong> hÉireann iad <strong>na</strong> daoine ach tá siad i mbochta<strong>na</strong>s.<br />
Tuige ar chuir Cromail ann an chéad lá riamh iad agus cén fáth a bhfuil<br />
siad ann fós 350 bliain i<strong>na</strong> dhiaidh sin?<br />
Ar Bhóithrín <strong>na</strong> Smaointe<br />
Dé céadaoin 10 Feabhra 19.30<br />
Sraith Nua: Sraith clár i<strong>na</strong> dtugann an file clúiteach Theo Dorgan aistear<br />
siar ar Bhóithrín <strong>na</strong> Smaointe, ó<strong>na</strong> bhaile dúchais Corcaigh go Baile Átha<br />
Cliath agus ar <strong>na</strong> bailte atá scaipthe ar an N8. Tá an N8 athraithe go<br />
mór le 30 bliain anuas. Anois in áit bailte a fheiceáil ní fheiceann muid<br />
tada ach seachbhóithre. Faigheann Theo an deis bailte cosúil le Baile<br />
Mhistéala, Cathair Dhún Iascaigh agus Mainistir Laoise a fheiceáil uair<br />
amháin eile. An tseachtain seo, stopfaidh sé i Mainistir Laoise, i gContae<br />
Laoise. Thar <strong>na</strong> mblianta is minic go raibh go leor againn sáite sa trácht<br />
anseo. Téann Theo go Stradbally House suíomh Electric Picnic, chun é<br />
a fheiceáil gan an fhéile ceoil ar súil. Tugann sé cuairt ar an leabharlann<br />
nua ar an mbaile agus an teach tábhairne cáiliúil Morrissey’s.<br />
Ceart agus Coir<br />
Déardaoin 11 Feabhra 22.15<br />
Páirt 1: Sa chúigiú clár den tsraith déanfar scrúdú ar dhúnmharú Michael<br />
Devereux ar Shliabh <strong>na</strong> mBan i mí Meán Fómhair 1940. Ceaptar gur<br />
brathadóir IRA a bhí i Michael Devereux. Tugadh George Plant os comhair<br />
<strong>na</strong> Cúirte Coiriúla Speisialta mar gheall ar an dúnmharú ach thit an chúis<br />
a bhí curtha i<strong>na</strong> leith as a chéile mar gur tharraing daoine siar ráitis a bhí<br />
déanta acu. Throid George Plant i gCogadh <strong>na</strong> Saoirse agus sa gCogadh<br />
Cathartha and bhí baint aige leis an IRA s<strong>na</strong> 30aidí agus 40aidí. Tugadh<br />
os comhair <strong>na</strong> Cúirte Míleata é faoi reachtaíocht nua agus bhí cead acu<br />
an fhia<strong>na</strong>ise a tarraingíodh siar ag an triail roimhe sin a úsáid. Fritheadh<br />
ciontach é as dúnmharú Michael Devereux agus cuireadh chun báis é i<br />
bpríosún Phort Laoise an 5ú Márta 1942.<br />
Ceart agus Cóir<br />
Lorg Lunny<br />
Dé céadaoin 10 Feabhra 22.30<br />
Sa tsraith nua ocht gclár seo beidh an ceoltóir, Dó<strong>na</strong>l Lunny a raibh baint<br />
aige le Bothy, Planxty agus Moving Hearts ag taisteal <strong>na</strong> tíre ag lorg<br />
ceoltóirí óga chun ban<strong>na</strong> nua ceoil traidisiúnta a bhunú. Freisin sa sraith<br />
seo tá Dó<strong>na</strong>l chun uirlis nua a dhearadh agus a fháil déanta don ban<strong>na</strong><br />
Cheoil nua. Tugann sé cuairt ar a chairde agus iar baill don Bothy Band<br />
- Matt Molloy, Paddy Glackin, Peter Browne, Trío<strong>na</strong> Ní Dhómh<strong>na</strong>ill, Noel<br />
Eccles agus Liam Bradley, chun a gcuid cuimhní cinn agus smaointe thar<br />
40 bliain a roinnt leis.<br />
Taistealaíonn Dó<strong>na</strong>l ar fud <strong>na</strong> hÉireann ag lorg ceoltóirí dá bhan<strong>na</strong> ceoil<br />
nua. Bíonn deacrachtaí ag <strong>na</strong> déantóirí uirlisí treoracha Dó<strong>na</strong>l a lea<strong>na</strong>cht<br />
