Inovatif Kimya Dergisi Sayi 60

Kimya 

Dergisi 

İNOVATİF 

Kimya Dergisi 

YIL:6 SAYI:60 TEMMUZ 2018 

KANSER 

İMMÜNOTERAPİSİ

EKİBİMİZ 

YAVUZ SELİM KART 

PELİN TANTOĞLU 

HATİLE MOUMİNTSA 

TUĞBA NUR AKBABA 

ÖZGENUR GERİDÖNMEZ 

MERVE ÇÖPLÜ 

HACER DEMİR 

NURSELİ GÖRENER 

BUSE ÇAKMAK 

MELİS YAĞMUR AKGÜNLÜ 

ZELİŞ GİRGİN 

RABİYE BAŞTÜRK 

NESLİHAN YEŞİLYURT 

ELİF AYTAN 

ÖMER AKSU 

EBRU DOĞUKAN 

SİMGE KOSTİK 

PETEK AKSUNGUR 

SUDE ÖZÇELİK 

HATİCE KÜBRA ÇETİNKAYA 

DİLARA AKMAN 

CANAN MOLLA 

AYŞEGÜL KAVRUL 

RABİA ÖNEN 

KÜBRA ÇELEN 

BAŞAK SULTAN DOĞAN 

ALİ ERAYDIN 

MELİS KIRARSLAN 

NUR SABUNCU 

SEDA SEVAL URUN 

BURAK TEKİN 

İPEK AKHTAR 

MELİKE OYA KADER 

AYŞE GÜLER 

BERNA KUZU 

SELİN CİMOK 

BETÜL ULAŞ 

HAYRİ KORU 

DİCLE OĞUZ 

ELİF BAŞARA 

SENA SAATÇİ 

SENA AŞKIM TEMİR 

GÖZDENUR ULU 

KÜBRA KARA 

MUAZ TOĞUŞLU 

CEREN BAKIR 

ERTAN ÖZBİLİÇ 

EDA AKIN 

LEYLA YEŞİLÇINAR 

DERGİYİ OKUMADAN ÖNCE 

İnovatif Kimya Dergisi yazılarını herhangi bir makalenizde veya yazınızda 

kullanmak için yazısını aldığınız kişiye mail atarak haber vermek, kullanmış 

olduğunuz yazıların kaynağını ise dergi olarak belirtmek durumundasınız. 

Dergide yazılan yazıların sorumluluğu birinci derece yazara aittir. Bu konu 

hakkında bir sorun yaşıyorsanız ilk olarak yazara ulaşmalısınız. 

Dergide yer alan bilgileri kullanarak başınıza gelebilecek felaketlerden ya da 

işlerden dergi sorumlu değildir. 

Dergimizde yayınlanmasını istediğiniz yazıları info@inovatifkimyadergisi.com 

mail adresine göndermelisiniz. Gönderdiğiniz yazılarda bir eksiklik var ise editör 

tarafından incelenecektir. Eksik kısımları var ise size geri dönüş yapılacaktır. 

Dergi ekibi gönüllü kişilerden oluşmuştur. Dergi ilk kurulduğu andan beri böyle 

ilerlemiştir. Dergi ekibinde olan herkes bu kuralı kabul etmiş sayılır. Gelen kişilere 

en başta bu kural söylenir. Görevini yapmayan, dergide anlaşmazlık çıkaran, 

huzur bozan kişiler ekipten çıkarılır. Siz de bu ekip içinde yer almak istiyorsanız 

web sitemiz üzerinden kuralları okuyarak başvurabilirsiniz. 

Dergiyi okuyanlar ve dergi ekibi bu kuralları kabul etmiş sayılırlar. 

İNOVATİF KİMYA DERGİSİ 

REKLAM VERMEK İÇİN 

reklam@inovatifkimyadergisi.com 

adresinden web site ve e-dergi için fiyat teklifi alabilirsiniz. 

http://www.inovatifkimyadergisi.com 

https://www.facebook.com/InovatifKimyaDergisi 

https://twitter.com/InovatifKimya 

https://instagram.com/inovatifkimyadergisi 

https://www.linkedin.com/in/inovatif-kimya-dergisi-00629484/

REKLAM 

İÇİN 


BİNLERCE KİŞİNİN OKUDUĞU DERGİMİZE 

ONBİNLERCE KİŞİNİN ZİYARET ETTİĞİ WEB SİTEMİZE 

REKLAM VERİN 

BİNLERCE KİŞİYE ULAŞIN

DETERJAN 

7 

OKULUN TEMİZLİK ÜRÜNLERİ 

ÖĞRENCİLERDEN 

11 

HİDROJELLER 

13 

HAMMADDE OLARAK KARBONDİOKSİT 17 

ALZHEIMER YAKLAŞIMI 18 

FOTOĞRAFLI GRAFEN BULMACASI 

ÇÖZÜLDÜ 

22 

KANSER İMMÜNOTERAPİSİ 24

CİLT, MANGAL DUMANINDAKİ 

KARSİNOJENLERE AKCİĞERLERDEN 

DAHA FAZLA MARUZ KALIYOR 

27 

BAKTERİLERE KARŞI SAVAŞI 

KAYBEDİYORUZ 

29 

PROF. DR. YUSUF YAĞCI, BELÇİKA 

POLİMER DERNEĞİ ÖDÜLÜ’NÜ ALDI 

34 

ZARARSIZ ADSORBENT AKTİF KARBON 36 

SON ZAMANLARDA ARTAN PARFÜM 

KULLANIMI OZON TABAKASINI ZORA 

SOKUYOR! 

39 

KİMYA ENDÜSTRİSİNDE İŞ SAĞLIĞI VE 

GÜVENLİĞİ 

40 

BİR LİSE ÖĞRENCİSİNİN KARBON 

ELEMENTİYLE İLGİLİ YAPTIĞI TARİHİ 

KEŞİF! 

46

ATHENA EFSANELERİ 

48 

İSTANBUL TEKNİK 

ÜNİVERSİTESİ'NDEN BEL 

AĞRILARINA HİBRİT HİDROJEL 

54

7 

DETERJAN 

DETERJANLAR BİRBİRİNDEN NE KADAR FARKLI? 

Prof. Dr. Hürriyet Polat, İYTE Sürfaktan dersi öğrencileri* 

Neredeyse her gün çamaşırlar için deterjan 

kullanıyoruz ve deterjanları kalite ve fiyatlarına 

göre seçiyoruz. Deterjanlar, yüzeylerdeki kir ve yağı 

temizlemeye yardımcı olan temizlik maddeleridir. 

Kıyafetlerinizi temizlemek, çamaşır makinenize 

deterjan eklemek ve başlatma düğmesine basmak 

kadar basit görünebilir, ancak kullandığınız 

deterjanlar aslında oldukça karmaşıktır. Peki, ne 

yaparlar ve nasıl yaparlar? 

Deterjanlar, yapıcılar, ağartıcı maddeler ve enzimler 

gibi birçok bileşene sahiptir, ancak deterjanın en 

önemli bileşeni yüzey aktif maddelerdir. Yüzey aktif 

maddeler, sıvı yüzeyinde veya sıvı/katı arayüzeyinde 

gerilim kuvvetini azaltan bileşiklerdir. Sürfaktanlar, 

çamaşır ve ev temizlik ürünleri içinde, toplam 

deterjan formülasyonunun % 15 ile % 40'ını 

oluşturan en önemli maddelerdir. 

Peki deterjanlar kıyafetlerimizden kirleri nasıl giderir? 

Bahsedildiği gibi, deterjan içeriğindeki yüzey aktif 

maddeler, katı/sıvı ara yüzey gerilimini azaltarak 

kirin ıslanmasını ve ortamdan uzaklaştırılmasını 

sağlayarak (köpükle) yıkama işlemini yerine 

getirmektedirler. Bu esnada misel adı verilen 

yüzey aktif madde molekülleri (sürfaktanlar) 

tarafından oluşturulan kolloidal aggrega yapılar 

kirleri hapsederek su içinde dağılmasını ve köpük 

deddiğimiz hava kabarcıklarına tutunmasını ve 

ortamdan ayrılmasını sağlamaktadırlar. 

Bu nedenlerle bu projede, deterjanların içeriğindeki 

yüzey aktif maddelerin fonksiyonlarına yönelik 

çalışmalar gerçekleştirilmiş ve deterjanlar bu 

maddeler açısından kıyaslanmıştır. Bu amaçla çeşitli 

deterjan çözeltileri ile su/hava arayüzeyinde gerilim 

kuvvetinin ölçülmesi ve katı yüzeyinin ıslanma 

derecesinin belirlenmesi (temas açısı ölçümleri) gibi 

çalışmalar gerçekleştilmiştir. Çalışmada kullanılan 

deterjan örneklerini piyasadan alınan pahalı ve 

ekonomik çamaşır deterjanları oluşturmuştur.

8 

Böylece seçilen altı deterjandan üçü ekonomik, 

diğer üçü ise pahalı olarak seçilmiştir. Bunlardan 

10 - ⁷ ila 10 - ² M arasında değişen altışar deterjan 

konsantrasyonu hazırlanmıştır. 

Halkayı bir sıvıdan çekmek için gereken kuvvet, 

yüzey gerilimi ile ilgilidir. Halka tansiyometri, saf 

sıvıların ve çözeltilerin yüzey gerilimini ölçmek için 

en sık kullanılan tekniktir. Bu yöntemde Kruss Dijital 

Tansiyometre K10t kullanılmıştır. 

Du Noüy halka yöntemi, bir platin halkasının test 

yüzeyi ile etkileşimini kullanır. Halka suya batırılır ve 

daha sonra bir sıvı menüsküsü oluşturacak şekilde 

kaldırılır. Sonunda bu menüsküs halkadan kopar 

ve orijinal konumuna döner. Bu olaydan önce, 

menüsküsün hacmi ve dolayısıyla uygulanan kuvvet, 

maksimum bir değerden geçer ve aslında yırtılma 

olayından önce azalmaya başlar.

9 

Bir sıvı damlası katı bir yüzeye yerleştirildiğinde, 

temas açısı katı, sıvı ve gaz ara yüzü arasındaki üç 

fazlı arayüzde oluşturulan açıdır. Bu açıyı ölçmek, 

bir yüzey veya malzemenin ıslatılabilirliğinin (bir 

sıvının nasıl yayıldığı) nicelleştirilmesini ve dolayısıyla 

bir arayüzün enerjisinin araştırılmasını sağlar. 

Bu ölçümlerde Kruss Contact Angle Ölçüm Aleti 

kullanılmıştır. Temas açısı, bir sıvının yüzeyinin nasıl 

ıslandığıyla ilgili ölçümdür. Ayrıca test edilen yüzeyin 

pürüzlülüğünün bir göstergesi olabilir. 

Figür 1: Çeşitli deterjan derişimleri ile gerçekleştirilen yüzey gerilim kuvvetlerinin ölçülmesi 

Figür 2: Farklı deterjan derişimleri ile kirli yüzeylerde gerçekleştirilen temas açısı ölçümleri.

10 

Yapılan analizler bazı önemli bulguları ortaya çıkardı; 

Günümüzde, çok farklı deterjanlar pazarlanmaktadır. 

Deterjan tercihinde demografik özellikler belirleyici 

değildir. Yapılan testler sonucunda, deterjan 

üretiminde kullanılan sürfaktanların aynı sonuçları 

verdiği bulunmuştur. Çünkü deterjan yapımında 

kullanılan sürfaktanlar, birçok marka açısından 

aynıdır. Sonuç olarak, deterjan temizleme 

özelliklerini veren ana bileşen, sürfaktandır. Düşük 

konsantrasyonlarda yaklaşık 40 olan yüzey gerilimi, 

tüm örneklerde daha yüksek konsantrasyonlarda 

yaklaşık 20'ye düşer. Yani, deterjanın yüzey gerilimi 

üzerindeki etkisi deterjan tipinden bağımsız olarak 

Kaynaklar 

Myers, Drew. (1991). Surfaces, Interfaces and Colloids. Pp. 28-43 

Matıjeviç, Egon. (1993). Surface and Colloid. Pp. 347-357 

Myers, Drew. (1991). Surfaces, Interfaces and Colloids. Pp. 99-101 

Matıjeviç, Egon. (1993). Surface and Colloid. Pp. 156-160 

İYTE Sürfaktan dersi öğrencileri; 

ERDOĞMUŞ, MUSTAFA 

ÇEKİN, CANSU 

TERZİ, İLAYDA 

UÇAR, MAHMUT 

UĞUR, TURGUT 

YAZICI, ECE 

(ucuz veya pahalı) ortaya çıkmış ve benzer sonuçlar 

vermiştir. Sürfaktan konsantrasyonu arttıkça temas 

açısı değeri azalır. Tüm deterjanlar, 3000 ppm'den 

sonra, misel oluşumlarına atfedilebilen sabit temas 

açısı değerine sahiptir. 

Sonuç olarak; Deterjanların yıkama mekanizmalarını 

gerçekleştiren içerikleri olan sürfaktanların test 

edilmesi ile oldukca benzer sonuçlar elde edilmiş ve 

haklı olarak bu maddelerin gerçekden farklı olup 

olmadığı sorgulanmıştır. 

Prof. Dr. Hürriyet POLAT 

Öğretim Üyesi (İzmir Yüksek Teknoloji 

Enstitüsü) 

hurriyetpolat@iyte.edu.tr

11 

OKULUN TEMİZLİK ÜRÜNLERİ 

ÖĞRENCİLERDEN 

Gaziantep'teki bir meslek lisesinin kimya bölümünde okuyan öğrenciler, hem uygulamalı eğitim alıyor hem 

de okullarının ihtiyacı olan temizlik malzemelerinin üretimini yapıyor . 

Gaziantep'teki bir meslek lisesinin kimya bölümünde okuyan öğrenciler, hem uygulamalı eğitim alıyor hem 

de okullarının ihtiyacı olan temizlik malzemelerini üretiyor. 

Yavuz Sultan Selim Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi kimya bölümü öğrencileri, okulun laboratuvarında başta 

sıvı sabun, oda spreyi, kolonya olmak üzere birçok temizlik malzemesinin üretimini yapıyor. 

Teorik eğitimlerini sınıfta, uygulamalı eğitimlerini laboratuvarda gerçekleştiren öğrenciler, aldıkları eğitimi 

pratiğe dökerek okullarının ihtiyaçlarının karşılanmasına da katkı sağlıyor. 

Okul müdürü İrfan Doğan, kimya bölümü öğrencilerinin öğretmenlerinin de desteğiyle temizlik malzemeleri 

ürettiğini söyledi. 

