Mun-udi: Ang Panday na Ifugao bilang Tagapag-ingat ng Taal na Kaalaman

Udi
7
Baunton, Ipan, Inapu, Babatu, Rawan, Umbo, Caviang, Nungabu,
Yenlac, Bulo, Cananau, Pantucan, Lumaban, Ambabag, Tipulac,
Ibuang, Pundugan, Yanot, Dugon, Magulang, Bagunlong, Mantabian,
Anompit, Dakagan at iba pa. 12 At naitatag din ng mga Espanyol
ang Commandancia-Politico Militar del Qiangan hanggang sa
naging bahagi ng Provincia Montañosa at kalaunan ay Mountain
Province sa panahon ng mga Amerikano. 13 Sa kasalukuyan, Ifugao
rin ng tawag sa lalawigan kung saan naninirahan ang mga Ifugao.
Ang lalawigan ng Ifugao ay pormal na naihiwalay sa dati nitong
kinabibilangang Mountain Province noong 1966. Nakasama naman
ang lalawigan ng Ifugao sa pagkakatatag ng Cordillera Administrative
Region noong 1988. Sa kasalukuyan, binubuo ang lalawigan ng
Ifugao ng labing-isang bayan—Aguinaldo, Alfonso Lista, Asipulo,
Banaue, Hingyon, Hungduan, Kiangan, Lagawe, Lamut, Mayoyao
at Tinoc. Bagamat itinuturing na mapanlahat ang katagang Ifugao
para tukuyin ang mga mamamayang naninirahan sa lugar, may
mga pagpapangkat-pangkat din sila batay sa mga wikang sinasalita
at magkakaibang kalinangan. 14
Isa sa may pinakamakulay na kasaysayan, kultura at tradisyon
sa buong Cordillera ang mga Ifugao. Kakabit ng tanyag nilang imahe
ang mga payoh/payyo/padjo/payaw o terasang palayan. Bukod
dito, hindi rin matatawaran ang kanilang kaalaman sa paghabi,
pag-ukit at iba pang kaalamang teknikal gaya ng pagpapanday. Sa
kabila ng kinikilalang makabuluhang kontribusyon ng mga Ifugao
sa pangkalinangang pamana ng Pilipinas, hindi maiiwasan ang
pagkakataong unti-unting nawawala, nakalilimutan o napapalitan
ang mga makabuluhang aspekto ng kanilang kalinangan lalo ng
kasalukuyang salinlahi. Ganito ang pagtataya ng iskolar na Ifugao
na si Manuel Dulawan sa kinahinatnan ng mahahalagang bahagi
ng kanilang kultura:
The Ifugao, as a distinct ethnic group, have been gradually
losing their cultural heritage. The last few decades have seen
the steady supplanting of their cultural system by a mixture
cally,
it has been the government and the Christian churches
that have been myopically, yet relentlessly, exerting tireless
efforts and pressures to educate and proselytize the Ifugao for
decades. It is now obvious that they have succeeded in their
aims, to the extent that they have made the present young
Ifugao distant cultural kin of their grandparents, ignorant of
their own cultural roots and heritage. 15