maidir leis an druma nua atá uaidh.<br />
Dó<strong>na</strong>l Lunny<br />
Tomás Ó Fiaich – Cúram agus Conspóid<br />
Dé céadaoin 17 Feabhra 9.30pm<br />
Déantar cur síos sa chlár faisnéise uair an chloig seo ar shaol Thomás<br />
Uí Fhiach. Is é Gearóid Ó Cairealláin a léirigh agus a stiúraigh an clár<br />
faisnéise seo i<strong>na</strong> ndéantar scrúdú ar an dá thaobh a bhain leis an bhfear<br />
diaganta seo. Bhí cion ag daoine air as a chuid oibre sa pharóiste, sa<br />
deoise agus sa tír ach ní raibh conspóid i bhfad uaidh riamh. Bhain sé<br />
le feachtas <strong>Gaeilge</strong> in aghaidh an Rialtais ag an am, theastaigh uaidh<br />
go mbeadh cead ag gnáthdaoine aifreann a rá, beag<strong>na</strong>ch ag cur deiridh<br />
le Coláiste Mhaigh Nuad. Bhí raic idir é féin agus Príomh Aire <strong>na</strong><br />
Breataine Margaret Thatcher ag Uimhir a 10 Sráid Downing maidir leis <strong>na</strong><br />
stailcean<strong>na</strong> ocrais s<strong>na</strong> H-Blocks i 1981.<br />
Dó<strong>na</strong>l Lunny<br />
GAA Beo<br />
Dé Domh<strong>na</strong>igh 14 Feabhra 14.00<br />
Craoladh ar Chluiche Leath-Chean<strong>na</strong>is Iomá<strong>na</strong> Sinsir <strong>na</strong> gClub idir<br />
Seamróga Bhaile Héil (Cill Chainnigh) agus Baile Nua Sheandroma<br />
(Corcaigh), cluiche a bheidh ar siúl i Staid Semple i nDurlas. Craoladh<br />
iarbheo ar an dara babhta de Shraith Peile Allianz idir Tír Eoghain agus<br />
Maigh Eo san Ómaigh. Beidh an dara Cluiche Leath-Chean<strong>na</strong>is Iomá<strong>na</strong><br />
Sinsir <strong>na</strong> gClub idir Port Om<strong>na</strong> (Gaillimh) agus Cuchullains Dunloy<br />
(Aontroim) ar siúl i bPáirc Parnell. Beidh buaicphointí <strong>na</strong> gcluichí idir<br />
Corcaigh agus Ciarraí, Baile Átha Cliath agus Doire le feiceáil ar an gclár<br />
chomh maith. Á chur i láthair ag Micheál Ó Domh<strong>na</strong>ill. Is iad Brian Tyers<br />
agus Mac Dara Mac Donncha a bheidh i mbun tráchtaireachta.<br />
Dé Domh<strong>na</strong>igh 21 Feabhra 14.00<br />
Craoladh beo ar Chluiche Leath-Chean<strong>na</strong>is Peile Sinsir <strong>na</strong> gClub idir<br />
Cora Finne (Gaillimh) agus Naomh Gall (Aontroim) agus craoladh iarbheo<br />
ar an gcluiche idir Port Laoise (Laois) agus Cill Mhuire Uí Bhreacáin (An<br />
Clár) i gCluiche Leath-Chean<strong>na</strong>is Peile Sinsir <strong>na</strong> gClub chomh maith.<br />
Craoladh iarbheo ar an gcéad babhta de Shraith Iomá<strong>na</strong> Allianz idir Port<br />
Láirge agus Baile Átha Cliath agus Tiobraid Árann agus Cill Chainnigh. Á<br />
chur i láthair ag Micheal Ó Domh<strong>na</strong>ill. Is iad Brian Tyers agus Mac Dara<br />
Mac Donncha a bheidh i mbun tráchtaireachta.<br />
Seó Spóirt<br />
Dé hAoine 12 Feabhra 20.30<br />
Ar chlár <strong>na</strong> seachtaine seo beidh Dara Ó Cinnéide agus a chuid aíon<strong>na</strong><br />
ag plé an dara babhta den tSraith Náisiúnta Peile chomh maith le cluichí<br />
leathchean<strong>na</strong>is Chraobh Iomá<strong>na</strong> AIB <strong>na</strong> gClub. Déanfar plé freisin ar an<br />
gcluiche rugbaí idir an Fhrainc agus Éire i gCraobh <strong>na</strong> Sé Náisiún.