Öğrencilerin deneysel olarak çalışmalar yaptığını anlatan Doğan, "Öğrencilerimiz kimya bölümünde oda 

spreyi, kolonya, sıvı sabun gibi okulun ihtiyacı olan ürünleri yapıyorlar. Bunları ilk biz deniyoruz. Sonra 

da okulumuzda kullanıyoruz. Bu uygulamayı projeye dökerek 15 okulun temizlik malzemesi ihtiyacını da 

karşılamak istiyoruz." dedi. 

Öğrencilerimizi Sektöre Adapte Ediyoruz 

Kimya Teknolojileri Alan Şefi Cem Çakır ise okulun meslek lisesine dönüşmesinin ardından yaklaşık 2 yıldır 

üretim yaptıklarını bildirdi. 

Okullarının ihtiyacına göre ürün geliştirdiklerini anlatan Çakır, şunları kaydetti:

12 

"Burada profesyonel amaç gütmüyoruz. Okulumuzun 

ihtiyaçları doğrultusunda gerekli olan temizlik 

ürünlerini temin ediyoruz. Bazen yaptıklarını evlerine 

de götürüyorlar. Bu da kendilerini çok memnun 

ediyor. Asıl amacımız öğrencilerimizi sektöre adapte 

Derslerimizi Daha Kolay Öğreniyoruz 

etmek. 10. sınıftan itibaren uygulamalı eğitime 

başlıyorlar. Ekip ruhuyla, teorik ve uygulamalı 

olarak onları hayata hazırlıyoruz. Öz güvenleri 

gelişiyor. Gelecek için kazanım sağlıyorlar. Ürettikleri 

malzemeleri okulumuzda da kullanıyoruz." 

Öğrencilerden Eda Nur Kılıç, "Kimya çok eğlenceli bir bölüm. İşimizi severek yapmayı öğrendik. Renkli 

olduğu için çok güzel oluyor. Yaptıklarımızı ilk biz deniyoruz. Ailemize de götürüyoruz. Onlar da bölümü 

bitirmem için beni çok destekliyorlar. İleride kimya mühendisi olmak istiyorum." diye konuştu. 

Eray Çalışkaner de öğretmenlerinin yardımıyla üretim yaptıklarını belirterek, ileride kimyager olmak 

istediğini dile getirdi. 

Suna Yüksel de bölümünde çok mutlu olduğunu kaydederek, "Yaptıklarımızı eve götürdüğümde ailem de çok 

memnun oluyor. İleride bir fabrikada üretim yapmak istiyorum. Uygulama eğitimi olduğu için derslerimizi 

daha kolay öğreniyoruz." ifadelerini kullandı.

13 

HİDROJELLER 

Bir hidrojel, suyun suda dağılma aracı olduğu 

koloidal bir jel olarak bulunan, hidrofilik polimer 

zincirlerinin ağıdır. Üç Boyutlu bir katı, çapraz bağlar 

ile tutulan hidrofilik polimer zincirleri sonucu oluşur. 

Doğasında var olan çapraz bağlardan dolayı, hidrojel 

ağın yapısal bütünlüğü yüksek su konsantrasyonunda 

Hidrojellerin Sınıflandırılması 

• Yapısına göre; 

çözünmez. Hidrojeller; yüksek oranda emici 

(%90’dan fazla su emebilirler), doğal veya sentetik 

polimer ağlarıdır. Ayrıca hidrojeller, önemli su 

içeriği nedeniyle, doğal dokuya çok benzer esnekliğe 

sahiptir. [1] 

1. Amorf 

2. Yarı-kristalin 

3. Hidrojen bağ yapılı 

4. Süper-moleküler yapılı 

5. Hidro-kolloidal agrega [Agrega: Çeşitli büyüklüklerde kırılmış veya kırılmamış, yapay veya iki cins yoğun 

mineral malzeme] 

• Fonksiyonel gruplarına göre; 

1. Nötral hidrojeller 

2. İyonik hidrojeller 

• Morfolojilerine göre; 

1. Makro-gözenekli 

2. Mikro-gözenekli 

3. Gözeneksiz

14 

Bazı Hidrojel Türleri 

• pH-duyarlı hidrojeller 

• Sıcaklık duyarlı hidrojeller 

• Elektriksel alana duyarlı hidrojeller 

• Enzime duyarlı hidrojeller 

• Kompleks hidrojeller 

• pH-duyarlı hidrojel 

pH’a duyarlı bir hidrojel, pH değişimine duyarlı bir jel yapısındadır. Çoğunlukla hidrojel, bölgesel kimyasal 

çevredeki değişikliğe yanıt olarak şişer veya büzülür. Hidrojeller, mikro-akışkan sistemlere dahil etmek 

için çok yararlı hale getiren polimerizasyon karışımları teknikleri kullanılarak yapılabilir. pH’a duyarlı 

hidrojellerin, pH değerindeki değişikliğe veya pH sensörlerinde ve pH değiştiğinde bir bileşiği serbest 

bırakabilen sistemlerde duyarlı olan valflerin oluşturulduğu uygulamaları bulunmaktadır. [4] 

• Sıcaklık duyarlı jeller 

Bu moleküller, sıcaklık değişimine bağlı faz geçişleri sırasında şişme/büzülme süreçlerine girme özelliği ile 

karakterize edilir. Şişme ve büzülme sıcaklıkları, sıcaklık duyarlı jellerin yanı sıra, inkübasyon ortamının 

spesifik fizikokimyasal özelliklerine, yani tuz konsantrasyonuna ve pH’ına bağlıdır. [5]

• Elektriksel alana duyarlı hidrojeller 

Elektrik akımı ayrıca hidrojellerin tepkilerini indüklemek için çevresel bir sinyal de kullanabilir. Elektrojene 

duyarlı hidrojel genellikle poli elektrolitlerden yapılır. Sensör transdüktörleri, uyarıcıya duyarlı hidrojelin 

özelliklerinin elektriksel olmayan değişikliklerini, çoğu durumda bir elektrik sinyali olarak değerli bir sinyale 

dönüştüren bileşenlerdir. Jel sensörlerinde kullanılan iki temel prensip şunlardır: 

1. Hidrojel şişmesi ve büzme ile gerçekleştirilen mekanik işlere dayanan dönüştürücüler, 

2. Serbest şişme jellerinin özelliklerinde (örn. Yoğunluk, kütle, hacim, sertlik) değişimleri gözlemleyen 

transdüserler.[6] 

• Enzime duyarlı hidrojeller 

Enzime duyarlı hidrojeller, en çok ilaçların kolonlara hedeflenmesinde kullanlır. Kolon spesifitesi, hidrojel 

yapısına, pH duyarlı monomerlerin ve çapraz bağlanma ajanlarının varlığından dolayı elde edilir. [7] 

• Kompleks hidrojeller 

Bu jel türünde, kompleks oluşmasıyla sonuçlanır. Etkili çapraz bağlanma derecesi artarsa, ağ gözenek boyutu 

ve şişme derecesi önemli ölçüde azalır. Sonuç olarak, bu jellerde salınan ilaç hızı, iç-polimer komplekslerinin 

oluşumu üzerine önemli ölçüde azalır.[8] 

Kullanım Alanları 

Bebek bezleri 

Bitki sulama 

Parfüm 

Plastik cerrahi 

Doku mühendisliği 

Kalp ve dişçilik uygulamaları 

İlaç salım sistemleri 

Yara iyileşmesi 

Yumuşak lensler 

Türkiye’deki Kullanımı 

Biyomedikal 

Lensler 

Kontrollü ilaç salımı 

Üç boyutlu biyobaskı ve kerotinosit 

kültürü 

15

16 

Kaynaklar 

[1] https://en.wikipedia.org/wiki/Gel#Hydrogels 

[2] http://www.ing.unitn.it/~luttero/materialifunzionali/hydrogels.pdf 

[3],[6],[7],[8] https://tr.scribd.com/document/136230474/8-Types-of-Hydrogels 

[4] https://link.springer.com/referenceworkentry/10.1007%2F978-3-642-27758-0_1230-2 

[5] https://link.springer.com/article/10.2165/00137696-200503040-00004 

[9] https://www.researchgate.net/publication/287206849_History_and_Applications_of_Hydrogels 

[10] https://www.researchgate.net/publication/273321687_2015_Itibariyle_Turkiye'de_Biyomedikal_ 

Teknolojileri_Alaninda_Yapilan_Arastirma_Faaliyetlerinin_Mevcut_Durumu_Current_State_of_Research_ 

Activities_at_the_Biomedical_Technologies_in_Turkey-2015 

https://www.kimyahaberleri.com/7023-2/ 

http://www.turkjbiochem.com/2014/403-415.pdf 

http://diclemedj.org/upload/sayi/68/Dicle%20Med%20J-03299.pdf 

FOTOĞRAFLAR 

https://ogrencikariyeri.com/haber/yeni-nesil-madde-hidrojel 

http://portal.ku.edu.tr/~skizilel/publications.html 

http://slideplayer.biz.tr/slide/3005885/ 

http://blog.aku.edu.tr/evcin/files/2017/05/10-polimer-uygulamalar%C4%B1-hidrojeller.pdf 

https://www.aa.com.tr/tr/bilim-teknoloji/gelistirdigi-bebek-bezi-jeli-ile-turkiye-birincisi-oldu/1135905 

http://www.saglikal.com/yumusak-kontakt-lensler.html 

http://www.ikincibolge.net/vsy-biotechnology-kontakt-lens-urun-gamini-yeni-ve-guclu-markalarlagenisletiyor/18253/ 

http://www.3dyazicivetasarimmerkezi.com/Haber/4B-Yazici-Hidrojel-Baski-Nedir-270 

http://www.denizliyenihaber.com/teknoloji/paude-yapay-doku-ve-organ-calismalari-hiz-kazandi-h159.html 

Dilara Akman 

Polimer Mühendisi (Lisans Öğrencisi) 

dilaraakman.da@gmail.com

HAMMADDE OLARAK 

KARBONDİOKSİT 

Bochum Ruhr Üniversitesi’ndeki araştırmacılar 

iklime zarar veren CO 2 

’i, genellikle meydana 

gelen büyük miktarda tuz atığı üretmeden, kimya 

endüstrisi için hammadde işlevi görebilecek bir 

alkole dönüştürmenin bir yolunu bulmuşlardır. 

Reaksiyon mekanizması Timo Wendling ve Prof 

Dr Lukas Goosen’ın ekibi tarafından Chemistry adlı 

dergide Kaiserslautern Teknik Üniversitesi'nden bir 

meslektaşlarıyla birlikte tarif edilmiştir. 

Karbondioksiti, istenmeyen atık ürünler olmadan 

alkole dönüştürmek için iki basamaklı bir reaksiyon 

gerçekleşmelidir. Problem şu ki; enerji sebeplerinden 

dolayı bu iki basamaklı tepkimenin uzlaştırılması 

neredeyse imkansızdır. Prosesi termodinamik açıdan 

uyumlu hale getirmek ve bu iki basamaklı tepkimeye 

olanak sağlamak için uygun katalizörlere ihtiyaç 

vardır. 

Ekibin çok sayıda maddeyi denemesinin ardından 

sonunda gereken özelliklere sahip iki katalizör 

bulundu: ilk basamak için bir bakır bileşiği ve 

ikinci basamak için bir rodyum/molibden bileşiği. 

Reaksiyonun gerçekleşeceği çözücünün tam bileşimi 

ve miktarı da büyük önem taşımaktadır. 

araştırmacılar CO 2 

’i bir hidrokarbon bileşiğine 

bağladılar. Bu amaçla hidrokarbon bileşiğinden 

bir proton (H+) serbest bırakılır; CO 2 

molekülü 

boş atom bölgesine kenetlenir ve bu da bir asit 

ile sonuçlanır. Fazlalık proton bir baz tarafından 

tutulur. Hidrojenasyon olarak adlandırılan ikinci 

basamakta asit protonların aktarılmasıyla bir alkole 

dönüştürülür. Baz, daha önceden tutulmuş olan 

protonu serbest bırakır ve böylece geri dönüştürülür. 

Ekip bu reaksiyonun fizibilitesini fenilasetilen 

hidrokarbon bileşiği ile ispat etmiştir. İleri çalışmalar 

bu kuralın diğer organik bileşiklere de genişletilip 

genişletilmeyeceğini göstermelidir. 

Araştırmacılar bu katalizör sistemi ile baz için 

yüzde 40 oranında bir geri dönüşüm elde etti. 

Excellence Cluster Ruhr Explores Solvation kısacası 

Resolv’un bir üyesi olan Lukas Goossen "Bu, bazın 

reaksiyon sırasında yok edilmediğini ancak prosesin 

endüstriyel bir ölçekte uygulanabilmesi için hala 

önemli ölçüde iyileştirilmesi gerektiğini gösteriyor." 

diyor. "Kimya endüstrisi için CO 2 

’ten yararlanabilmek 

doğrultusunda mühim bir ekonomik ve çevresel 

avantaj olacak ilk önemli adımı attık." 

Reaksiyonun nasıl gerçekleşeceği ise şu şekilde: 

Karboksilasyon denilen birinci basamakta, 

17 

Haberi Çeviren : Berna Kuzu

ALZHEIMER YAKLAŞIMI 

YA SORUN KİMYA’DA İSE; ALZHEIMER YAKLAŞIMI 

Karmaşık bir organizma olan insan vücudu, 

kendisinden daha karmaşık olan bir mekanizma 

tarafından yönetilmesi beklenir; Beyin. Büyük bir 

kimya fabrikası olan beyin, ya kendini zaman zaman 

yönetemeyecek hale getiriyorsa bu durumun etkileri 

ne kadar büyük olabilir? Alzheimer bir organın iflas 

bayrağını kendi kendine çekmesi durumudur. Bu 

makalede bir çöküşün anatomisini inceleyeceğiz. 

Dünya nüfusunun yaşlandığı bilinen bir gerçek, 

bu durum artık daha yaygın olan bir hastalığın 

anılmasına ve bilinilirliğinin artmasına sebep oldu; 

Alzheimer Hastalığı (AH). Alzheimer hastalığı 

(AH) bilinen bir nedeni olmayan ve tedavisi 

olmayan yıkıcı, ölümcül, nörolojik bir hastalıktır. 

