SA RANG - Foras na Gaeilge
SA RANG - Foras na Gaeilge
SA RANG - Foras na Gaeilge
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Nuachtiris Mhíosúil Phobal <strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong><br />
<strong>SA</strong>OL<br />
Agallamh le<br />
Fío<strong>na</strong> Shannon<br />
L.09<br />
Samhain 2009 Imleabhar 22 Uimhir 10<br />
THÓGADAR AN<br />
<strong>SA</strong>MHAIN LEO!<br />
Bhí níos mó ná 13,000 duine<br />
ag Oireachtas <strong>na</strong> Samh<strong>na</strong><br />
i Leitir Cea<strong>na</strong>inn i mblia<strong>na</strong><br />
agus d’éirigh go hiontach leis an<br />
deireadh seachtaine fada uilig.<br />
Anois, agus an tOireachtas ar an<br />
bhfód ar feadh 112 bliain, tá sé níos<br />
láidre ná mar a bhí sé riamh.<br />
Cuireadh tús leis an Oireachtas le Scléip <strong>na</strong><br />
hÓige agus ceolchoirm speisialta le leithéidí<br />
Máiréad Ní Mhao<strong>na</strong>igh, a nia, Ciarán Ó<br />
Mao<strong>na</strong>igh, Mánus Lunny agus Séamus<br />
Begley. Sin uilig roimh an oscailt oifigiúil<br />
fiú, a bhí ar siúl ar an Déardaoin. Rinne<br />
An Tá<strong>na</strong>iste Mary Coughlan an tOireachtas<br />
a oscailt go hoifigiúil agus chuir sí lucht<br />
<strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong> i ndeá-ghiúmar don deireadh<br />
seachtaine ag rá go mbeidh tacaíocht an<br />
Rialtais ag an n<strong>Gaeilge</strong> i gcó<strong>na</strong>í.<br />
Léirigh Salamander a ndráma, An<br />
tSeanbhróg, gach oíche le linn an<br />
Oireachtais. Is dráma grinn é a fhéachann<br />
go caolchúiseach ar an stair agus ar an<br />
soiscéal náisiú<strong>na</strong>ch. Tugann sé dearcadh<br />
difriúil ar an Éirean<strong>na</strong>chas dúinn, ó thaobh<br />
<strong>na</strong> nGael de ach go háirithe. Agus chuir<br />
sé io<strong>na</strong>dh ar chuile duine saighdiúirí<br />
Norman<strong>na</strong>cha a fheiceáil ag siúl thart ag<br />
an Oireachtas!<br />
Fógraíodh <strong>na</strong> buaiteoirí do Ghradam Uí<br />
Shúilleabháin agus do Ghradam Réics<br />
Carló chomh maith i rith an Oireachtais.<br />
Bhain Cois Life Gradam Uí Shúilleabháin<br />
amach i mblia<strong>na</strong> le “Filíocht Ghrá <strong>na</strong><br />
<strong>Gaeilge</strong>” le Ciarán Mac Murchaidh agus<br />
bhuaigh An tSnáthaid Mhór Gradam Réics<br />
Carló le “Balor” le Caitrío<strong>na</strong> Hastings.<br />
ar lean lch 2<br />
CAILLACH AN tSONAIS: Tacaíocht thaibhsiúil á tabhairt do dhaltaí Bhunscoil Naomh Eoin, Suaitreach, Contae Dhoire agus Bhunscoil Iognáid<br />
de Rís, Béal Feirste le linn sheoladh ‘GLEO’ <strong>na</strong> blia<strong>na</strong> seo.<br />
Scoil Neasáin<br />
40 Bliain d’aois<br />
L.10-11<br />
DOIMINIC BUACACH!: An tAire Éamonn Ó Cuív, T.D, ag bron<strong>na</strong>dh Chorn Uí Riada ar Dhoimnic Mac<br />
Ghiolla Bhríde. Cáil ar fhear seo Charraic, Doire Beag fosta mar stiúrthóir Chóir Taobh a’Leithead.<br />
Bhain sé duais s<strong>na</strong> Comórtais Liteartha fosta i dteannta le Proinsias Mac a’Bháird d’amhrán<br />
nuachumtha.<br />
‘GLEO’<br />
<strong>SA</strong> <strong>RANG</strong><br />
Baineadh idir gheit agus gháire<br />
as páistí ó Scoil Naomh Eoin,<br />
An Suaitreach, Co. Dhoire agus<br />
ó Bhunscoil Éamoinn Rís, Béal<br />
Feirste nuair a tháinig Cailleach <strong>na</strong><br />
Samh<strong>na</strong> i láthair chun cabhrú leo<br />
Scéim GLEO 2009-2010 a sheoladh<br />
ar son Fhoras <strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong>.<br />
Tugann ‘GLEO’ aitheantas do <strong>na</strong> cleachtais<br />
is fearr maidir le cur chun cinn <strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong><br />
labhartha i mbealaí cruthaitheacha<br />
nuálacha i mbunscoilean<strong>na</strong> agus<br />
meánscoilean<strong>na</strong> a fheidhmíonn trí mheán<br />
an Bhéarla ar fud oileán <strong>na</strong> hÉireann.<br />
Forbraíodh an scéim seo, a cuireadh ar<br />
an bhfód mar scéim phíolótach den chéad<br />
uair in 2006, chun aitheantas a thabhairt<br />
do dhíograis scoilean<strong>na</strong> a fheidhmíonn<br />
trí mheán an Bhéarla chun an Ghaeilge<br />
labhartha a chur chun cinn.<br />
Tugann ‘GLEO’ aitheantas do <strong>na</strong> scoilean<strong>na</strong><br />
sin ar fud oileán <strong>na</strong> hÉireann atá tiomanta<br />
do chur chun cinn <strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong> labhartha<br />
laistigh agus lasmuigh den tseomra<br />
ranga. Déa<strong>na</strong>nn painéal moltóirí <strong>na</strong><br />
hainmniúcháin a mheas agus tugtar cuairt<br />
ansin ar <strong>na</strong> scoilean<strong>na</strong> ar an ngearrliosta.<br />
Is é Dé hAoine, 11 Nollaig, an spriocdháta<br />
le haghaidh iarratas ó scoilean<strong>na</strong> i mblia<strong>na</strong>.<br />
ar lean lch 13<br />
Ceann de <strong>na</strong> heagrais Thuaidh-Theas a d’eascair as Comhaontú Aoine an Chéasta é <strong>Foras</strong> <strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong>
2<br />
<strong>SA</strong>OL 2 Samhain 2009<br />
ó lch 1<br />
Oireachtas<br />
<strong>na</strong> Samh<strong>na</strong><br />
Sheol Rónán Mac Aodha Bhuí an<br />
dlúthdhiosca “Subhóró – Ceol ón<br />
Acadamh” go hoifigiúil ag Oireachtas <strong>na</strong><br />
Samh<strong>na</strong> freisin. Tá níos mó ná 70 ceoltóir<br />
páirteach sa dlúthdhiosca seo, Johnny<br />
Connolly, Áine Ní Dhroighneáin, Meatí<br />
Joe Shéamuis Ó Fátharta, Lillis Ó Laoire,<br />
Charlie Lennon, Ciarán Ó Mao<strong>na</strong>igh agus<br />
Seosamh Ó Neachtain i<strong>na</strong> measc. Tá an<br />
brabús uilig ag dul chuig Ospidéal Mhuire<br />
<strong>na</strong> Lea<strong>na</strong>í i gCromghlinn.<br />
Ar ndóigh, bhí Club <strong>na</strong> Féile ar siúl chuile<br />
oíche le linn an Oireachtais agus d’éirigh<br />
thar cinn le chuile cheann acu. I measc <strong>na</strong><br />
gceoltóirí a bhí ag seinm ag Club <strong>na</strong> Féile,<br />
bhí Pádraig Ó Sé, Jon Saunders, Dessie<br />
Kelleher, Meaití Joe Shéamuis, Johnny<br />
Connolly agus Máirtín Ó Dubhgáin. Bhí<br />
go leor aíon<strong>na</strong> speisialta i láthair ag Club<br />
<strong>na</strong> Féile ar Oíche Shamh<strong>na</strong> i<strong>na</strong> measc<br />
The Statue of Liberty, Johnny Depp agus<br />
Alice in Wonderland!<br />
Bhí comórtais ar siúl chomh maith ar<br />
ndóigh agus bhí an caighdeán i ngach<br />
comórtas i mblia<strong>na</strong> níos airde ná mar a<br />
bhí sé riamh. Bhí <strong>na</strong> príomhchomórtais<br />
Amhrá<strong>na</strong>íocht ar an Sean-Nós agus<br />
Damhsa ar an Sean-Nós craolta beo ar<br />
TG4 arís i mblia<strong>na</strong>. Bhí seastán ag an<br />
RINCE NA nÓG! Emma Ní Shúilleabháin, Doire Inbhir, Rinn <strong>na</strong> Mhaoill, Co. <strong>na</strong> Gaillimhe i mbun<br />
<strong>na</strong> gcéimean<strong>na</strong> a bhain di an chéad duais sa chomórtas Rince Ao<strong>na</strong>ir ar an Sean-Nós. Mícheal Ó<br />
Dubháin, Leitir Móir <strong>na</strong> Gaillimhe a bhí ar a sáile siúd.<br />
óstán Gleneagle i gCill Airne, Ciarraí ag<br />
an Oireachtas chomh maith io<strong>na</strong>s go<br />
mbeadh lucht leanú<strong>na</strong> an Oireachtais in<br />
ann a chinntiú go mbeadh leaba acu ag an<br />
gcéad Oireachtas eile! D’fhág chuile duine<br />
Oireachtas <strong>na</strong> Samh<strong>na</strong> i mblia<strong>na</strong> so<strong>na</strong><br />
sásta agus tuirseach traochta, ag tnúth<br />
chea<strong>na</strong> féin leis an mbliain seo chugainn.<br />
(Lisa Madden a sholáthraigh an cur síos<br />
seo do <strong>SA</strong>OL.)<br />
AMHRÁIN CHÚIGE ULADH: Stiúrthóir Chló Iar-Chon<strong>na</strong>chta, Micheál Ó Conghaile le feiceáil ar chlé in éineacht leis an scríbhneoir agus amhrá<strong>na</strong>í<br />
Lillis Ó Laoire ag seoladh ath-eagrán le Colm Ó Baoill den leabhar Amhráin Chúige Uladh in Óstán an Mt. Errigal i Leitir Cea<strong>na</strong>inn le linn<br />
Oireachtas <strong>na</strong> Samh<strong>na</strong>. Le feiceáil le<strong>na</strong> dtaobh tá Cean<strong>na</strong>ire RTÉ Raidió <strong>na</strong> Gaeltachta, Edel Ní Chuirreáin a sheol Ó Chósta go Cósta le Frank<br />
Reidy, atá le feiceáil in aice léi sa ghrianghraf. I<strong>na</strong> dteannta tá an t-amhrá<strong>na</strong>í Síle Ní Fhlaithearta ar seoladh a céad albam Is Duitse a Bheirim Grá<br />
agus Meaití Joe Shéamuis, an láithreoir agus amhrá<strong>na</strong>í aitheanta, a sheol an t-albam. Grianghraf le Clive Wasson.<br />
GLÓR AN DÚCHAIS! Liam Ó Dubhgáin,<br />
Baile Thoir, Oileán Thoraigh, buaiteoir<br />
Chomórtas Cuimhnneacháin Amhrá<strong>na</strong>ithe<br />
Sean-Nóis Cho<strong>na</strong>mara. Cuimhní geala<br />
ag éinne go raibh aithne acu ar a athair,<br />
Séamus Ó Dubhgáin, fon<strong>na</strong>dóir, rinceoir<br />
agus, thar gach ní, duine uasal a sheas<br />
an fód don oileán in am an ghátair.<br />
NEIRBHÍSEACH!<br />
Ray Mac Má<strong>na</strong>is & Joe Ó Domhnáill,<br />
Ultaigh Mhullach Íde, agus saghas<br />
‘stage-fright’ ar Ray do réir<br />
gach cosúlachta. Bhaineadar an<br />
comórtas Agallamh Beirte. Sean Ó<br />
Muimhneacháin agus Seósamh Ó<br />
Chríodáin, Cúil a’Bhuacaigh a rith<br />
rás go deireadh leo. Tugadh Duais<br />
Speisialta do Shinéad Ní Uallacháin<br />
agus Tadhg Bric ó Bhaile an Éa<strong>na</strong>igh,<br />
Baile an Fheirtéaraigh Chorca<br />
Dhuibhne.<br />
TALANN NA MÍ: Doireann Nic<br />
Mhathú<strong>na</strong>, Ráth Cairn, Co. <strong>na</strong> Mí, a<br />
fuair an dara háit sa chomórtas Rince<br />
ar an Sean-Nós 15-18.<br />
MUIMHNEACHAS!: Eibhlís Uí Thuama, Drom<br />
an Ailthigh, Béal Átha an Ghaorthaidh, Co.<br />
Chorcaí, a thóg go binn béalach léi Corn<br />
Mháire Nic Dhonnchadha do Dhreas Cainte.
CEILIÚRADH<br />
NA bhFIANN<br />
Idir an Mháirt 27 Deireadh Fómhair agus an Déardaoin 29<br />
Deireadh Fómhair tháinig baill an Eagrais Óige is mó sa tír,<br />
Cumann <strong>na</strong> bhFiann, le chéile chun an turas Meán téarma<br />
bliantúil ‘Féile’ a chur i láthair. ‘Séard a bhíonn i gceist leis<br />
an turas déagóirí ó chluban<strong>na</strong> óige Chumann <strong>na</strong> bhFiann<br />
ag teacht le chéile chun 3 lá spraoi a bheith acu. Tugann an<br />
turas deis do <strong>na</strong> déagóirí a fheiceáil go bhfuil áisean<strong>na</strong> ann<br />
chun a gcuid <strong>Gaeilge</strong> a úsáid in aon réimse den saol agus<br />
tá an deis ann an Ghaeilge a úsáid pé áit.<br />
Le breis agus 400 déagóir ag tuirling<br />
ar chathair <strong>na</strong> Gaillimhe bhain siad antaitneamh<br />
as agus mu<strong>na</strong> bhfaca tú iad<br />
is cinnte gur chuala tú iad le mórshiúl<br />
dathan<strong>na</strong>ch agus céilí fuinniúil. Tháinig<br />
Leas-Mhéara Chathair <strong>na</strong> Gaillimhe, Peter<br />
Keane, chun an mórshiúl agus an céilí a<br />
fheiceáil. Mhol Peter Keane go mór an obair<br />
atá á déa<strong>na</strong>mh ag Cumann <strong>na</strong> bhFiann ag<br />
taispeáint dá mbaill go bhfuil gach deis acu<br />
an Ghaeilge a úsáid go forleathan agus go<br />
taitneamhach!<br />
Bhí mórshiúil ar siúl thart timpeall ar an<br />
Fhaiche Mhór ag 15:45 agus is iontach an<br />
ócáid a bhí ann. Tháinig <strong>na</strong> sluaite amach<br />
chun an mórshiúl toran<strong>na</strong>ch dathan<strong>na</strong>ch<br />
seo a fheiceáil. Stop <strong>na</strong> daltaí ar an Fhaiche<br />
Mhór chun amhráin a cha<strong>na</strong>dh agus rincí a<br />
SCÍSTE ROIMHE?<br />
D’éirigh Pádraic Ó Ceithear<strong>na</strong>igh as a<br />
chúramaí mar Stiúrthóir feidhmeach ar<br />
Chomhdháil Náisiúnta <strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong> an mhí<br />
seo caite. Chaith se a shaol ag saothrú<br />
<strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong>, mar stiúrthoir ar Chumann<br />
<strong>na</strong> bhFiann agus ar ball i gComhdháil<br />
dhéa<strong>na</strong>mh. Is iontach an radharc é nuair a<br />
bhíonn grúpa ollmhór ag baint an oiread sin<br />
tairbhe as an n<strong>Gaeilge</strong> agus iad lán sásta<br />
é a úsáid.<br />
“It is great to see that ‘<strong>Gaeilge</strong>’ is still<br />
alive”, seo a dúirt múinteoir bunscoile<br />
áitiúil nuair a cho<strong>na</strong>ic sí an mórshiúl beo<br />
fuinniúil ag gluaiseacht tríd an gcathair. Mar<br />
is gnáth bhí an Garda Síochá<strong>na</strong> ann chun<br />
an mórshiúl a threorú go cúramach tríd an<br />
gcathair agus iad ag cabhrú gach deis a<br />
fuair siad.<br />
Dúirt eagraí an turais, Barra Mac Thiarnáin,<br />
‘Le suas go 400 déagóir ar an turas bhí an<br />
suim sa turas seo dochreidte. Is é seo an<br />
turas is mó le roinnt blianta ag Cumann <strong>na</strong><br />
bhFiann agus is turas den chéad scoth a<br />
bhí ann.’<br />
Náisiúnta <strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong>. Chaill <strong>SA</strong>OL<br />
ócáid oifigiúil i<strong>na</strong>r fágadh slán leis ach<br />
bhí d’ádh orainn freastal ar ócáid bheag<br />
thaitneamhach eile. Dlúthchomrádaithe<br />
dá chuid, idir iaruachtaráin agus iarbhaill<br />
bhord stiúrtha <strong>na</strong> Comhdhála a d’eagraigh<br />
SPRAOI NA bhFIANN FAOI DHÍON: Sos á ghlacadh agus <strong>na</strong> DJan<strong>na</strong> ag réiteach an chéad diosca eile.<br />
Eagraíonn Cumann <strong>na</strong> bhFiann cluban<strong>na</strong><br />
óige go seachtainiúil / coicísiúil ar fud <strong>na</strong><br />
tíre, a thugann deis do dhaltaí a gcuid<br />
<strong>Gaeilge</strong> labhartha a chleachtadh, agus<br />
a fhorbairt. Chomh maith leis an gclub<br />
óige, eagraíonn Cumann <strong>na</strong> bhFiann go<br />
leor imeachtaí bliantúla go náisiúnta ar<br />
nós ceolchoirmeacha, dioscón<strong>na</strong>, deirí<br />
seachtaine as baile, srl. Is de bharr an<br />
dinnéar in ómós dó. Padraig féin i lár baill<br />
le Helen Ó Murchú agus Máire Bean Uí<br />
Ghógáin taobh leis i dteannta le Peadar Ó<br />
Flaithearta. Ar chúl tá Tomás Mac Ruairí,<br />
Caitrío<strong>na</strong> Ni Cheallaigh, Pádraig Mac<br />
Donncha agus Liam Ó Mathú<strong>na</strong>.<br />
córas iar-aire seo atá ag Coláiste <strong>na</strong><br />
bhFiann a thugann an deis agus an suim<br />
do dhaltaí ócáidí mar seo a fheiceáil agus<br />
bheith páirteach agus lár<strong>na</strong>ch iontu.<br />
Eagraíonn Coláiste <strong>na</strong> bhFiann cúrsaí<br />
Samhraidh trí seachtaine do dhaltaí ar fud<br />
<strong>na</strong> tíre – Ros Muc, Co. <strong>na</strong> Gaillimhe, Ráth<br />
Cairn agus Baile an Uairnigh, Co. <strong>na</strong> Mí,<br />
<strong>SA</strong>OL Samhain 20093 3<br />
Sligeach, Áth Luain, Co. <strong>na</strong> hIarmhí, Dún<br />
