BIOLOGIJA-GLJIVA

Citrinin (Slika 85) je mikotoksin koji je prvi put izolovan iz gljivice
Penicillium citrinum po kojoj je i dobio naziv, a zatim je izolovan i iz drugih
gljivica iz rodova Penicillium, Aspergillus i Monascus. Rijeĉ je o nefrotoksinu
(izaziva oštećenje bubrega) koji u organizam ĉovjeka i ţivotinja dospijeva
preko ishrane kontaminiranim ţitaricama; najĉešće preko pšenice, raţi, jeĉma,
kukuruza i riţe.
Ohratoksini (Slika 86) su grupa toksina koje sintetišu razliĉite vrste
roda Aspergillus, ukljuĉujući i A. niger koji se koristi za industrijsko dobijanje
limunske kiseline. Prvi put je izolovan iz vrste Aspergillus ochraceus po ĉemu
je i dobio naziv. Najĉešće se u lanac ishrane unose preko pšenice, jeĉma, raţi,
zobi i zrna kafe, a u organizam ĉovjeka dospijeva i preko mlijeka i mesa,
naroĉito svinjetine. Izaziva oštećenje bubrega i jetre, a ima i teratogeno i
kancerogeno dejstvo.
Patulin (Slika 87) je prvo izolovan kao antibiotik iz gljivice
Penicillium patulinum zbog svog antibakterijskog i antiviralnog djelovanja.
MeĊutim, kasnija ispitivanja su pokazala da ima toksiĉno dejstvo kako na
biljke, tako i na ţivotinje i ĉovjeka, pa je preklasifikovan u mikotoksine. U
organizam ĉovjeka najĉešće dospijeva preko kontaminiranog soka jabuke,
jabuka, krušaka, trešanja i drugog voća.
Slika 86. Ohratoksin
Slika 87. Patulin
Ergotamin (Slika 88) je toksiĉni alkaloid koji sintetiše sklerocija
gljivice Claviceps purpurea (raţena glavica). Konzumiranjem pšeniĉnog
brašna dobijenog mljevenjem ţitarica koje su sadrţale sklerocije dovodi do
oboljenja poznatog kao ergotizam ili vatra Svetog Antonija. Oboljenje prate
jako bolni grĉevi i gangrene ekstremiteta i bilo je široko rasprostranjeno u
srednjem vijeku. U veoma malim koncentracijama ergotamin izaziva
kontrakcije glatke muskulature pa se koristi u medicini za ubrzavanje poroda,
za dobijanje lijekova protiv migrene i u borbi protiv Parkinsonove bolest. Ovo
je i polazno jedinjenje za sintezu LSD-a, halucinogene droge koja je u poĉetku
korištena za lijeĉenje šizofrenije. Ameriĉka obavještajna agencija ga je
126