Öncelikle yaşlılık hastalığıdır ve genel yaşam 

beklentisi giderek artmakta olan çok ciddi bir 

sorun haline gelmiştir. 1 Kontrol mekanizmasında 

meydana gelen bu rahatsızlık bilinenin aksine iç 

mekanizmasında oluşan komplikasyonların büyük 

bir etkisi görülüyor.Bu kısımda bizi ilgilendiren 

durum beynin kendi kimyasal döngüsünün üzerinde 

açığa çıkan komplikasyonların AH’ya sebep olmasını 

inceleyeceğiz. 

Alzheimer hastalığı, diğer yaşlılık hastalıklarından 

hem belirtileri hem de beyindeki hasar açısından 

farklılık gösteriyor. Bu açıdan, Alzheimer hastalığı, 

beynin temporal lobunun iç yüzünde bulunan 

hipokampus bölgesinin hasara uğramasından 

kaynaklanan bir hastalık 

Öncelikle değinmemiz gereken nokta, Alzheimer 

hastalığının nasıl bir süreç ile ilerlediğidir. Hafıza 

kaybı ve bilişsel yeteneklerin zayıflamasına sebep 

olan AH, 30-60 yaşları arasında çok sık bir skalada 

gözükmemesine rağmen risk faktörünün ciddi 

derecede devam ettiği yaş aralığındadır. 

Buna rağmen 60 yaş üzeri insanlarda dermansi ile 

birlikte ciddi bir AH vakası görülmektedir.2 Bilim 

insanlarına göre yaşam tarzı ve şahsa ait beyin yapısı 

bu hastalığın ortaya çıkmasına sebep olmaktadır ama 

son yıllarda genetik miras da bu hastalıkta kendini 

etkili olarak göstermektir. 

Araştırmalar, beyinde biriken bazı özel proteinlerin 

18 

Alzheimer’a sebep olduğunu gösteriyor. Bu 

proteinler nöronlar arasındaki iletişimi de aksatarak 

AH’nın farklı evrelerinde ortaya çıkan semptomların 

görülmesine neden olur. Bu protein plaklarına beta 

amiloid denilmektedir.3 Dermansi ve Alzheimer 

araştırmalarında büyük bir gizemi beta amiloid 

plaklar sayesinde çözülmüştür.

Amiloid Plakları 

Alzheimer hastalığında çok önemli rol oynayan 

36-43 aminoasit uzunluğuna sahip bu peptit yapıya 

beta amiloidler denir. Bu yapıların yanlış katlanarak 

birikmesi sonucunda amiloid plaklar oluşur. 

Amiloid plakların oluşumlarına detaylıca bakarsak; 

36-43 aminoasit uzunluğundaki peptit zincirleri 

amiloid öncül proteininden (APP) üretmeye başlar. 

APP beta sekretaz ve gama sekretaz enzimleri 

tarafından kesilerek amiloid beta peptitleri ortaya 

çıkar. Bu moleküller birkaç formda var olabilen 

çözünebilir oligomerleri oluşturmak için bir araya 

gelebilir. Eğer bazı oligomerler yanlış katlanırsa 

diğer amiloid beta peptitlerin de yanlış katlanmış 

oligomerlere dönüşmesine neden olabilir. Bu durum 

zincirleme bir tepkime oluşturarak nihayetinde bir 

prion enfeksiyonuna yol açabilir 4. 

Araştırmacılar, bir risk faktörünün etkisi altında, 

APP proteininin işlev bozukluğu üzerinde 

duruyorlar. Bu işlev bozukluğu, PS1 ve PS2 enzimleri 

üstünde etkili oluyor ve sonuçta toksik peptitlerin 

(A beta peptidi) elenmesi gerçekleşmiyor. Bir 

başka deyişle, amiloid plakların oluşumu toksik 

peptitlerin aşırı üretiminden değil (hastalığın kalıtsal 

biçimlerinde olduğu gibi) aşırı depolanmasından 

kaynaklanıyor. 5 

Sonuçta oluşan bu komplikasyon amiloid plakları 

nöronlar için toksik özellik gösterirler. 

Amiloid plak-açık renkler 

19

20 

Tau Proteini 

Molecular Neurodegeneration adlı bilimsel dergide yayınlanan 

makaleye göre, nöronların ölümününde büyük etken sahibi olan tau 

proteinilerin yanlış yapılaşması sonucu Alzhemir hastalığının ikinci saç 

ayağı olabileceği görülüyor. 

Nöron ölümü, nöronların içinde bulunan Tau Proteini fonksiyonunu 

yitirdiğinde gerçekleşiyor. Tau’nun görevi tren raylarına benzeyen bir 

yapı inşa etmektir. Bu yapı, sinir hücrelerinde istenmeyen ve zehirli 

olduğu bilinen proteinlerin birikimini durdurarak temizliyor.6 Aynı 

makalede söz edilen, fareler üzerinde yapılan bozulmuş tau protein 

deneylerinde nöronların büyüyemediği gözlemlenmiş. 

Nörofibriler bozulmanın sorumlusu olan tau proteininin aşırı 

üretimine gelince; bir grup bilim adamına göre bunun nedeni, A 

beta peptidlerinin nörotoksiklik derecesi. "Taoist" grup tarafından 

savunulan bu tez, Fransız beyin ve sinir uzmanı Andre Delacourt 

tarafından kısa bir süre önce çürütüldü. Ekibiyle birlikte, Alzheimer 

hastalarında klinik belirtilerin, nöronlardaki tau proteininin patolojik 

birikiminin, beynin tanıma faaliyetlerinin merkezi olan bölgeye ulaştığı 

anda ortaya çıktığını kanıtladı. 7 

Tau proteinlerinin bu şekilde bozuk yapılaşmasının hücre bazında 

birikime uğramasının sebebi olarak şu an somut olarak görülen, 

hücrelerin yaşlanması. Bu sonuç bize yaşlılık ile dermansinin artışında 

ispatlar niteliğinde.

21 

Sonuç Olarak 

Büyük bir paradoksun içindeyiz, insan ömrünü 

artırmak istiyoruz ama bu bizim yaşlandıkça 

biriken deforme proteinler ile ciddi bir hastalığın 

eşiğine getiriyor. Yukarıda bahsedilen iki poteinsel 

yapının enzimatik kimyasalların tepkimeleriyle şekil 

bozukluğundan işlev bozukluğuna kadar geniş 

yelpazede etkilenmeleri sonucunda beynin boz 

sıvısında birikerek Alzheimer hastalığına neden 

olduğu görülüyor. 

reaksiyonların nasıl oluyor da kendi mekanizmalarını 

ve yuvalarını bu denli yıkıma uğratacak bir biçimde 

kontrolsüz değiştirmesi hala çözülemeyen bir 

paradoks. 

Kendi öz kimyamızın benliğini kaybederek, yaşamını 

sonlandırma mücadeli olan Alzheimer Hastalığı, 

yaşam ömrünü uzatmak isteyen biz insanlar için ciddi 

bir problem olarak önümüze çıkacak. 

Vücuda ciddi bir öneme sahip olan enzimatik 

Kaynaklar 

1- Linking Amyloid-Beta and Tau Deposition in Alzheimer Disease ,Prashanthi Vemuri, PhD1; Michael Schöll, 

PhD 2017 

2-National Instutiu on Agigng, Alzheimer's Disease & Related Dementias,2017 

3-Alzheimer’s Disease and the Beta-Amyloid Peptide,M. Paul Murphy and Harry LeVine, III,2010 

4-Amiloid Beta Plakları ve Oligomerleri, Çağlayan Taybaş,2017 

5- Yaşadıkça hastalanmak-1, Focus Dergisi 

6-ChiGeorgetown University Medical Center. “Tau, not amyloid-beta, triggers neuronal death process in 

Alzheimer’s.” ScienceDaily. ScienceDaily, 1 November 2014. 

7-Yaşlandıkça Hastalanmak-3, Focus Dergisi 

Muaz Toğuşlu 

Kimyager (Lisans Öğrencisi) 

mutazzam@gmail.com

22 

FOTOĞRAFLI GRAFEN 

BULMACASI ÇÖZÜLDÜ 

Şekil. Ultra hızlı optik pompa-terahertz araştırma deneyinin şematik gösterimi, optik pompanın elektron 

ısıtmasını indüklediği ve terahertz darbesinin, bu ısıtma işleminden sonra grafenin iletkenliğine duyarlı 

olduğu, saniyenin milyonda birinin milyonda birinden daha hızlı gerçekleştiği yorumlanmıştır. Fabien Vialla / 

ICFO

23 

Işık algılama ve kontrol, telefonlardaki kameralar 

gibi birçok modern cihaz uygulamasının merkezinde 

yer alır. Işık dedektörleri için ışığa duyarlı bir 

materyal olarak grafen kullanılması, günümüzde 

kullanılan malzemelere göre önemli gelişmeler 

sunmaktadır. Örneğin, grafen hemen hemen her 

rengin ışığını tespit edebilir ve saniyenin milyonda 

birinin milyonda biri kadar hızlı bir elektronik cevap 

verir. Böylece, grafen bazlı ışık detektörlerini doğru 

bir şekilde tasarlamak için, ışığı absorbe ettikten 

sonra grafen içinde yer alan süreçleri anlamak çok 

önemlidir. 

Avrupalı bilim adamlarından oluşan bir ekip, şimdi 

bu süreçleri anlamada başarılı oldu. Son zamanlarda 

Science Advances dergisinde yayınlanmış olan 

çalışmalarında, bazı durumlarda, ışık emiliminden 

sonra grafen iletkenliğinin neden arttığı ve diğer 

durumlarda azaldığı hakkında kapsamlı bir açıklama 

yapılmıştır. Araştırmacılar, bu davranışın enerjinin 

absorbe edilmesinden ışığın grafen elektronlara 

nasıl bağlandığına kadar göstermektedir: Grafen ışık 

tarafından emildikten sonra, grafen elektronların 

ısındığı süreçler çok hızlı ve çok yüksek bir verimle 

gerçekleşir. 

Yüksek oranda katkılı grafen için (birçok serbest 

elektronun mevcut olduğu yerlerde), ultra hızlı 

elektron ısınması yüksek enerjili taşıyıcılara (sıcak 

taşıyıcılar) yol açar ve bu da iletkenlikte bir azalmaya 

yol açar. İlginç bir şekilde, zayıf katkılı grafen 

(bu kadar çok serbest elektronun bulunmadığı) 

için, elektron ısıtması, ek serbest elektronların 

yaratılmasına ve dolayısıyla iletkenlikte bir artışa yol 

açar. Bu ilave taşıyıcılar grafenin boşluksuz doğasının 

doğrudan sonucudur - boşluklu materyallerde, 

elektron ısıtması ek serbest taşıyıcılara yol açmaz. 

Grafende ışık kaynaklı elektron ısıtmasının bu basit 

senaryosu, gözlenen birçok etkiyi açıklayabilir. Işık 

emildikten sonra malzemenin iletken özelliklerini 

tanımlamanın yanı sıra, bir tane absorbe edilen ışık 

parçacığının (foton), dolaylı olarak birden fazla ek 

serbest elektron üretebildiği ve böylece bir cihaz 

içinde verimli bir foto yanıt oluşturabilen taşıyıcı 

çoğalmasını açıklayabilir. 

Kağıdın sonuçları, özellikle elektron ısıtma işlemlerini 

doğru bir şekilde anlamak, grafen tabanlı ışık 

algılama teknolojisinin tasarımı ve geliştirilmesinde 

kesinlikle büyük bir artış anlamına gelecektir. 

Haberi Çeviren : Melis Yağmur Akgünlü

24 

KANSER 

İMMÜNOTERAPİSİ 

Kanser, hücrelerin kontrolsüz bölünmesi ve 

çoğalması ile ortaya çıkan ve genetik ve çevresel 

koşulların etkisi altında olan kompleks bir hastalıktır. 

Bilinen 100’den fazla kanser türü olmasına ve 

belli tipteki kanserler için olabildiğince standart 

yaklaşımlar geliştirilmesine rağmen kanser aynı 

zamanda kişisel bir hastalıktır. Teknolojinin 

ilerlemesi ile birlikte günümüzde var olan tedavilere 

ek olarak yeni tedavi yöntemleri geliştirilmektedir. 

Standart olarak kabul edilen kemoterapi, radyoterapi 

ve cerrahi yöntemlere ek olarak aşılar, biyolojik, 

hormonal, hedeflenmiş ve gen terapiler giderek 

artan sayıda kullanılmaya başlanmıştır. Son yıllarda 

kanser tedavisinde kullanılan tedavi yöntemlerinden 

biri Kanser İmmünoterapisi’ dir. 

İmmünoterapi, hastanın kendi bağışıklık sistemine ait 

belli bölümlerin kanseri de içeren bir grup hastalıkla 

mücadele etmek üzere kullanıldığı bir tedavi 

biçimidir. 

Kanser immünoterapisindeki temel amaç, tümör 

hücresi tarafından çeşitli yollarla susturulmuş olan 

immün sistemi yeniden aktive etmek ve tümör 

hücrelerini tanır hale getirmektir. 

Kanser immün terapi, kanser tedavisinde 

immün sistemin uygun metodlarla aktive edilip 

kullanılmasıdır. Kanser immünoterapisi; monoklonal 

antikorlar, inhibitörler ve kanser aşıları olmak 

üzere üç çeşit olarak sınıflandırılabilir. Tedavideki 

amaç bağışıklık sistemini harekete geçirip kanserli 

hücrelere saldırmasını sağlamaktır. Bu, vücudun 

kendi bağışıklık sistemini kullanarak yapılabileceği 

gibi, sentetik uyarıcılar (monoklonal antikorlar) ile 

de yapılabilir. Kanser immün terapide aşı ve hücresel 

tedavi yöntemlerine göre daha fazla kullanım alanı 

bulunan yöntem monoklonal antikorların terapide 

kullanılmasıdır.

25 

Monoklonal Antikorlar 

Kanser immünoterapisi yöntemlerinden klinik uygulamada en sık kullanılan ve onay alanı monoklonal 

antikorlardır. Monoklonal antikorları; konjuge monoklonal antikorlar, çıplak monoklonal antikorlar ve 

bispesifik monoklonal antikorlar olarak sınıflandırmak mümkündür. Antikorlar, vücuda giren yabancı 

maddelere (antijen) olarak B hücreleri tarafından salgılanan proteinler olup 4 polipeptid taşıyan bir 

immünoglobulinlerdir. Fonksiyonlarına ve yapılarına göre IgG, IgM, IgD, IgA ve IgE olmak üzere 5 alt gruba 

ayrılırlar. Her bir B hücresi özel bir antikor üretebilir ancak üretilen miktar belli bir tipteki kanser hücresine 

karşı yeterli gelmeyebilir. Bu nedenle, belli bir tipteki proteine karşı özel olarak üretilmiş ve aynı soydan 

gelen vekanser hücresi üzerindeki sadece tek bir epitopu tanımak üzere monoklonal antikorlar üretilir. 