Dealgan, Co. Lú, Baile an Sceilg agus Cill<br />
Áirne, Co. Chiarraí. Is iontach go bhfuil an<br />
seanfhocal “Mol an Óige agus Tiocfaidh Sí”<br />
chomh tábhachtach is a bhí riamh i saol<br />
Chumann <strong>na</strong> bhFiann.<br />
Tuilleadh eolais: 01-2808091 nó ar<br />
ríomhphost eolas@colaiste<strong>na</strong>bhfiann.ie
4<br />
<strong>SA</strong>OL 4 Samhain 2009<br />
colm ó tór<strong>na</strong><br />
ag labhairt le<br />
DEIrDrE Sa cHaSaÍnE<br />
Deirdre Reilly<br />
Is ar ceann des <strong>na</strong><br />
siúlóidí ‘Bímis ag<br />
Siúl agus ag Caint’,<br />
a thos<strong>na</strong>íonn ag 11rn<br />
gach Aoine ó Chearnóg<br />
Theach an Thionóil<br />
(Meeting House Square)<br />
i mBarra an Teampaill <strong>na</strong><br />
hardchathrach agus go<br />
n-eagraítear iad le foighid<br />
agus le dúthracht <strong>na</strong>ch<br />
beag é ag Mairéad de<br />
Búrca a bhailigh bacla<br />
beag de Ghaeilgeoirí<br />
isteach chuig Casaíne<br />
Mhuirinne le déa<strong>na</strong>í.<br />
Seoidín ailtireachta agus<br />
ealaíne gan aon agó agus<br />
é suite os comhair Club<br />
Gailf Chluain Tarbh i<br />
ngiorracht scread tráchta<br />
Bhóthair Mhullach hÍde.<br />
Mar sméar mhullaigh ar an turas bhí<br />
Deirdre Reilly romhainn mar threoraí.<br />
<strong>Gaeilge</strong> - nár labhair sí mórán ó laethanta<br />
scoile, a dúirt sí - beo beathach ar a<br />
beola. Co<strong>na</strong>s seo agus cé hí Deirdre?<br />
“Thaitin an Ghaeilge i gcó<strong>na</strong>í liom agus<br />
mé ar scoil ó laethanta <strong>na</strong> bunscoile<br />
ar aghaidh” a deir sí. D’fhreastail mé<br />
ar Choláistí Samhraidh <strong>na</strong> Rosann in<br />
A<strong>na</strong>gaire i dTír Cho<strong>na</strong>ill agus ceann i<br />
gContae Mhaigh Eo. “Nuair a d’fhill mé<br />
abhaile ó Dhún <strong>na</strong> nGall bhí gach ‘goidé’,<br />
‘orcht’ agus ‘amharc’ im chuid cainte, rud<br />
a chuir io<strong>na</strong>dh ar mo mháthair agus ar<br />
mo mhúinteoir <strong>Gaeilge</strong> i Manor House.”<br />
Níl <strong>Gaeilge</strong> sa bhaile ach lé léi ag a<br />
máthair agus ba nós leo beirt labhairt<br />
le<strong>na</strong> chéile sa teanga agus iad ar saoire<br />
thar lear. Quoi de neuf!<br />
D’fhreastail Deirdre ar bhunscoilean<strong>na</strong><br />
Lusca agus an Chreidimh Naofa i gCluain<br />
Tarbh. Dálta maith, sílim, agus ar nós go<br />
leor eile dá leithéid, tugtha i<strong>na</strong> hiomlán<br />
chomh maith don spórt. Camógaíocht,<br />
sacar, karate agus marcaíocht capall san<br />
áireamh. Cén io<strong>na</strong>dh sin agus a daid,<br />
Brendan Reilly, ag imirt ar fhoireann<br />
sinsir Chill Dara. Tá an teaghlach fós<br />
gafa le cúrsaí CLG ann le Brendan féin<br />
tógtha le forbairt <strong>na</strong> peile sa chontae. De<br />
dhúchas Chill Easra í máthair Dheirdre,<br />
Olive, rud a fhágann go snámhann fuil <strong>na</strong><br />
Lilithe agus <strong>na</strong> ‘Dubs’ trí<strong>na</strong> cuisle. Olive<br />
gafa le boird chumainn carthan<strong>na</strong>chtaí<br />
éagsúla agus dúil aici sa tsiúlóid.<br />
Ar ball agus Deirdre ag freastal ar Manor<br />
House ba iad haca agus leadóg cluichí<br />
<strong>na</strong> scoile agus thug sí fúthu le fonn.<br />
Míoleolaíocht (Zoology)ar feadh ceithre<br />
blia<strong>na</strong> ansin i gColáiste <strong>na</strong> hOllscoile,<br />
Belfield agus bliain eile gafa le<br />
hEolaíocht Chomhshaoil in Ollscoil Dhún<br />
Éadain, Alba. Thóg uirthi féin spórt nua<br />
a chleachtadh gach bliain san ollscoil (tá<br />
cuma agallamh spóirt ag teacht air seo!)<br />
agus chleacht boghdóireacht (archery),<br />
scuais agus cnocadóireacht. Bhí chomh<br />
Casaíne Mhuirinne. Is faoi scáth oifig <strong>na</strong> nOibreacha<br />
Poiblí a eagraítear turasan<strong>na</strong> chuig an gCasaíne.<br />
Uimhir áitiúil: 1890 213414.info@opw.ie.<br />
Casaíne Mhuirinne féin: 01/8331618.<br />
AN SEOMRA STÁIT: Tos<strong>na</strong>íodh ar tógail<br />
an Chasaíne thart faoi 1750 agus cuireadh<br />
ball críoch ar an saothar sa bhliain 1775.<br />
Sampla beag den tsamhlaíocht a bhain<br />
leis an saothar uile an Seomra Stáit.<br />
Ainneoin an chuma ‘aonseomrach’ air tá<br />
sé cinn déag de sheomraí agus trí urlár sa<br />
bhfoirgneamh.<br />
maith gafa le Coiste 20 gur, éirigh leo<br />
suas le €50,000 a chnuasach d’Ospidéal<br />
<strong>na</strong> Lea<strong>na</strong>í i gCroimlinn. Maireann<br />
an tsuim sa chnocadóireacht agus<br />
téann sí ag snámh sa linn agus chuig<br />
rangan<strong>na</strong> damhsa san Academy Plaza.<br />
Tar éis di cáiliú chaith bliain ag ‘subáil’ i<br />
mbunscoilean<strong>na</strong> gur aimsigh an post le<br />
hOifig <strong>na</strong> nOibreacha Poiblí mar threoraí<br />
CÚNAMH AGUS CUIRTÉIS: Ba dheacair<br />
teacht ar bheirt níos feiliú<strong>na</strong>í chun gach<br />
cú<strong>na</strong>mh a thabhairt agus eolas a sholáthar<br />
ná Richard McDermot agus Deirdre Reilly<br />
agus duine ar thuras an Chasaíne. Go<br />
deimhin bhí beirt eile den fhoireann, Ruth<br />
Ní Cheallaigh agus Deirdre McCrudden, ar<br />
an dul céan<strong>na</strong>.<br />
NA GAEIL <strong>SA</strong> CHA<strong>SA</strong>ÍNE. Grúpa de Ghaeilgeoirí a bhain taitneamh agus tairbhe as an<br />
turas chuig an gCasaíne le déa<strong>na</strong>í. Ar chúl ó chlé: Máirín Uí Scolaidhe, Tomas Ó Baoill,<br />
Cáit Uí Loingsigh, Deasmhumhan Mac Gearailt agus Micheál Ó Conghaile. Chun tosaigh<br />
tá Deirdre Ní Raghallaigh, Mairéad Ní Dhairsigh, Mairéad De Búrca agus Cristín Ní<br />
Chuirc. Ar chúl ar fad tá James Caulfield, 1ú Iarla Charlmont agus a ailtire iomráiteach,<br />
Sir William Chambers, fear <strong>na</strong>ch bhfaca riamh toradh a chuid cruthaíochta.<br />
sa Chasaíne. Dúil ag Deirdre i gcó<strong>na</strong>í<br />
gan amhras sa mhíoleolaíocht agus fuair<br />
bronnta<strong>na</strong>s feiliú<strong>na</strong>ch ó<strong>na</strong> grá geal, John<br />
Chambers, le déa<strong>na</strong>í- ‘Life Stories’ le<br />
David Attenborough - mar gur gaiscíoch<br />
aici an Attenboroughach céan<strong>na</strong>. Suim<br />
aici i go leor saghsan<strong>na</strong> ceoil - ó Mhozart<br />
go Miotal agus Roc. Digur Ros (postrock)<br />
an grúpa Ioslan<strong>na</strong>ch is áil léi ar fad.<br />
Na ‘Dubliners’ agus Luke Kelly mar réalta<br />
aici ach an tollréalt di Seamus Ennis.<br />
Tiger Woods gaiscíoch an spóirt ag<br />
Deirdre - go háirithe mar gur sháraigh sé<br />
fadhban<strong>na</strong> sláinte agus <strong>na</strong>ch fear buailim<br />
scíth é, dar léi. D’aontódh Pádraig<br />
Harrington léi, sílim. Is mór ar fad léi a<br />
muintir féin agus a cairde uile. Deir sí<br />
go dtacaíonn óige le<strong>na</strong> chéile nuair a<br />
bhíonn ollfadhban<strong>na</strong> á bhfulaingt ag baill<br />
an ghrúpa.<br />
Cad tá roimpi mar go ndruideann an<br />
Chasaíne, ach ar iarratais speisialta<br />
le linn <strong>na</strong> míosa seo, go Bealtaine <strong>na</strong><br />
blia<strong>na</strong> seo chugainn. Is áil léi bheith ag<br />
obair le lea<strong>na</strong>í agus tá sí ag smaoineamh<br />
ar cháilíocht mar mhúinteoir a bhaint<br />
amach. Bhí uncail dá cuid go bhfuil meas<br />
aici air bainteach le Focus Ireland agus<br />
seans go dtabharfaidh an t-am saor atá<br />
roimpi deis di roinnt oibre a dhéa<strong>na</strong>mh<br />
le Comhluadar Simon. Sin agaibh duine<br />
dár nglúin óg agus aghaidh á tabhairt aici<br />
go misniúil ar saol ‘post-Celtic Tiger’ <strong>na</strong><br />
hÉireann.
Spéis agat a bheith i do<br />
Mhúinteoir Bunscoile?<br />
Céim B. Oid agus Ard-Dioplóma san<br />
Oideachas (Bunmhúinteoireacht) á<br />
dtairiscint ag Coláiste Mhuire.<br />
Lá Oscailte<br />
An Satharn, 21 Samhain, 2009<br />
11 r.n. – 4 i.n.<br />
Tuilleadh eolais:<br />
Irene Kelly ag 01-8057730 nó Irene.kelly@mie.ie<br />
Institiúid Oideachais Marino,<br />
Ascaill Uí Ghríofa, Baile Átha Cliath 9.<br />
<strong>SA</strong>OL Samhain 20095 5<br />
FÁILTE ISTEACH<br />
‘Is fá<strong>na</strong>ch an áit a gheofá Cabhá<strong>na</strong>ch’ is féidir a rá agus chuir teacht i láthair an fear uasal<br />
seo chuig ócáid de chuid an Chumainn Lúthchleas Gael sa Chabhán a sháith iontas ar<br />
an slua i láthair. Chuir chomh maith, is léir, gliondar ar Mick Higgins, iar-réalt an chontae,<br />
agus a chomrádaithe. Do réir insint iontaobhach bhí an cuairteoir ar fhoireann i dteannta<br />
leo seo a bhain craobh chontae tamall maith de bhlianta ó shin. Ainneoin é i<strong>na</strong> chó<strong>na</strong>í ar<br />
shráidean<strong>na</strong> Londan chuala sé faoin comóradh agus bhuail bleid ar an chomhluadar le<strong>na</strong><br />
theacht i láthair.<br />
MYLES LINN!<br />
Ó Chompántas Amharclainne Aisling Ghéar<br />
An Béal Bocht le Myles <strong>na</strong> gCopaleen (Flann O’Brien)<br />
Cóiriú úrnua don stáitse le Bríd Ó Gallchóir.<br />
Fáilte romhat chuig domhan osréalach Chorca Dhorcha in iarthar <strong>na</strong> hÉireann, an áit a<br />
gcó<strong>na</strong>íonn Bó<strong>na</strong>párt Ó Cú<strong>na</strong>sa. Ó thairseach a thí, tá radharc agat (deirtear) ar Ghaoth<br />
Dobhair, ar Cho<strong>na</strong>mara, ar Ghallimh, ar Árainn Mhór agus ar an Bhlascaod Mhór!<br />
Is anseo a chasfar ort Charlie an capall, Ambrós an mhuc agus an Seanduine Liath.<br />
Is anseo a thiocfaidh tú ar an taisce faoi thalamh, ar bhailte faoi uisce agus a chuirfear<br />
ar <strong>na</strong> súile duit an chontúirt a bhaineann le maratón an damhsa Ghaelaigh! Seo<br />
chugat Monty Python sula raibh ann do Monty Python!<br />
“Léiríonn An Béal Bocht ginias grinn ar bharr a chumais. Rud an<strong>na</strong>mh greann den<br />
chaighdeán seo, den dia<strong>na</strong>s seo; tá idir theanga agus chumadóireacht chomh<br />
deisbhéalach sin go n-éilíonn sé léamh amach os ard.” Newsweek<br />
As <strong>Gaeilge</strong>, le haistriúchán iomlán comhuaineach go Béarla<br />
CAMCHUAIRT NÁISIÚNTA 2009<br />
• The Baby Grand, 11 Samhain – Satharn 14 Samhain 8.00in<br />
• The Old Schoolhouse, Lois Liath, 16 Samhain, 8.00in<br />
• The Bardic Theatre, Domh<strong>na</strong>ch Mór, 17 Samhain, 8.00in<br />
• The Alley Theatre, An Srath Bán, 18 Samhain, 8.00in<br />
• Halla <strong>na</strong> Paróiste, Gort an Choirce, 21 Samhain, 8.00in<br />
• Galway Town Hall Studio Theatre, 23- 24 Samhain, 8.30in<br />
• Io<strong>na</strong>d Ealaío<strong>na</strong>, Inis Oírr, 26 Samhain, 8.30in<br />
• The Briery Gap, Maigh Chromtha, 28 Samhain, 8.30in<br />
• Cork Arts Theatre, 29 Samhain, 8.00in<br />
• Garter lane Arts Centre, Port Láirge, 2 Nollaig, 8.00in<br />
• Solstice Arts Centre, An Uaimh, 4 Nollaig, 8.00in<br />
• Draíocht Arts Theatre, Baile Átha Cliáth, 5 Nollaig, 8.15in<br />
EOLAS: Aisling Ghéir, An Chultúrlann, Béal Feirste. Fón: 028 (048 ón Phoblacht) 9020<br />
8040. R.phost: eolas@aislingghear.com
6<br />
<strong>SA</strong>OL 6 Samhain 2009<br />
FORTHÉAMH <strong>SA</strong><br />
SHELBOURNE<br />
Cuairteoir neamhghnách sa Shelbourne nuair a seoladh an<br />
leabhar eolaíochta is déa<strong>na</strong>í ó pheann oilte Mhatt Hussey ‘An<br />
Fhorthéamh Domhanda’. Pléann Matt leis an fhorthéamh ar<br />
dhóigh shoiléir sholéite. I measc <strong>na</strong> daoine i láthair bhí Seapá<strong>na</strong>ch<br />
óg, Daniel Wu a bhain cáil amach dó féin agus don Ghaeilge sa<br />
CLANN WU: Angela, Bing agus Daniel Wu i gcomhluadar Miriam Broderick agus Máirín Uí Mhathú<strong>na</strong>.<br />
scannán ‘Yu Ming is Ainm dom’. Coiscéim <strong>na</strong> foilsitheoirí. Is féidir<br />
teacht ar leabhar liosta Choiscéim ó 1980 go dtí an lá inniu ar<br />
www.coisceim.ie €7.50<br />
Seoladh: Tig Bhríde,91 Bóthar Bhinn Eadair, Baile Átha Cliath 13.<br />
Fón: 01/8322509.<br />
CISPHEILEADÓIRÍ CHEATHARLAIGH: Foireann Ghaelcholáiste Cheatharlach Cispheil Faoi 16 go raibh an bua acu i gcoinne Skerries CS 45-24<br />
sa chéad bhabhta de Chraobh ná hÉireann. Sa ghrianghraf tá Síne Nic Eochaidh, Aoife Ní Dhubhthaigh, Jenny Ní Dhubhchon<strong>na</strong>, Rebecca Ní<br />
Uallacháin,Clár Ní Mhurchú, Amy Ní Fhearaíl., Michelle Ní Bhraonáin, Fio<strong>na</strong> Ní Mhurchú, Muirin Ní Shúilleabháin, Bríd Níc Dhiarmada<br />
COMHLUADAR CHANNANAIGH: Órla Ní Cha<strong>na</strong>inn i dteannta le Matt Hussey ar ócáid seolta ‘An<br />
Forthéamh Domhanda’ in Óstán an Shelbourne.<br />
ÚDAR<br />
COMÓRTAS DO<br />
DHRÁMAÍOCHT TEILIFÍSE<br />
Scéim fhorbartha í seo a thugann deis do thallann nua<br />
scríbhneoirí/stiúrthóirí le <strong>Gaeilge</strong>, saothar aitheanta a<br />
athchóiriú don teilifís agus a thabhairt ó chéim bhunscripte<br />
chuig céim chraolta.<br />
Tá an scéim seo, atá comhurraithe ag TG4 agus Gréasán <strong>na</strong> Meán, oscailte do<br />
scríbhneoirí <strong>Gaeilge</strong> ó cheann ceann <strong>na</strong> tíre, bíodh taithí scáileáin acu nó ná bíodh,<br />
agus do stiúrthóirí ar mhian leo taithí a fháil ar dhrámaíocht teilifíse i n<strong>Gaeilge</strong>.<br />
Mar thús leis an bpróiseas, roghnóidh gach iarrthóir bunsaothar <strong>Gaeilge</strong>, mar<br />
shampla gearrscéal aitheanta. Tig leis an iarrthóir a chóiriú féin a chur air trí thógáil ar<br />
chreatlach an bhunsaothair (cloí leis an saol i<strong>na</strong> bhfuil sé lon<strong>na</strong>ithe) nó é a thabhairt<br />
suas chun dáta. Is í an fhorbairt is tábhachtaí, áfach, ná an saothar a chur in oiriúint<br />
don scáileán teilifíse.<br />
Ní mór Imlíne den scéal chomh maith le 12 leatha<strong>na</strong>ch de script samplach (= roinnt<br />
radharcan<strong>na</strong>) agus an fhoirm iarratais faoi iamh a sheoladh chugainn. Is féidir breis<br />
eolais a lorg ach glaoch ar 091-558492 nó r-phost a sheoladh chuig christine@<br />
greasan<strong>na</strong>mean.ie<br />
Beidh <strong>na</strong> hiarrthóirí san iomaíocht i gcomórtas scripte. Ón gcomórtas seo roghnófar<br />
<strong>na</strong>onúr le freastal ar mháistir–rangan<strong>na</strong> ceirde, faoi stiúir eagarthóir scripte, ag a<br />
ndéanfar forbairt bhreise ar gach togra.<br />
As an 9 togra scripte roghnófar 6 dráma le léiriú don teilifís. Déanfar forbairt orthu sin<br />
ag ceardlann stiúrthóireachta sula ndéanfar iad a léiriú agus a chraoladh ar TG4 in<br />
2010.<br />
Tá foirm iarratais agus sonraí <strong>na</strong> scéime le fáil ar www.tg4.ie <br />
Ní foláir d’iarrthóirí foirm iarratais, imlíne agus script samplach a sheoladh sa phost<br />
chuig:<br />
Comórtas Údar<br />
Gréasán <strong>na</strong> Meán<br />
An Chuasnóg<br />
An Spidéal<br />
Co. <strong>na</strong> Gaillimhe<br />
le go mbeidh sí faighte againn roimh mheán lae 16 Samhain 2009.