Scoth chláracha<br />
raidió RTÉ Raidió<br />
<strong>na</strong> Gaeltachta<br />
An tSraith Náisiúnta – 13 Feabhra @ 7.00 p.m.<br />
rílean<strong>na</strong> agus Téipean<strong>na</strong> – 14 Feabhra @ 10.00 a.m<br />
Tequila Tíre – 15 Feabhra @ 9.00 p.m.<br />
rónán Beo @ 3– 18 Feabhra @ 3.00 p.m.<br />
An Saol Ó Dheas – 19 Feabhra @ 12.08p.m.<br />
ceol Binn ó <strong>na</strong> Bean<strong>na</strong> - 19 Feabhra @ 7.00p.m.<br />
An tSraith Náisiúnta<br />
An t-aicsean uilig ón tSraith Náisiúnta – anocht, an cluiche<br />
mór idir Corcaigh agus Ciarraí beo ó Pháirc Uí Rinn, agus<br />
is é Dara Ó Cinnéide a chuirfidh an clár i láthair.<br />
Dé Sathairn 13 Feabhra 7.00 i.n.<br />
Rílean<strong>na</strong> agus Téipean<strong>na</strong><br />
Clár ar théama an ghrá a bheidh ann inniu. Beidh<br />
mírean<strong>na</strong> ó chartlann Raidió <strong>na</strong> Gaeltachta i gCasla<br />
ag cur síos ar an stair agus <strong>na</strong> traidisiúin bhéaloidis<br />
a bhaineann le Naomh Vailintín chomh maith le<br />
léargas ar thraidisiún liteartha an ghrá s<strong>na</strong> dánta<br />
agus s<strong>na</strong> hamhráin. I measc <strong>na</strong> nglórtha ón gcartlann<br />
beidh Pádraig Ó hÉalaí, Dáithí Ó hÓgáin, Pádraig<br />
Ó Raghallaigh, Seán Mac Réamoinn agus Anraí Ó<br />
Liatháin gan ach cuid an bheagáin a lua.<br />
Dé Domh<strong>na</strong>igh 14 Feabhra 10.00 r.n.<br />
Dara Ó Cinnéide - An tSraith Náisiúnta<br />
Josie Ó Cualáin - Tequila Tíre<br />
Tequila Tíre<br />
Is é Josie Ó Cualáin a chuireann an clár nua ceol tíre seo<br />
i láthair – ceol tíre den scoth a bheidh le cloisteáil air ó<br />
Mheiriceá, agus go deimhin ón tír seo chomh maith.<br />
Dé Luain 15 Feabhra 9.00 i.n.<br />
Rónán Beo @ 3<br />
Beidh an t-amhrá<strong>na</strong>í Enda Reilly beo ar an chlár inniu.<br />
Is é Enda a bhain an comórtas anuraidh le dhul chuig<br />
Nós Úr le<strong>na</strong> amhrán Mol an Aimsir. Beidh an t-amhrán<br />
sin agus tuilleadh uaidh le cloisteáil ar an chlár inniu.<br />
Déardaoin 18 Feabhra 3.00 i.n.<br />
Enda Reilly - Rónán Beo@3<br />
An Saol ó Dheas<br />
Oíche mhór cheoil agus amhrán a taifeadadh aréir i<br />
dTigh Tabhairne an tSaorsaigh i mBaile an Feirtéaraigh<br />
a bheidh le cloisteáil inniu ar an gclár. Tá Scoil Cheoil<br />
an Earraigh faoi lán-tseoil sa cheantar, agus beidh<br />
stiúrthóirí <strong>na</strong> scoile agus ceoltóirí éagsúla le cloisteáil<br />
ar an gclár inniu.<br />
RTÉ Raidió <strong>na</strong> Gaeltachta, Dé hAoine 19 Feabhra 12.08 i.n.<br />
Ceol Binn ó <strong>na</strong> Bean<strong>na</strong><br />
Cothrom an lá seo i 1994 a cailleadh Micho Russell,<br />
máistir an cheoil as Dúlainn, Co. an Chláir, agus i measc<br />
<strong>na</strong> dtaifeadtaí a bheidh ag Neansaí Ní Choisdealbha<br />
d’éisteoirí inniu beidh ceol agus amhráin a chas Micho<br />
le linn cuairtean<strong>na</strong> ar Raidió <strong>na</strong> Gaeltachta.<br />
Dé hAoine 19 Feabhra 7.00 i.n.<br />
Micho Russell -Ceol Binn ó <strong>na</strong> Bean<strong>na</strong><br />
SAOL Feabhra 201017 17<br />
Clár “Toipiciúil<br />
Agus Éagsúil”<br />
ar Raidió <strong>na</strong> Life<br />
106.4FM!<br />
Tá clár nua ag Raidió <strong>na</strong> Life gach maidin<br />
Dhomh<strong>na</strong>igh idir a 10 agus a 11: Toipiciúil agus<br />
Éagsúil! Déa<strong>na</strong>nn an bheirt láithreoirí óga,<br />
Cáit Ní Fhion<strong>na</strong>gáin agus Valerie Ní Loinsigh<br />
plé chuile sheachtain ar ábhair toipiciúla<br />