Bunlar hücrenin sinyallerini bloke ederek, immün sistemi tetikleyerek veya hücrelere ilaçları taşıyarak 

işlevlerini gösterirler. 

Konjuge monoklonal antikorların amacı radyoaktif bir partikül veya kemoterapi ilacını hücreye taşımaktır. 

Üzerlerinde taşıdıkları yükü hedef antijene bağlanarak boşaltırlar ve hücrenin spesifik olarak ölmesini 

sağlarken sağlıklı hücrelere olabildiğince az hasar verirler. Radyoimmünterapi olarak bilinen yöntemde 

radyo-etiketli antikorlar radyoaktif molekülleri hücrelere taşıyabilirler. Örneğin, non-Hodgkin lenfoma’da bu 

tip tedavi yapılabilmektedir. 

Kanserin tedavisinde en sıklıkla kullanılan antikor çeşidi ise radyoaktif veya kimyasal olarak işaretlenmemiş 

olan çıplak monoklonal antikorlardır. Bunlar, immün sistemi hızlandırarak işlev yaparlar. Çıplak monoklonal 

antikorlar kanser hücreleri üzerindeki antijenlere bağlanır, ancak bazıları kanserli olmayan diğer hücrelerdeki 

antijenlere bağlanarak veya serbest yüzen proteinlere bağlanarak çalışmaktadır. Çıplak antikorlar 

farklı yollarla çalışırlar. Örneğin; kronik lenfositik lösemili (KLL) bazı hastaların tedavisinde kullanılan 

Alemtuzumab; lenfosit hücrelerindeki CD52 antijenlerine bağlanır. Bu bağlanan antikorlar KLL hücrelerini 

yok etmek için bağışıklık sistemi hücrelerini çağırarak etki ederler. Bir diğer çıplak monoklonal antikor olan 

trastuzumab, mide ve meme kanseri hücresi yüzey proteinlerinden olan HER2’ye bağlanarak etki eder. 

Bispesifik monoklonal antikorlar, iki farklı monoklonal antikordan oluşur, bu yüzden aynı anda iki farklı 

antijene bağlanabilirler. Blinatumomab bu monoklonal antikorlara örnek olarak verilebilir. Bu monoklonal 

antikorlar bazı akut lenfositik lösemi tiplerinde kullanılır. Blinatumomab’ın bir parçası lösemi ve lenfoma 

hücreleri üzerinde bulunan CD19’a bağlanırken, diğer parçası kök hücre veya T lenfosit üzerinde bulunan 

CD3’e bağlanır. 

Kanser Aşıları 

Kanser aşıları zayıflatılmış molekülleri kullanarak 

immün sistemi uyaran ve hastalıkları engellemeyi 

hedefleyen geleneksel aşılar ile benzerlik 

gösterir. Aradaki tek fark ise kanser hücrelerinin 

hedeflenmesidir. Bunu da ya B ya da T hücrelerini 

uyararak yapar. Human Papilloma Virüs (HPV) ve 

Hepatit B Virüsü (HBV) gibi virüslere karşı üretilmiş 

olan aşılar antikor üretmek üzere B lenfositleri 

İnhibitörler 

tetikler. Kanser aşıları, kanser hücrelerinden, 

hücre parçalarından ya da sadece antijenlerden 

oluşmaktadır. Aşılar genellikle immün sistemin 

etkisini artırmak için adjuvan adı verilen diğer 

yardımcı maddelerle birleştirilir. Sipuleucel-T 

FDA tarafından onaylı prostat kanserli hastalara 

uygulanan bir aşıdır. Aşı her ne kadar kür sağlamasa 

sağkalımı olumlu yönde etkilemektedir. 

İmmün kontrol inhibitörleri, immün sistemin kanser hücrelerine karşı saldırıya geçmesini engelleyen kontrol 

mekanizmasını (frenlemeyi) ortadan kaldırarak immün sistemin saldırıya geçmesini sağlamaktadır. PD-1 

(Programmed cell death protein 1), immün sistemin T hücreleri üzerinde bulunan bir kontrol proteinidir. Bir 

diğer deyişle T hücrelerin vücudun kendi hücrelerine saldırmasını engellemektedir. 

T hücreleri, T hücresi reseptörlerine (TCR) spesifik olup onları aktive eden MHC-peptid komplekslerini 

tarayarak dokular arasında gezinir. T hücreleri aynı zamanda potansiyel tehlike arz eden patojenlere 

ve kansere karşı kendilerini alarm durumuna geçirebilen çeşitli sinyalleri algılama özelliğine de sahiptir. 

Tümöre spesifik T hücreleri büyük olasılıkla, dendritik hücrelerin (DC) de içinde bulunduğu özelleşmiş

26 

antijen sunan hücrelerce (APC) eksprese edilen 

tümör ilişkili antijenlerle karşılaşmaları sonucu 

aktive olurlar. Bunun yanında, aktive olmuş T 

hücreleri tümör hücre yüzeyinde sunulan antijenleri 

direkt tanıma yeteneğine sahiptir. Organizma içi 

(intravital) görüntüleme yöntemine dayanarak 

tümöre spesifik T hücrelerinin aynı kökene sahip 

antijenleriyle karşılaştıklarında göçünün hızlı bir 

şekilde durduğunu gösteren kanıt giderek geçerlik 

kazanmaktadır. 

Sonuç olarak, kanser immünoterapisi, gelişmekte 

olan ve kanser tedavisi için umut vaad eden bir 

yöntemdir. 

Kaynaklar 

1-Kanser immünoterapisi-FNG & Bilim Tıp Transplantasyon Dergisi 2017;2(1):21-23 

2-Kanser İmmün Terapi ve Monoklonal AntikorlarF.Ü.Sağ.Bil.Tıp Derg.2013; 27 (2): 105 – 110 

3-Kanser Tedavisinde Güncel Yaklaşımlar-10.5505/bsbd.2016.93823 

4-Deguine, J., Breart, B., Lemaitre, F., Di Santo, J. P. & Bousso, P. Intravital imaging reveals distinct 

Dynamics for natural killer and CD8+ T cells during tumor regression. Immunity 33, 632–644 (2010) 

Ceren Bakır 

Yüksek Kimyager (Doktora Öğrencisi) 

cu.ceren89@gmail.com

Barbekü Endüstrisi Derneği'ne göre ABD'de, yetişkinlerin yüzde 70'i ızgaraya veya dumanına maruz kalıyor 

ve bunların yarısından fazlası ayda en az dört kez ızgara yapıyor. Ancak mangal yapmak çok miktarda 

polisiklik aromatik hidrokarbon veya PAH üretimine neden olur. Bu kanserojen bileşikler solunum yolu 

hastalıklarına ve DNA mutasyonlarına neden olabilir. Izgara yiyecekler yemek, mangaldan kaynaklanan 

en yaygın PAH kaynağıdır. Bununla birlikte, Eddy Y. Zeng ve meslektaşları tarafından yapılan bir önceki 

27 

CİLT, MANGAL DUMANINDAKİ 

KARSİNOJENLERE 

AKCİĞERLERDEN DAHA FAZLA 

MARUZ KALIYOR 

Yazın gelmesiyle birlikte, mangaldaki yiyeceklerin kokularının ve tatlarının çevreye hakim olması an 

meselesi. Ama ızgara yapmanın bir dezavantajı, tam anlamıyla cildinizin altına girebilmesidir. Çevre Bilimi 

ve Teknolojisinde yer alan bir çalışmada bilim adamları, cildin barbekü sırasında üretilen kansere neden 

olan bileşiklerin alınmasında soluk almadan daha önemli bir yol olduğunu bildirmektedir. Ayrıca, giysilerin 

bireyleri bu maruz kalmadan tamamen koruyamadıklarını da bulmuşlardır.

28 

araştırmaya göre, barbeküye yakın kişiler, ızgara yiyecekler yemeseler bile, cilt ile ve soluk alma yoluyla 

önemli miktarda PAH'a maruz kalmışlardır. Bu çalışma üzerine ekip, barbekü dumanı ve parçacıklarından 

elde edilen PAH'ların cilde alımını daha kesin bir şekilde araştırmaya başladı. 

Araştırmacılar, gönüllüleri açık havada mangalda gruplara ayırdılar ve onların yiyeceklere ve dumana farklı 

derecelerde maruz kalmalarını sağladılar. Gönüllülerden alınan idrar örneklerini analiz ettikten sonra 

araştırmacılar, beklendiği gibi, PAH maruziyetinin en büyük miktarının ızgara yiyecekler tüketmek olduğu 

sonucuna vardıklarını açıkladılar. Bununla birlikte, cilt ikinci en yüksek maruziyet yoluydu, bunu soluk alma 

izledi. Barbekü dumanındaki yağların, muhtemelen PAH'ların cilde alımını artırdığını söylüyorlar.Ayrıca 

ekip, giysilerin kısa süreli olarak PAH'lara maruz kalmayı azaltabileceğini, giysilerin bir kez barbekü dumanı 

ile doyduktan sonra, cildin onlardan önemli miktarda PAH alabildiğini buldu. Maruz kalmayı azaltmak için 

mangal yapılan bölgeden ayrıldıktan kısa bir süre sonra giysilerinizi yıkamanızı öneriyorlar. 

Dergi referansı: Çevre Bilimi ve Teknolojisi 

Haberi Çeviren : Ayşe Güler

BAKTERİLERE KARŞI 

SAVAŞI KAYBEDİYORUZ 

Dünyada antibiyotik direnci alarm veriyor. 2050’de 

antibiyotiğe dirençli süper bakterilerin her yıl 10 

Antibiyotik Çağının Başlaması 

Enfeksiyon hastalıkları tarih boyunca ölüm nedenleri 

arasında en başta gelenlerden biri olmuştur. Veba, 

kolera, tifo, tifüs, tüberküloz, çiçek pandemileri 

29 

milyon can almasından endişe ediliyor ve uzmanlar 

uyarıyor: Antibiyotik öncesi çağa dönebiliriz! 

kitlesel ölümlere yol açmıştır. Örneğin; 1665 yılında 

Londra'daki veba salgınında “hayatta kalanlar ölenleri 

gömmeye yetmiyordu” diye yazılmıştır.

Napolyon'un Moskova bozgununun asıl nedeni de 

ne Ruslar, ne Rusya'nın kışı, 665.000 kişilik orduyu 

93.000'e indiren, geri dönen askerlerle Avrupa'ya 

yayılınca sadece Almanya'da 250.000 sivilin ölümüne 

yol açan tifüs olarak belirtilmiş. Zamanla bu 

hastalıklara karşı bir takım önlemler geliştirilmişse 

de bazılarına kinin gibi oldukça etkin doğal ilaçlar 

bulunmuşsa da, antiseptik ve dezenfektan maddeler 

ile cerrahi enfeksiyonlar kısmen önlenebilmişse 

de antibiyotik çağına yol açan gelişmeler için 19. 

yüzyılın sonu, 20. yüzyılın başlarını beklemek 

gerekmiştir.[1] 

1928 yılında İngiliz bilim insanı Alexander Fleming 

bakterileri yok etmek üzerine çalışmalar yapar, fakat 

başarısız olur. Bir gün, tatil dönüşü laboratuvarına 

geldiğinde içinde farklı çeşitlerde bakterilerin 

bulunduğu petri kabını açık unuttuğunu fark eder. 

Açık unutulan kap küf mantarı ile dolmuştur. 

Petri kabını temizlemeye hazırlanan Fleming küf 

mantarının kenarında bulunan jel kıvamındaki yapıda 

herhangi bir çeşit bakteri topluluğu bulunmadığını 

fark eder. Oysaki kabın diğer kısımlarında bol 

miktarda bakteri vardır. Fleming bakterileri yok 

Antibiyotik Direnci Tanımı ve Algısı 

İlaçların belirli bir dozda oluşturduğu etkinin aynı 

dozda tekrarlayan kullanımlarından sonra azalması 

veya aynı etkiyi oluşturmak için daha yüksek dozda 

kullanılmalarının gerekliliği, ilaç etkisine karşı direnç 

gelişimi olarak tanımlanmaktadır. Aynı durum, etki 

eden bu yapının Penicillium Notatum adı verilen 

küf mantarı olduğunu düşünür. Bu mantarların 

kenarlarında yer alan jöle kıvamındaki sulu kısmına 

ise penisilin adını verir.[2] 

1940'lı yılların ortalarında penisilin, streptomisin, 

kloramfenikol, tetrasiklin gibi gram-pozitif ve 

negatif bakterilere, aside dirençli bakterilere 

etkili antibiyotiklerin ard arda tedavide kullanılma 

olanağının doğması, bakteriyel enfeksiyon 

hastalıklarının sonunun yaklaştığı ve yakın bir 

gelecekte insanların enfeksiyonsuz bir dünyada 

yaşayacağı ümidini doğurmuştur. Ne yazık ki bu 

ümitler gerçeğe dönüşememiş, hatta şimdilerde hiç 

değilse bazı patojen bakteriler için antibiyotik öncesi 

çağa dönüş tehlikesi belirmiştir. Aslında antibiyotikler 

görevini yapmıştır. Örneğin; Amerika Birleşik 

Devletleri (ABD)'nde bütün kanserler tedavi edilebilse 

yaşam beklentisi üç yıl uzayacakken, antibiyotiklerin 

bu süreyi 10 yıl uzattığı hesaplanmıştır. Ancak 

antibiyotiklerin bizi enfeksiyondan korumasına 

karşılık antibiyotiklerin de insandan, onun 

yanlışlarından korunmaya gereksinimi vardır.[3] 

mekanizması vücutta hastalık oluşturan patojenleri 

öldürmek veya baskılamak olan ilaçlar (antibiyotikler, 

antineoplastikler) için geçerli olduğunda, ilaca dirençli 

patojenlerden bahsedilir. 

Antibiyotiklerin keşfi ile birlikte eş zamanlı olarak, 

bakterilerin bu ilaçlara karşı direnç kazanabileceği 

ve gerekli önlemlerin alınmaması durumunda 

mevcut antibiyotiklerin enfeksiyon hastalıklarının 

tedavisinde etkisini kaybedeceği, dolayısıyla insanlığın 

antibiyotik öncesi dönemle yeniden karşılaşabileceği 

öngörülmüştür. Penisilini keşfeden Alexander 

Fleming, 1945 yılında Nobel ödülünü alırken yaptığı 

konuşmasında, “laboratuvar ortamında bakterilerin 

30 

kendilerini öldürmeye yetmeyen dozlarda penisiline 

belirli bir süre maruz kalmaları durumunda penisilin 

direnci kazanacaklarını ve aynı durumun vücutta da 

geçerli olduğunu” söylemiştir. Bu öngörü günümüzde 

gerçeklik kazanmış ve eskiden beri kullanılmakta 

olan birçok antibiyotik bugün etkisiz kalmıştır. 

