BIOLOGIJA-GLJIVA

organizma pa je rijeĉ o mutualistiĉkoj zajednici. U mineralima siromašnim
zemljištima gljive, razlaţući organsku materiju, mobilišu azot i fosfor
neophodan za razvoj biljaka. U zemljištu koje sadrţi visok udio gline ili
zemljištima koja imaju nešto višu pH vrijednost biljke nemaju sposobnost
usvajanja neophodnih fosfatnih jona već tu funkciju u potpunosti preuzimaju
gljive. Novija istraţivanja su pokazala da funkcija mikorize nije samo
razmjena vode i hranjivih materija. Naime, preko hifa gljiva se uspostavlja
komunikacijska mreţa izmeĊu biljaka pomoću kojih se prenose hemijski znaci
upozorenja. Tako npr. kada biljku napadnu lisne vaši ona proizvodi lako
isparljiva jedinjenja koja privlaĉe predatore lisnih vaši. Hemijski signali koji
upozoravaju na prisustvo lisnih vaši se prenose preko hifa na okolne biljke,
koje zatim i same sintetišu isparljiva jedinjenja, iako same nisu napadnute
lisnim vašima. Na ovaj naĉin biljke koje ţive u mikorizi mogu meĊusobno
prenositi informacije o napadu biljojedih insekata ili parazitskih gljiva na
velika rastojanja. TakoĊe, mikoriza ima i zaštitnu funkciju u kiselim
zemljištima i zemljištima koja su opterećena teškim metalima. Biljke koje
ţive na kiselim zemljištima, kao što su ĉetinari, gdje je proces nitrifikacije
slabo izraţen, zahvaljujući mikorizi se snabdijevaju dovoljnim koliĉinama
neophodnih azotnih jedinjenja. Gljiva Suillus bovinus usvaja teške metale i
omogućava opstanak bijelog bora Pinus sylvestris na kontaminiranom
zemljištu.
U zavisnosti od toga da li hife gljive prodiru u same ćelije korjena
biljke razlikuju se ektotrofna i endotrofna mikoriza (Slika 63).
Ektotrofnu mikorizu formifa oko 10% biljnih porodica, uglavnom
drvenastih vrsta. Ĉeste su mikorize razliĉitih vrsta Ascomycota i
Basidiomycota sa drvećem iz familija Betulaceae (lijeska, breza), Fagaceae
(bukva, kesten), Rosaceae (ruţe), Pinaceae (borovi), Salicaceae (vrbe) itd.
Kod ektotrofne mikorize hife gljiva obavijaju kratko i debelo boĉno korjenje
ne prodirući u same ćelije korjena i obrazuju mreţu u okolnom supstratu. Ta
mreţa hifa oko samog korijena zalazi djelimiĉno u meĊućelijske prostore
epidermisa obrazujući tzv. Hartigovu mrežu. U sluĉaju da hife prodiru i u
same biljne ćelije ovakva mikoriza se oznaĉava kao ektoendotrofna. Neki
rodovi gljiva kao što su pupavke (Amanita), vrganji (Boletus), krasnice
(Russula) i mlijeĉnice (Lactarius) ţive gotovo iskljuĉivo simbiotski,
formirajući Hartigovu mreţu oko korjena.
Kod endotrofne mikorize hife prodiru u ćelije korijena gdje obrazuju
vezikule i unutarćelijske mreţe hifa, tzv. arbuskule. Pomoću njih se povećava
kontaktna površina izmeĊu hifa i ćelije ĉime se podspješuje razmjena
materija. Do sada je opisano oko 250 vrsta gljiva koje obrazuju endomikorizu
i većina ih pripada razdjelu Glomeromycota. Ĉeste su sa biljkama iz familija
Ericaceae (vrijeskovi: borovnica i brusnica), Poaceae (trave) i Orchidaceae
(orhideje). Borovnica i brusnica ne posjeduju razvijene korijenske dlaĉice i ne
61