<strong>na</strong> seachtaine, ach ábhair atá éagsúil ó <strong>na</strong><br />
gnáthscéalta a chloiseann sibh ar an raidió: clár<br />
do dhéagóirí, curtha i láthair ag déagóirí.<br />
Is mac léinn í Cáit Ní Fhion<strong>na</strong>gáin i gColáiste<br />
<strong>na</strong> Tríonóide i láthair <strong>na</strong> huaire agus tá sí ag<br />
déa<strong>na</strong>mh staidéar ar an n<strong>Gaeilge</strong> agus ar<br />
Dhrámaíocht, le chéile. Tá suim mhór aici s<strong>na</strong><br />
meáin chumarsáide agus is aoibheann léi a<br />
bheith i mbun an chláir seo ar Raidió <strong>na</strong> Life<br />
gach seachtain. Bionn sí de shíor ag tnúth<br />
leis an gcéad chlár eile! Dár léi is foireann den<br />
scóth is ea í féin agus Valerie le chéile, agus cé<br />
go mbíonn siad ag spochadh as a chéile agus<br />
ag gearán faoi rudaí randamacha an chuid is<br />
mó den am, bíonn craic acu i gcó<strong>na</strong>í!<br />
Cailín ó bhaile Chloch <strong>na</strong> Coillte i gCorcaigh í<br />
Valerie. De bharr an ghrá atá aici don Ghaeilge,<br />
rinne sí a hArdteist i scoil chó<strong>na</strong>ithe, Coláiste<br />
an Phiarsaigh, gar do chathair Chorcaí. Is mac<br />
léinn drámaíochta í i gColáiste <strong>na</strong> Tríonóide<br />
agus is aoibheann léi é de réir dealramh. Is<br />
duine gealgháireach, glórmhar agus ábhairín<br />
aisteach í (a cuid focail féin!). Taitníonn ceol<br />
agus greann go mór léi agus bíonn sí féin agus<br />
Cáit i gcó<strong>na</strong>í ag spochadh as a chéile agus ag<br />
argóint faoi rudaí toipiciúla agus éagsúla ar an<br />
gclár nua seo. Éist leo!!<br />
Is féidir éisteacht le Raidió <strong>na</strong> Life ar 106.4FM<br />
i mBaile Átha Cliath, agus is féidir éisteacht<br />
leis aon áit ar domhan leis an idirlíon, ag an<br />
suíomh www.raidio<strong>na</strong>life.ie (gliogáil ar “Éist<br />
Linn”). Cuireann an stáisiún fáilte is fiche roimh<br />
éinne go bhfuil smaointe acu do chláracha nua<br />
ar an stáisiún nó díreach daoine a theastaíonn<br />
uathu roinnt taithí a fháil ag obair s<strong>na</strong> meáin<br />
chumarsáide. Is féidir teagmháil a dhéa<strong>na</strong>mh<br />
le Bainisteoir an stáisiúin, Muiris Ó Fian<strong>na</strong>chta,<br />
ag muiris@raidio<strong>na</strong>life.ie nó trí ghlaoch a chur<br />
ar 01-6616333.<br />
*Ainmníodh Raidió <strong>na</strong> Life sa Bharr 50 Gnó<br />
le <strong>Gaeilge</strong> 2009. Bron<strong>na</strong>dh trí ghradam<br />
barr feabhais ar an stáisiún (an t-uasmhéid<br />
gur féidir le haon stáisiún gnóthú) freisin ag<br />
Gradaim Bhliantúla <strong>na</strong> hEarnála Raidió Pobail<br />
ag Gradaim CRAOL 2009.
18<br />
SAOL 18 Feabhra 2010<br />
Baineadh siar orm nuair a léas san<br />
Evening herald ag Tom Myler gur<br />
éag Mick leahy i gcoventry an mhí<br />
seo caite. Is liosta le háireamh <strong>na</strong><br />
dornálaithe den scoth ar ar thug<br />
an corcaíoch a aghaidh neamhghéilliúil. Joey<br />
Archer, Lazlo Papp, Nino Benvenuti, agus Sugar<br />
ray robinson i<strong>na</strong> measc. Bhain se craobh <strong>na</strong><br />
Breataine nuair a chloígh sé George Aldrige sa<br />
chéad bhabhta (round) i nóiméad 45 soicind sa<br />
bhliain 1963. Bhuaigh sé ar Wally Swift chun an<br />
seans sin a fháil i gcoinne Aldridge ach ba é Swift<br />
a bhain an teideal sin de Mick ar ball.<br />
An bua a bhain sé i gcoinne Sugar Ray Robionson<br />
thar dheich mbabhta an ceann ba iomráití ag Mick.<br />
Ainneoin go raibh an fear go ndeirtear faoi go mba<br />
é an dornálaí ‘punt ar phunt’ is fearr riamh 44 bliain<br />