Geçmişte antibiyotiklerle enfeksiyöz hastalıklarının 

çoğu tedavi edilebilmişken, antibiyotiklerin hatalı 

kullanımı sonucu yeni bulunan her antibiyotiğe

karşı kısa sürede direnç gelişmiş ve 1900’lü 

yılların son çeyreğinde Acinetobacter baumanii, 

Stenotrophomonas maltophila, Pseudomonas 

aeruginosa, Staphylococcus aureus ve enterokoklar 

gibi hastane enfeksiyonlarından sık izole edilen 

patojenlerde düşük oranda çoklu ilaç direnci (ÇİD) 

gösteren suşlar ortaya çıkmaya başlamıştır. Önceleri 

hastanelerde ortaya çıkan ÇİD gösteren suşlar daha 

sonra topluma ve çevreye yayılmaya başlamış, sonuç 

olarak; bu yeni suşların sebep olduğu hastane, 

toplum ve hayvanlarda klasik antibiyotik tedavisine 

cevap vermeyen yeni enfeksiyonlar tüm dünyada 

yüksek morbidite ve mortalitenin sebebi haline 

gelmiştir. 

Şekil 2: Antibiyotik Direncinin Nasıl Yayıldığına Dair Örnekler 

Bu vaaklardan bir tanesi de 2009 yılında İsveç’te 

bir hastada ortaya çıkan New Delhi Metallo-βlactamase 

(NDM-1) ‘dır. Yakın zamanda yapılan bir 

çalışmada, klebsiella pneumonia NDM-1 pozitif suşu 

veya Escherichia coli NDM-1 pozitif suşun tigesiklin 

ve kolistin dışında test edilen tüm antibiyotiklere 

oldukça dirençli olduğu bildirilmiştir. Bu nedenle 

NDM-1, potansiyel olarak büyük bir küresel sağlık 

tehdidi haline gelmiştir. 

Şekil 1: Seftriakson ve metisilin dirençli inovatif (kan kültürleri ve beyin omurilik sıvısı) klebsiella pneumonia 

ve stophylococcus aureus suşlarının yüzdesinin yıllık değerlendirilmesi, Ocak 2001-Ekim 2015. [4,5] 

31

Peki NDM-1 pozitif suşuna karşı üretilen yeni 

antibiyotik çare olacak mı? Peki ne kadar sürecek? 

Bakteriler bu antibiyotiklere karşı direnç kazanana 

kadar evet fakat daha sonrasında tekrar yeni 

antibiyotikere ihtiyaç duyulacak. Bu döngü böyle 

devam edecek fakat bunu önüne geçmek için biz ne 

yapabiliriz? 

Antibiyotik Direnci Kontrol Altına Alınabilir mi? 

Her antibiyotik kullandığımızda, bakteriye inşa 

ettiğimiz koruma sisteminin kodunu kırması için 

milyonlarca şans veriyoruz. Antibiyotik direnci 

kontrol altına almak için bazı stratejik konulara 

önem göstermek gerekir. Antibiyotik direncin 

izlenmesi için, antibiyotik direncin aşamaları ve 

eğilimlerinin belli coğrafik alanlarda belirlenmesi 

gereklidir. Bu bilgiler, uygun antibiyotik ilaçların 

sağlanması, yeni direnç mekanizmaların zamanında 

ortaya çıkarılmasında ve izleme müdahalelerinde 

kullanılabilir. Antibiyotiklerin kullanılması direncin 

ortaya çıkmasıyla temelden ilgilidir ve dirençten 

tamamen korunmak mümkün değildir. Etkili 

kullanım, antibiyotik tüketiminde azalmayı ima etmez 

ama antibiyotiklerin fazla veya az kullanımından 

korur. Bu yol, antibiyotiğin ömrünü uzatabilir ve 

yeni antibiyotiklerin geliştirilmesi ya da antibakteriyel 

dirençle mücadele için yeni yaklaşım tarzlarının 

uygulanması için daha fazla zaman kazanılmasında 

etkili olabilir. Antibiyotiklerin etkili kullanılmasında 

önemli hususlardan biri de reçeteye yazılmalarıdır. 

Antibiyotiklere direnç ile ilgili toplumda fazlaca 

bir bilgi birikimi söz konusu değildir. Bu amaçla 

toplumun ve bu konuyla ilgileneceklerin uzman 

32 

kişiler tarafından bilgilendirilmesi önemlidir. 

Enfeksiyonların kontrolü antibiyotik direncini 

frenleyen çok önemli bir unsurdur. Eğer enfeksiyon 

etke¬ni ilaca duyarlı ise veya duyarlı olacağına 

inanılıyorsa ilaç kullanılmalıdır. İlaç yeterli dozda ve 

mümkün olduğu kadar kısa bir süre uygulanmalıdır. 

Et¬kisiz dozda veya gerektiğinden daha uzun bir 

süre ilaç verilmesi, bakterinin direnç kazanmasını 

kolaylaş¬tırabilir. Son on yıllık zaman periyodunda 

pazarlanan yeni antibiyotiklerin çeşitliliği de önemli 

bir konudur. Bu antibiyotiklere karşı direnç kolaylıkla 

oluşur çünkü onların yapısal özellikleri aynı sınıftaki 

eski antibiyotiklerden ileri gelir. Yeni antibiyotikleri 

yokluğu ise gelecek 20 yıl içerisinde Avrupa’nın 

sağlık formunu önemli ölçüde tehdit edecektir, 

çünkü büyük ilaç şirketleri antibiyotik geliştirme 

alanlarından çekilmektedirler.

33 

Antibiyotik direncimiz gelişirse olabileceklerden 

bazıları; 

• Organ ve doku nakli imkansız hale gelir, zira nakilli 

hastaların kullanması gereken ilaçların etkisi ile 

bağışıklık sistemleri enfeksiyonlara karşı koyamaz. 

• Apandisit ameliyatı, eskiden olduğu gibi çok 

tehlikeli hale gelir. Ameliyattan sonra hasta enfekte 

olursa “septisemi” dediğimiz bir durum neticesinde 

hayatını kaybedebilir. 

• Zatürre, antibiyotik öncesi çağda olduğu gibi 

Kaynaklar 

kitlesel ölümlere sebep olur. 

• 6 aydan daha uzun antibiyotik kullanımı gerektiren 

verem tedavi edilemez olur. Ki şuan bile zor 

zaptediliyor. Tıp dilindeki son model veremin adı: 

XDR-TB (Extensively Drug-Resistant Tuberculosis) 

(Yaygın İlaç Dirençli Tüberküloz) 

1. World Health Organization Overcoming Antimicrobial Resistance Report on Infectious Diseases 2000. 

Publication Code: WHO/CDS/2000. 2. Geneva: WHO, 2000. 

2. http://www.bilimgenc.tubitak.gov.tr/makale/penisilin 

3. McDermott W. Social ramifications of control of microbial diseases. Johns Hopkins Med J 

1982;151:302-12. 

4. Rolain JM, Abat C, Brouqui P, Raoult D. Worldwide decrease in methicillin-resistant Staphylococcus 

aureus: do we understand something? Clin Microbiol Infect 2015;21:515–7. 

5. Kraker ME, Davey PG, Grundmann H. Mortality and hospital stay associated with resistant 

Staphylococcus aureus and Escherichia coli bacteremia: estimating the burden of antibiotic resistance in 

Europe. PLoS Med 2011;8:e1001104. 

6. https://www.cdc.gov/drugresistance/threat-report-2013/pdf/ar-threats-2013-508.pdf 

Selin Cimok 

Kimyager (Yüksek Lisans Mezunu) 

selincimok@hotmail.com

PROF. DR. YUSUF YAĞCI, BELÇİKA 

POLİMER DERNEĞİ ÖDÜLÜ’NÜ 

ALDI 

Polimer kimyası alanında yaptığı evrensel düzeydeki 

çalışmalarıyla tanınan İTÜ Öğretim Üyesi Prof. Dr. 

Yusuf Yağcı, Belçika Polimer Derneği Ödülü’nü aldı. 

Belçika Polimer Derneği tarafından verilen ödüle, 

bugüne kadar dünyanın çeşitli ülkelerinden 10 bilim 

insanı değer görüldü. 

Polimer kimyası alanında yaptığı evrensel 

düzeydeki çalışmalarıyla tanınan İstanbul Teknik 

Üniversitesi (İTÜ) Fen Edebiyat Fakültesi Kimya 

Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Yusuf Yağcı, Belçika 

Polimer Derneği Ödülü’nü Türkiye’den alan ilk 

bilim insanı oldu. İTÜ’den yapılan açıklamaya 

Ödül Almak Bir Sonuçtur 

Açıklamada konuyla ilgili görüşlerine yer verilen 

Prof. Dr. Yusuf Yağcı, ödülle ilgili şunları söyledi: 

“Bu ödül, Belçika Polimer Derneği tarafından iki 

yılda bir polimer bilimine uluslararası düzeyde önemli 

34 

göre, dünyanın saygın kuruluşlarının başında gelen 

Belçika Polimer Derneği, iki yılda bir polimer 

bilimine önemli katkılarda bulunan bilim adamlarını 

ödüllendiriyor. Bu yıl ödüle, İstanbul Teknik 

Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Kimya Bölümü 

Öğretim Üyesi Prof. Dr. Yusuf Yağcı değer görüldü. 

Prof. Dr. Yağcı, bu ödüle layık görülen ilk Türk 

bilim insanı oldu. Prof. Dr. Yusuf Yağcı’ya ödülü 

Blankenberge şehrinde düzenlenen Belçika Polimer 

Kongresi sırasında takdim edildi. Prof. Dr. Yağcı 

ödülünü, Derneğin Başkanı Agfa Araştırma Müdürü 

Dr. Dr Johan Loccufier ve derneğin ilk başkanlığını 

üstlenen Prof. Eric Goethals’ın elinden aldı. 

araştırmalar yapan ve Belçikalı polimer bilimcilerle 

iş birliği yapan bilim insanlarına veriliyor. Bugüne 

kadar sadece 9 bilim insanına verilen ödüle değer 

görülmekten dolayı son derece mutluyum. Ödül 

almak bir sonuçtur. Ödüle değer görülmek, başarılı

35 

işler yapabildiğimizin bir göstergesidir. Ödül, çok 

daha önemli işlerin ortaya çıkmasında teşvik edicidir. 

Polimer bilimine ve daha büyük ödüller alabilecek 

gençlerin yetişmesine katkıda bulunmaya devam 

edeceğim.” 

Dünyada Sadece 10 Bilim İnsanı Bu Ödüle Değer Görüldü 

Belçika Polimer Derneği tarafından verilen ödüle, 

bugüne kadar dünyanın çeşitli ülkelerinden 10 bilim 

insanı değer görüldü. ABD’den Prof. Craig Hawker, 

James L. Hedrick, Hollanda’dan Prof. Bert Meijer, 

Almanya’dan Prof. Christopher Barner Kowollik, 

Prof. Ullrich Schubert, Prof. Dr. Klaus Müllen ile 

Prof. Dr. Manfred Stamm, Polonya’dan Prof. Dr. 

Stanislaw Penczek, Japonya’dan Prof. Dr. Minura 

Matsuda ve Türkiye’den Prof. Dr. Yusuf Yağcı ödül 

alan isimler olarak tarihe isimlerini yazdırdı.

36 

ZARARSIZ ADSORBENT 

AKTİF KARBON 

Aktif karbon nedir ve nasıl arıtım sağlar? 

Aktif karbon büyük bir iç yüzey alanına ve oldukça 

gelişmiş gözenekli yapıya sahip karbonlu bir 

malzeme olarak tanımlanır. Su kirliliğini kontrol 

etmek amacıyla endüstride kullanılan en yaygın ve 

önemli adsorbenttir. 

Aktif karbon çeşitli hammaddelerden ve farklı 

aktivasyon işlemlerinden üretilebilir, bu nedenle 

birçok farklı alanda üretilebilecek çok yönlü bir ürün 

haline gelmiştir. En yaygın hammaddeler odun, odun 

Resim 1. Aktif Karbon 

kömürü, turba, linyit ve linyit kok kömürü ve sert 

kömürün yanı sıra hindistancevizi kabukları, talaş 

veya plastik artıklar gibi artık malzemelerdir. [1] 

Aktif karbon sahip olduğu geniş yüzey alanı ile 

sudaki istenmeyen maddeleri yüzeyinde tutarak 

sudan ayırıyor. Adsorpsiyon olarak adlandırdığımız 

bu süreç ile su kirliliklerden arındırılmış oluyor. 

Adsorpsiyon nedir ve adsorpsiyon türleri nelerdir? 

Resim 2. Adsorpsiyon

37 

Maddelerin katı bir yüzeyde toplanması ve 

toplanması olayına adsorpsiyon denir. Yüzeyde 

tutunan madde adsorba, maddeyi tutan yüzey 

ise adsorbent olarak adlandırılır. Adsorpsiyon, 

kuvvetlere bağlı olarak kimyasal adsorpsiyon, 

fiziksel adsorpsiyon ve iyonik adsorpsiyon olarak 

sınıflandırılabilir. Fiziksel adsorpsiyonda adsorbat, 

Neden aktif karbon? 

Aktif karbonlar kuvvetli adsorpsiyon kapasiteleri 

ve özellikleri nedeniyle yaygın olarak kullanılan 

adsorbenttir. Aktif karbonlarda adsorpsiyon 

genellikle yüksek gözenek hacimleri olan geniş yüzey 

alanı sebebiyle oluşur. Aktif karbonlar farklı türde 

gözeneklere sahiptir. Genişliği genellikle 2 nm den 

van der Walls kuvvetleri ile yüzeye bağlanır. 

Kimyasal adsorpsiyonda, yüzeyde tutunma 

fonksiyonel grupların kimyasal etkileşimi sonucunda 

gerçekleşir. İyonik adsorpsiyonda adsorbat 

elestrostatik çekim kuvvetlerinin etkisi ile yüzeye 

bağlanır. [2] 

küçük olanalar mikrogözenek, 50 nm den büyük 

olanalar makrogözenek olarak adlandırılır. Bunun 

yanında genişliği 2 nm ile 50 nm arasında değişen 

mezogözenekler de bulunur. Ayrıca sahip olduğu Van 

der Waals kuvvetleri nedeniyle seçici olmadıkları için 

çok çeşitli maddeleri adsorbe edebilirler. [3] 

Organik hammaddelerden aktif karbon üretimi nasıl gerçekleşir? 

