Al-Adab al-Mufrad [@kitob_nuri]

Al-adab al-mufrad. Imom Ismoil al-Buxoriy
edilar. Keyin Usmon ibn Affon (r.a.) shunday xabar berdilar: Suhayl ibn Amr (r.a.)ni "Bu
yil qaytib ketasizlar va kelasi yili (biz Makkani sizlarga) uch kunga bo'shatib beramiz",
degan shart bilan sulh tuzish uchun yubordilar. Suhaylning kelayotganidan ul zotga
xabar berishganda: "Alloh ishlarimizni oson qilsin!" - dedilar.
Bu o'rinda "Suhayl" so'zining ma'nosiga ishora qilinmokda. Zero "Suhayl" arabcha "Sahl"
so'zidan olingan bo'lib, "oson", "engil" deganidir.
1 Arablar boyo'g'lidan shumlanishardi. Xalqning aqidasiga ko'ra, agar qatl
qilinganlarning qasosi olinmasa, ularning ruhi boyo'g'-liga aylanar va: "Meni qondiring!
Meni qondiring!" - deb qichqi-rarmish! Qasosi olingach esa, uchib ketarmish! Islom
vujudga kel-gach, bu kabi botil qarashlarni rad etdi. (F.s). Hozirgi zamonda ham
ko'pgina xalklarda boyo'g'lidan shumlanish odati qolgan, jum-ladan, boyo'g'li sayrasa,
unga tosh otish kabi odatlar bor. Bu botil narsalar insonni yo'ldan adashtiradi.
414-bob. Otdan shumlanish haqida
942. Abdulloh ibn Umar (r.a.) aytdilar: "Rasululloh (s.a.v.): "Shumlik hovlida, xotinda va
otda bo'ladi", dedilar"
Islomiyatdan ilgari arablar mazkur uch narsani shum narsa deb qarardilar. Bu
o'shalarning holidan hikoya qilib aytilgan so'z.
943. Sahl ibn Sa'd(r.a.)dan rivoyat tsshingan bo'lib. yuqoridagi hadisning aynan
takroridir.
1 Abdulloh ibn Umar (r.a.) rivoyat qilgan mazkur hadis ustida olimlar ixtilof qilganlar.
Jumladan, imom Molik (r.al.) va bir guruh ulamolar bu o'rinda shumlanish hakdqiy
ma'nosida qo'llanil-gan, ya'ni Allohning taqdiri bilan ba'zi uylarda o'tirish karohat, ba'zi
xotinlarga uylanish va otlarga minish ham ziyon keltiradi, deb hadisning mazmunini
quyidagacha izohlaydilar: bu uch narsada shumlik bor. Xattobiy yu boshqa muh-taram
olimlarning fikricha, bularning har birini shumlik, deb bilish lozim. Bu narsani birga
yashayot-gan xotinning fe'lidan, uyning fayzidan, minilishi lozim bo'lgan otning turqi va
harakatidan bilshi mumkin ekan. Shu ma'no-da xz. Oyisha (r.a.)dan kelgan bir riyuyat
ibratlidir. Hasson Arajdan riyuyat qilingan hadisda aytiladi: "Hz. Oyisha (r.a.)nyng
huzurlariga ikki kishi kelib shunday deyishdi: "Abu Hurayra Rasululloh (s.a.v.)ning:
"Shumlik hovlida, xotitsda va otda bo'ladi", deganlarini nakl kdildi". Hz. Oyisha (r.a.)
ko'rquv bilan o'rinlaridan sachrab turib ketdilar.Kur'oni karimni Abulqosimga nozil qilgan
Alloh haqi, bu hadisni naqd qilgan kishi yolg'on aytibdi. Rasululloh (s.a.v.) aslida
shunday deganlar: "Johi-liyat davrida shumlik hovlida, xotinda, otda, deb bilar edilar".
Hz. Oyisha (r.a.) shundan keyin mana bu oyatni tilovat qildilar: "Xoh yerga, xoh
o'zlaringizga biror musibat yeda, Biz uni paydo qilishimizdan ilgari Kitobda ("Lavhu-lmahfuz"da
bitilgan) bo'lur. Albatga, bu Allohga osondir" (57:22).Bu oyat "Tafsiri Xilol"da
shunday izoxlangan: "Alloh taolo bizga yetadigan har bir musibat - kasallik, ochlik,
kambag'allik, o'lim va boshqalar, ular yuzaga chiqishidan avval ham "Lavhu-lmahfuz"da,
Allohning ilmida sobit bo'li-shini ta'kidlamoqda (Shayx Muhammad Sodiq
Muhammad Yusuf, "Tafsiri Hilol", T., Movarounnaxr", 1993, 151-6.).
944. Anas ibn Molik (r.a.) aytdilar: "Bir kishi Rasululloh (s.a.v.) huzurlariga kelib: "Ey,
Allohning Rasuli, biz bir hovlida turardik. U yerda bizning so-nimiz haam, mol-dunyomiz
www.ziyouz.com kutubxonasi 146