d’aois faoin am seo d’fhéadfadh Mick Leahy an bua<br />
sin a chur ar a CV le bród.<br />
Ach is mar bhall den Coventry Irish Amateur Boxing<br />
Club a chéad chuir mé aithne ar fhear Spangle Hill.<br />
Bhí sé go díreach ar tí an ghairm mar phroifisiú<strong>na</strong>í<br />
a thabhairt air féin faoi chúram Ghaillimheach groí,<br />
Jimmy Griffan. Fós bhíodh ag sparáil linn i halla beag<br />
traenála de chuid an airm a bhí buailte le Westfield<br />
House. Halla mór sa teach céan<strong>na</strong> agus is ann a<br />
bhíodh muid ag rince ag <strong>na</strong> deirí seachtaine. Saghas<br />
rince eile ar siúl sa halla beag taobh leis cúpla oíche<br />
<strong>na</strong> seachtaine agus <strong>na</strong> baill ag scipeáil, ag ‘shadowboxáil’,<br />
ag trombhuaileadh an mhála mhóir canbháis!<br />
An rú<strong>na</strong>í, Tommy Talbot, Gaillimheach cneasta, i<br />
mbun eagrúcháin ar mhaithe linn uile. Thos<strong>na</strong>igh Mick<br />
amach mar mharcmheáchan (welter weight) agus rinn<br />
go maith. D’eagróinn <strong>na</strong> busan<strong>na</strong> tacaíochta ón Halla<br />
Banba ó Choventry go dtí Northampton agus io<strong>na</strong>id<br />
Lártíre eile i<strong>na</strong> mbíodh Mick ag troid. B’shin halla rince<br />
eile <strong>na</strong> nÉirean<strong>na</strong>ch go mba iad <strong>na</strong> deartháireacha<br />
Mattie agus John Byrne é. Thaitin stíl mheiriceá<strong>na</strong>ch<br />
‘all-action’ Mick leis <strong>na</strong> sluaite, idir Shasa<strong>na</strong>igh<br />
agus Éirean<strong>na</strong>igh, agus é de shíor ar an ionsaí ó<br />
leathchromadh - féach an pictiúr anseo agus é in<br />
adharca le Sugar Ray. Cuma chomh mór is a bhíodh<br />
a chéile comhraic ní thógfadh Mick céim ar chúl riamh.<br />
Is cuimhin liom bheith sa seomra feistis i Leicester,<br />
sílim, tráthnó<strong>na</strong> roimh throid agus dornálaí óg eile taobh<br />
linn. Ba é Dick Turpin, deartháir Randy, a thraenálaí<br />
seo agus bhí neirbhís áirithe ar an leaid óg. “Be like<br />
young Leahy there” arsa Dick leis, “he aint afraid<br />
of no bastard” B’shin Mick ar dheis Dé go raibh sé.<br />
Paddy Kenny<br />
Dornálaí de shaghas eile ar fad ab ea Paddy Kenny,<br />
ó Gharra <strong>na</strong> mBráthar Chorcaigh, réalt eile de<br />
chuid Coventry Irish BC. Deislapach (Southpaw)<br />
a choinneodh a chuid lámh go hard ach a bhí i<strong>na</strong><br />
dhornálaí oilte agus meabhrúil. Is cuimhin liom<br />
Coventry Irish<br />
le Colm Ó Tór<strong>na</strong><br />
Mick Leahy agus Paddy Kenny<br />
Paddy ag sparáil Mick agus ainneoin é gan a bheith<br />
ach i<strong>na</strong> chleitmheáchan (feather weight) chuir as<br />
don Leathach le<strong>na</strong> chlisteacht agus buille trom!<br />
Aimitéireach sa chiall is saibhre ab ea Paddy. Chaith<br />
seal in airm Shasa<strong>na</strong> agus iarradh air troid ar son <strong>na</strong><br />
Breataine. Ofráil gur dhiúltaigh sé dó go béasach mar<br />
ba dhúil dó toisc go mba Éirean<strong>na</strong>ch é. Bhí Paddy tar<br />
éis ardtroid a thabhairt do Tommy Nicholls, curadh <strong>na</strong><br />
Breataine agus <strong>na</strong> hEorpa, i gCraobh chluichí Lártíre<br />
Shasa<strong>na</strong> agus tuigeadh go maith go raibh mia<strong>na</strong>ch<br />
iomaitheora náisiúnta ann. Ag caint liom leis an mhí<br />
seo caite, é fós i gCoventry, bhíomar ag caint faoi<br />
Mick gur thos<strong>na</strong>íomar ag caitheamh súil siar ar a ré<br />
féin mar dhornálaí. Ba é an troid i gcoinne Tommy<br />