Odun, talaş, turba veya hindistan cevizi kabukları 

gibi organik hammaddeler için bir ön karbonizasyon 

işlemi gereklidir. Ön karbonizasyon işlemi ile 

hammaddede bulunan selüloz yapılar karbonlu bir 

malzemeye dönüştürülür. Kimyasal aktivasyon olarak 

adlandırılan süreçle selüloz yapılar tahrip edilir.. 

Kimyasal aktivasyon ürünleri tipik olarak düşük 

yoğunluklu ve düşük miktarda mikro gözenekli 

tozlardır. Bu nedenden dolayı, içme suyu arıtımında 

kullanılan aktif karbonların çoğu, fiziksel, termal 

veya gaz aktivasyonu olarak adlandırılan alternatif 

bir işlemle üretilir. 

Kömür veya kömür gibi karbonatlı malzemeler 

gaz aktivasyonunda hammadde olarak kullanılır. 

Karbonca zengin olan bu malzemeler belirli bir 

gözenekliğe sahiptir. Aktivasyon için ham madde, 

800 ° C - 1000 ° C gibi yükseltilmiş sıcaklılarda, 

karbondioksit, hava gibi bir aktivasyon gazı ile 

temas ettirilir. Aktivasyon gazı, gaz halinde ürünler 

oluşturmak için katı karbonla reaksiyona girer. 

Bunun sonucunda, mevcut gözenekler büyür ve 

kapalı gözenekler açılır. [1] 

Su atımında kullanılan aktif karbon türleri nelerdir? 

Aktif karbonu toz halinde aktif karbon, granül halde 

aktif karbon ve pelet halinde aktif karbon olarak 

gruplandırabiliriz. Karbonun kimyasal aktivasyonu 

sonucunda toz halinde aktif karbonlar elde edilir. 

Toz halinde aktif karbonlar su arıtımında en yaygın 

olarak kullanılan aktif karbon türüdür. Pelet ve 

granüler formda aktif karbonlar gaz aktivasyonu 

sonucu elde edilir ve atık su arıtma sistemlerinde 

kullanılmaktadır. [3] 

Resim 3. Toz aktif karbon 

Resim 4. Granüler aktif karbon 

Su arıtımında kullanılan en yaygın adsorpsiyon sistemi nedir? 

Ticari işlemlerde, adsorban genellikle sabit yataklı 

bir sütunda küçük parçacıklar halinde bulunur. Sabit 

yataklı bir kolon atık suyun aktif karbon ile temas 

halinde olmasını sağlar. Su genellikle bir akış hızında

38 

kolonun üst kısmından dolgulu yatak içinden geçirilir. 

Sabit yataklı kolonda, yüzeye tutunan madde 

adsorbon ile sürekli olarak temas halindedir ve 

böylece adsorpsiyon için adsorban ve yüzeye tutunan 

madde arasında gerekli konsantrasyon gradyanını 

sağlar. Kolon seri veya paralel olarak düzenlenebilir. 

[4] 

Kaynaklar 

[1] Worch, E. (2012). Adsorption Technology in Water Treatment: Fundamentals, Processes and Modeling. 

Dresden University of Technology 

[2] Demir, E., Yalçın, H., Adsorbentler: Sınıflandırma, Özellikler, Kullanım ve Öngörüler, 7 (2) (2014), 70- 

79 

[3] Suhas., Gupta. V.K., Carrott. P.J.M., Singh. R., Chaudhary. M., Kushwaha. S. (2016). Cellulose: A 

Review as Natural, Modified and Activated Carbon Adsorbent. Bioresource Technology, 216, 1066-1076. 

[4] Geankoplis, C.J. (2003). Transport processes and separation process principles: includes unit 

operations. 4th ed. Prentice-Hall International, Inc. 

Eda Akın 

Kimya Mühendisi (Lisans Öğrencisi) 

eda.akin.399@gmail.com

SON ZAMANLARDA ARTAN 

PARFÜM KULLANIMI OZON 

TABAKASINI ZORA SOKUYOR! 

Tahmin edersiniz ki doğanın en büyük düşmanı biz 

insanlar, ozon tabakasına da çeşitli zararlar vermeyi 

başardık. Bu noktada son zamanlarda artış gösteren 

kloroflorokarbonlar (CFC’ler) ozon tabakasını 

tehlikenin eşiğine sürüklüyor. 

Günlük yaşamımızın bir parçası olan ve açıkçası 

Peki Kloroflorokarbonlar Nedir? 

Kloroflorokarbon gazı, atmosfere parfümler ve 

deodorantlar sayesinde yayılır ve ozon ile tepkimeye 

girer. Ozon tabakasındaki ozon maddesiyle 

reaksiyona giren bu kimyasal madde, zamanla ozon 

tabakasının da aşınmasına sebep olur. 

Bilim insanları bu kimyasal maddenin özellikle Çin, 

Moğolistan ve Kore yarımadasından yayıldığına 

inandıkları için bu maddenin kullanımını da 

yasaklamışlardı. Ancak “yasaklar delinmek içindir” 

felsefesinden yola çıkılmış olacak ki madde, son 

zamanlarda olağanüstü bir artış gösterdi. Aslına 

bakarsanız duruma, 1980 yılından bu yana önlem 

alınmaya çalışılıyor. Tüm ülkelerde bu girişim 

uygulanmış olmasına karşın, muhtemelen işin içine 

hile karıştıran firmalardan dolayı, kimyasal madde 

2012 yılından beri %25 oranında artış gösterdi. 

Hepimiz için sorun teşkil eden bu artış, 

Colorado’daki ABD Ulusal Okyanus ve Atmosfer 

İdaresi’nde (NOAA) araştırmacı olan Dr. Stephen 

Montzka ve atmosferi izleyen meslektaşları 

tarafından tespit edildi. Konu hakkında konuşan 

Montzka, “27 yıldır bu işi yapıyorum ancak bu 

39 

kullanmadan da edemediğimiz parfüm, deodorant 

gibi kozmetik ürünler doğanın sonunu hazırlıyor. 

Öyle ki son zamanlarda büyük artış gösteren 

kloroflorokarbonlar’ın üretimi eğer durdurulmazsa, 

ozon tabakasının büyük tehlikeye gireceği ve geri 

kazanımının mümkün olmayacağı belirtildi. 

durum şimdiye kadar gördüğüm en şaşırtıcı şeydi. 

Meslek hayatım boyunca ilk defa bu denli şok oldum” 

ifadelerinde bulundu. 

“Ozon tabakası bizim için neden bu kadar önemli?” 

Derseniz, şöyle açıklayalım: Dünyanın ozon tabakası, 

güneşin ultraviyole radyasyonunun %99’unu emen 

ve gezegenin yüzeyini koruyan bir stratosferin 

bölgesidir. Bilim insanları yaptıkları araştırmalar 

sonrası, 20. Yüzyılda CFC emisyonlarının bu 

tabakada deliklere neden olduğunu keşfettiler ve 

bu deliğin oluşumu sonrasında, kutuplarda ısınma 

ve deniz seviyesi yükselme sorunları meydana çıktı. 

Antarktika üzerinde bulunan ve 11.5 milyon mil 

karelik bir alanı kaplayan bu ozon deliği, birçok 

canlının da yaşamını derinden etkiliyor. 

Anlayacağınız o ki, masum olduğunu düşündüğümüz 

bu kozmetik maddeleri aslında doğanın ve bizim 

sonumuzu hazırlıyor. Önlem alınmadığı takdir de, 

geri dönüşümü mümkün olmayan olaylara sebebiyet 

verebilecek bu sorunun şu aşamada hala düzeltilebilir 

olduğunu da söylemekte fayda var.

40 

KİMYA ENDÜSTRİSİNDE 

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ 

Her yıl birçok işçi, kimyasal maddelere maruz 

kaldığından dolayı yaralanmakta, hastalanmakta ve 

hatta ölmektedir. Bu olaylar, insanların acı çekmesine 

neden olmasının yanında üretim kaybına ve yüksek 

tıbbi maliyete de neden olmaktadır. 

İş performansı sağlık durumu, zihinsel esenlik ve 

güvenlik duygusu ile önemli ölçüde bağlantılıdır. 

İşverenler ve şirket yöneticileri, yasal ve diğer 

düzenlemelerin gerektirdiği asgari düzeyde iş 

güvenliği ve sağlık korumasını sağlamalıdırlar. İş 

Sağlığı ve Güvenliği yasal zorunluluklarını yerine 

getiren işletmeler, şirkete önemli ekonomik faydalar 

getirebileceğinin farkında olmalıdır. 

İş sağlığı ve güvenliği, insanların işten zarar 

görmelerini ya da hasta olmalarını önlemeye yönelik 

uygun önlemler alarak ve güvenli ve sağlıklı bir 

çalışma ortamı sağlamaya çalışır. Ölümcül iş kazaları, 

yaralanmalar, meslek kazaları ve meslek hastalıkları 

anlamına gelmektedir. Sağlık ve koruma yönetimi, 

işveren üzerinde, personelin yaşamı ve sağlık riskleri 

nedenlerini ortadan kaldırmak ve güvenli çalışma 

koşulları yaratmak amacıyla tedbirleri uygulamak için 

yükümlülük anlamına gelmektedir. 

Tehlikeli Kimyasal Maddeler (HCS- Hazardous Chemical 

Substances) 

Tehlikeli Kimyasal Maddeler Yönetmeliğine HCS 

(1995) göre; zehirli, zararlı, aşındırıcı, tahriş edici 

veya asfiksi (boğulmaya sebebiyet oksijensiz kalma 

durumu) madde veya bu maddelerin karışımları: 

Kimya Sektörlerinde Sağlık ve Güvenlik Riskleri 

Bir kimya endüstrisisinde kimyasal maddelerle 

çalışmak, aşağıdaki hastalık/ yaralanma vakalarına 

a) Mesleki maruziyet limiti belirtilir. 

b) Mesleki maruziyet limiti belirtilmez, ancak sağlık 

için bir tehlike oluşturur. 

neden olmak da dahil olmak üzere birçok riske yol 

açar.

41 

Kimyasal yanıklar 

• Astım 

• Alerjiler 

• Tahriş edici kontakt dermatit 

• Alerjik kontakt dermatit 

• Cilt enfeksiyonları 

• Cilt yaralanmaları 

• Cilt kanserleri 

• Diğer kanserler 

• Boğulma 

• Üreme sorunları 

• Ölüm 

Kimyasallarla ilgili tüm tehlikeler tanımlanmalıdır. 

Kimyasalların risk değerlendirmesi 

Risk değerlendirmesi, işyerinde işçilere zarar 

verebilecek unsurların dikkatli bir şekilde 

incelenmesidir. İşyerindeki tüm riskler, kontrol 

tedbirlerinin uygulamaya konması için belirlenmeli ve 

değerlendirilmelidir. 

Risk değerlendirmesinin beş adımı: 

• Tehlikeler tanımlanır. 

• Kimin nasıl zarar görebileceği tespit edilir. 

• Riskleri değerlendirilir ve önlem alınır. 

• Bulgular kaydedilir ve uygulanır. 

• Risk Değerlendirmesi gözden geçirilir ve gerekirse 

güncellenir. 

Risk, kişinin tespit edilen tehlikelerden zarar görmesi 

muhtemel yüksek veya düşük ihtimaldir. 

Ancak bu ihtimalin ciddi olabileceği unutulmamalıdır.

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının KİMYASAL 

MADDELERLE ÇALIŞMALARDA SAĞLIK VE 

GÜVENLİK ÖNLEMLERİ HAKKINDA YÖNETMELİK ‘e 

göre; 

Mesleki Maruz Kalma Sınır Değeri: 8 saatlik sürede, 

çalışanların solunum bölgesindeki havada bulunan 

o 

o 

o 

o 

o 

o 

o 

o 

o 

o 

o 

o 

o 

o 

o 

o 

o 

o 

o 

o 

o 

o 

o 

o 

o 

o 

o 

Yaygın tehlikeli kimyasallar 

Aseton 

Manganez tetroksit 

Amonyak 

Metanol 

Arsin 

Dimetoksimetan 

Benzen 

Nikotin 

Benzoil peroksit 

Nitrik asit 

Berilyum 

Nitrometan 

Klorür 

Oksalonitril 

Kloroform 

Ozon 

Sikloheksen 

Feniletilen 

Dietilen glikol 

Pikrik asit 

Selenyum 

Formik asit 

Silika tozu 

Gliserol 

Sodyum fluoroasetat 

Heptakor 

Striknin 

42 

kimyasal madde konsantrasyonunun zaman ağırlıklı 

ortalamasının üst sınırını ifade etmektedir. 

Aksi belirtilmedikçe işyerinde kimyasal maddelere 

maruz kalan işçiler, sınır değerini aşan miktarda 

kimyasala maruz bırakılmamalıdır. 

o 

o 

o 

o 

o 

o 

o 

o 

o 

o 

o 

o 

o 

o 

o 

o 

o 

o 

o 

o 

o 

gazı 

o 

o 

o 

o 

Dimetil sülfat 

Piperidin 

Etanol 

Kinon 

Etil klorür 

Resorsinol 

Flor 

Sülfür monoklorür 

Heksilen glikol 

Tetrabromometan 

Hidrojen klorür 

Tetrametil pirofosfat 

İyot 

Tetril 

Demir oksit 

Toluen 

İzoforon 

Vunil asetat 

Keten 

Ksilen 

Sıvılaştırılmış petrol 

Yitriyum 

Lityum hidroksit 

Zirkonyum bileşikleri 

Glutaraldehit

43 

Kimyasal sektöründe çalışan işçilerin tehlikeli 

kimyasallara maruz kalması kimyasalla kirlenmiş 

Kimyasalların neden olduğu kontakt dermatit 

Kontakt dermatit, geniş bir malzeme yelpazesi ile 

temasın neden olduğu deri iltihabıdır. Yaygın olarak 

işyerinde temas edilen, kimyasal maddelerden 

kaynaklanır. Kimyasallardan en çok eller etkilenir. 

Kontakt dermatitin şiddeti birçok faktöre bağlıdır: 

• Tehlikeli maddelerin özellikleri 

• Tehlikeli madde konsantrasyonu 

yüzeylerle doğrudan temas, aerosol birikimi, 

daldırma ve sıçrama yollarıyla olabilmektedir. 