Bhí dhá oíche de léirithe drámaí agus<br />
éigse ar ardán i gClub <strong>na</strong> Múinteoirí i<br />
mBaile Átha cliath an mhí seo caite.<br />
Dráma nua scríofa ag údar bisiúil Na<br />
Dú<strong>na</strong>ibh, Proinsias Ó Cuilinn mar<br />
thús agus imeartas focal fileata cliste<br />
i dteannta le dráma véarsaíochta<br />
blaiste ag an slua ar an dara hoíche.<br />
Aisteoirí Mhíobhraigh a léirigh dráma<br />
nua Phroinsias, ‘An Croí Fealltach’ an<br />
chéad oíche agus ba le lucht léirithe<br />
<strong>na</strong> n-agallamh beirte, lúibíní, amhrán<br />
saothair, scéaldrama agus <strong>na</strong> drámaí<br />
véarsaíochta an tar<strong>na</strong> hoíche. Idir<br />
shúgradh agus dháiríre i gceist an oíche<br />
seo le tour de force ó Áine Ui Chúill<br />
Chuil Aodha i<strong>na</strong> léiriú ao<strong>na</strong>ir, ‘An Duine<br />
Bocht Uasal ar Lorg Déirce’.<br />
Rí <strong>na</strong> bhFear a’ Tí, Máirtín Mac<br />
Donnchadha, a chuir mírean<strong>na</strong> an<br />
éigse i láthair.<br />
BHRIS AN DÚCHAS: Seán agus Siobhán Ó Muimhneacháin (Cill <strong>na</strong> Martra) tar éis dóibh ‘Mo<br />
Cheol Thú’ (Amhrán Saothair) a láithriú.<br />
SÉ CINN DE DHRÁMAÍ FADA: Proinnsias<br />
Ó Cuilinn, údar ‘An Croí Fealltach’ agus go<br />
bhfuil sé cinn de dhrámaí fada scríofa aige le<br />
sé mblia<strong>na</strong> anuas. Saothraíonn sé i gcomhar<br />
le hAisteoirí Mhíobhaigh gur comharsain<br />
dó <strong>na</strong> haisteoirí i bpobal Na Dú<strong>na</strong>ibh, Tír<br />
Cho<strong>na</strong>ill.<br />
CEARDLANN DRÁMAÍOCHTA: Lucht<br />
drámaíochta ó Cho<strong>na</strong>mara, Cúil Aodha,<br />
Ráth Cairn, Baile Átha Cliath, Luimneach,<br />
Corca Dhuibhne, Acaill agus Tír Cho<strong>na</strong>ill a<br />
bhí páirteach i gceardlann léiritheoireachta<br />
a d’eagraigh An Comhlachas Náisiúnta<br />
Drámaíochta in Órán Mór, Gaillimh le déa<strong>na</strong>í.<br />
Ba iad Muiris Ó Súilleabháin agus Seán Ó<br />
Moró<strong>na</strong>igh a bhí á stiúradh. Ar chúl (ó chlé):<br />
Seán Ó Moró<strong>na</strong>igh, Micheál Ó Tuairisg,<br />
Seosamh Ó Críodáin, Gearóid Ó Mórdha,<br />
Jamie Ó Tuama, Proinsias Ó Cuilinn agus<br />
Seán Ó Catháin. Sa lár: Bairbre Ní Thuairisg,<br />
Ú<strong>na</strong> Uí Thuama, Sláine Ní Chathalláin,<br />
Niamh Ní Argáin, Áine Uí Chuill, Sinéad<br />
Ní Uallacháin agus Sinéad Ní Chonchúir.<br />
Chun tosaigh: Tomás Mac Seáin, Méabh Ní<br />
Loingsigh, Clódagh Nic Gabhann, Sinéad Ní<br />
Fhlatharta, Séamus Ó Coileáin agus Muiris Ó<br />
Súilleabháin.<br />
TAITNEAMH: Taitneamh cinnte á bhaint ag<br />
an lucht féacha<strong>na</strong> as imeartas cliste barrúil<br />
agallaimh beirte. Etain Nic Conghamh<strong>na</strong> ag<br />
cuartú ainmneacha <strong>na</strong> beirte!<br />
<strong>SA</strong>OL Samhain 20097 7<br />
DRÁMAÍ AGUS ÉIGSE<br />
SCOTH ÁINE: Áine Uí Chuill ag aithris<br />
‘An Duine Bocht Uasal ar Lorg Déirce’ . Tá<br />
“deilín <strong>na</strong> mbacach” againn ó cheantair<br />
éagsúla – Gleann Cholm Cille, Na Déise,<br />
Corca Dhuibhne, Uibh Ráthach. . . agus an<br />
leagan seo a bhailigh Proinsias Ó Ceallaigh<br />
ón amhrá<strong>na</strong>í cáiliúil Bess Cronin i 1935. Is<br />
cosúil gur dhein sí an píosa seo a aithris ag<br />
Feis Mhaigh Chromtgha i 1898. Deir Áine go<br />
mbíodh “paidir” seo an bhacaigh á haithris<br />
ag comharsa léi darbh ainm do Peatsaí<br />
Sheáin Phaidí Ó Cuill, Na Milliní, Cuil Aodha<br />
níos mó ná 60 bliain ó shin. A chuid féin<br />
déanta dá chuid <strong>Gaeilge</strong> ag lucht siúil uasal<br />
ag an am ní foláir.<br />
ILDÁNACH: Scíste tuillte ag Mícheál Ó Tuairisg, Padraig Ó Caomhá<strong>na</strong>igh agus Tomás Ó<br />
Maolruaidh, Aisteoirí Chorr <strong>na</strong> Mó<strong>na</strong>, tar éis dóibh bheith páirteach i gcúpla agallamh beirte<br />
agus lúibín. Chum Mícheál an dráma véarsaíochta, ‘Na Bacaigh’ i<strong>na</strong>r ghlac Pádraic Ó Dúithche,<br />
Eamonn Ó Suilleabháin, Pádraic agus Áine Ó Coirbín páirt i dteannta leo triúir thuas.
14<br />
8 <strong>SA</strong>OL8<br />
<strong>SA</strong>OL Samhain 2009<br />
<strong>SA</strong>OL Iúil 2008<br />
LEABHAR<br />
DUITSE!<br />
‘An Crann ar mhian leis Eitilt’ (The tree<br />
which desired to fly) is teideal <strong>Gaeilge</strong> de<br />
leabhar beag taitneamhach (pleasing) i<strong>na</strong><br />
bhfuil fáthscéal samhailteach (imagi<strong>na</strong>tive<br />
Cleachtaí<br />
parable). É ar fáil i bhFraincis, in<br />
G a e i l g e MIORÚILT<br />
Iodáilis, i<br />
NA<br />
bhFranc-Phroibhinsise (Provincial Frank),<br />
i bPhroibhinsise (Provincialism) agus i<br />
SEISIÚN 1<br />
n<strong>Gaeilge</strong>, ‘Crann <strong>na</strong> dTeangacha’ (The nAGHAIDH<br />
Tree<br />
of Bain Langauges) triail a as! thugtar ar an togra (project)<br />
agus, nós <strong>na</strong> gcrann (like the trees), táthar<br />
Have a go!<br />
Dermort Somers<br />
ag súil (it is hoped) go bhfásfaidh líon <strong>na</strong><br />
a. Scrúdaigh dteangacha <strong>na</strong> focail(the <strong>na</strong>chnumber bhfuil ar of languages will<br />
eolas agat ar dtús. Cé mhéadhe)! duine Tháinig (How an many geimhreadh people) (winter) go bhfeicimid gur leagadh iad (that le tua we é (he<br />
grow) i<strong>na</strong> mbeidh sé ar fáil.<br />
see them) was óknocked lá go ló down agus óby bhliain axe), gur go iompaíodh bliain (from(was year carried) to year) tríd an<br />
b Anois scríobh amach an t-alt gan <strong>na</strong><br />
agus muid fhoraois ag siúl (forest) thart é agus (walking gur gearradh by) nó i bpíosaí i<strong>na</strong> suí é (he (sitting) was cut iinto<br />
mínithe Mionteangacha Béarla. go háirithe (Minority languages particularily) mbusan<strong>na</strong> pieces). nó i dtrae<strong>na</strong>cha. An claochlú Daoine roimhe (The <strong>na</strong>chtransformation n-aithnímid (we before do not him)! É<br />
toisc gean (affection) an fhoilsitheora (publisher) orthu. Is<br />
c Bí cinnte go dtuigeann tú gach focal<br />
recognise) le i<strong>na</strong> nó lasair <strong>na</strong>ch (in bhfeicfimid a flame), i ariamh dtoit (in arís smoke) (we will gur never éirigh see go again) hard (rose<br />
Dermot Somers an leagan <strong>Gaeilge</strong> a insíonn<br />
agus an bhrí iomlán.<br />
sa saol scéal seo an (in chrainn this life). high) Seans sa spéir go ndúirt suas tú go óscamaill am go chéile (up to (that clouds) you-bhí saidsé from ag eitilt<br />
óig silíní (story of the young cherry tree) time gur mian to time) leis gur eitilt. chuir dáiríre aghaidh (he was strainséara genuinely éigin flying). (some stranger’s face) duine<br />
d ANOIS Éiríonn LÉIGH leis ar ANdhóighean<strong>na</strong> T-ALT ARÍS. maith Ar go leor (succeeds eile, cara nó in gaol certain i gcuimhne duit (reminded you/put in your memory). He or<br />
tháinigways feabhas alright) ar do ach chuid ní eitilt léimh… iomlán ar (not full flight) shea was bhíonn a ‘dead i gceist. ringer’ for John nó Jemima srl. Ach ní mar an gcéan<strong>na</strong> i<strong>na</strong> n-iomlán<br />
do thuiscint? Ar dtús d’fhás se (he grew) go raibh sé in ann (not radharc fullyfairsing the same) (a iad. Go fiú <strong>na</strong> leathchúplaí ( twins/half pairs), <strong>na</strong> ‘identical<br />
broad view) thar <strong>na</strong> tailte (over the lands) mórthimpeall<br />
twins,’ a saolaíodh<br />
air. Rud<br />
(born) ag an am céan<strong>na</strong> <strong>na</strong>ch mór (almost the same time) agus<br />
a shásaigh (satisfied him) é seal (a while)<br />
a<br />
ach<br />
d’fhás<br />
nár<br />
le<br />
eitilt<br />
chéile<br />
dáiríre<br />
(who grew together) ó ghin go breith (from conception to birth)<br />
seo (not real flying). “B’aoibhinn liom (It would<br />
SEISIÚN 2<br />
san aon<br />
be<br />
bhroinn<br />
blissful for<br />
amháin (in the same womb) nílid iomlán (they are not fully)<br />
me) eitilt thar féar is i measc <strong>na</strong> mbláthan<strong>na</strong>”<br />
cosúil<br />
(over<br />
le<strong>na</strong><br />
grass<br />
chéile.<br />
and<br />
Na mílte mílte (thousands and thousands) de dhaoine - <strong>na</strong><br />
among the flowers). Bhí go maith agus ní raibh go holc (All was<br />
milliúin go deimhin (millions indeed) - agus gan duine ar bith díobh (and not<br />
well Níand comhrá was not bad) go dtáinig an tEarrach. Ansan clúdaíodh<br />
one of them) iomlán cosúil le haon duine eile díobh (any other one of them).<br />
labhairt a bhrainsí (his lebranches chéile! were covered) le bláthan<strong>na</strong> bá<strong>na</strong>, lán<br />
Nach iontach go bhfuil seo fíor (Isn’t it wonderful that this is true) do gach duine<br />
de neachtar (nector) agus cumhracht (fragrance). Ní rófhada<br />
Many voices make for daon<strong>na</strong> (every human person). Go bhfuil laistigh (that there is within) den chruth<br />
gur bailíodh an neachtar (was collected) ag feithidí (insects)<br />
beag (this little shape) ubhchruthach (egg-shaped), ciorclach (circular) nó<br />
agus conversation.<br />
gur shúigh (sucked) <strong>na</strong> beacha an phailin mhilis (sweet<br />
dronuilleogach (oblong-shaped) seo atá neadaithe ar ghuaillí (that is nested on<br />
pollen) gur eitlíodar leo (flew off). D’airigh sé (He sensed) ‘an<br />
the shoulders) gach mac agus iníon máthar (every son and daughter of a mother),<br />
a. ‘He púdar orbuí’ she(yellow is the powder) spittin’ image a croitheadh dá bpeitil (shaken from<br />
dearthaí (designs) atá chomh difriúil (so different). Seo ó phlaosc go plaosc (This<br />
of….’ their Ar dhúirt petals) túis seo ag riamh sleamhnú faoi aon go héadrom (slipping lightly)’ air.<br />
from skull to skull), ó phobal go pobal (from community to community), ó thír<br />
bheirt Sea, (anybhí twosé perons)? ag eitilt ar Cé bhealach chomh (in a way) ach… Ní raibh sé<br />
go tír, ó chine go cine (from race to race) fud fad <strong>na</strong> Cruinne (throughout the<br />
cosúil féin (How (he alike) himself) is aag bhíodar eitilt dáiríre. dairíreTháinig<br />
an Fómhar (Autumn)<br />
Universe). Agus go bhfásann (that grows) agus go bhforbraíonn (develops) go<br />
(were agus they really)? do réir -mar Likea peas d’athraigh out of the dath <strong>na</strong> nduilleog (colour of the<br />
tomhaiste agus go cruinn (by measure and exactly) ó bhreith gach a bhaineann<br />
same pod! leaves changed) scuabadh iad (they were swept) tríd an aer. Ag<br />
(all that is to do) leo seo uile (with all of these) – cnámha (bones), súile, srónta,<br />
b. Nach eitilt. Ach iontach fós ní <strong>na</strong>ch raibh bhfeicfidh sé féin ag tú eitilt. Ansan eachtra cinniú<strong>na</strong>ch<br />
béil, fiacla, craiceann (skin), matáin (muscles) srl - ó aois linbh go fásta (from<br />
riamh (a (that destined youevent) will i<strong>na</strong> never shaol. see) Cruimh (A caterpillar) ar siúl sé<br />
age of child to adulthood) - true to form. Ní féidir ach go mbaineann seo le (It<br />
d’aghaidh cinn féin déag (you de chos own face)! (walking Mirror on sixteen feet) ar a bhrainsí gur<br />
is not possible but (that) this is to do with) Cruthaíocht, (Creativity), Dearradh<br />
mirrorramhraigh on the wall… (became fat) agus gur chum cocún (formed a cocoon)<br />
di féin, agus go ndeachaigh chun có<strong>na</strong>ithe (Design), ann (went Treoir to live (Direction), Ord(Order) agus Iomláine (Completeness).<br />
there). Ansan, iontas <strong>na</strong> n-iontas (wonder of wonders), tar éis<br />
seal aimsire (a period of time) phléasc amach mar fhéileacán<br />
(burst SEISIÚN out as a butterfly) 3 agus d’eitil léi go spéir (she flew to the<br />
sky). Thug seo móruchtach (great courage) don chrann mar<br />
Cá dá bhfuil bhféadfadh dobolb pheann? claochlú (if a caterpillar could transform)<br />
agus eitilt cén fáth <strong>na</strong>ch bhféadfadh seisean (why could not<br />
Let’s write a little!<br />
Liostáil i n<strong>Gaeilge</strong> aidiachtaí<br />
(adjectives) a chuirtear le ceannithe<br />
COMÓRTAS<br />
(features) aghaidhean<strong>na</strong> daoine - Mar<br />
shampla 10 gcóip (examples): de ‘An Sharp-featured, crann ar mhian leis eitilt’ le buachaint ach an cheist seo lea<strong>na</strong>s a fhreagairt.<br />
snub-nosed, fine srl.… Cum (Invent)<br />
cúplaCé ceannscríobh ar mhaithe le an spraoi bunleagan (for den leabhar ’L’albero che voleva volare’.<br />
fun) ar Cé nós ‘chinny’ d’aistrigh ach ná cuir seo iad i leith go <strong>Gaeilge</strong>?<br />
(but don’t accuse/propose them) éinne<br />
(anybody) Bronnfar sa <strong>na</strong> rang/ghrúpa cóipean<strong>na</strong> iad ar nó lucht an chéad deich bhfreagra chearta a osclófar ar an Aoine 27 Samhain.<br />
b’fhéidir Freagraí (perhaps) chuig go mbronnfar ‘Crann’, <strong>SA</strong>OL, (will 7 Cearnóg AN CAILÍN Mhuirfean, IS FEARRBaile <strong>SA</strong> <strong>RANG</strong>! Átha Cliath 2 roimh INÍON AN an CRIOTHANAIGH. dáta sin. Mary Crehan,<br />
be awarded) cluas chóilise (cauliflower- Sea, dob í Tanishabye ó Oileán Mhuirís iníon Tom Crean, gaiscíoch an Antartaigh (hero<br />
ear) ort! them)<br />
(Mauritius) an cailín ab fhearr sa rang i of the Antartic) gur bean chroíúil (cheerful),<br />
mBunscoil Maighdean Muire an Sóláis. cairdiúil (friendly) agus bródúil as an aitheantas<br />
D’fhoghlaim sí Béarla agus <strong>Gaeilge</strong> ó (recognition) atá á thabhairt (being given) ar<br />
tháinig sí go hÉirinn.<br />
deireadh (at last) dá hathair (to her father).<br />
Crosfhocal uimhir 124<br />
Crosfhocal uimhir 109<br />
Beidh cheithre dhuais €50 don chéad cheithre<br />
fhreagra ceart BeidhCuirtear cheithre <strong>na</strong> freagraí dhuais thar €50 n-ais chuig<br />
“An Crosfhocal,<br />
don chéad<br />
<strong>SA</strong>OL,<br />
cheithre<br />
7 Cearnóg<br />
fhreagra<br />
Mhuirfean,<br />
ceart<br />
Baile<br />
Átha Cliath roimh 24 Samhain<br />
Cuirtear <strong>na</strong> freagraí thar n-ais chuig “An Crosfhocal, <strong>SA</strong>OL,<br />
Buaiteoirí 7 Cearnóg Mhuirfean, Crosfhocal Baile Átha 123 Cliath - LCH roimh 1524<br />
Iúil<br />
Tras<strong>na</strong><br />
1. glao, scairt, nó proifisiún [5]<br />
3. cuir síoda air ach is ceann fós é [6]<br />
6. níl aon cheann mar do cheann féin [7]<br />
8. maide rámha le bos leathan [6]<br />
9. cosc ar obair [6]<br />
11. árthach aeir [7]<br />
14. scréach, béic [6]<br />
15. coimhlint, comhrac [5]<br />
Anuas<br />
1. páirc [4]<br />
2. 1760 slat [4]<br />
3. srón beag [5]<br />
4. bata easpaig [7]<br />
5. diamhair, mistéireach [5]<br />
7. púca, sprid [7]<br />
9. deis [5]<br />
10. slí bheatha [5]<br />
12. deatach [4]<br />
13. neamhní, dada [4]<br />
Ainm:.................................................................<br />
Ainm:............................................................................................<br />
Seoladh:............................................................<br />
Seoladh:.......................................................................................<br />
...........................................................................<br />
...........................................................................<br />
.......................................................................................................<br />
Uimhir Ghutháin: .......................................<br />
.......................................................................................................<br />
Crosfhocail 108 - Buaiteoirí agus freagra<br />
.......................................................................................................<br />
TRASNA 1. moing 3. uncail 6. réamhrá 8. ruacan 9. corcra 11. banríon 14. athair<br />
15. ciall ANUAS 1. mear 2. guth 3. urlár 4. cathair 5. lasán 7. macánta 9. cúpla 10. abair<br />
12. <strong>na</strong>sc 13. néal<br />
BUAITEOIRÍ: Pádraic Mac Craith, Driseóg, Ath Buí, Co. <strong>na</strong> Mí. Bríd Uí Chinnéide, 6 Páirc<br />
Barr <strong>na</strong> Coille, Deilginis, Co. Bhaile Átha Cliath. Buaiteoirí Scoile: Ashley Ní Seale, Scoil<br />
Naomh Eoin, 7151 Ironwood Drive, Orlando, Florida. 32818. U<strong>SA</strong>. Stiofán Ó Neasa, Cill<br />
Sáile, 1. Cill Scrúdaigh Chiaráin, <strong>na</strong> Co<strong>na</strong>mara, focail <strong>na</strong>ch Co.<strong>na</strong> bhfuil Gaillimhe. ar eolas agat ar dtús.<br />
Examine the words you do not know at first.<br />
2. Anois scríobh amach an t-alt gan <strong>na</strong> mínithe Béarla<br />
Now write out the whole article without the English meanings.<br />
3. Bí cinnte go dtuigeann tú gach focal agus an bhrí iomlán.<br />
Make sure you understand the words and the complete meaning of the article.<br />
4. Anois léigh an t-alt arís. Ar tháinig feabhas ar do chuid léimh…ar do thuiscint?<br />
Now read the article again. Did your reading and understanding improve?<br />
5. Ar éirigh leis an crann dáiríre (really succeed)? An maith leat bheith (Do you<br />
like to be) ag eitilt (in eitleán)? An mbíonn neirbhís (nervousness) ort? Ar dhein<br />
tú bungee jump riamh? Cathain agus cén fáth, nó fáthan<strong>na</strong>? (When and why?)<br />
6. Dein liosta des <strong>na</strong> mothúcháin (feelings) a bhíonn ort agus tú suas go hard (up<br />
high) sa spéir. An raibh imní/eagla (anxiety/fear) ort riamh agus tú in eitleán?<br />
SEISEAR I ‘gCÓR’ (Six in harmony/choir) Níl duine ar bith des <strong>na</strong> lea<strong>na</strong>í seo cosúil le<strong>na</strong> chéile (like<br />
each other) ach dá dtuismitheoirí (but to their parents) tá gach duine díobh speisialta ar fad<br />
(altogether special) - unique in all creation.