Nicholls, “a real gentleman”, ceann des <strong>na</strong> hardphointí<br />
ach is léir gurb é sméar mullaigh a ré gur rogh<strong>na</strong>íodh<br />
é d’fhoireann <strong>na</strong> hÉireann do Chluichí Oilimpeacha<br />
<strong>na</strong> Róimhe sa bhliain 1960. Bhí air teacht go hÉirinn<br />
chun a dhintiúirí a chruthú i gcomórtais trialacha<br />
abhus. Rinne sé go maith sa Róimh gur shroich an<br />
triú troid agus seo i gcoinne Meiriceá<strong>na</strong>igh darab<br />
ainm Armstrong. Tuigeadh dó gur bhain sé an troid go<br />
maith ach chaill sé ar cinneadh scoilte (split decision).<br />
“Ba chuma liom cailliúint riamh” a deir sé, “ach ghoil<br />
an ceann seo orm go géar”. Ní bheadh aon ‘return<br />
fight’ ach filleadh go Coventry. Ar bhealach bhain sin<br />
an ghaoth as agus ainneoin gur lean leis agus rinn<br />
go maith ní raibh a chroí ariamh mar a bhíodh sé<br />
sa dornálaíocht. Fear uasal go smior é Paddy agus<br />
caitheann go leor ama i mbun cúramaí eaglasta<br />
Pharóistei gCoventry sa lá inniu féin.<br />
Beirt Chorcaíoch iad a bhain cáil amach do Coventry<br />
Irish BC ag an am ach gur lean Mick a ghairm mar<br />
proifisiú<strong>na</strong>í.<br />
Bhí Mick le súil a chailliúint i dtubaist gluaisteáin<br />
sa bhliain 1965 agus é gan a bheith ach 30 bliain<br />
d’aois. Ar nós go leor dornálaithe bhí sé séimh<br />
go maith lasmuigh den fháinne. Is cuimhin liom<br />
pleidhce d’Éirean<strong>na</strong>ch ag damhsa sa Bhanba, é lán<br />
de phórtar, ag iarraidh troid a chothú leis. Chúlaigh<br />
Mick go grástúil agus bhí le maíomh ag mo dhuine<br />
‘that Mick Leahy was afraid of me.’ Ní mar a tharla<br />
do Paddy Kenny i halla rince Westfield House oíche<br />
Shathairn eile. Thóg stumpa de Mhuigheoch, fear mór<br />
go maith, faoin gCorcaíoch ciúin béasach agus leag<br />
é agus gur léim air. Cúpla sunc sa bholg agus bhí<br />
sé féin i<strong>na</strong> ch<strong>na</strong>p ar urlár an rince agus slua bailithe<br />
timpeall air. Paddy i<strong>na</strong> sheasamh go cuirtéiseach os<br />
a chionn agus é ag míniú duinn go léir, <strong>na</strong>ch mór go<br />
leithscéalach, i<strong>na</strong> chanúint Chorcaí , “he just came<br />
over and knocked me down and I had to hit him”<br />
Sin spléachadh agaibh anseo ar shaol <strong>na</strong> beirte, Mick<br />
agus Paddy, agus ar shaghas an tsaoil a bhí againn<br />
i Sasa<strong>na</strong> agus <strong>na</strong>ch mbeidh is dócha riamh arís mar<br />
an gcéan<strong>na</strong> cuma ‘recession’ ann nó as. D’fhéadfaí<br />
bheith ag rince, idir chéilí agus nua-aimseartha, in<br />
‘Irish Halls’ i gCoventry cúig oíche <strong>na</strong> seachtaine! Ní<br />
dóigh go mbuailfear le leithéidí Paddy Kenny agus<br />
Mick Leahy thall arís. Ba phribhléid bheith bainteach<br />
beagán leo beirt mar dhornálaithe agus mar fhir<br />
uaisle. Tá Mick Leahy imithe ar shlí <strong>na</strong> fírinne go háit<br />
<strong>na</strong>ch mbeidh troid, achrann nó gortú ariamh roimhe<br />
go deo. Fágann sin Theresa agus an chlann, Noel,<br />
Stephen, Maureen agus Mark, uaigneach i<strong>na</strong> dhiaidh.<br />
Go dtuga Dia sólás dóibh. Súil agam go mbainfidh<br />
Paddy Kenny uasal an chéad amach.<br />
DIAN DICHEALLACH Mick agus Sugar Ray in adharca<br />
a chéile. Tá cuid den troid seo le feiceáil ar You Tube<br />
ach Mick Leahy a Ghoogleáil.<br />
Muhammad Ali, Sugar Ray Robinson agus Joe Louis i dteannta a chéile. Bhí Cassius Clay óg i láthair<br />
nuair a bhain Mick Leahy Teideal Meánmheáchain <strong>na</strong> Breataine.