• Tehlikeli maddeye maruz kalma süresi ve sıklığı 

• Çevresel faktörler (sıcaklık, nem) 

• Cildin durumu (hasarlı cilt, kuru veya ıslak). 

Kimyasallarla temastan kaçınmak kontakt dermatit 

oluşumunu engeller. 

Kimyasalların ciltle temasından kaçınmak için aşağıdaki yöntemler uygulanmalıdır: 

* Tehlikeli bir malzemeyi daha güvenli bir alternatifle 

değiştirin 

* Süreci otomatikleştirin 

* Kimyasalların mekanik araçlarla alınmasını sağlayın 

* Malzemeleri doğrudan elle kullanmayın 

* Güvenli bir çalışma mesafesi gözlemleyin. 

Temas önlenemezse, cildin korunması için; 

• İşçileri işyerinde kullandıkları kimyasalların riskleri 

konusunda eğitilmeli 

• İyi bir kişisel hijyen sağlanmalı 

• Sabun ve kurutma tesisleri dahil çamaşır yıkama 

olanakları sağlanmalı 

• Uygun koruyucu ekipman (eldivenler, önlükler) 

sağlanmalı 

• Çalışanlar koruyucu ekipmanın doğru kullanımı 

konusunda eğitilmeli 

• Gerektiğinde koruyucu ekipmanlar yenisiyle 

değiştirilmeli 

Kimyasallar etiketsiz 

depolanmamalıdır

44 

Bir işveren, çalışanının aşağıdaki konularda yeterli 

eğitime sahip olmasını sağlamalıdır: 

• Tehlikeli kimyasal maddeler için ilgili 

yönetmeliklerin içeriği 

• Kimyasallara maruziyete neden olan potansiyel 

kaynak 

• Maruz kalma nedeniyle sağlığa yönelik ortaya 

çıkabilecek potansiyel riskler 

• Kimyasala maruz kalmanın üreme yeteneğine 

potansiyel zararlı etkisi 

• İşveren tarafından, çalışanları maruz kalma riskine 

karşı korumak için alınan önlemler 

• Bir çalışanın kendini sağlığını tehdit edici risklere 

karşı korumak için alması gereken önlemler 

• Doğru kullanım, güvenlik ekipmanlarının, 

tesislerinin ve mühendislik kontrollerinin bakımı 

• İşyerinde iyi temizliğin önemi ve kişisel hijyen 

• Güvenli çalışma prosedürleri 

• Dökülme veya sızıntı durumunda izlenecek 

prosedürler 

Tehlikeli kimyasal maddelerin etiketlenmesi 

* Tüm kimyasal kaplar uygun şekilde tanımlanmalı, 

sınıflandırılmalı ve miktarına uygun ebattaki 

konteynırlarda depolanmalıdır. 

* Konteynırın içeriğiyle ilgili bilgi açıkça 

belirtilmelidir. 

İşyerinde kullanılan tüm kimyasallarda bulunması 

gereken bilgiler: 

* Ürün tanımı 

* Şirket kimliği 

* Bileşim / içerikler hakkında bilgi 

* Tehlike tanımı 

* İlkyardım tedbirleri 

* Yangınla mücadele tedbirleri 

* Kazalara karşı alınacak önlemler 

* Taşıma ve depolama 

* Maruziyet kontrolü / kişisel koruma 

* Fiziksel ve kimyasal özellikler 

* Kararlılık ve reaktivite 

* Toksikolojik bilgiler 

* Ekolojik bilgi 

* Atık tedbirleri 

* Taşıma bilgileri 

* Yasal mevzuatlara uygun kayıt bilgileri 

Kimyasalları depolamak için bilinmesi gerekenler 

• Kimyasallar, kapatılabilen bir dolap içinde kazalara 

ve kimyasal dökülmelere karşı korumalı sağlam bir 

rafa yerleştirerek depolanmalıdır. 

• Depo rafları duvara ve zemine sabitlenmelidir. 

• Tüm depolama alanlarının kilitli kapaklara sahip 

olduğundan emin olunmalıdır. 

• Depolanan kimyasal içeriğinin ne olduğunu 

bilinmeli ve alfabetik bir liste tutulmalıdır. 

• Kimyasal depolama alanları kalifiye personelin 

denetiminde olmalıdır. 

• Depolama alanlarını yeterince havalandırılmalıdır. 

• Depolama ve kullanım sırasında farklı kimyasal 

türlerini ayrılmalıdır. 

• Yanıcı maddeler, özel yanıcı sıvı saklama dolabında 

saklanmalıdır. 

• Yüksek raflara ağır malzemeler, sıvı kimyasallar ve 

büyük kaplar koyulmamalıdır. 

• Kimyasallar, geçici olarak depolanmamalıdır. 

• Kimyasallar göz seviyesinin üstünde yer alan 

raflarda saklanmamalıdır. 

• Kimyasallar, yiyecek ve içecek ile saklanmamalıdır. 

• Depolanan kimyasallar doğrudan ısıya veya 

güneş ışığına, yüksek değişken sıcaklıklara maruz 

bırakılmamalıdır. 

• Kimyasal depolama için asla yiyecek kapları 

kullanılmamalıdır. 

• Tüm kapların düzgün şekilde kapanabildiğinden 

emin olunmalıdır. 

• Boş konteynırlar uygun şekilde atılmalıdır.

45 

Kaynaklar 

1. Health and Safety in the Chemical Industry (www.labour.gov.za) 

2. Occupational Health Hazards Due to Exposure in Chemical Industries, Mines & Environment Indian 

Institute of Toxicology Research. 

3. M. Bednarikova and J. Hyrslova, 2008. The importance and management of occupational health and 

safety in chemical industry enterprises. Human Resources Management & Ergonomics. 

Nur Sabuncu 

Kimyager (Yüksek Lisans Mezunu) 

nur_sabuncu@hotmail.com

BİR LİSE ÖĞRENCİSİNİN KARBON 

ELEMENTİYLE İLGİLİ YAPTIĞI 

TARİHİ KEŞİF! 

Fotoğraf : George Wang ve Dr. Rahman 

Kimyaya az da olsa ilginiz varsa, karbon elementinin 

evrendeki en yaygın element olduğunu ve aynı 

anda sadece 4 bağ kurabildiğini bilirsiniz. ABD’nin 

Oklohoma eyaletindeki bir lise öğrencisiyse karbon 

elementinin 7 bağ kurabildiğini keşfetti. Evet, bir lise 

öğrencisi. 

Tüm evrende en yaygın olan element karbon 

elementidir. Karbon, aynı zamanda dünyadaki 

yaşamın kaynağıdır. Kimyasal açıdan temel olarak 

genellikle aynı anda en fazla 4 bağ kurabildiği bilinir. 

Bilimsel çalışmalarda bu gözlem üzerine ilerleme 

kaydedilir. 

Liselerde verilen kimya dersleri, karbon elementinin 

pek çok temel özelliği hakkında bilgi sahibi 

olmamızı sağlıyor. Karbonun dış yörügesinde 4 adet 

46 

elektronun eksik olduğunu ve bu nedenle 4 bağ 

kuran bir element yapısında olduğunu biliyoruz. Bu 

yetenek, karbonun biyolojik açıdan çok yetenekli 

olmasını da beraberinde getiriyor. Hatta bu 4 bağ, 

temel yapı taşımız olan DNA’lardan alkole, elmastan 

kömüre kadar pek çok şekilde ve yerde kuruluyor. 

Nitekim karbonun bütün hikayesi bununla sınırlı 

değil, daha fazlası var. 

Bazı durumlarda karbon elementinin 4’ten fazla 

bağ kurabildiği biliniyor. Bu durumlarda söz konusu 

karbon taneciği hiperkarbon olarak adlandırılıyor. 

1950’li yıllarda yapılan çalışmalarda, aynı anda 5 bağ 

kurabilen karbon elementleri olduğu söyleniyordu. 

2016’da Almanya’daki bir ekip, teknolojinin 

de gelişmesiyle hiperkarbonun yapısını ortaya 

koymuştu. Ekip karbonun kurabildiği bağ limitinin

47 

6 olduğunu kanıtlamıştı. Bu çalışma ise daha büyük 

bir keşfin kapısını araladı, hem de lise öğrencisi 

tarafından yapılacak bir keşfin. 

ABD’nin Oklohoma eyaletindeki Oklohoma Bilim 

ve Matematik Lisesi’nde kimya öğretmeni olan 

Fazlur Rahman, öğrencilerine karbon hakkında 

bir konferans vermek için hazırlanıyordu. Onları 

karbonun 6’dan daha fazla bağ kurabileceği yönünde 

düşünmeye ve çalışmaya davet etmek istiyordu. 

2016 yılında yapılan araştırma ise en büyük dayanak 

noktası olmuştu. 

Rahman’ın öğrencisi George Wang, hayal etmekten 

de öteye gitti. Karbon için 6 bağın bir sınır 

olmadığını kanıtladı, aynı anda 7 bağ kuran bir 

karbon elementi elde etti. 

Öğretmeni Rahman, Wang’in hesaplamalarını kontrol 

etmek istedi. Hocasının da desteğiyle Wang’in 

çalışması sadece 7 bağ kuran karbon elementinin 

varlığını kanıtlamakla kalmadı, bağlı olan iki 

elementin de kararsız bir yapıya büründüklerini 

ortaya çıkarttı. Hoca ve öğrencisinin çalışması bilim 

dünyasında şok etkisi yarattı ve akademik dergilerde 

yayınlandı. 

George Wang ve öğretmeni, aşağıdaki şekilde 

bir karbonun piramit forma sahip bağ şeklini 

oluşturacağını gösterdi: 

Tabanda yer alan altıgen bağın üzerinde üçgenlerle 

kurulmuş zirve noktasındaki 7. bağ, çığır açıcı bir 

keşif olarak lanse ediliyor. Ayrıca her bir karbon bir 

hidrojen atomuyla bağ kurduğu için sonuç garanti 

altına alınıyor. 

Uzmanlara göre bu kanıtlar ve söz konusu 

çalışmayla ortaya çıkan bağ yapısı, organik kimyada 

yeni yaklaşımlara yol açabilir. Hidrojen depolama 

sistemleri, halihazırla uygulanırlığı olan önemli bir 

çalışma alanıdır. Çalışmanın işe yarayacağı diğer 

alanları da önümüzdeki yıllarda göreceğiz.

48 

ATHENA EFSANELERİ 

ÖRÜMCEK VENOM PEPTİDLERİ VE ETKİLERİ 

Daha önceki yazılarımızda örümcek vücut 

renklenmesinin ve ağ yapısının biyokimyasal 

durumlarından bahsetmiştik. Dergimizin bu sayısında 

ise örümcek zehir bileşiminden ve etkilerinden 

Athena Efsaneleri: Arachne 

Athena Arachne'nin kibrinden 

haberdardı ancak umursamaya 

tenezzül etmemişti. Lakin 

ölümlü bir kızın tanrıçadan üstün 

olduğunu iddia ettiğini duyunca 

onu cezalandırmaya ant içti. 

Böylece parlayan zırhını ve uzun 

mızrağını bir kenara bırakıp 

yaşlı bir kadın kılığında dünyaya 

indi. Arachne'yi kapının önüne 

oturmuş dokuma yaparken 

buldu. Kızın el işçiliğine göz 

atmak için durduğunda Athena 

bile dokumaların güzelliğini 

itiraf etmek zorunda kaldı. Çok 

geçmeden Arachne becerisiyle 

övünmeye başladı ve sözde yaşlı 

kadına bir gün Athena'ya meyden 

okumayı umut ettiğinden bahsetti. 

Yaşlı kadın, Arachne'nin cüretkâr 

sözleri karşısında hayrete düştü 

ve ondan daha mütevazı olmasını 

ve bu kadar ileri gitmemesini rica 

etti. Fakat Arachne başını şöyle bir 

kaldırıp kahkaha attı ve tanrıçanın 

bu sözleri işitip meydan okumasını 

kabul etmesini dilediğini söyledi. 

Bu haddini bilmez sözler 

karşısında Athena öfkesine hakim 

olamadı ve büründüğü kılıktan 

sıyrılarak hayretler içerisindeki 

kıza gidip iki dokuma tezgahı 

getirmesini ve kapının önüne 

kurmasını emretti. Saatler 

boyu her biri çıt çıkarmadan 

becerikli parmaklarıyla dokuma 

üzerine zarif figürler işleyerek 

çalıştı; hiçbiri rakibinin ne kadar 

ilerlediğine bakmak için başını 

çevirmedi. Son düğüm de atılıp 

dokumalar tamamlandığında, 

Arachne tedirginlikle tanrıçanın 

tezgâhına baktı, kendi 

başarısızlığını görmesi için tek 

bir bakış yeterli olmuştu. Ömrü 

boyunca böyle kusursuz bir 

işçilik görmemişti. Yenilgiyle 

küçük düşen ve öncesinde kibirli 

sözlerine şahit olanların alaylarıyla 

gururu incinen mutsuz genç kız 

bahsedeceğiz. Ancak zehir biyokimyasına girmeden 

önce bilimsel adı Arachnida olan Örümceğimsilerin 

Yunan Mitolojisinde nasıl bahsi geçtiğini anlatmak 

istiyorum. 

Dokumadaki becerisiyle övünen “Arachne” adlı 

bir genç kız yaşardı dünyada, dünyanın hiçbir 

yerinde dengi olmadığıyla böbürlenirdi. Birileri 

ne zaman onunla konuşsa, her vakit yalnız bu 

becerisinden söz ederdi. Ne zaman ki bir yabancı 

dinlenmek üzere kapısının önünde dursa hemen 

ona dokumalarını gösterir ve seyahati boyunca 

daha iyisine rastlayıp rastlamadığını sorardı. Çok 

geçmeden kendisini bu söylediklerine o kadar 

inandırdı ki kendini tanrıça Athena ile mukayese 

etmek gafletine düştü. Bu gözü karalığı karşısında 

ürken ve bunların Athena'nın kulağına gitmesinden 

endişelenen dostları kibrine kapılmaması için ona 

yalvardı. Fakat Arachne gözünü daha da karartıp 

tanrıçaya meydan okumaktan çekinmeyeceğini 

açıkça dile getirdi. Bu sözleri Apollon'un kuzgunu 

işitti ve derhal duyup gördüklerini anlatmak için 

Olympos'a uçtu. 

kendini asmayı denedi. Fakat 

Athena dünyanın bir tanrıçaya 

meydan okumaya cüret eden 

faniyi kolayca unutmasına izin 

veremezdi, bu yüzden Arachne'nin 

ipin ucunda sallanan vücudunu 

gördüğünde derhal onu bir 

örümceğe çevirerek yaşadığı 

sürece ağ örmesini buyurdu. 