Ar dhóighean<strong>na</strong> is mar chuid den ‘Éire i bhFolach’ i<br />
gcúrsaí spóirt an Liathróid Láimhe. An t-aon chluiche<br />
dár gcluichí náisiúnta a imrítear ar bhonn idirnáisiúnta le<br />
dealramh. Ní sin amháin ach gur mórghaiscígh i Meiriceá,<br />
i gCea<strong>na</strong>da agus s<strong>na</strong> tíortha Bascacha leithéidí an<br />
Duibhlinneach Eoin Kennedy, an Corcaíoch Tony Healy<br />
agus, gan dabht ar bith fear an Chabháin, Paul Brady.<br />
Ag an ardleibhéal sin a aithnítear<br />
Fío<strong>na</strong> Shannon, Aisling O’Reilly,<br />
Marianne Rushe agus Sibéal<br />
Gallagher. Tá craobhacha an Domhain<br />
bainte le trí blia<strong>na</strong> i ndiaidh a chéile ag<br />
Fío<strong>na</strong> i mblia<strong>na</strong> agus ba i dteannta le<strong>na</strong><br />
deirféir, Sibeal Gallagher, a baineadh<br />
Craobh an Domhain s<strong>na</strong> cluichí ceathrair<br />
ban chomh maith.<br />
Feirsteach go smior í Fío<strong>na</strong> a tógadh i gclann<br />
Chumann Lúthchleas Gaelach, d’fhéadfá a rá, mar<br />
gur deisceabal de chuid <strong>na</strong> gcluichí a hathair, Robert<br />
McKen<strong>na</strong>, a d’imir le Club an Chairdinéil Uí Dhó<strong>na</strong>ill,<br />
agus go mba imreoir camógaíochta a máthair,<br />
Philome<strong>na</strong>, le CLG Tuaim. Deichniúr i gclann seo Mhic<br />
Chion<strong>na</strong>ith, cúigear buachaillí agus cúigear cailíní. Go<br />
deimhin téann an scéal seo níos faide fós go cleibh<br />
mar gur iomá<strong>na</strong>í é fear céile Fhío<strong>na</strong>, Séamus, agus<br />
é gafa le Club Na Rossa. Tarlaíonn dá bharr san go<br />
gcaithfear socraithe sách casta a dhéa<strong>na</strong>mh maidir<br />
le cúram Charagh (7 blia<strong>na</strong> d’aois) agus Niamh (5<br />
bliain d’aois) agus iad beirt ag traenáil suas le ceithre<br />
huaire sa tseachtain. Ach tá <strong>na</strong> tuismitheoirí acu ar<br />
an dá thaobh i<strong>na</strong> gcúltacaithe go smior! Tá Caragh<br />
agus Niamh, ainneoin í buailte le spi<strong>na</strong> bifida, ag imirt<br />
liathróid láimhe chea<strong>na</strong> féin.<br />
Léargas imea<strong>na</strong>ch, gach seans, an méid sin thuas<br />
ar thionchar Chumann Lúthchleas Gael le blianta<br />
achran<strong>na</strong>cha anuas gur beathaíodh gus náisiú<strong>na</strong>ithe.<br />
Gur chuir le cothú dóchais agus bróid i gcó<strong>na</strong>í i bpobal<br />
a bhí go minic faoi léigear.<br />
Fío<strong>na</strong> bainteach le club CLG Naoimh Póil. D’fhreastail<br />
sí ar Scoil Naomh Treasa ar Bhóthar a’Ghlean<strong>na</strong> agus<br />
ar ball, ar Mheánscoil Naomh Lughaidhe ar Bhóthar<br />
<strong>na</strong> bhFál. Camógaíocht a bhí idir chamáin aici i gClub<br />
Chamógaíochta Dheirdre ach d’imir chomh maith<br />
liathróid láimhe. Is sa Chlub Leisure áitiúil a thos<strong>na</strong>igh<br />
sí ag imirt liathróid láimhe le dealramh. Bhíodh scáta<br />
díobh ag imirt gach deireadh seachtaine agus moladh<br />
a scilean<strong>na</strong> don traenálaí cáiliúil Sean McEntee. Ní<br />
rófhada go dtáinig feabhas uirthi faoi<strong>na</strong> chúram agus<br />
bhí Craobhacha <strong>na</strong> hÉireann bainte ag Fío<strong>na</strong> ag gach<br />
grád ó faoi 14 suas go sinsir nuair a bhuaigh sí a céad<br />
Chraobh <strong>na</strong> hÉireann i gcoinne gaiscíoch Luimnigh,<br />
Bernie Hennessy, sa bhliain 1999. Níor cloíodh í riamh<br />
i gcraobhchluiche <strong>na</strong> hÉireann, singil nó dúbailte, ó<br />
CLANN NA LIATHRÓIDE LÁIMHE! Fío<strong>na</strong>, le Corn an<br />
Domhain i<strong>na</strong> seilbh - i dteannta le Séamus - agus le<br />
Caragh agus Niamh bródúil go maith as gaisce mhaime.<br />
shin gur bhain a cara i gclub Naomh Poil, Aisling Reilly,<br />
gradam <strong>na</strong> hÉireann Singil dí i mblia<strong>na</strong>. D’fhág seo<br />
go bhfuil seacht gcinn de chraobhacha <strong>na</strong> hÉireann<br />
bainte aici agus 9 gcinn i gcluiche ceathrair <strong>na</strong> mban.<br />
Ní beag san agus níl suí ar an dé deiridh go fóillín!<br />
Ach d’éirigh léi an lámh in uachtar a fháil ar Aisling sa<br />
chraobhchluiche domhanda tá mí ó shin i bPortland,<br />
Oregon.<br />
Craobhchluiche Domhanda 2012<br />
Beidh <strong>na</strong> Craobhchluichí Domhanda ar siúl sa tír seo<br />
sa bhliain 2012. An mbeidh sí páirteach? Bhuel tá <strong>na</strong><br />
lea<strong>na</strong>í ag fás aníos agus b’fhéidir go bhfuil a sáith de<br />
ghradaim bainte aici. Na glaochan<strong>na</strong> fóin abhaile ó<br />
io<strong>na</strong>id éagsúla ó cheann ceann <strong>na</strong> tíre ag baint beagán,<br />
sílim, dá dúil. Glaoch amháin a rinne sí ó Mheiriceá dúirt<br />
glór bheag léi “We’re beginning to forget what you look<br />
like mammy.” Buile do thuismitheoir ar bith a leithéid a<br />
chlos ainneoin go raibh a fhios go maith ag Fío<strong>na</strong> go<br />
raibh an Caragh chéan<strong>na</strong> ag cleasaíocht beagán. I<strong>na</strong><br />
theannta sin, agus muid ag caint léi sa Chultúrlann, ní<br />
raibh sí ach díreach fillte ó <strong>na</strong> Cluichí Domhanda in<br />
Oregon. Nárab iontach an rud é Teideal Domhanda,<br />
ach é bheith buaite ag duine arís, a chosaint i<strong>na</strong> tír<br />
dhúchais. Inseoidh an aimsir. Tuigtear di go méadóidh<br />
suim sa liathróid láimhe thar cuimse le linn agus tar éis<br />
<strong>na</strong> gcraobhacha domhanda abhus. Go mbuanófaí an<br />
bonn sách láidir atá chea<strong>na</strong> féin faoin liathróid láimhe<br />
inár dtír. Suas le 8000 ball atá cláraithe mar imreoirí,<br />
idir fhir agus mhná in Éirinn uile. Rud <strong>na</strong>ch mbeadh<br />
le tuiscint nuair a fheictear <strong>na</strong> seanphiléir uaigneacha<br />
choinchréideacha nó cloch agus iad tite as a chéile<br />
thart faoin tír. Ní mar a shíltear a bhítear amh mar is<br />
faoin díon a imrítear anois i bpinniúir nua-aimseartha<br />
s<strong>na</strong>sta le lucht féacha<strong>na</strong> suite go compordach laistiar<br />
de ghloine ghléigeal.<br />
Ainneoin <strong>na</strong>ch bhfuil cluichí measctha dúbailte á<br />
n-imirt ag leibhéal <strong>na</strong> gcomórtas tá athrú ag teacht<br />
ar an scéal seo. Príomhchúis leis seo <strong>na</strong>ch amhlaidh<br />
<strong>na</strong> liathróidí le<strong>na</strong> n-imrítear le ceann <strong>na</strong> mban níos<br />
boige. Tugann seo leithscéal, dar léi, dos <strong>na</strong> fir bheith<br />
diúltach mar go bhfuil imreoirí ban go minic níos fearr<br />
ná iad. Macalla <strong>na</strong> leithscéalta a chuala mé ó Claire<br />
Grogan, réalta chamógaíochta Thiobraid Árainn,<br />
agus í ar scoil! Imrítear i gcoinne fir in aman<strong>na</strong> ach an<br />
liathróid níos boige á húsáid, a deir Fío<strong>na</strong>, agus tá an<br />
idirimirt seo ag fás. Imríonn sí féin go minic le foirne i<br />
Léig <strong>na</strong> bhFear Naomh Phóil agus tá seo tar éis cur<br />
leis an éileamh go n-aithneofar an liathróid bhog s<strong>na</strong><br />
comórtais. Tá an iomaíocht seo tar éis feabhas thar<br />
cuimse a chur le<strong>na</strong> caighdeán imeartha féin, a deir sí.<br />
An scéal céan<strong>na</strong> ag Katie Taylor <strong>na</strong> dornálaíochta a<br />
thraenálann leis <strong>na</strong> fir agus gur cúis amháin seo le<strong>na</strong><br />
feabhas agus le<strong>na</strong> gradam mar Churadh an Domhain<br />
<strong>SA</strong>OL Samhain 20099 9<br />
FÍONA SHANNON<br />
Ainneoin <strong>na</strong>ch bhfuil cluichí<br />
measctha dúbailte á n-imirt<br />
ag leibhéal <strong>na</strong> gcomórtas tá<br />
athrú ag teacht ar an scéal<br />
seo. Príomhchúis leis seo<br />
<strong>na</strong>ch amhlaidh <strong>na</strong> liathróidí<br />
le<strong>na</strong> n-imrítear le ceann <strong>na</strong><br />
mban níos boige. Tugann<br />
seo leithscéal, dar léi, dos<br />
<strong>na</strong> fir bheith diúltach mar<br />
go bhfuil imreoirí ban go<br />
minic níos fearr ná iad.<br />
TÓG SIN! Gach dícheall scaoilte<br />
ag Fío<strong>na</strong> don urchar seo fhaid is<br />
a fha<strong>na</strong>nn Lisa Fraser Gilmore ó<br />
Chea<strong>na</strong>da le<strong>na</strong> deis.<br />
faoi láthair. Tá <strong>na</strong> Cluichí Oilimpeacha cinnte roimh<br />
Katie ach ní fios go fóill an nglacfar leis an Liathróid<br />
Láimhe mar chluiche ar chlár Londain 2012. Mas ea<br />
is cinnte go mbeidh Fío<strong>na</strong> fonnmhar bheith páirteach!<br />
Tá sí ag obair le 9 mblia<strong>na</strong> anuas san Andersonstown<br />
Leisure Centre mar Thrae<strong>na</strong>laí Sláinte agus Folláine<br />
(fitness), post a oireann go seoighe di. Idir cúramaí<br />
teaghlaigh agus traenála níl mórán ama fágtha d’aon<br />
chaitheamh aimsire sa mbreis. Léann sí nuair is féidir,<br />
go háirithe ar <strong>na</strong> heitleáin nó s<strong>na</strong> haerphoirt.<br />
Gaiscíoch spóirt aici Paul Brady, curadh domhanda<br />
liathróid láimhe le trí blia<strong>na</strong> anuas chomh maith. In<br />
Éirinn is mar pheileadóir sinsir An Chabháin a luaitear<br />
ainm Phaul go hiondúil ach sin scéal eile. Tá caighdeán<br />
an imeartha tógtha go leibhéal nua ar fad, dar léi,<br />
ag Paul. Maidir le Ducksie níl le rá aici ach, ‘ta sé<br />
dochreidte ar fad’. D.J mar réalt aici freisin, mar imreoir<br />
liathróid láimhe agus mar iomá<strong>na</strong>í. Ach bronntar smear<br />
mullaigh a measa ar a tuismitheoirí agus go háirithe ar<br />
a mam ‘atá i gcó<strong>na</strong>í ann pé áit a imrím.” Bean chalma<br />
eile <strong>na</strong> liathróide láimhe, gan aon agó.
10 <strong>SA</strong>OL 1 Samhain 2009<br />
<strong>SA</strong>OL Samhain 2009 1 11<br />
INNIU: Scata des <strong>na</strong> daltaí agus iad ag baint suilt as an fhleá.<br />
(thuas) INNÉ: Seisear d’iardhaltaí<br />
Scoil Neasain. Bhí Mícheál Ó<br />
Maoileoin ann an chéad lá riamh,<br />
thos<strong>na</strong>igh Áine de Poire sa bhliain<br />
1969, agus bhí Muireann Pollock (Ní<br />
Riain), Máire Uí Mhuirí (Ní Cho<strong>na</strong>ill),<br />
Jean Nic Eálsa Strange agus Ultan<br />
Mac Uaithne ann an chéad lá freisin.<br />
Tá páistí dá gcuid ag freastal ar an<br />
scoil sa lá inniu.<br />
(ar chlé) AILBHE: Is cinnte go<br />
raibh Ailbhe ó Rang 5 ag déa<strong>na</strong>mh<br />
dianmhach<strong>na</strong>imh ar chúrsaí<br />
céimseata!<br />
(ar dheis) AN PRÍOMHOIDE: Is ag<br />
ceiliúradh Shaoire <strong>na</strong> Samh<strong>na</strong> i<br />
dteannta le<strong>na</strong> comhmhúinteoirí agus<br />
<strong>na</strong> páistí a bhí Príomhoide Scoil<br />
Neasain, Deirbhile Nic Con Gamh<strong>na</strong>,<br />
nuair a bhuail <strong>SA</strong>OL bleid uirthi.<br />
S c o i l N e a s a i n d a i c h e a d b l i a i n a r a n f h ó d<br />
CEILIÚRADH<br />
Beidh sraith imeachtaí á n-eagrú ag muintir Scoil Neasain i mBaile Harmain <strong>na</strong> hardchathrach s<strong>na</strong> míon<strong>na</strong><br />
romhainn agus an ghaelscoil daichead bliain ar an fhód. Tugann <strong>na</strong> grianghraif léiriú éigin ar bheocht <strong>na</strong><br />
scoile sa lá inniu. Daichead bliain ó shin is i seanfhoirgneamh buailte le Stáisiún Trae<strong>na</strong>ch Rath hÉa<strong>na</strong>igh<br />
a bhailigh 20 éigin páiste isteach chuige seo agus iad á dtionlacan ag tuismitheoirí óga go raibh sé de<br />
mhisneach acu agus de dhóchas iontu tabhairt faoin aisling. Aisling a fíoraíodh gan aon agó.<br />
RÉIDH DON ‘ACTION’: Cailíní ó Rang 4 gléasta go paiteanta agus réidh don<br />
spraoi.<br />
NÍ AINMNEOFAR IAD: Cén sórt tuismitheoirí a fágadh a muirníní faoi chúram<br />
triúr múinteoirí dá leithéid seo!<br />
FIACLA FÍOCHMHARA: Bheadh eagla ar<br />
dhuine buaileadh le bean seo <strong>na</strong> bhfiacal<br />
grán<strong>na</strong> agus Scoil Neasain i ngiorracht<br />
scread taibhse do theach Bram Stoker!<br />
Daltaí rang 3 agaibh anseo.<br />
(ar dheis) EMMA: Emma ó Rang 3 agus<br />
í ag dúil le spórt an lae.<br />
(thíos) FATHAIGH! Triúr de scoláirí<br />
séimhe Naíonra Neasain réidh do<br />
dhiabhlaíocht éigin.