Oirfidigh an lae amárach<br />
Doagh Mharia<br />
SHEOL John Carr, rú<strong>na</strong>í ginearálta<br />
Chumann Mhúinteoirí Náisiúnta <strong>na</strong><br />
hÉireann (INTO) dlúthdhiosca úr Mharia<br />
McCool as Gaoth Dobhair agus an Mhí i<br />
gClub <strong>na</strong> Múinteoirí tá cúpla seachtain ó<br />
shin. Bhí Paróiste Ghaoth Dobhair agus<br />
a mháthair i láthair i dteannta le bu<strong>na</strong>dh<br />
Thír Cho<strong>na</strong>ill a bhfuil có<strong>na</strong>í orthu i mBaile<br />
Átha Cliath agus níos faide ó bhaile.<br />
Tá aithne leitheadach ar Mharia agus a<br />
teaghlach i dTír Cho<strong>na</strong>ill, sa Mhí agus<br />
i Sligeach mar gur as Sligeach a fear<br />
chéile, Tom Clarke. Is bunmhúinteoir í<br />
Maria agus í ag múineadh i nGaelscoil <strong>na</strong><br />
Ríthe, Domh<strong>na</strong>ch Sheachlainn le blianta<br />
beaga anuas. Ba é Frank Mac Namara,<br />
cara Ghay Byrne ar an bpianó nuair a<br />
bhí an Late Late Show i mbarr a réime,<br />
a léirigh an dlúthdhiosca. Tá an ceol ag<br />
sileadh as gach ball teaghlaigh Mharia,<br />
ó<strong>na</strong> daid, Seán, ó<strong>na</strong> máthair, Bríd, agus<br />
ó<strong>na</strong> ceathrar deirféar agus triúr deartháir.<br />
Tá <strong>na</strong> hamhráin uilig gaelach agus<br />
galánta. Dúirt Maria scata des <strong>na</strong><br />
hamhráin atá ar an dhlúthdhiosca le<br />
linn <strong>na</strong> hoíche agus bhain a guth binn<br />
bog an anáil as a raibh i láthair. Chuir a<br />
máthair, Bríd, leis an ócáid fosta agus<br />
cúpla amhrán á rá aici i gcomhar le<strong>na</strong><br />
hinío<strong>na</strong>cha agus a fear céile. I measc <strong>na</strong><br />
gceoltóirí a sheinm bhí Patsy McCabe<br />
as Béal Feirste, Sinéad Nic Niallais as<br />
Ghaoth Dobhair agus Gerry Henehane<br />
as Cill Dara. Ba í Citi Nic Aoidh a chuir<br />
SAOL ar an eolas faoin ócáid.<br />
Tá sé cinn deag d’amhráin ar an<br />
dhlúthdhiosca. I<strong>na</strong> measc san tá Danny<br />
Boy, Tamall Dom, An Mhaighdean Mhara,<br />
Thíos Cois Trá dom, Annie’s Song, Airdí<br />
Cuain, Úrchnoic Chéin Mhic Cáinte agus<br />
Going Home.<br />
Tá teacht ar an dhlúthdhiosca ó Claddagh<br />
Records ,Ioslódáil ag cdbaby.com<br />
Facebook: maria_mccool@ireland.com €12<br />
SAOL Feabhra 201019 19<br />
Seo dhaoibh grianghraf de scata den aos óg a ghlac páirt i bhFéile Chóilín Sheáin Dharach i Rosmuc an mhí seo caite. Feicfear cinnte<br />
scata díobh ar ardáin éagsúla an dúchais s<strong>na</strong> blianta beaga romhainn.<br />
Pneumatic Drills le Alasdair Whyte gur cainteoirí duchais Gaidhlig iad i mbun a cheirde<br />
Fear A’ Tí <strong>na</strong> hócáide, Briocán Bairéad<br />
An chéad drong eile.<br />
Positions Vacant -<br />
Irish Translators<br />
• A citizen of an EU country<br />
• A university graduate<br />
• Have you perfect Irish, very good English and<br />
good knowledge of third EU language?<br />
The Translation Centre of the EU has just launched a<br />
search for someone like you. You might also have some<br />
experience with Computer Aided Translation tools and<br />
some work experience in a language-related field.<br />
The deadline to apply is 19 February 2010.<br />
To find out more, go to the link below.<br />
http://www.cdt.europa.eu
20<br />
SAOL 20 Feabhra 2010<br />
74 ealaíontóir ag jamáil (i.e. ag subhóróil) ar mhaithe le hOspidéal Mhuire <strong>na</strong> Lea<strong>na</strong>í, Cromghlinn<br />
SUBhÓRÓ<br />
CEOL Ón ACADAMh<br />
SHeoL an craoltóir Rónán Mac<br />
Aodha Bhuí, RTÉ Raidió <strong>na</strong><br />
Gaeltachta, an dlúthdhiosca nua<br />
dúbailte, Subhóró – Ceol ón Acadamh<br />