Böylece dokumadaki becerisi tüm 

ülkede duyulan genç kızı görmek 

için ülkenin her yerinden gelen 

yabancılar orada tozlu ağların 

arasında asılı duran çirkin, siyah 

bir örümcekle karşılaştı. (1)

49 

Yunan mitolojisinin, Athena efsanelerinde yerini alan 

örümcekler, Arthropoda filumunun Arachnida sınıfı içinde 

18.06.2018 World Spider Catalog verilerine göre 117 

familya, 4089 cins ve 47553 tür ile temsil edilmektedir. 

(2) 

Yunan mitolojisini bir kenara bırakacak olursak, dünyada 

karbonifer periyodundan 300 milyon yıl öncesine ait fosil 

kayıtları olan ve bilinen en eski gruptur. Örümceklerin 

avlarını yakalamalarında ağ yapılarının dışında zehirli 

bir ısırma aygıtında sahiptirler. Örümceklerde zehirli 

örneklerin dışında Uloboridae, Holarchaeidae ve 

Liphistiidae gibi zehirsiz olan familyalarda yer almaktadır. 

Örümcek venomları protein, peptid, enzim, 

poliamin nörotoksin, nükleik asit, serbest aminoasit, 

monaminler ve inorganik tuzlardan oluşan aktif ve 

inaktif olan bir karışımdır. Biyolojik aktiviteye ise 

peptid ve protein bileşenlerinin sahip olduğu ileri 

sürülmektedir. Örümcek venomlarında ayrıştırılan 

peptidler nörotoksik ve nekrotik olmanın yanı 

sıra insektidal ve antibakteriyaldir(3). Yapılan 

çalışmalarda üç farklı aktif kimyasal madde 

grubu ayrılmıştır: 1) glutamik asit reseptörleriyle 

etkileşim gösteren nöromusküler (sinir- kas) 

geçişin engellenmesine sebep olan poliamin 

benzeri toksinler, 2) membranlara ait iyon kanal 

ve reseptörlerini etkilemek için pre- ya da postsinaptik 

olarak iş gören düşük molekül ağırlıklı 

Nörotoksin zehiri 

protein ve peptidlerin bir grubu, 3) özel presinaptik 

reseptörlerle etkileşim gösteren yüksek molekül 

ağırlıklı nörotoksinler (4,5). 

Nörotoksinler, genel olarak hem omurgasız hem 

de omurgalı sinir sistemini etkileyen zehirlerdir. 

Birçok örümcek, avları olan böcekleri yakalayıp 

felç ettiğinden zehirlerinde nöroaktif maddelerin 

bulunması doğaldır. Nörotoksik zehirler iki özel 

grupta incelenmektedir: Birinci grup, hücre zarındaki 

kanalları açar ve elektrolitlerin serbest geçişine 

imkân verir. İkinci grup ise, kanalları kapatır ve 

elektrolitlerin geçişini engeller (6) (12). 

Latrodectus zehiri ( 

latrotoksin) asetilkolinin 

salgılanmasına yol açar 

ve kas kramplarına sebep 

olur. Solunum ve hareketin 

durmasına sebep olur. 

Hexathelidae ve Missulena 

Zehiri: sodyum kanallarının 

açarak aşırı nöral 

hiperaktiviteye sebep olur. 

Phoneutria Zehiri: güçlü bir 

nörotoksindir. Çeşitli iyon 

kanallarına bozar, yüksek 

miktarlarda serotonin içermesi 

sebebiyle ağrılı yaralara sebep 

olur. 

Nekrotoksinler, zehirlenmenin olduğu bölgede 

doku nekrozunu uyaran örümcek toksinleri olarak 

tanımlanmaktadır. Bu hasarlar ülser ya da daha 

yoğun doku tahribatı şeklinde olmaktadır.

50 

Nekrotik Zehir 

Loxosceles sp. Sicarius sp. Tegenaria agrestis 

Loxosceles ve Sicarius cinslerinde sfingomyelinaz D 

içeren toksinler bulunur. Bu gruptaki örümceklerin 

sebep olduğu ısırıklar küçük lokal yaralardan, 

ciddi dermonekrotik lezyonlara, ve hatta böbrek 

yetmezliğine götürebilir. 

Sicariidae örümceği ısırıklarında sistemik etki 

olmazken ciddi yumuşak dokuda nekrotizan ülser 

oluşabilir. Yaraları geç iyileşir ve derin yara izi 

bırakır. Hatta doku kangrene dönüşebilir. Isırıklar 

genellikle 2-8 saat sonrasında acılı ve kaşıntılı bir 

hale gelir, acı ve diğer lokal etkiler 12-36 saat sonra 

daha kötü bir hale gelir ve birkaç gün sonrasında 

ise 25 cm boyutlarına varan nekroz gelişir. Nadiren 

de hemoliz, trombositopeni ve yaygın damariçi 

pıhtılaşması gibi daha şiddetli semptomlar meydana 

gelebilir. 

Loxosceles reclusa ve bunun akrabası olan Günay 

Amerika türleri L. laeta ve L. intermedia ısırkları 

sonucunda ölümler meydana geldiği bildirilmiştir. 

Tegenaria agrestis ve Cheiracanthium sp. gibi 

örümcekler de nekrotik ısırıklarla ilişkilendirilmiştir. 

Ama Loxosceles ısırıkları gibi ciddi semptomları 

göstermemektedir. 

Bazı Örümcek Türlerinin Klinik Özellikleri ve Lokal Reaksiyon 

Sistemik Bulguları 

Loxosceles Cinsi 

Loxosceles laeta 

* Isırık başlangıçta ağrısızdır. 

* En sık bulgu birkaç günden birkaç haftaya kadar 

az ya da hiç yara izi oluşturmadan iyileşen hafif ve 

sağlam eritematöz lezyondur. 

* Bazen, ısırıktan birkaç saat sonra eritemin takip 

ettiği hafif ila şiddetli ağrı ve 24 saat içinde kabarcık 

oluşur. 

* Nekrotik lezyonlar 3 - 4 günde gelişir, ilk hafta 

sonunda skar gelişir. 

* Sistemik etkileri nadirdir, daha sıklıkla çocuklarda 

görülür, ve tipik olarak ısırıktan sonra 24-72 saatte 

görülür. 

* Bulantı, kusma, ateş, titrem e, artralji, hemoliz, 

trombositopeni, hem oglobinüri, ve böbrek 

yetmezliği görülebilir. 

* Yaygın damar içi pıhtılaşma ve ölüm nadir 

komplikasyonlardır. (7,8)

Tegenaria Cinsi 

T e g e n a r i a a g r e s t i s 

* İlk ısırık genellikle ağrısızdır. 

* Endurasyon etrafını çevreleyen eritem ile birlikte 

başlangıçta oluşabilir. 

* Kabarcık, rüptür ve nekroz izler. İyileşme 45 

gün kadar uzun sürebilir ve kalıcı skar oluşumu 

görülebilir. 

* Baş ağrısı en sık rastlanan sistemik belirtidir. 

Latrodectus Cinsi 

Sülfatlanmış nükleozidler 

* Bulantı, kusma ve yorgunluk da oluşabilir. 

* Aplastik anemi ve ölüm nadir bir komplikasyondur. 

(7,9) 

Latrodectus mactans 

Latrotoxin eyleminin çeşitli mekanizmaları ve tetramer yapısı 

* Lokal iğne batması hissi hemen her zaman 

hissedilir. 

* Anında hafif ağrı oluşur. 

* Ağrı tüm ekstremiteye hızlı bir şekilde yayılabilir. 

* Eritem ısırıktan yaklaşık 20 ila 60 dakika sonra 

görünür hale gelir. Eritem 1 ila 2 cm çapındaki target 

lezyona dönüşür. 

* Büyük kas gruplarında kas krampı benzeri 

kasılmalar ortaya çıkar. 

51 

* Kramplı ekstremitenin muayenesinde nadiren 

katılık saptanır. 

* Ağrı artar ve gövde, sırt ve karnı içerecek şekilde 

yaygınlaşır. 

* Ağrı 24 saat veya daha uzun sürer ve aralıklı 

olabilir. 

* Şiddetli hipertansiyon oluşabilir. (7,10,11)

52 

Phoneutria Cinsi 

Phoneutria fera 

* Şiddetli lokal ağrı hissedilir. 

* Sempatik uyarı: taşikardi, hipertansiyon. 

* Parasempatik hiperaktivite: bulantı, kusma, terleme, salivasyon. 

* Spinal kord bozukluğu: priapizm. 

* Santral sinir sistemi etkileri: baş dönmesi, görme değişiklikleri. 

* Solunum yetmezliğine bağlı ölüm 2 ila 6 saatte görülebilir. 

Atrax Cinsi 

Atrax sp. 

* Lokal ağrı hissedilir. 

* Eritem çevresinde kabarıklık görülür. 

* Lokalize terleme ve piloereksiyon oluşur. 

* Perioral paresteziler. 

* Parasempatik hiperaktivite: bulantı, kusma, 

terleme, tukuruk, gözyaşı,bronkore. 

* Nöromüsküler stimülasyon: kas fasikülasyonu, 

titrem e, spazm, zayıflık. 

* Santral sinir sistemi toksisitesi: bilinç düzeyi 

değişikliği. 

* Ölüm kardiyak arrest, hipotansiyon ya da akciğer 

yetmezliğine bağlı görülebilir. 

Kaynaklar 

(1) http://www.dogatarihi.net/arachne/ 

(2) https://wsc.nmbe.ch/statistics/ 

(3) Jackson H and Usherwood , 1988. Spider Toxins As Tools For Dissecting Element of Excitatory Amino 

Acid Transmission. T I N S, Vol. 11, No. 6, pp. 278-283. 

(4) Rash, L.D., Hodgson, W. C. 2002. Pharmacology and Biochemistry of Spider Venoms. Toxicon, 40, 

225-254.

53 

(5) Ori, M., and Ikeda, H., Spider Venoms and Spiders Toxins. J. Toxicol.-Toxin Reviews, 17(3), 405-426, 

1998. 

(6) Anderson P C, 1990. Venoms: Important Opportunities in Research. Int. J. Dermatol, 29(6), 411-412. 

(7) http://aciltıp.com/orumcek-isirigi 

(8) http://bioweb.uwlax.edu/bio203/s2013/kosch_matt/gallery.htm 

(9) FC Schroeder, AE Taggi, M Gronquist… - Proceedings of the …, 2008 - National Acad Sciences , NMRspectroscopic 

screening of spider venom reveals sulfated nucleosides as major components for the brown 

recluse and related species 

(10) https://sites.google.com/site/widowman10/venom 

(11) https://www.researchgate.net/figure/Diverse-mechanisms-of-a-LTX-action-Right-Ca-2-is-present-inthe-medium-The-path_fig6_5784706 

(12) Orlab On-Line Mikrobiyoloji Dergisi Yıl: 2003 Cilt: 01 Sayı: 03 Sayfa: 1-9 www.mikrobiyoloji.org/ 

pdf/702030301.pdf , Yigit N. ,Örümcek Zehirlerinin Antimikrobiyal Aktivitesi 

Hayri Koru 

Biyolog (Yüksek Lisans Öğrencisi) 

koruhayri@gmail.com

54 

İSTANBUL TEKNİK 

ÜNİVERSİTESİ'NDEN BEL 

AĞRILARINA HİBRİT HİDROJEL 

Çağın en önemli sağlık problemlerinden biri olan 

bel ağrılarına İstanbul Teknik Üniversitesi Kimya 

Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Oğuz Okay ve 

ekibi, geliştirdiği hibrit hidrojel ürünle çare olacak. 

"Farklı Kimyasal ve Mekanik Özellikte Bölgeler 

İçeren Biyouyumlu Hidrojel Tasarımları" başlıklı 

proje kapsamında, bel ağrısı probleminin çözümüne 

yönelik ileri teknoloji malzemesi yeni ürün geliştirildi. 

Okay, İstanbul Boğazı'nın alttan akan yüksek tuzlu 

Akdeniz, üstten akan az tuzlu Karadeniz suyunun 

İçi Yumuşak Dışı Sert Malzemeler Ürettiler 

İTÜ'lü Profesör Oğuz Okay ve ekibi, İstanbul 

Boğazı'ndan esinlenerek dünyada sık görülen bel 

ağrısını gidermek için doğal IVD'ye eşdeğer mekanik 

bel ağrısı çözümüne ilham olduğunu söyledi. 

TÜBİTAK ARDEB tarafından desteklenen projenin 

tamamlandığını ve şu an test aşamasında olduğunu 

dile getiren Prof. Dr. Okay, doktora öğrencisi Aslıhan 

Argun ve Kırklareli Üniversitesi Öğretim Üyesi Yrd. 

Doç. Dr. Ümit Gülyüz tarafından yayına gönderilen 

çalışma sonuçlarının Amerikan Kimya Derneği'nin 

saygın bilimsel dergisi "Macromolecules"de basım 

aşamasında olduğunu söyledi. 

özelliklere sahip, içi yumuşak ve dışı sert hibrit 

hidrojel malzemeler geliştirdi.

REKLAM 

İÇİN 


BİNLERCE KİŞİNİN OKUDUĞU DERGİMİZE 

ONBİNLERCE KİŞİNİN ZİYARET ETTİĞİ WEB SİTEMİZE 

REKLAM VERİN 

BİNLERCE KİŞİYE ULAŞIN

Karışmaz 

Gökkuşağı 

Bu kimyasal gökkuşağını hazırlamak için dikkatli planlama ve teknik 

gerekmektedir.Yoğunluk ve karışabilirlik hakkında bilgi edinmek için, farklı 

yoğunluklara sahip boyalı çözücü katmanları bir araya getirilerek bu renkli 

görüntü elde edilir.Görüntüde Atlanta silüetinin önündeki tüpün resmi 

çıkarılmıştır. Kullanılan çözücüler yukarıdan aşağıya doğru (yoğunluk sıralamasına 

göre) şu şekildedir: Etil asetat, Deiyonize su (iyonsuzlaştırılmış su) 

1:1 Etil asetat: Diklorobenzen, Seyreltik sulu kalsiyum klorür,Diklorbenzen, 

Konsantrasyonlu sulu kalsiyum klorür 

Zeliş Girgin

Inovatif Kimya Dergisi Sayi 60

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?