12<br />
<strong>SA</strong>OL 12 Samhain 2009<br />
DEISEANNA<br />
D’fhreastail 350 dalta ó iar-bhunscoilean<strong>na</strong> ar fud chathair agus chontae Chorcaí ar ócáid<br />
darbh ainm, ‘Buntáiste Breise <strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong>’ a bhí eagraithe ag Comhdháil Náisiúnta <strong>na</strong><br />
<strong>Gaeilge</strong> in Óstán Pháirc Bhaile An Róistigh i gCorcaigh.<br />
I measc <strong>na</strong> n-aoichainteoirí a bhí ag labhairt<br />
ag an ócáid, bhí láithreoir ‘Paisean Faisean’<br />
Bláth<strong>na</strong>id Ní Dhonnchadha, chomh maith<br />
leis an réalta teilifíse agus raidió Sinéad Ní<br />
Loideáin. Labhair Niamh Ní Shúilleabháin,<br />
faoi<strong>na</strong> ról mar Fheidhmean<strong>na</strong>ch Tograí le<br />
Comhdháil Náisiúnta <strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong>, agus<br />
labhair Áine Ní Shléibhín faoi<strong>na</strong> ról mar<br />
L.EIRIGH Oifigeach Forbartha le Gael<br />
Taca. Thug Tomas Mac Gearailt,Litríocht.<br />
com leargas ar bunú,buanú agus forbairt a<br />
chomhlacht i Bhaile Bhúirne.<br />
Labhair <strong>na</strong> haoichainteoirí go spreagúil,<br />
spleodrach, agus bhí an-spéis ag an<br />
lucht éisteachta i<strong>na</strong> bhí le rá acu, agus<br />
iad ag roghnú a ngairmeacha beatha féin<br />
amach anseo. Labhair io<strong>na</strong>daithe ó roinnt<br />
institiúidí tríú leibhéal chomh maith, chun<br />
eolas a thabhairt do <strong>na</strong> daltaí scoile faoi<br />
<strong>na</strong> deisean<strong>na</strong> oideachais atá ann dóibh trí<br />
mheán <strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong>. Tá tuilleadh eolais faoi<br />
<strong>na</strong> cainteoirí go léir le fáil ag www.gaelport.<br />
com.<br />
TORTHAÍ LE BAINT: Sinéad Ní Loideáin TG4, Tomás Mac Gearailt, Litríocht.com agus Bláth<strong>na</strong>id Ní Dhonnchadha TG4 a bhí ag plé Bhuntáiste<br />
Breise <strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong> i gCorcaigh<br />
FLOSC CHUN OIBRE: Síne Nic an Ailí, Conradh <strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong>, Niamh Ní Shúilleabháin, Comhdháil Náisiúnta <strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong> agus Áine Ní Shléibhín ó<br />
Gael Taca a bhí ag plé Bhuntáiste Breise <strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong> i gCorcaigh.<br />
SEó NA <strong>SA</strong>mhNA<br />
Don dara bliain as a chéile, lío<strong>na</strong>dh an halla le timpeall 500<br />
duine ag Seó Samh<strong>na</strong> Ghaelscoil Riabhach i mBaile Locha<br />
Riach roimh bhriseadh lár-théarma ar <strong>na</strong> mallaibh. Ceiliúradh<br />
a bhí sa Seó seo ar athbhliain <strong>na</strong> gCeilteach agus ba léir go<br />
raibh pobal <strong>na</strong> scoile uile rannpháirteach ann.<br />
Ba léir go raibh <strong>na</strong> daltaí faoi stiúir <strong>na</strong> múinteoirí ar feadh roinnt seachtainí agus dianobair<br />
déanta ag gach duine leis an Seó speisialta seo a léiriú. Ní amháin sin ach bhí neart oibre<br />
déanta ag tuismitheoirí, ag ullmhú cultacha éagsúla dóibh siúd ar stáitse is eile.<br />
Caithfidh a rá go raibh toradh iontach le<strong>na</strong> saothar ar fad agus Seó gairmiúil léirithe i<strong>na</strong><br />
raibh siamsaíocht den scoth curtha ar fáil don oíche i<strong>na</strong> raibh gach uile dalta páirteach ó<br />
Naíonáin bheaga go Rang 6. D’éirigh go hiontach leis <strong>na</strong> scoláirí is óige ar ardán agus<br />
Cór <strong>na</strong> Naíonán curtha le chéile a bhí iontach ceolmhar is glórach. Bhí amhrá<strong>na</strong>íocht ó<br />
rangan<strong>na</strong> mhúinteoir Mharcais is múinteoir Áine chomh maith agus filíocht a aithris acu<br />
chomh maith. Ní amháin sin ach bhí taispeántas iontach ag scoláirí Rang 5 idir dhamhsa<br />
ar an sean-nós is dhamhsa scuaibe chomh maith.<br />
Bhí drámaí léirithe idir Bhéarla agus Ghaeilge ... ‘The Moles and the Harvest Moon’ le<br />
Rang 2 agus ‘Cás Stoney Bren<strong>na</strong>n’ le Rang 6. Cuireadh clabhsúr le himeachtaí <strong>na</strong> hoíche<br />
agus ‘Ceoltóirí Riabhacha’ ar an stáitse le réimse breá ceoil is amhrá<strong>na</strong>íochta a chasadh<br />
don lucht éisteachta mór bailithe.<br />
GLÓRGHLÉINEACH: Cór <strong>na</strong> Naíonáin ag ca<strong>na</strong>dh leo, iad breá bríomhar is glórach, ag Seó <strong>na</strong><br />
Samh<strong>na</strong> i mBaile Locha Riach ar <strong>na</strong> mallaibh.<br />
CUMANN GAELACH NA hEAGLAISE<br />
COMÓRADH 95 BLIANA - SRAITH LÉACHTAÍ AG AM LÓIN<br />
-Comóradh ar bhunú an Chumainn i 1914<br />
-Léachtaí ar siúl gach Máirt i mí <strong>na</strong> Samh<strong>na</strong> - Ardteampall Chríost, BÁC.<br />
-Saor in aisce - fáilte roimh chách<br />
-Mairfidh <strong>na</strong> léachtaí 25-30 nóiméad<br />
-Beidh <strong>na</strong> léachtaí i mBéarla, agus beidh deis phlé ann i<strong>na</strong> ndiaidh, agus<br />
cuirfear fáilte roimh ionchur i n<strong>Gaeilge</strong>.<br />
CLÁR NA LÉACHTAÍ<br />
DÉ MÁIRT 10 <strong>SA</strong>MHAIN 1.15PM<br />
Protestant learners of Irish in Northern Ireland<br />
Gordon McCoy Development Officer with the ULTACH Trust<br />
DÉ MÁIRT 17 <strong>SA</strong>MHAIN 1.15PM<br />
The Welsh Language and the Church in Wales<br />
Andrew Jones Priest of the Church in Wales<br />
DÉ MÁIRT 24 <strong>SA</strong>MHAIN 1.15PM<br />
Cumann Gaelach <strong>na</strong> hEaglaise 1914-2009: An Overview<br />
Dáithí Ó Maolchoille Cumann Gaelach <strong>na</strong> hEaglaise<br />
Tá eolas faoi Chumann Gaelach <strong>na</strong> hEaglaise ar fáil ag www.<br />
cumanngaelach<strong>na</strong>heaglaise.blogspot.com
Tá ceol traidisiúnta i gcroílár an mhório<strong>na</strong>id<br />
chultúrtha agus ealaíon, Cultúrlann Uí Chanáin.<br />
CUlTúrlANN Uí ChANáIN<br />
Beidh an Chultúrlann, a bhí maoinithe ag an Chomhairle Ealaíon, <strong>Foras</strong> <strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong><br />
agus Ciste Idirnáisiúnta <strong>na</strong> hÉireann ag óstáil cheiliúradh <strong>na</strong> n-ealaíon traidisiúnta<br />
(Eispéireas Cholmcille) gach oíche Luain go dtí 7ú Nollaig 2009 ó 7.00pm - 9.00pm.<br />
Tá <strong>na</strong> himeachtaí seo bu<strong>na</strong>ithe ar théama <strong>na</strong> heisimirce agus cuimsíonn siad<br />
scoth <strong>na</strong> gceoltóirí agus <strong>na</strong> ndamhsóirí áitiúla, cosúil le Shahey, The Henry Girls<br />
agus Gerry Breslin. Cos<strong>na</strong>íonn <strong>na</strong> ticéid £10 agus tá bia san áireamh agus is féidir<br />
iad a chean<strong>na</strong>ch ar líne: www.culturlann-doire.ie nó scairt a chur ar an díol oifig<br />
02871264132<br />
Oifigeach Margaíochta, Cultúrlann Uí Chanáin, 37 Mórshráid Shéamais, Doire, BT48 7DF<br />
T: 02871264132 www.culturlann-doire.ie<br />
TIONSCNAmh ÉIrE - AlBA<br />
Le blianta beaga anuas, tá Píobairí Ard Mhacha ag forbairt an ceangal idir Gaeil <strong>na</strong><br />
hÉireann agus <strong>na</strong> hAlban le rangan<strong>na</strong> amhrá<strong>na</strong>íochta, teangan agus píobaireachta<br />
agus cuairtean<strong>na</strong> idir an dá thír. Sa tionscadal úr seo, tá Féile Píobaireachta William<br />
Kennedy ag cur fáilte roimh amhrá<strong>na</strong>ithe, píobairí, agus lucht labhartha <strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong><br />
agus <strong>na</strong> Gàidhlige chun lá imeachtaí s<strong>na</strong> healaío<strong>na</strong> seo a chur i láthair ar an<br />
Satharn 14ú Samhain. Is cuma mu<strong>na</strong> bhfuil ach beagán nó gan focal ar bith den<br />
Ghaeilge nó den Gháidhlig agat, beidh seans agat cur leis. Gheobhaidh tú tuiscint<br />
ar <strong>na</strong> cosúlachtaí agus <strong>na</strong> difríochtaí idir an dá theanga. Thig leat <strong>na</strong> rangan<strong>na</strong> atá<br />
fóirstineach duit féin a roghnú.<br />
Sa cheolchoirm i ndiaidh <strong>na</strong> rangan<strong>na</strong> teangan, beidh ceol álainn an dá thír á chur<br />
i láthair ag Griogair Labhraidh agus An<strong>na</strong> Moireach ó thraidisiún amhrá<strong>na</strong>íochta <strong>na</strong><br />
hAlban agus Síle Denvir agus Lorcán Mac Máthú<strong>na</strong> ó thraidisiún <strong>na</strong> hÉireann. Chomh<br />
maith leis an amhrá<strong>na</strong>íocht beidh ceol píbe ó Mhaitiú Ó Casaide (píob uillinne) agus<br />
Griogair Labhraidh (píob bheag). Tráthnó<strong>na</strong>, cuirfear rangan<strong>na</strong> amhrá<strong>na</strong>íochta i<br />
n<strong>Gaeilge</strong> <strong>na</strong> hÉireann agus <strong>na</strong> hAlban ar siúl.<br />
Eolais ó Micí Walsh, Ao<strong>na</strong>d <strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong>, Comhairle an Iúir agus Mhúrn Eastát Tionsclaíoch<br />
an Bhruaigh Ghlais, An tIúr, Contae an Dúin, BT34 2QU, Teil: 028 3031 3258/077 3432 7119,<br />
Facs: 028 3031 3299, mici.walsh@newryandmourne.gov.uk<br />
GAEIlGE TAE-líOFACh<br />
An bhfuil spéis agat do chuid <strong>Gaeilge</strong> a fheabhsú nó níos mó <strong>Gaeilge</strong> a labhairt?<br />
Beidh buaiteoirí Ghradam Sheosaimh Uí Ógartaigh 2008, Beár & Bialann Lohans,<br />
ag seoladh a gciorcal comhrá Dé Luain 2 Samhain ar 8.00 i.n. Tá fáilte roimh chách<br />
chuig an ócáid seo atá saor in aisce chun tús a chur le Ciorcal Comhrá a bheidh ar<br />
siúl chuile oíche Luain ó 8.00 i.n. ar aghaidh. Tugann Lohans cuireadh do dhaoine<br />
páirt a ghlacadh sa togra nua seo atá ar siúl acu oícheanta Luain chun comhrá a<br />
dhéa<strong>na</strong>mh as <strong>Gaeilge</strong> i dtimpeallacht chompordach agus i gcomhluadar cairdiúil.<br />
Cleachtaigh do chuid <strong>Gaeilge</strong> labhartha, imir cúpla cluiche, ordaigh greim le hithe<br />
nó deoch agus bain úsáid as do chuid <strong>Gaeilge</strong>. Ordaigh cupán tae as <strong>Gaeilge</strong> agus<br />
gheobhaidh tú saor in aisce é ar an oíche! Is cuma cén leibhéal <strong>Gaeilge</strong> atá agat<br />
mar beidh cainteoirí líofa <strong>Gaeilge</strong> ansin chun cú<strong>na</strong>mh agus spreagadh a thabhairt do<br />
dhaoine atá cúthail iad féin a chur in iúl i n<strong>Gaeilge</strong>.<br />
Le tuilleadh eolais a fháil, déan teagmháil le: Patricia Lohan, Beár agus Bialann Lohans,<br />
Bóthar <strong>na</strong> Trá, Gaillimh. 091 522696 rphost: goodtimes@lohans.ie nó téigh go www.lohans.ie.<br />
‘GlEO’<br />
<strong>SA</strong> rANG<br />
ó lch 1 “Ba í scéim <strong>na</strong> blia<strong>na</strong> seo caite an tríú bliain den scéim ‘GLEO’ agus<br />
bhí muid an-sásta le rath <strong>na</strong> scéime agus leis an aiseolas a fuair muid uathu siúd<br />
a bhí páirteach inti. Ba mhaith linn arís i mblia<strong>na</strong> aird a dhíriú ar <strong>na</strong> teicnící agus <strong>na</strong><br />
modhan<strong>na</strong> oibre is fearr atá in úsáid le go roinnfear ar scoilean<strong>na</strong> eile ar fud <strong>na</strong> tíre iad.”<br />
Tá an scéim ar oscailt do bhunscoilean<strong>na</strong> nó do mheánscoilean<strong>na</strong> ar bith ar oileán <strong>na</strong><br />
hÉireann a fheidhmíonn trí mheán an Bhéarla agus i<strong>na</strong> múintear an Ghaeilge. Cuirfear<br />
fáilte faoi leith roimh iarratais ó scoilean<strong>na</strong> i gceantair faoi mhíbhuntáiste a dhéa<strong>na</strong>nn<br />
an-dul chun cinn maidir leis an n<strong>Gaeilge</strong> labhartha le linn <strong>na</strong> blia<strong>na</strong> acadúla. Bronnfar<br />
€3,000 (£2,000) ar <strong>na</strong> scoilean<strong>na</strong> rathúla, a roinnfear mar seo a lea<strong>na</strong>s: €1,750 / £1,200<br />
don scoil le haghaidh acmhainní <strong>Gaeilge</strong>, €1,250 / £800 mar mhaoiniú le haghaidh<br />
tionsc<strong>na</strong>mh nó imeachtaí ar mhaithe le cur chun cinn <strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong> labhartha sa scoil.<br />
Is féidir tuilleadh sonraí a fháil faoin scéim ó shuíomh Fhoras <strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong> ag www.<br />
gaeilge.ie/gleo<br />
AlAn Kerins ZAmbiA Fund,<br />
<strong>SA</strong>OL Samhain 2009 13 13<br />
IS FáNACh AN áIT….<br />
SÚIL SIAR!Ní fios dom cén nuachtán i<strong>na</strong> raibh an pictiúr seo ach seans maith gurb é an Irish Press agus <strong>na</strong> hainmneacha léirithe go cruinn i<br />
n<strong>Gaeilge</strong>. De bhu<strong>na</strong>dh Sheáin S. Uí Chear<strong>na</strong>igh Eibhlín Ní Chear<strong>na</strong> agus de bhu<strong>na</strong>dh Sheáin Uí Chatháin Áine Ní Laoithe. Beirt amhrá<strong>na</strong>ithe<br />
nótáilte agus iad araon ag obair le Raidió <strong>na</strong> Gaeltachta i mBaile <strong>na</strong> nGall.<br />
Suite cois <strong>na</strong> Canála Ríoga i gContae<br />
Chill Dara atá Tábhairne Furey’s ar an<br />
mbóthar idir Cionn Átha Gad agus An<br />
Bóthar Buí. Scoth, traidisiúnta ach gan<br />
a bheith aithriseach nó cur i gcéilleach.<br />
Shuíomar cois tine go dtiocfadh an béile.<br />
Neart grianghraf agus pictiúr ar <strong>na</strong> ballaí<br />
ach ceann acu beagán dorcha. Ghliúiceas<br />
air seo. Seisear fear ag iompar a gcuid<br />
balcaisí ar chuma go rabhadar ag dul ar<br />
aistear nó ar saoire. Ansan cho<strong>na</strong>c <strong>na</strong><br />
hainmneacha clóbhuailte i nGaoluinn ag a<br />
bhun mar lea<strong>na</strong>s - Sean S. Ó Cear<strong>na</strong>igh,<br />
NUACHOMHAR NA gCOMHAR<strong>SA</strong>N!<br />
Lisa Cummins<br />
An díomá is mó atá ar Lisa a laghad am<br />
a thugadh dí go nuige seo in agallaimh<br />
raidió agus teilifíse <strong>na</strong> cúisean<strong>na</strong><br />
cartha<strong>na</strong>chta go raibh sí ag tacú leo<br />
sa snámh a lua. Ainneoin sin tá thart<br />
faoi €10,000 cruinnithe aici do Jack &<br />
Jill Foundation, Marymount Hospice,<br />
Corcaigh Agus Cork Arc Cancer Support<br />
House. Trí chinn de chúisean<strong>na</strong> atá gar<br />
dá croí. Breath<strong>na</strong>ígí air agus tacaígí leis!<br />
Tá suíomh an-bhreá aici: WWW.<br />
AROCKIESWIM.COM i<strong>na</strong> bhfuil go leor<br />
eolais tugtha aici faoi ghach gné dá<br />
snámh iomráiteach.<br />
I<strong>na</strong> theannta sin tá Lisa Cummins<br />
Channel Swim Account. AIB, Blackrock<br />
Rd., Corcaigh. Uimhir an chuntais:<br />
15392063. Cód sortála: 93-63-83<br />
Pádraig Mistéal, Sean Ó Súilleabháin,<br />
Seán Philí Ó Cear<strong>na</strong>igh, Seán Ó Guithín<br />
agus Seán Ó Catháin. Nóta lámhscríofa ag<br />
an mbarr a mhínigh a gcás - ‘Evacuation<br />
of the Great Blasket Island 1953’. Co<strong>na</strong>s a<br />
leithéid i bpub beag i gContae Chill Dara!<br />
Is le beirt deirféir an pub cum restaurant<br />
anois gur chean<strong>na</strong>íodar é thart faoi 11<br />
mbliain ó shin. Bhíodh an foirgneamh i<br />
seilbh chlann Furey roimhe sin ar feadh<br />
céad éigin de bhlianta. Uncail de chuid<br />
Diane agus Charleen Salmon, úinéirí<br />
Alan Kerins Zambia Fund, Banc AIB, Órán Mór, Co.<strong>na</strong> Gaillimhe. Cuntas:<br />
17945118. Cód Sortála: 937223.<br />
bÓTHAr<br />
BÓTHAR, Old Clare Street, Luimneach. 061/414142. Is fiú go mór breathnú ar<br />
shuíomh Gréasáin BÓTHAR - www.bothar.org Is éachtach an saothar atá idir<br />
chamáin ag BÓTHAR agus idir ainmhithe, éanlaith, éanlaith chlóis, éisc, beacha,<br />
coiníní, camaill, (Yaks) agus crainn á gcur ar fáil do theaghlaigh bhochta i 24 tír<br />
sa domhan tréigthe. Go hiondúil bíonn <strong>na</strong> ba, gabhair, muca agus caoirigh torrach<br />
agus is saibhriú mór breise fós seo d’aon teaghlach thall.<br />
nA sÚlAiGH<br />
Furey’s, ab ea Stephen Creegan de<br />
bhu<strong>na</strong>dh Tarbairt Chiarraí. Thóg seisean<br />
an bád bán chuig <strong>na</strong> Stáit nuair <strong>na</strong>ch raibh<br />
sé ach sé mblia<strong>na</strong> déag d’aois. Chaith a<br />
shaol in arm Meiriceá agus d’éag thall níl<br />
ach cúpla bliain ó shin. Ach ba spéis leis<br />
stair agus teanga <strong>na</strong> hÉireann i gcó<strong>na</strong>í.<br />
B’eisean a ghearr an grianghraf as<br />
nuachtán sa bhliain 1952 gur sheol ar ball<br />
abhaile é chuig Diane blianta i<strong>na</strong> dhiaidh<br />
sin. Chuir Diane an ghearrthóg sa fhráma<br />
seo ar an mballa i Furey’s agus is ann atá<br />
se ó shin.<br />
An Cairdinéal Wilfred de Napier, P.O Bosca 11115, Fionnradharc, BÁC 3. Is deacair<br />
dúinn abhus a shamhlú chomh hainreoiteach is atá saol <strong>na</strong> Súlach san Afraic<br />
Theas. An Cairdinéal ar a sheacht ndícheall gach a bhaineann le<strong>na</strong> saol a<br />
fheabhsú.<br />
www.zulumissions.org<br />
BÍGÍ LINN I gCOTHÚ NUACHOMHAR I gCOMHAR<strong>SA</strong>NACHT NA CRUINNE
14<br />
<strong>SA</strong>OL 14 Samhain 2009<br />
SCÉAl Trí SCÉAl lE<br />
PáDrAIG TyErS<br />
Chuir an comhlacht foilsitheoireachta<br />
Coiscéim an leabhar is déa<strong>na</strong>í ó pheann<br />
Phádraig Tyers, Scéal Trí Scéal i láthair<br />
an phobail ag ócáid i mBrú <strong>na</strong> Gráige, An<br />
Ghráig, Baile an Fhéirtéaraigh ag tús <strong>na</strong><br />
míosa seo caite. Máire Ní Mhaoileoin a<br />
sheoil an leabhar. Cuireann Pádraig síos<br />