mar chuid d’Oireachtas <strong>na</strong> Samh<strong>na</strong>. Tá<br />
an cnuasach ceoil, filíochta, damhsa<br />
agus litríochta béil curtha i dtoll a<br />
chéile ag Subhóró - Cumann Ealaíon<br />
<strong>na</strong> Ceathrún Rua, Co<strong>na</strong>mara agus ag<br />
Acadamh <strong>na</strong> hOllscolaíochta <strong>Gaeilge</strong>,<br />
Ollscoil <strong>na</strong> hÉireann, Gaillimh. Tá<br />
foireann, mic léinn, rannpháirtithe cúrsaí<br />
agus cairde Acadamh <strong>na</strong> hOllscolaíochta<br />
<strong>Gaeilge</strong> páirteach sa togra. Bhronn<br />
chuile dhuine a ghlac páirt sa togra a<br />
chuid buan<strong>na</strong> agus tallann saor in aisce.<br />
Tabharfar an brabús d’Ospidéal Mhuire<br />
<strong>na</strong> Lea<strong>na</strong>í i gCromghlinn.<br />
Tá Subhóró – Ceol ón Acadamh le<br />
cean<strong>na</strong>ch anois ar luach €20 in io<strong>na</strong>id<br />
Acadamh <strong>na</strong> hOllscolaíochta <strong>Gaeilge</strong> ar<br />
an gCeathrú Rua, i gCar<strong>na</strong>, in Ollscoil <strong>na</strong><br />
hÉireann, Gaillimh agus Gaoth Dobhair<br />
chomh maith le siopaí áitiúla i gceantar<br />
Cho<strong>na</strong>mara ar luach €20. Gach eolais:<br />
www.acadamh.ie<br />
Dubhrón<br />
ar an mbás<br />
Bhí drochscéal ag lucht an Acadaimh<br />
ó shin mar gur maraíodh Fergal<br />
Breath<strong>na</strong>ch, a bhí le cloisteáil ar<br />
an traic ‘Bó <strong>na</strong> leathadhairce’ i<br />
dteannta Bhernie Ní Mhuircheartaigh,<br />
go tragóideach i dtimpiste cairr ag<br />
deireadh mhí eanáir. Ar dheis Dé go<br />
raibh sé agus go mbeidh a<strong>na</strong>m Fhergail<br />
lán de cheol síoraí Dé.<br />
RAIDHSE TALAINN: Pictiúr é seo de Mhuintir<br />
Uí Dhubhghaill ón gCoill Rua, Indreabhán. Is<br />
ceoltóir agus aisteoir cumasach é Mícheál a<br />
bhí le feiceáil go deirea<strong>na</strong>ch sa tsraith ‘Na<br />
Cloigne’. Bíonn Máire Treasa le feiceáil ag<br />
láithriú an chláir ‘Ponc’ ar TG4. Is ceoltóir<br />
cumasach é Pádraic atá i mbun staidéir in<br />
Ollscoil Luimnigh faoi láthair.<br />
CEOLTÓIRÍ CRUTHANTA: (Ar chúl) Barra Ó<br />
Coillte, Liam Ó Conbhuí, Caoilte Breath<strong>na</strong>ch,<br />
Páraic Seoige, Brian Mac Donncha (Chun<br />
tosaigh) Máire Ní Dhomh<strong>na</strong>ill, Pauline Mhic<br />
Gearaidhe, Bríd Uí Choistealbha, Collette Uí<br />
Ghiolladhubh, Ciara Ní Eochaidh agus PJ<br />
Sonny Ó Confhaola, Rinne siad seo ar fad an<br />
Dioplóma sa Cheol ‘08 - ‘09 i Stiúideo Cuan<br />
agus tá cúpla traic leo ar an dhlúthdhiosca.<br />
AN MÁISTIR AGUS A INÍON: Charlie Lennon, ceoltóir, cumadóir ildá<strong>na</strong>ch agus léiritheoir<br />
an togra Subhóró in éineacht le<strong>na</strong> iníon Éilís Lennon Uí Neachtain, comhléiritheoir agus<br />
comhairleoir ceoil.<br />
TALANN THAR MAOIL: Bairbre Uí Choistealbha, Indreabhán, Orla Ní Threasaigh, An<br />
Spidéal agus Katie Ní Chonghaile, An Spidéal. Mic léinn tríú blia<strong>na</strong> iad seo in Acadamh <strong>na</strong><br />
hOllscolaíochta <strong>Gaeilge</strong>. Tá Bairbre ag déa<strong>na</strong>mh taithí oibre le RTÉ Raidió <strong>na</strong> Gaeltachta agus<br />
tá Orla agus Katie ag déa<strong>na</strong>mh taithí oibre le TG4. Is iníon í Orla leis an aisteoir Peadar Ó<br />
Treasaigh agus le muintir Katie an teach tábhairne cáiliúil, Tigh Hughes sa Spidéal.<br />
COMÓRTAS SUBHÓRÓ<br />
Deich gcóip de Subhóró le buachaint<br />
ag deichniúr dár léitheoirí ach an<br />
cheist seo lea<strong>na</strong>s a fhreagairt i gceart:<br />
Cathain ar seoladh ‘Subhóró agus cé sheól?<br />
Freagraí chuig ‘Subhóró’,SAOL,7<br />
Cearnóg Mhuirfean,Baile Átha<br />
Cliath 2 roimh an Aoine 26 Feabhra.
Change language