BIOLOGIJA-GLJIVA

A B
Slika 58. Pleomorfizam: A – Aspergillus; B – Eurotium
Pojava da gljiva ima dvije morfološki razliĉite faze u svom ţivotnom
ciklusu se naziva dimorfizam. Pritom se bespolni stadijum u ciklusu razvića
oznaĉava kao anamorf i najĉešće je rijeĉ o gljivama tipa plijesni koje
posjeduju konĉaste hife i sitne modifikacije micelije. Ranije su sve gljive
kojima je poznat iskljuĉivo bespolni stadijum i za koje se uopšte nije znalo da
li posjeduju polnu fazu u ciklusu razvića svrstavane u vještaĉki formiran
podrazdio Deuteromycotina, koji je zbog toga nazivan još i „Fungi
imperfecti“, odnosno nesavršene gljive. Polni stadijum ţivotnog ciklusa se
oznaĉava kao teleomorf i u ovom stadijumu gljive obrazuju plodna tijela. Za
gljive kojima je poznata i bespolna i polna faza ţivotnog ciklusa se kaţe da su
holomorfi.
Dimorfizam je naroĉito ĉesta pojava kod gljiva koje imaju parazitski
naĉin ţivota. Tako gljive koje izazivaju oboljenja kod ĉovjeka i ţivotinja
jedan dio svog ţivotnog ciklusa provode u zemljištu kao saprotrofi koji se
hrane uginulom organskom materijom. U ovom stadijumu njihovo tijelo je
micelijalne graĊe i sastoji se iz septiranih hifa. Kada spore udisanjem dospiju
u organizam ĉovjeka ili ţivotinje razvija se forma kvasca, odnosno
jednoćelijski oblik. Tako npr. gljivica Histoplasma capsulatum se u zemljištu
nalazi u formi plijesni, a udisanjem spora u plućima dolazi do razvoja talusa u
vidu kvasca koji izaziva oboljenje histoplazmozu. Blastomyces dermatitidis je
takoĊe gljivica koja u zemljištu ima micelijalnu formu, a u plućima, mozgu,
bubrezima ili krvotoku ima formu kvasca i izaziva oboljenje blastomikozu.
Parazitska faza u formi kvasca se oznaĉava kao „K“ faza, a saprotrofna
micelijalna kao „M“ faza. Kod nekih vrsta gljiva da li će biti u M ili K fazi
zavisi od uslova spoljašnje sredine, najĉešće od temperature i ishrane. Tako
Blastomyces na temperaturi od 25 °C obrazuje miceliju, a na 37 °C je u obliku
kvasca.
Postoje i mnogo sloţeniji sluĉajevi pleomorfizma gdje gljiva ima veći
broj razliĉitih, obiĉno bespolnih stadijuma koji se oznaĉavaju kao
sinanamorfi. Tako gljive iz roda Fusarium koje izazivaju oboljenja na
poljoprivrednim kulturama imaju tri stadijuma, jedan polni i dva bespolna.
54