ar an saol i gCorca Dhuibhne le trí scór<br />
bliain anuas agus ar an mhuintir go raibh<br />
aithne aige orthu, Muintir Uí Chinnéide <strong>na</strong><br />
Gráige, go háirithe.<br />
COMHAR NA gCOMHAR<strong>SA</strong>N CINNTE.<br />
Máire Ní Mhaoileoin ón nGráig a sheol an<br />
leabhar Scéal Trí Scéal le Pádraig Tyers<br />
agus a comharsa ó Chloichear, Máire de<br />
hÓra, ag an seoladh.<br />
Nasc á bhuanú<br />
Is faoi scáth ‘Global <strong>Gaeilge</strong>’ de chuid Glór<br />
<strong>na</strong> nGael go dtáinig io<strong>na</strong>daithe grúpaí atá<br />
ag plé leis an teanga sa Bhreatain le chéile<br />
i gCeannáras Chomhdháil Náisiúnta <strong>na</strong><br />
<strong>Gaeilge</strong>. Bhí cruinnithe dá leithéid chea<strong>na</strong><br />
féin ag Global <strong>Gaeilge</strong> i bhFrankfurt <strong>na</strong><br />
Gearmáine agus i Nua Eabhrac. Táthar ag<br />
beartú buan<strong>na</strong>sc a chothú idir <strong>na</strong> grúpaí<br />
seo uile. Bhí io<strong>na</strong>daithe i láthair ag an<br />
gcruinniú áirithe seo ó Londain, Learpholl,<br />
Manchain, Birmingham agus Glaschú. Mar<br />
chéad chéim tá ‘Blog’ le cur suas agus<br />
coinneoidh <strong>na</strong> grúpaí i dteagmháil le<strong>na</strong><br />
chéile ar bhonn rialta. Beidh siad ag súil<br />
leis an <strong>na</strong>sc seo a leathnú amach chomh<br />
maith. Eolas: Glór <strong>na</strong> nGael: 046/9430974<br />
Is cinnte go dtiocfaidh bláthú úr eile ar ‘Iris<br />
<strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong>’ de chuid Choláiste <strong>na</strong> nGael<br />
i Shenfield, Londain agus <strong>na</strong>sc á threisiú<br />
idir lucht saothraithe <strong>na</strong> teanga fud fad <strong>na</strong><br />
Breataine faoi scáth ‘Global <strong>Gaeilge</strong>’. Tá an<br />
iris le fail ón eagarthóir, Naoise Mac Con<br />
Iomaire ag colaiste@aol.com no ó Dhó<strong>na</strong>l<br />
Ó Ceilleachair i Londain ag 020/8348 5016.<br />
Suíomh: www.colaiste-<strong>na</strong>-ngael.com<br />
L i t r e a c h a<br />
saol@eircom.net<br />
Saol, 7 Cearnóg Mhuirfean, BÁC 2<br />
A Chairde,<br />
Is ar an Iúr a bheas Féile <strong>na</strong> Meán Ceilteach ar siúl i mí Aibreáin sa bhliain<br />
2010. Imríonn an Fhéile iontach tábhachtach seo tionchar <strong>na</strong>ch beag ar chúrsaí<br />
teilifíse, raidió, scannán agus drámaíochta ní amháin in Éirinn, in Albain, sa<br />
Bhreatain Bheag agus thall sa Bhriotáin ach fud fad an domhain.<br />
Más amhlaidh gur mhaith libh a bheith páirteach san Fhéile idirnáisiúnta seo<br />
iarrtar oraibh amharc ar an r-phost thíos anseo.<br />
Cuireann CCIM úsáid an Bhéarla agus <strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong> araon chun tosaigh fríd a<br />
Polasaí Dátheangachais. NMDC promotes the use of both English and Irish<br />
through its Bilingualism Policy.<br />
Eolas: Micí Walsh<br />
Oifigeach Idirghabhála <strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong><br />
Ao<strong>na</strong>d <strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong>, Comhairle an Iúir agus Mhúrn, Eastát Tionsclaíoch an<br />
Bhruaigh Ghlais, An tIúr, Contae an Dúin, BT34 2QU<br />
Teil: 028 (048 ón Deisceart)3031 3258/077 3432 7119<br />
Facs: 028 (048 ón Deisceart) 3031 3299<br />
mici.walsh@newryandmourne.gov.uk<br />
A chara,<br />
Gheobhaidh tú tuairisc ón Choimisiún um Chearta an Duine maidir leis an<br />
Chairt Eorpach um Theangacha Réigiú<strong>na</strong>cha nó Mionlaigh agus cur chun cinn<br />
reatha sa taobh seo tíre.<br />
<br />
Le dea-mhéin,<br />
Pól Ó Frighil<br />
Oifigeach <strong>Gaeilge</strong><br />
Comhairle Cathrach Dhoire<br />
98 Bóthar <strong>na</strong> Trá<br />
Doire BT48 7NN<br />
pol.ofrighil@derrycity.gov.uk<br />
T: 028 (048 ón Deisceart)7136 5151 (Folíne: 6706)<br />
Téacsfón: 028 (048 ón deisceart) 71376646<br />
A Eagarthóir, a chara,<br />
Na bláthan<strong>na</strong> oráiste ar leatha<strong>na</strong>ch 13 i <strong>SA</strong>OL <strong>na</strong> míosa seo caite is Montbretia<br />
iad nó Crocosmia. As Meiriceá Theas iad chomh maith leis <strong>na</strong> Deora Dé.<br />
Deirtear ‘Montbrísia’<br />
Bean<strong>na</strong>chtaí.<br />
Padraic Ó Mathú<strong>na</strong>, Baile an Teampaill, Dún Chaoin, Trá Lí, Co. Chiarraí.<br />
(Go raibh maith agat, a Phádraig, as ucht do litreach caoine agus, go deimhin,<br />
as an eolais breise. Eag.)<br />
<strong>SA</strong>OL<br />
ar fáil saor in aisce<br />
Maoiniú: <strong>Foras</strong> <strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong>,<br />
7 Cearnóg Mhuirfean, Baile Átha Cliath 2.<br />
Á b h a r : s a o l @ e i r c o m . n e t 0 1 / 8 3 1 3 3 3 3<br />
C l ó c h u r / D e a r a d h : G a e l i n k - i n f o @ g a e l i n k . i e<br />
C l ó d ó i r í : We b p r i n t C o n c e p t s Te o .<br />
E a g a r t h ó i r : C o l m Ó Tó r n a
u “CÁ BHFUIL ÁR SCOIL?”<br />
Tá an t-amhrán “Cá bhfuil ár Scoil?”<br />
láinseáilte ag Ghaelscoil Bharra,<br />
Cabrach (Tower Records, Sráid Chill<br />
Mhantáin ar 16 Deireadh Fómhair) le daltaí<br />
<strong>na</strong> Gaelscoile agus an grúpa Tupelo ag<br />
seinnt. Tá siad ag iarraidh aird a tharraingt<br />
ar an droch-thíthíocht atá acu, agus ar<br />
<strong>na</strong> geallúintí go mbeadh scoil nua acu.<br />
Ba bhreá leo go mbeadh an t-amhrán ag<br />
Uimh 1 (1800 síos-lódálacha/díolacháin ag<br />
teastáil) Íoslódáil ó iTunes ar 99c. Téacsáil<br />
“music 4075m” ar 57501 (cuirfidh seo ar do<br />
fón é) Cean<strong>na</strong>igh an CD ar €3 ag Tower<br />
Records, Sráid Chill Mhantáin, BÁC 2<br />
Tuilleadh eolais : http://gaelscoil4cabra.com/<br />
uCRAOBH INSE CHÓIR<br />
Léacht ag Ú<strong>na</strong> Uí Lachtnáin - ‘Turas ar<br />
an Ind, Nepal agus Bangladesh’ léirithe<br />
le sleamhnáin. Halla <strong>na</strong> Craoibhe 8.15 i.n.<br />
De Máirt 18 Samhain.<br />
Fáilte roimh chách. Tuilleadh eolais:<br />
01/4535814.<br />
uATHCHLÓ EILE<br />
Tá ‘Inchicore Kilmainham and district’<br />
saothar taighde iontach Sheosaimh<br />
Uí Bhroin curtha i gcló arís. Go dtí seo<br />
tá 3,800 cóip den leabhar, atá breac<br />
le heolas agus pictiúir, díolta. €20 a<br />
phraghas. Eolas ón údar ag 01/4535824<br />
uSNAITHÍN ÁINE<br />
Beidh an taispeántas seo de<br />
chomhshaothar Nuala Ní Dhomh<strong>na</strong>ill, file,<br />
agus Ber<strong>na</strong>dette Ní Choitir, ealaíontóir, ar<br />
siúl i nGailearaí <strong>na</strong> gCrosbhealaí, An Fál<br />
Charrach go dtí an Déardaoin 19 Nollaig.<br />
’Dinnseanchas 11’ mar fhotheideal air.<br />
Is de bharr bailiúchán agus taifeadadh<br />
Dinnseanchas áitiúil i gceantair Theileann-<br />
GleannCholmcille-Cill Charthaigh, le<strong>na</strong>r<br />
chuidigh Nuala agus Ber<strong>na</strong>dette le<br />
grúpa áitiúil, a saolaíodh an saothar seo<br />
i gcomhar agus an bunábhar aistrithe i<strong>na</strong><br />
shaothar amharcealaíne (visual art).<br />
uGUTH NA nDÚNAIBH<br />
Seo chugaibh eagrán s<strong>na</strong>sta eile de<br />
‘Guth Ghoill’, iris Chéim Aniar, grúpa atá<br />
ar a ndeich ndícheall i mbun forbartha<br />
agus treisiú <strong>na</strong> teanga agus an chultúir<br />
áitiúil shaibhir a ghabhann léi. Idir<br />
sheandacht agus an nua le braithstint<br />
s<strong>na</strong> 28 leatha<strong>na</strong>ch. Molann an iris a<br />
saothair. €2.00 ach teacht ar gach eolas<br />
ag 074/9154830.<br />
uSPLUNC<br />
Is féidir le haon aos den óige - suas go<br />
70- sult a bhaint as Splunc i<strong>na</strong> measctar<br />
greann le <strong>Gaeilge</strong> le stiallchartúin,<br />
comórtais, scéilíní, deis litir a scríobh<br />
chuig mo dhuine sa Mholl Thuaidh agus<br />
duaischomórtas le blaiseadh Comhluadar,<br />
7 Sraid Lombard Thoir, Baile Átha Cliath<br />
2.Fón:01/6715116.<br />
Cluichí,<br />
Craic +<br />
Comórtas<br />
Féilire<br />
saor in aisce istigh<br />
Eagrán 3 Fómhair / Geimhreadh 2009<br />
uFÁS<br />
Catalóg Fhoilseacháin Ábhar Spioradálta<br />
ar fail ó An Rú<strong>na</strong>í, FÁS, 37 Sráid Líosain<br />
Iocht., Baile Átha Cliath 2.<br />
Trí cinn de leabhair uatha i mblia<strong>na</strong> -<br />
‘Frank Duff’ le Séamus de Vál, ’Croí gan<br />
Suaimhneas’ ag Daithí Ó Ceallaigh O<strong>SA</strong>,<br />
le saol agus saothar Naomh Aibhistín mar<br />
ábhar aige agus ‘Loyola, a scéal féin’<br />
mar a d’inis Naomh Iognáid seo dá rú<strong>na</strong>í<br />
sular éag sé. Alan Mac Eochagáin SJ a<br />
d’aistrigh.<br />
GUTH Ó THUAIDH.<br />
Dosaen leatha<strong>na</strong>ch i nuachtiris s<strong>na</strong>sta<br />
blasta Chumann Mhic Reachtain i mBéal<br />
Feirste. www.ccmr156.com/64<br />
LEABHAR GAEILGE<br />
Catalóg ó Anton Ó Broin, Kilraine, Cuan<br />
Ros Láir, Co. Loch Garman. 053/9133057.<br />
‘Mixum gatherum’ ceart agus gan ach €10<br />
ar gach ceann díobh!<br />
WWW.UDAR.IE<br />
Siopa ar líne Ghlór <strong>na</strong> nGael ag díol gach<br />
saghas ábhar <strong>Gaeilge</strong> agus Éirean<strong>na</strong>ch ó<br />
<strong>na</strong> foilsitheoirí agus déantúsóirí is fearr.<br />
Leabhair, Leabhair Scoile, Éadaí,<br />
Dlúthdhiosca, DVD, Spóirt, Ealaín,<br />
Póstaeir, Léarscáilean<strong>na</strong>, An Fáinne<br />
Cartaí,Bargain Basement Books<br />
uSCOLÁIREACHT<br />
MHADGIE HUGHIE EOIN<br />
Tá Cló Ceardlann <strong>na</strong> gCnoc ag ofráil<br />
scoláireachta d’ealaíontóir ón Ghaeltacht.<br />
Tugann an scoláireacht seo deis<br />
d’ealaíontóir le <strong>Gaeilge</strong>, tréimhse trí mhí<br />
a chaitheamh mar ealaíontóir có<strong>na</strong>ithe le<br />
Cló Ceardlann <strong>na</strong> gCnoc. Cuireann Cló<br />
lóistín, ábhar agus trealamh agus liúntas<br />
ar fail. Is féidir le healaíontóirí iarratas<br />
a dhéa<strong>na</strong>mh am ar bith trí theagmháil a<br />
dhéa<strong>na</strong>mh le Marjorie ag cloceardlann@<br />
eircom.net.<br />
Cuireann Ealaín <strong>na</strong> Gaeltachta maoiniú ar<br />
fáil don scoláireacht seo.<br />
uTEACH LE DÍOL I RÁTH<br />
CHAIRN.<br />
Teach stór go leith, 4 sheomra codlata, (2)<br />
en suite. Seomra suite, cistin/seomra bia/<br />
teaghlaigh, Cúlchistin agus leithreas.<br />
Tá an teach in aice le Páirc Peile, Séipéal,<br />
Scoilean<strong>na</strong>, Leabharlann agus Áras<br />
Pobail Ráth Chairn,<br />
Tuilleadh eolais: Treasa 046 9432059<br />
NUACHT24<br />
Tá an t-eagrán is úire de Nuacht24 ar<br />
fáil anois - brúigh faoi dhó ar mheirg<br />
Nuacht24 ag http://andrumamornuacht.<br />
blogspot.com/ Caith vóta, nocht tuairim,<br />
coinnigh ar an eolas<br />
AN LÉITHEOIR<br />
Liosta agus nótaí faoi <strong>na</strong> leabhair agus<br />
foilseacháin is déa<strong>na</strong>í sa Ghaeilge do<br />
ghach aoisghrúpa. Áis, 37 Sráid <strong>na</strong><br />
bhFíníní, Baile Átha Cliath 2.<br />
ROINNT FÓGRAÍ<br />
TÁBHACHTACHA<br />
MAIDIR LE<br />
TEASTAS<br />
EORPACH NA<br />
GAEILGE<br />
SCRúDú C1<br />
Beidh Scrúdú C1 ar siúl ar an 4 & 5<br />
Nollaig, 2009. Tabhair faoi deara go<br />
mbeidh an Scrúdú Cainte ar an 4ú agus<br />
an Scrúdú Scríofa ar an 5ú. Tá páipéar<br />
samplach ar fáil ag http://www.teg.ie/<br />
gaeilge/paipeir_shamplacha.htm. Is<br />
é an spriocdháta d’iarratais ná an 6<br />
Samhain 2009.<br />
ÁBHAR TEAGAISC B2<br />
Tá ábhar teagaisc do leibhéal B2 ar<br />
fáil anois ag http://www.teg.ie/gaeilge/<br />
teagasc.htm.<br />
DÁTAí 2010<br />
Tá dátaí scrúduithe 2010 á socrú faoi<br />
láthair. Cuirfear an t-eolas seo chugat go<br />
luath.<br />
Eolas: 01 7086417 agus www.teg.ie<br />
<strong>SA</strong>OL Samhain 2009 15 15<br />
CEIlIúrADh<br />
NA dTOrThAí<br />
Tháinig slua breá le chéile le ceiliúradh a dhéa<strong>na</strong>mh ar thorthaí Shuirbhé ar Stádas <strong>na</strong><br />
<strong>Gaeilge</strong> i mBaile Locha Riach le deirean<strong>na</strong>s. Thug Mait Ó Brádaigh léargas iontach<br />
éifeachtach ar an staidéar beacht a bhí idir lámha aige. Rinne sé an taighde seo agus é ag<br />
dul do Chúrsa i bPleanáil Teanga in Acadamh <strong>na</strong> hOllscoile <strong>Gaeilge</strong> (NUIG), An Ceathrú<br />
Rua. Thacaigh Comhairle Chontae <strong>na</strong> Gaillimhe go mór leis an togra seo chomh maith. Is<br />
cinnte go bhfuil torthaí iontach dearfach i dtaobh <strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong> agus is mór an spreagadh do<br />
Ghaeil <strong>na</strong> háite go bhfuil tacaíocht <strong>na</strong>ch beag acu. Beidh <strong>na</strong> torthaí ar fad clóite i gcomhar<br />
le CD agus seolta go hoifigiúil 24 Samhain. Ag an phointe sin, beidh le feiceáil cén tionchar<br />
a bhéas ag a leithéid do phlea<strong>na</strong>n<strong>na</strong> i mBaile Locha Riach. Ócáid cheiliúrtha a bhí san<br />
imeacht seo ag Gaeil <strong>na</strong> háite i ndáiríre, rud a bhí eagraithe don phobal ag Coiste Ghlór<br />
<strong>na</strong> nGael i gcuideachta le <strong>Gaeilge</strong> Locha Riach agus é maoinithe ag <strong>Foras</strong> <strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong>. Bhí<br />
scoláirí áitiúla ó Ghaelscoil Riabhach i mbun ceoil is damhsa agus cur i láthair den scoth<br />
déanta acu. Caithfidh a rá, gur bhain cách an-sult as an cheolchoirm speisialta le John<br />
Spillane. Is cumadóir amhrá<strong>na</strong>íochta den scoth é gan amhras agus bhí éileamh <strong>na</strong>ch beag<br />
air roinnt amhrán a chasadh ó ‘Irish songs we learned at school’.<br />
TRIÚR TAIGHDEOIRÍ: Tom Fahy, cumadóir ceoil, John Spillane, amhrá<strong>na</strong>í agus Mait Ó Brádaigh<br />
a rinne an taighde ar Stádas <strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong> i mBaile Locha Riach.<br />
CrOSFhOCAl 123 BUAITEOIrí<br />
Caomhán Ó Catháin,Doire Fhearta Mór,An Cheathrú Rua, Co. <strong>na</strong> Gaillimhe. Micheál<br />
Mac Biorthagra,Cois Fharraige, 43E Bóthar Na Trá,Dumhach Trá,Baile Átha Cliath 4.<br />
BUAITEOIRÍ SCOILE. Clodagh Ní Néill,Coláiste Muire,Tuar Mhic Éadaigh,Co.<br />
Mhaigheó. Diolún Ó Leathlobhair,Gaelscoil Thromaire,Tromaire,Maighean Ratha,Co.<br />
Laoise,<br />
BUAITEOIrí ‘ThE ArAN ISlANDS<br />
Another World’ ag Bill Doyle<br />
Treasa de Búrca, Leitir Cea<strong>na</strong>inn.Pádraig Ó Cuinneagáin,Co. an Chabháin.<br />
Marie Long,Killiney.Mairéad Uí Dhó<strong>na</strong>ill, An Bun Beag, Leitir Cea<strong>na</strong>inn.Angela Uí<br />
Fhlatharta,Camus.Mícheal Ó Lionáird,Baile Bhúirne.Róisín Ní Chonghaile,Baile <strong>na</strong><br />
hAbhann.Pádraig Mac Giolla Easboig, Doire Beaga.Maire Bn. Uí Cheallaigh, Gleann<br />
<strong>na</strong> gCaorach.<br />
www.beo.ie<br />
ar fáil anois
16<br />
An Portach<br />
<strong>SA</strong>OL 16 Samhain 2009<br />
An Portach<br />
Clár faisnéise a scrúdaíonn an caidreamh idir an duine agus an portach.<br />
Bhíodh tráth ann agus ba dlúth chuid ab ea saothrú <strong>na</strong> mó<strong>na</strong> d’obair<br />
<strong>na</strong> blia<strong>na</strong> feirme ar fud <strong>na</strong> hÉireann, Théadh lucht an bhaile mhóir<br />
amach chun an phortaigh ag baint mhó<strong>na</strong> freisin. Ach anois tá meath ar<br />
shaothrú <strong>na</strong> bportach – agus srianta suntasacha nó cosc iomlán ar bhaint<br />
mó<strong>na</strong> i bhfeidhm ag údaráis náisiúnta agus Eorpacha. Feicfidh muid sa<br />
gclár seo, áfach, go bhfuil fir agus mná i gCois Fharraige i nGaeltacht<br />
<strong>na</strong> Gaillimhe atá fós ag baint tairbhe agus tuiscea<strong>na</strong> as an bportach –<br />
leithéidí Ruairí Uí Thuairisg, Jimmy Joe Shéamuis Ó Fátharta agus a<br />
gcomharsain.<br />
Léirithe ag Hawkeye Films. 15 Samhain<br />
Saol faoi Thalamh<br />
Súil siar ar ré atá caite ach léiriú freisin ar iarrachtaí pobail teacht i dtír<br />
ar a oidhreacht mhia<strong>na</strong>dóireachta. Seo mia<strong>na</strong>igh An Airgnigh i gCo. Ros<br />
Comáin, ceantar i<strong>na</strong> raibh gual á thabhairt as an talamh ar feadh 400<br />
bliain nó gur dhúin an gnó faoi dheireadh i 1990.<br />
Bhí an obair crua agus an talamh fliuch, salach, rud a d’fhág an saothrú<br />
deacair, baolach agus mífholláin. Ach chuir <strong>na</strong> mia<strong>na</strong>igh fostaíocht ar fáil<br />
i gceantar a bhí bá<strong>na</strong>ithe ag an imirce agus i<strong>na</strong> sé doiligh mórán a fhás<br />
ar an talamh bog bocht.<br />
Fiú le dú<strong>na</strong>dh <strong>na</strong> mia<strong>na</strong>ch, níor chlis ar mhisneach an phobail ar fad mar<br />
go bhfuil io<strong>na</strong>d oidhreachta faoin mia<strong>na</strong>dóireacht bu<strong>na</strong>ithe anois chun<br />
cuairteoirí a mhealladh. Cuireann úsáid ábhar cartlainne go mór leis an<br />
gclár seo.<br />
Léirithe ag Soupstone Productions. 22 Samhain<br />
Clann lughaidh<br />
Clár cuimhní cinn, súil siar agus ceiliúradh ar chairdeas agus ar mhodh<br />
scolaíochta a d’fhág a rian go láidir, ní amháin ar <strong>na</strong> daoine a fuair í ach<br />
ar an tír ar fad. Seo scéal Scoil Lughaidh i Muineachán, ó bhéala triúr<br />
ban a casadh ar a chéile ar an traen chun <strong>na</strong> scoile breis is seasca bliain<br />
