BIOLOGIJA-GLJIVA

kojoj podklasi pripadaju. Ovde spadaju većinom nelihenizovane gljive koje
obrazuju periteciju sa inoperkulatnim unitunikatnim ili prototunikatnim
askusima. Peritecije se mogu javiti solitarno ili u grupama, na površini
micelije ili utisnute u stromu. Samo manji broj predstavnika obrazuje
kleistoteciju. Ovo su kosmopolitske gljive meĊu kojima se nalaze kako
patogeni biljaka, drugih gljiva i ţivotinja, tako i saprotrofne vrste koje su
znaĉajni razlagaĉi organske materije. Mogu se naći i u akvatiĉnim i u
marinskim ekosistemima gdje razlaţu lignin i celulozu iz uginulih makrofita i
algi. Kod velikog broja predstavnika je karakteristiĉan pleomorfizam sa dva ili
više anamorfnih stadijuma koji imaju jedan zajedan zajedniĉki teleomorf.
Dijele se na tri podklase:
Podklasa Hypocreomycetidae obuhvata većinom saprotrofe koji se
razvijaju na trulim deblima i u zemljištu, ali i parazite ţivotinja i biljne
patogene. Red Hypocreales sadrţi gotovo 3000 vrsta koje formiraju obiĉno
jarko ţuto, narandţasto ili crveno obojene peritecije. Svakako najpoznatiji
predstavnik ovog reda je Claviceps purpurea ili „glavnica raţi” koja parazitira
na travama i ţitaricama, najĉešće na raţi, pšenici, ovsu i jeĉmu.
Konzumiranjem brašna od zaraţenih zrna u organizam ĉovjeka dospijevaju
alkaloidi ergotamin i kornutin koje sadrţe njene sklerocije. Ovi alkaloidi su
veoma toksiĉni i uzrokuju ergotizam – oboljenje koje moţe imati letalan
ishod. Danas se ergotizam rijetko javlja jer se vrši zdravstvena kontrola usjeva
i stvorene su otporne sorte.
Biljke se inficiraju askosporama gljive dok su u fazi cvjetanja (Slika
117). Kad askospore dospiju na ţig tuĉka ili u nektar cvijeta, klijaju i prodiru
u plodnik u kom se obrazuje micelija. Vrlo brzo se obrazuje masa konidiofora
sa jednoćelijskim, bezbojnim konidijama. U cvjetnoj šupljini se pritom
nakuplja slatkasta teĉnost poznata pod nazivom „medna rosa” koja privlaĉi
insekte. Na taj naĉin insekti prenose konidije i šire infekciju na zdrave biljke.
Nakon nekoliko nedelja micelija u plodniku nakuplja rezervne materije,
postaje gusta i zbijena i na poslijetku formira tvrdu sklerociju. Sklerocija je
mrke ili crne boje, izduţenog vretenastog oblika, duţine do 5 cm. Razvija se u
isto vrijeme kada sazrijeva sjeme raţi i zbog svog specifiĉnog izgleda u
narodu je poznata kao „pseći nokti”. Nakon sazrijevanja sklerocije padaju na
tlo i miruju sve do proljeća. Sa povećavanjem temperature iz sklerocije se
razvije tridesetak stroma koje se sastoje iz dugaĉke drške i loptaste glavice u
koju su utisnute kruškaste peritecije bez parafiza. U svakom askusu se razvija
po 8 konĉastih askospora koje nakon sazrijevanja u uslovima visoke vlaţnosti
cure kroz ostiolum. Askospore rasijavaju insekti, kišne kapi i vjetar i kada
dospiju na cvijet raţi ciklus se ponavlja.
161