ó shin. Is cairde iad ó shin.<br />
Tugann an clár agus cuimhní gléineacha agus ceanúla <strong>na</strong> mban – Brídín<br />
Uí Mhaolagáin, Bláth<strong>na</strong>id Nic Niocaill agus Bláth<strong>na</strong>id Ó Brádaigh - le<br />
cabhair ó ábhar álainn cartlainne – léargas dúinn ar shaol agus ar ethos<br />
<strong>na</strong> scoile, domhan ar doiligh é a shamhlú anois.<br />
Leag an scoil béim mhór ar an n<strong>Gaeilge</strong>, ar chultúr agus ar cheol chomh<br />
maith leis an oideachas, idir léann agus spioradáltacht. Tugtar beocht don<br />
saol eile seo sa gclár le sean phiosaí scannáin a taifeadadh ag an am.<br />
Léirithe ag Aerga Productions. 29 Samhain<br />
Paddy Glackin ar thóir Tommy Potts (fidil).<br />
Cérbh É?<br />
Sraith clár ceoil agus faisnéise i<strong>na</strong> dtugann ceoltóir aitheanta ónár<br />
linn féin ómós do laoch ceoil a chuaigh roimhe agus a d’fhág rian ar<br />
oidhreacht cheoil <strong>na</strong> hÉireann.<br />
Is minic lucht ceoil ag tabhairt aitheantais do <strong>na</strong> daoine a thug port nó<br />
fonn nó amhrán dóibh. Tuigeann ceoltóirí go bhfuil siad faoi chomaoin<br />
ag an dream a chuaigh rompu agus gur gá an t-aitheantas sin a aithint<br />
agus a chur in iúl.<br />
Dá réir sin, ag seisiúin, ag coirmeacha ceoil agus ar <strong>na</strong> nótaí eolais ar<br />
dhlúthdhioscaí luaitear ainmneacha cáiliúla ón am atá caite. Cérbh iad<br />
<strong>na</strong> laochra seo agus cén chomaoin go díreach a chuir siad orainn? Sin<br />
í an cheist a chuirfear s<strong>na</strong> cláracha seo i<strong>na</strong> bhfuil duine de mháistrí an<br />
cheoil ónár linn féin ag ceiliúradh saol agus saothar laoch ceoil a chuaigh<br />
roimhe. Cuirfear a lucht aitheantais faoi agallamh, cloisfear an ceol a<br />
sheinn sé agus beidh neart ábhar cartlainne ann mar léiriú ar a chumas.<br />
Seo sonraí <strong>na</strong> gclár éagsúil sa tsraith:<br />
Tony MacMahon ag cur síos ar Joe Cooley (cairdín).<br />
Paddy Glackin ar thóir Tommy Potts (fidil).<br />
Peter Browne ag tabhairt ómóis do Willie Clancy (píobaire).<br />
Caoimhín Ó Raghallaigh ar rian Denis Murphy (fidil).<br />
Paul McGratten ag trácht ar Josie McDermott (feadóg mhór).<br />
Iarla Ó Lionáird ar thóir Dharach Uí Chatháin (amhrá<strong>na</strong>í).<br />
Léirithe ag Sibéal Teoranta.<br />
TG4 @10pm Gach Domh<strong>na</strong>ch ó 8 Samhain<br />
athchraoladh 8pm Aoine<br />
Amhráin is Ansa liom<br />
Sraith thábhachtach nua i<strong>na</strong> dtugann máistrí sean-nóis an lae inniu<br />
cur síos ar <strong>na</strong> hamhráin is fearr leo, ar an stíl cheoil a fuaireadar le<br />
hoidhreacht agus ar <strong>na</strong> cúisean<strong>na</strong> gur fearr leo amhráin áirithe seachas<br />
a chéile.<br />
Is ealaín ar leith í an amhrá<strong>na</strong>íocht sean-nóis agus dar le daoine<br />
áirithe ní féidir ealaín a mhíniú don té <strong>na</strong>ch bhfuil sí aige. Bíodh sin<br />
fíor nó a mhalairt, is cinnte go bhfuil tuiscintí agus léargas ar leith ar <strong>na</strong><br />
hamhrá<strong>na</strong>ithe féin.<br />
I ngach eagrán den 20 clár sa tsraith seo, déa<strong>na</strong>nn amhrá<strong>na</strong>í aitheanta<br />
sean-nóis dreas comhrá le Antaine Ó Faracháin (amhrá<strong>na</strong>í agus saineolaí<br />
ar an sean-nós é féin) agus casann roinnt de <strong>na</strong> hamhráin is deise leo<br />
agus is fearr a thagann leis/léi. Tráchtann siad freisin ar an stíl is ansa<br />
leo agus ar foinse <strong>na</strong> n-amhrán atá acu.<br />
Is iad seo a lea<strong>na</strong>s a bheidh páirteach sa tsraith seo: Máirtín Tom<br />
Sheáinín, Páidí Mhárthain Mac Gearailt, Treasa Ní Mhiolláin, Sarah<br />
Ghriallais, Johnny Mháirtín Learaí, Cormac Ó hAodha, Máirtín Mac<br />
Donnchadha, Máire Ní Chéileachair, Josie Sheáin Jeaic, Seán Mac<br />
Craith, Éamon Ó Donnchadha, Áine Uí Cheallaigh, Eilís Ní Chinnéide,<br />
Gearóidín Bhreath<strong>na</strong>ch, Máire Ní Choilm, Caitlín Ní Chualáin, Micheál<br />
Seoighe, Éamonn Ó Bróithe, Eilís Ní Shúilleabháin, Liam Ó Dúgáin.<br />
Léirithe ag TG4. TG4 @ 8pm Céadaoin<br />
Ceol Daniel<br />
Sraith coirmeacha ceoil le Daniel O’Donnell i<strong>na</strong> léiríonn an t-amhrá<strong>na</strong>í as<br />
Ceann Casla a chumas agus i<strong>na</strong> bhfeictear an gean atá ag a lucht leanta<br />
air. Mar aon leis <strong>na</strong> coirmeacha, tá agallaimh nua-thaifeadta le Daniel<br />
mar mhaisiú ar <strong>na</strong> cláracha seo i<strong>na</strong> gcaitheann sé súil siar ar a shaol<br />
agus ar a ghairm mar amhrá<strong>na</strong>í.<br />
Léirithe ag Gaelmedia.<br />
TG4 @ 8pm gach Déardaoin ó 19 Samhain<br />
Páidí Ó Lionáird<br />
luach ár linne<br />
Séasúr nua 7 gclár, á láithriú ag Páidí Ó Lionáird, dírithe ar ghnóthaí<br />
airgeadais agus tomhaltóra. Is léir go bhfuil an sparán ag teanntaithe go<br />
maith ar dhaoine faoi láthair agus táimid ar fad ag iarraidh an luach is fearr a<br />
fháil ar ár gcuid caiteachais. Féachfaidh Páidí agus a phainéal saineolaithe<br />
le cabhair agus comhairle a sholáthar duit chuige sin s<strong>na</strong> cláracha seo.<br />
Beidh Ciarán Ó Feinneadha, comhairleoir cá<strong>na</strong>ch, ar fáil gach seachtain<br />
le míniú ar an mbealach is fearr le luach a fháil ar <strong>na</strong> cá<strong>na</strong>cha atá len íoc<br />
agat agus ar <strong>na</strong> hathruithe atá á gcur ar an gcóras cá<strong>na</strong>ch. Is ar chúrsaí<br />
fuinnimh is mó a bheidh Aodhán Mac Pháidín ag díriú agus tig leat do<br />
chuid billí agus táillí fuinneamh a laghdú ach comhairle Aodháin a lea<strong>na</strong>cht.<br />
Is saineolaí aitheanta cócaireachta agus tís í Máirín Uí Chomáin,<br />
agus beidh sise ag tathaint orainn filleadh ar chuid de <strong>na</strong> modhan<strong>na</strong><br />
cócaireachta agus glantacháin a bhí ag ár sinsir más mian linn an leas is<br />
fearr a bhaint as <strong>na</strong> hacmhainní atá ar fáil dúinn.<br />
Léirithe do TG4 ag Independent Pictures.<br />
TG4 @ 7.30pm gach Luan<br />
Cowboys<br />
Sraith nua faisnéise a ria<strong>na</strong>íonn an oidhreacht láidir Éirean<strong>na</strong>ch atá ar<br />
fáil i stair <strong>na</strong> mbuachaillí bó i Meiriceá agus a fhéachann le teacht ar an<br />
bhfírinne faoi chuid de <strong>na</strong> finscéalta atá cruthaithe faoi mhórcharachtair<br />
<strong>na</strong> linne sin.<br />
Custer’s Last Stand – is teideal don chlár faisnéise a chuirfidh fear fiáin<br />
ó iarthar eile i láthair - Dáithí Ó Sé <strong>na</strong> mbuatais agus <strong>na</strong> léinte geala.<br />
I<strong>na</strong> dhiaidh craolfar They Died With Their Boots On an leagan spreagúil<br />
claonta scannáin a d’eisigh Hollywood i 1941, le Errol Flynn agus Olivia<br />
de Havilland. 13 Samhain<br />
Buffalo Bill – is teideal don chlár faisnéise a chuirfidh an t-aisteoir Don<br />
Wycherley i láthair agus i<strong>na</strong> dhiaidh aniar craolfar Buffalo Bill & the<br />
Indians, scannán cáiliúil Robert Altman ó 1976 i<strong>na</strong> bhfuil Paul Newman<br />
sa bpríomhpháirt. 20 Samhain
Scothchláracha<br />
rTÉ raidió <strong>na</strong> Gaeltachta<br />
Béal maidine – 14 Samhain @ 7.00 a.m.<br />
Pobal ar Aire – 15 Samhain @ 1.15 p.m.<br />
An Taobh Tuathail – 17 Samhain @ 11.00 p.m.<br />
Glór Anoir – 18 Samhain @ 5.04 p.m.<br />
Nuacht a hAon –19 Samhain @ 1.00 p.m.<br />
Béal maidine<br />
Cuirfidh Seosamh Ó Cualáin tús maith leis an mhaidin inniu le rogha breá ceoil agus amhrán.<br />
RTÉ Raidió <strong>na</strong> Gaeltachta, Dé Sathairn 14 Samhain 7.00 r.n.<br />
Pobal ar Aire<br />
Is é seo an tríú clár sa tsraith faoi stair Ghluaiseacht Chearta Sibhialta <strong>na</strong> Gaeltachta agus mar a chuaigh sé i<br />
bhfeidhm ar shaol <strong>na</strong> Gaeltachta. Inniu, tabharfar chun cuimhne an t-athrú a tháinig ar chúrsaí i gCo<strong>na</strong>mara le<br />
cruthú fostaíochta agus cúlú san imirce.<br />
RTÉ Raidió <strong>na</strong> Gaeltachta, Dé Domh<strong>na</strong>igh 15 Samhain 1.15 i.n.<br />
An Taobh Tuathail<br />
Ceol suaimhneach a bheidh á chasadh ag Cian Ó Cíobháin ar an gclár anocht – ceol leictreo<strong>na</strong>ch, pop-cheol<br />
taibhsiúil, amhráin tíre, ceol iar-rac agus s<strong>na</strong>gcheol, le ceol ón albam nua An Taobh Tuathail Vol III san áireamh.<br />
RTÉ Raidió <strong>na</strong> Gaeltachta, Dé Máirt 17 Samhain 11.00 i.n.<br />
Glór Anoir<br />
Anocht a bheidh an tar<strong>na</strong> cluiche in aghaidh <strong>na</strong> Fraince, les Bleus. Cé go mbeimid ag imirt as baile don<br />
chluiche seo, is léir go mbeidh <strong>na</strong> mílte Éirean<strong>na</strong>ch ag turlaingt i bPáras le tacaíocht a thabhairt do <strong>na</strong> fir s<strong>na</strong><br />
léinte glasa. Co<strong>na</strong>s a éireoidh le Trap lámh in uachtar a fháil ar Domenec? An mbeimid ag dul chun <strong>na</strong> hAfraice<br />
Theas? Beidh Glór Anoir ag lorg freagraí.<br />
RTÉ Raidió <strong>na</strong> Gaeltachta, Dé Céadaoin 18 Samhain 5.04 i.n.<br />
Nuacht a hAon<br />
An barr nuachta is deirea<strong>na</strong>í, á chur i láthair ag Gearóid Mac Donncha, iriseoir <strong>Gaeilge</strong> <strong>na</strong> blia<strong>na</strong>.<br />
RTÉ Raidió <strong>na</strong> Gaeltachta, Déardaoin 19 Samhain 1.00 i.n.<br />
Seosamh Ó Cualáin - Béal Maidine<br />
Cian Ó Cíobháin - An Taobh Tuathail<br />
Gearóid Mac Donncha - Nuacht a hAon<br />
Tomas Mac ConIomaire<br />
<strong>SA</strong>OL Samhain 2009 17 17<br />
Cormac Ó hEadhra
18<br />
<strong>SA</strong>OL 18 Samhain 2009<br />
XI’AN Sí<br />
In Io<strong>na</strong>d Deirbhile a bhain Li Kai,ball den ghrúpa Xi’an Sí, ceol as an ngléas<br />
dúchasach seo. Ceann des <strong>na</strong> gléasan<strong>na</strong> Síneacha is sinne ar fad é seo. Tá<br />
Dlúthdhiosca ar fail ag Xi’ an Si agus ceol thradaisiúnta <strong>na</strong> hÉireann insílithe le ceol<br />
<strong>na</strong> Síne le clos air. Is le linn Feile Iorrais a bhí an grúpa ar ardán.Seo lea<strong>na</strong>s an<br />
teideal, The Xi’An Sí “The Xi’An Sessions” ,agus clár an cheoil: 1. Roisin Dubh 2.<br />
Oro Se Do Bheatha Bhaile 3. An Comhra Donn 4. Marbh<strong>na</strong> Luimni 5. Raglan Road<br />
/ Fainne Gael an Lae 6. Brian Boru’s March 7. The Maids of Castlebar 8. The Coolin<br />
9. The Blackthorn Stick 10. The Derry Air 11. O’Carolan’s Concerto 12. She Moved<br />
through the Fair<br />
eolas: www.myspace.com/thexiansi www.thexiansi.com<br />
CárTA<br />
NOllAG<br />
DUIT<br />
D’fhógair Ghlór <strong>na</strong> nGael inniu gur<br />
Muirgean Ní Sheighin a chó<strong>na</strong>íonn i<br />
Queensland san Astráil a bhuaigh an<br />
chéad duais i gcomórtas <strong>na</strong> gCártaí<br />
Nollag de chuid Ghlór <strong>na</strong> nGael.<br />
Eagraíodh an comórtas le tacaíocht ón Roinn<br />
Gnóthaí Eachtracha agus é i<strong>na</strong> chuid bhreise de<br />
Global <strong>Gaeilge</strong>, comórtas speisialta de chuid Ghlór<br />
<strong>na</strong> nGael a thugann aitheantas do ghrúpaí atá ag tabhairt<br />
faoi obair fhorbartha <strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong> thar sáile. Iarradh ar<br />
<strong>na</strong> hiontrálaithe cártaí a chumadh trí mheán <strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong><br />
agus seoladh ar ais chun <strong>na</strong> hÉireann iad le tacaíocht<br />
ó <strong>na</strong> hambasáidí s<strong>na</strong> tíortha rannpháirteacha i<strong>na</strong> bhfuil<br />
an t-iontrálaí i<strong>na</strong> chó<strong>na</strong>í. Ag gabháil comhghairdis leis<br />
<strong>na</strong> buaiteoirí agus <strong>na</strong> rannpháirtithe uile, dúirt cean<strong>na</strong>saí<br />
Ghlór <strong>na</strong> nGael, Lorcán Mac Gabhann: “ Bronnfar céad<br />
áit agus €500 ar Mhuirgean Ní Sheighin a chó<strong>na</strong>íonn i<br />
Queensland san Astráil. “Roinneadh an chuid eile den<br />
duais-chiste idir iontrálacha ó dhaoine óga agus daoine<br />
fásta. Is é Tomás Ó Dubhagáin, Washington, a bhuaigh<br />
an chuid den chomórtas do dhaoine fásta agus duais de<br />
€300.“Is í Ceola Daly a chó<strong>na</strong>íonn san Astráil a bhuaigh<br />
an chéad duais do dhaoine óga agus duais de €300.<br />
Tá sé de rún ag Glór <strong>na</strong> nGael <strong>na</strong> cártaí buaite a chur i gcló<br />
roimh an Nollaig” Is féidir tuilleadh eolais faoi Glór <strong>na</strong><br />
nGael a fháil ag +353 46 943 0974 nó le r.phost fiosru@<br />
glor<strong>na</strong>ngael.ie.<br />
Is iad seo <strong>na</strong> duaiseoirí uile:<br />
Daoine Fásta:<br />
1. Tomas Ó Dubhagain, Washington DC, <strong>SA</strong>M.<br />
Duais: €300<br />
2. Síle Scott. Ontario, Cea<strong>na</strong>da<br />
Duais: €300<br />
3.Áine Ní Thiomá<strong>na</strong>igh, Kingston, Ontario, Cea<strong>na</strong>da<br />
Duais: €200<br />
Daoine óga:<br />
1. Ceola Daly, ACT, An Astráil, Duais: €300<br />
2. Tír <strong>na</strong> nÓg, Irish Family Group, Duais: €200<br />
Áit: Christchurch, Nua Shéalann.<br />
3. Conor Ó Seighin, Queensland, An Astráil, Duais: €100<br />
4. Beth Peoples, Lower Hutt, Wellington, Nua Shéalann.<br />
Duais: €100<br />
Ealaín <strong>na</strong> Gaeltachta Teo<br />
Iarratais á lorg do <strong>na</strong> scéimean<strong>na</strong> seo lea<strong>na</strong>s<br />
• ScéIm Fhorbartha <strong>na</strong><br />
nEalaíon/ScéIm <strong>na</strong> bhFéIltE<br />
Ealaíon 2010<br />
cuirfear fáilte roimh iarratais ó dhaoine ao<strong>na</strong>ir agus<br />
ó ghrúpaí ar suim leo tionscadail nó seirbhísí ealaíon<br />
a fhorbairt/a sholáthar trí mheán <strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong>.<br />
mar shampla: tionscadail faoi stiúir ealaíontóra<br />
- tréimhsí có<strong>na</strong>ithe – coimisiúin - ealaíon pobail<br />
– ceardlan<strong>na</strong> - siompóisiamaí & taispeántais - léiriúcháin<br />
srl.<br />
Spriocdháta: Dé haoine 20 Samhain 2009<br />
• FoláIrEamh<br />
tá <strong>na</strong> scéimean<strong>na</strong> seo ag brath ar mhaoiniú a<br />
bheith ar fáil d’Ealaín (<strong>na</strong> Gaeltachta) Teo. don<br />
bhliain reatha 2010.<br />
Breis eolais le fáil ón suíomh www.ealain.ie nó ó <strong>na</strong><br />
háisitheoirí Ealaíon ag <strong>na</strong> seoltaí thíos:<br />
<strong>na</strong> Forbacha, Co. <strong>na</strong> Gaillimhe<br />
(091) 503 100 m.nidhroighneain@udaras.ie<br />
An DAinGEAn, Co. Chiarraí<br />
(066) 9150100 / (026) 45366 e.depaor@udaras.ie<br />
Doirí Beaga, Co. Dhún <strong>na</strong> nGall (074)9560100<br />
m.macaoidh@udaras.ie<br />
DIArmAID DE<br />
róISTE<br />
D’imigh Diarmaid uasal uainn an mhí<br />
seo caite. Buaileadh go do<strong>na</strong> é le<br />
malaria agus é ar saoire sa bhaile. Mar<br />
is eol dár léitheoirí bhí an saothar ar<br />
mhaithe le páistí bochta sa Ghambia<br />
luaite gach mí againn i Saol sa mhír<br />
‘Nuachomhar <strong>na</strong> gComharsan’.<br />
Leanfar leis an obair seo ar ball mar go<br />
bhfuil litir faighte ag <strong>SA</strong>OL ó mhuintir de<br />
Róiste i<strong>na</strong> luaitear an tacaíocht a fuair<br />
Diarmaid ónár léitheoirí. Deir siad agus<br />
iad ag trácht ar <strong>na</strong> teaghlaigh a bhain<br />
tairbhe as scéim Dhiarmada: ‘Their<br />
appreciation is heartfelt, not only from<br />
the students themselves but from their<br />
extended families also. Your do<strong>na</strong>tions<br />
have provided them with a chance in<br />
life, something very much taken for<br />
granted in this country. Thousands<br />
of children from primary, secondary<br />
and third level have been sponsored<br />
over the years and have been given a<br />
future. They were the lucky ones, lucky<br />
enough to find Diarmaid, a generous<br />
and strong man from Carraig an Ime,<br />
living among them. It was your support<br />
and generosity which allowed Diarmaid<br />
to make a real difference. He could not<br />
have done it without you and this was<br />
very much appreciated by him.<br />
With the help of Bishop Robert Ellison,<br />
a fellow Irishman, and the Catholic<br />
Secretariat in Banjul, we will continue<br />
to keep this fund going in Diarmaid’s<br />
memory. May God reward you for your<br />
kind deeds. The Roche Family.<br />
Leanfaimid, dá bhrí sin ag tacú leis an<br />
saothar sin i <strong>SA</strong>Ol nuair a bheas córas<br />
nua chuige curtha ar fáil agus cuirfear<br />
sibh ar an eolas faoi seo.<br />
Ar dheis Dé go raibh a<strong>na</strong>m Dhiarmada<br />
uasail de Róiste. Eag<br />
FáIlTE rOImh<br />
FhIOSrúCháIN!<br />
Tá ceithre phictiúr de chuid Phatsaí<br />
Dan Mac Ruaidhrí, Rí Thoraigh, fágtha<br />
tar éis gur éirigh chomh maith sin<br />
leis an taispeántas ealaíne a bhí ag<br />
Péintéirí Oileáin Thóraigh san United<br />
Artist’s Club i mBaile Átha Cliath an mhí<br />
seo d’imigh tharainn. Praghsan<strong>na</strong> idir<br />
€170 agus €400. Is féidir le léitheoir ar<br />
bith iad a fheiceáil i Siopa Connolly,43<br />
Sráid Essex i mBaile Átha Cliath 2.<br />
(Mairt go Satharn).Eolas breise: Cris<br />
ag 087/6662903.
Bu<strong>na</strong>íodh an grúpa i nGaoth Dobhair i<br />
ndiaidh fhoilsiú Thuarascáil An Bord Snip<br />
Nua agus tá sé ag dul ó neart go neart ó<br />
shin. Tá Guth <strong>na</strong> Gaeltachta dubh in éadan<br />
<strong>na</strong> moltaí atá déanta ag An Bord Snip Nua i<br />
dtaca leis an Ghaeilge agus an Ghaeltacht.<br />
Eagras neamhpholaitiúil, pobail atá ann<br />
agus tá tacaíocht faighte aige ó <strong>na</strong> páirtithe<br />
polaitíochta uilig. Ba é Dó<strong>na</strong>ll Ó Cnáimhsí,<br />
ball de Ghrúpa Oibre Ghuth <strong>na</strong> Gaeltachta,<br />
an chéad duine a labhair. Chuir sé fáilte<br />
roimh achan duine chuig an ócáid stairiúil<br />
agus mhínigh sé cúlra an fheachtais. Chuir<br />
sé comhghleacaí dá chuid, Éamonn Mac<br />
Niallais, in aithne don lucht éisteachta<br />
agus labhair seisean go paiseanta faoi<br />
impleachtaí mholtaí An Bord Snip Nua do<br />
thodhchaí <strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong> agus <strong>na</strong> gceantar<br />
Gaeltachta.<br />
Mhínigh Mac Niallais gurb é an t-ábhar<br />
gearáin is mó atá ag Guth <strong>na</strong> Gaeltachta cé<br />
chomh héagothrom agus atá moltaí Mhic<br />
Carthaigh: “Glacann an grúpa leis go bhfuil<br />
ciorruithe ag teastáil ach ní ghlacann muid<br />
le 58% i gcomparáid le 9.4% ar an mheán<br />
Tá sé sin go huile is go hiomlán éagórach<br />
agus tá muid fá choinne troid i<strong>na</strong> éadan!”<br />
Lean sé ar aghaidh agus mhínigh sé go<br />
gcreideann Guth <strong>na</strong> Gaeltachta <strong>na</strong>ch féidir<br />
géilleadh i dtaca leis <strong>na</strong> cúig phrionsabal<br />
seo a lea<strong>na</strong>s má tá an Ghaeilge agus an<br />
Ghaeltacht le maireachtáil:<br />
1. Roinn <strong>na</strong> Gaeltachta faoi<br />
chean<strong>na</strong>saíocht an Aire a choinneáil.<br />
2. Cúraimí fiontraíochta Údarás <strong>na</strong><br />
Gaeltachta a choinneáil.<br />
3. Oideachas Gaeltachta agus <strong>Gaeilge</strong> a<br />
chosaint.<br />
4. Scéimean<strong>na</strong> forbartha teanga,<br />
cultúrtha agus ealaíne a choinneáil<br />
agus a leasú más gá.<br />
5. Ciste caiteachais a bheith ar fáil<br />
d’oibreacha caipitil, infreastruchtúir<br />
agus pobail i gceantair iargúlta mar an<br />
Ghaeltacht.<br />
Chuir Mac Niallais deireadh le<strong>na</strong> chuid<br />
cainte trí chuireadh a thabhairt d’achan<br />
duine a bhí i láthair achainí an ghrúpa a<br />
shíniú agus d’iarr sé orthu stocaireacht<br />
a dhéa<strong>na</strong>mh ar a gcuid io<strong>na</strong>daithe poiblí<br />
roimh an bhuiséad i Mí <strong>na</strong> Nollag. Bhí<br />
Maidhc Dainín Ó Sé ó Ghaeltacht Chiarraí<br />
agus Donncha Ó hEallaithe ó Cho<strong>na</strong>mara<br />
i measc <strong>na</strong> ndaoine a dúirt go mbeadh<br />
siad breá sásta tacú leis an ghrúpa agus<br />
ghuigh siad gach rath ar an fheachtas.<br />
Labhair Simon Mac Giolla Easbuic, ball<br />
de Chomhairle <strong>na</strong> nÓg Dhún <strong>na</strong> nGall,<br />
go paiseanta faoi thacaíocht aos óg <strong>na</strong><br />
Gaeltachta don Ghaeilge agus don chultúr<br />
agus tugadh bualadh bos mór.<br />
Tá Guth <strong>na</strong> Gaeltachta ag impí ar achan<br />
duine a bhfuil spéis acu sa Ghaeilge nó sa<br />
chultúr Ghaelach tacú leis an fheachtas.<br />
Tá níos mó eolais le fáil ar an láithreán<br />
Gréasáin www.guth<strong>na</strong>g.com<br />
Guth <strong>na</strong> Gaeltachta, f/ch An Chrannóg, Srath<br />
<strong>na</strong> Corcra, Doirí Beaga, Leitir Cea<strong>na</strong>inn, Co.<br />
Dhún <strong>na</strong> nGall. (074) 9532208 / 0876387468<br />
Ríomhphost: eolas@guth<strong>na</strong>g.com<br />
<strong>SA</strong>OL Samhain 2009 19 19<br />
Guth <strong>na</strong> Gaeltachta seolta go hoifigiúil ag Oireachtas <strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong><br />
GUTh NA GAElTAChTA<br />
Bhí tuairim is ceithre céad duine i láthair in Óstán an Mount<br />
Errigal, Leitir Cea<strong>na</strong>inn, Dé Sathairn, 31 Deireadh Fómhair, nuair a<br />
seoladh ‘Guth <strong>na</strong> Gaeltachta’ go hoifigiúil.<br />
muiris ó Cuinn<br />
‘Raghadsa is mo Cheaití a’ wáilcéireacht amach ar <strong>na</strong> sléibhte cuain........’<br />
Ar<br />
an 19ú Deireadh Fómhair 2009,<br />
d’éalaigh uainn go Párthas <strong>na</strong><br />
Síoraíochta an ceoltóir aitheanta Muiris Ó<br />
Cuinn. Ba i mbaile fearthainne Dhún Síon<br />
i bParóiste an Daingin a rugadh Maurice<br />
i 1922, ach cuireadh ar féarach go dtí<strong>na</strong><br />
uncail John O’ Donnell i gCorraghráig i<br />
bParóiste Mórdhach é agus gan é ach <strong>na</strong>oi<br />
mhí d’aois. D’fhan sé i gCorraghráig an<br />
chuid eile dá shaol, áit a d’fhoghlaim sé an<br />
dá cheird ab ansa leis; an fheirmeoireacht<br />
agus an ceol. D’oibrigh sé cruaidh ar a<br />
ghabháltas talún go dtí go dtug sé ar<br />
láimh dá mhac Páidí é agus é in aois an<br />
phinsin, ach go deimhin ní chaill sé suim<br />
sa bhfeirmeoireacht ná sa chuireadóireacht<br />
riamh. Ba mhór é a spéis sa talamh, sa stoc,<br />
s<strong>na</strong> gamh<strong>na</strong> óga, s<strong>na</strong> caoire, s<strong>na</strong> huain<br />
óga, s<strong>na</strong> botháin nua-thógtha, agus i ngach<br />
a bhain le saol <strong>na</strong> talún. Bhreá le<strong>na</strong> chroí<br />
a bheith ag gabháilt don gcuireadóireacht<br />
chomh maith, agus ba mhilis an práta<br />
agus <strong>na</strong> glasraí a d’fhásadh sé fhéin agus<br />
a bhean chéile Peig. Ní bhíodh ach ceist<br />
amháin aige ar a chlann nuair a bhídís as<br />
baile; ‘An bhfuil an práta go maith ansan?!’<br />
Cheap sé ná beadh aon bheann ar an saol<br />
agat chomh fada is go mbeadh práta maith<br />
agat! Ach má bhí an fheirmeoireacht go<br />
láidir i<strong>na</strong> chuid fola, ba threise ná san a<br />
bhí dúchas an cheoil i<strong>na</strong> chuisle. Ceoltóir<br />
ildá<strong>na</strong>ch ab ea Maurice Quinn a bhí i<strong>na</strong><br />
mháistir uasal ar an mbosca ceoil. Ach<br />
bhronn Dia buan<strong>na</strong> <strong>na</strong> hamhrá<strong>na</strong>íochta<br />
binne agus <strong>na</strong> steipeadaíola cruinne air<br />
chomh maith. Bhí stór fairsing ceoil agus<br />
amhrán aige, agus roinn sé a raibh aige go<br />
fial, flaithiúil ar cheoltóirí <strong>na</strong> dúichí. B’fhéidir<br />
ná bhfuair sé an t-aitheantas a bhí tuillte<br />
aige mar cheoltóir agus é in árd a réime,<br />
ach ní raibh Maurice á lorg. Bhí sé furaist é<br />
a shásamh agus bhí sé thar a bheith sásta<br />
le<strong>na</strong> raibh aige. Bhí tórramh agus sochraid<br />
ag Maurice a fhanfaidh i gcuimhne <strong>na</strong><br />
ndaoine ar feadh a bhfaid. Thángadar ó<br />
chian is ó chóngar le<strong>na</strong> gcomhbhrón a chur<br />
in iúil, agus le fear mánla, macánta, ná<br />
thit amach le héinne riamh, a chaoineadh.<br />
B’íontach ceolmhar an slán a fágadh leis,<br />
agus <strong>na</strong>ch é bheadh ríméadach ceoltóirí<br />
aitheanta <strong>na</strong> háite agus a mhuintir féin,<br />
a chlos ag seimint cheoil do ag baile i<br />
gCorragháig, i Séipéal <strong>na</strong> Carraige agus i<br />
dTeampall Chill Chuáin nuair a d’imigh sé<br />
uainn. Fear cráifeach, céile dílís grámhar<br />
agus athair ceanúil cneasta ab ea Maurice<br />
Quinn. Is go huaigneach ao<strong>na</strong>rach atá a<br />
bhean chéile Peig, a dheichniúr clainne<br />
agus clann a chlainne i<strong>na</strong> dhiaidh. Ach níl<br />
aon amhras ná go bhfuil sé ar dheis Dé s<strong>na</strong><br />
Flaithis anois, le<strong>na</strong> iníon Brídín a cailleadh<br />
agus gan í ach i<strong>na</strong> leanbh óg, agus le<strong>na</strong><br />
shea<strong>na</strong>-pháirtithe a bhí imithe roimis.<br />
Tá súil againn go bhfuil tú ag baint súp<br />
as saol <strong>na</strong> síoraíochta agus as Párthas<br />
an cheoil agus <strong>na</strong> gcaipíní a Mhaurice. Is<br />
mithid do theaghlacht <strong>na</strong> ngrást d’a<strong>na</strong>m<br />
<strong>na</strong>ofa, uasal, ceolmhar, mar ná beidh do<br />
leithéid aríst ann.<br />
BNíC.<br />
BUANDÍLSEACHT: Don<strong>na</strong>cha Ó hÉallaithe ag<br />
tacú leis an fheachtas<br />
BUANÉISTEACHT<br />
BUANTACAÍOCHT: Gráinne Mhic Geidigh,<br />
Cathaoirleach Coiste <strong>na</strong> mBan Tí ag tacú leis<br />
an fheachtas.<br />
rITh 2010<br />
AN ChÉAD ChÉIm EIlE<br />
Ar an 10ú Márta 2010, tosóidh RITH<br />
2010, an t-ollrith náisiúnta timpeall<br />
<strong>na</strong> hÉireann, i mBéal Feirste le baitín<br />
sealaíochta ag athrú láimhe idir<br />
daoine/grúpaí reatha gach ciliméadar.<br />
Leanfaidh Rith 2010 ar aghaidh<br />
ar feadh seacht lá, gan stad, thar<br />
1600km idir Ulaidh, Laighin, Mumhain,<br />
Con<strong>na</strong>chta agus ag críochnú mar<br />
chuid de pharáid Lá Fhéile Phádraig ar<br />
phríomhshráidean<strong>na</strong> <strong>na</strong> Gaillimhe. Ag<br />
an seoladh oifigiúil le linn Oireachtas<br />
<strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong> seoladh suíomh gréasáin<br />
úrnua www.rith.ie i<strong>na</strong>r nochtadh baitín<br />
sealaíochta RITH 2010 don chéad<br />
uair agus foilsíodh cúrsa Rith 2010.<br />
Foilsíodh, chomh maith, sonraí faoi<br />
Chiste nua tacaíochta <strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong>, a<br />
bhéas mar thoradh ar RITH. Is é seo<br />
an chéad uair go mbeidh an fhéile seo<br />
in Éirinn ach tagann an smaoineamh<br />
ó Thír <strong>na</strong> mBascach, áit go bhfuil an<br />
“Korrika” á rith acu ó 1980, le breis is<br />
leathmhilliún ag rith ann i 2009!<br />
Thaistil baill de Choiste Stiúrtha RITH<br />
ar thuras staidéir go Tír <strong>na</strong> mBascach i<br />
mí an Mhárta 2009 le páirt a ghlacadh<br />
sa Korrika agus le comhairle a fháil ó<br />
lucht eagraithe an Korrika.<br />
Eolas: 087/2249756 / 085/707793
20<br />
<strong>SA</strong>OL 20 Samhain 2009<br />
SláN SEAl lE PáDrAIG<br />
SláN SEAl lE PáDrAIG<br />
Is mhí seo caite agus an ceann a<br />
mór idir an suíomh i<strong>na</strong> raibh Pádraig<br />
agus Mairéad Mac Donncha an<br />
‘shealbhaíodar’ thart faoi 40 bliain ó shin i<br />
seanteach folamh. An dá shuíomh díobh<br />
i Ráth Cairn cinnte ach an chéad cheann<br />
mar shuíomh agóide acu chun stádas<br />
Gaeltachta a bhaint amach don phobal. An<br />
tar<strong>na</strong> ceann mar shuíomh ceiliúrtha agus<br />
buíochais dóibh beirt i bhfoirgneamh breá<br />
Chomharchumann Ráth Cairn an lae inniu.<br />
Toradh a saothair le 30 éigin de bhlianta<br />
anuas i<strong>na</strong>r oibrigh Pádraig mar bhainisteoir<br />
ar an chomharchumann. Léargas is treise<br />
ar scéal rathúil Rath Chairn garpháistí<br />
ghlúin seo Phádraig agus Mhairéad le<br />
<strong>Gaeilge</strong> bhlasta ó dhúchas beo beathach ar<br />
a mbeola.Oíche go maidin gan dabht agus<br />
idir theaghlach, chairde agus mhuintir <strong>na</strong><br />
beirte bailithe le chéile i dteannta le lucht<br />
polaitíochta ar ócáid scortha Phádraig ó<strong>na</strong><br />
phost. Ach cloisfear a thuilleadh faoin bhfear<br />
ar ball bímís cinnte mar go bhfuil sé fós gafa<br />
le cúramaí teanga agus Gaeltachta.<br />
SINSEAR AGUS SÓISEARAIGH! Pádraic Ó Ceallaigh, Leitir Mór, ar dheis agus ó chlé a iníon, Mairéad Ní Cheallaigh agus An<strong>na</strong> Uí Chróinín<br />
le<strong>na</strong> deartháir, Éamonn Ó Donnchadha, agus gur fear céile Mhairéid é!<br />
AÍONNA - AGUS CAIRDE.. An tAire Nollaig Ó Diompsaigh, gur teachta dála áitiúil é, An tAthair Séamus Ó hÉa<strong>na</strong>igh, le baint aige i gcó<strong>na</strong>í<br />
leis an n<strong>Gaeilge</strong> san Uaimh, Pádraic Ó Conghaile, Fear ‘a Tí cumasach <strong>na</strong> hócáide, Antaine Ó Sé, Meitheal Forbartha <strong>na</strong> Gaeltachta, an tAire<br />
Éamon Ó Cuív, agus Pádraic Ó Ciardha, Leaschean<strong>na</strong>saí TG4 i gcomhar in ómós do Phádraig Mac Donncha.<br />
GO MAIRFIDH SIBH AN CÉAD. Pádraig agus Mairéad réidh chun an cáca a ghearradh. Bí<br />
cinnte gur chualathas amhrán mór sean-nóis breá Duibhneach ó Mhairéad ar ball.<br />
GLÚIN AN LAE INNIU: Tommy Ó Conghaile agus Áine Ní Chuinnín, beirt de Dhúchas Ráth<br />
Chairn féin. Seans go gcuirfidh siad leis an bpór meas tú!<br />
(thíos) FEAR NA FARRAIGE: Colm Dubh Ó Mealóid le<strong>na</strong> bhean chéile, Bríd agus gaol dá<br />
chuid Caroline Uí Aogáin. An cuimhin libh Colm agus Bríd ar ‘Mí <strong>na</strong> Meala’!
Change language