You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
DIASPORA SHQIPTARE<br />
Diaspora shqiptare ka dhënë ndër vite një kontribut<br />
të çmuar, <strong>si</strong> për mbrojtjen e të drejtave individuale e<br />
shoqërore, ruajtjen e gjuhës dhe identitetit,<br />
mbrojtjen dhe avancimin e interesave mbarëkombëtarë,<br />
ashtu edhe për zhvillimin ekonomik e<br />
shoqëror në Atdhe. Komuniteti shqiptar në Shtetet e<br />
Bashkuara, por edhe në Evropë e gjetkë, ka pasur një<br />
rol kyç për çështjen kombëtare në tërë<strong>si</strong>, <strong>si</strong> dhe për<br />
krijimin e shtetit të Kosovës, në veçanti.<br />
www.diaspora.gov.al
T’a dish dhe të jesh i <strong>si</strong>gurtë, se fatbardhë<strong>si</strong>a dhe<br />
lumtunija jote gjindet në Shqipëri e cila t’ep nder dhe<br />
të fal emrin shqiptar.<br />
Ruaje mirë karakterin komtar dhe kryenaltë<strong>si</strong>në<br />
shqiptare: bindju ligjevet dhe urdhanvet të vendit<br />
kudo që të jesh.<br />
Çdo shqiptar është vllau Yt: nderoje kurdoherë dhe<br />
ndihmoje kur të ketë nevojë.<br />
Mos e përbuz gjuhën e nanës s’ate tue folë në gjuhë të<br />
huej kur nuk asht nevoja.<br />
Ndero flamurin e atdheut tand: kush nuk e nderon<br />
shejën e kom<strong>si</strong>së shnderon vehten e vet.<br />
Dashunija për atdhe ndihet ma tepër në mërgim,<br />
prandaj këtë dashuni ruaje edhe kur të kthehesh në<br />
vendin t’and.
PASAPORTA E DIASPORËS<br />
Emri:<br />
Mbiemri:<br />
Datëlindja<br />
Vendlindja:<br />
Gjinia:<br />
Data e lëshimit:<br />
Nr. i pasaportës
DIASPORA E HERSHME<br />
Diaspora e hershme është formuar prej popull<strong>si</strong>së që emigroi prej viseve<br />
të ndryshme shqiptare për të ndërtuar një jetë më të mirë në vendet ku u<br />
vendosën, për t’i shpëtuar shtypjes prej pushtuesve dhe më vonë shtypjes<br />
prej regjimit komunist. Diaspora e hershme përbëhet prej tre grupimeve<br />
kryesore, të cilat emigruan në tri kohë të ndryshme: migrimet e vjetra që<br />
ndodhën përgjatë periudhës prej Mesjetës deri në mes të shekullit XIX;<br />
migrimet më të reja prej gjysmës së dytë të shekullit XIX deri në fund të<br />
Luftës së Dytë Botërore; migrimet gjatë viteve të regjimit komunist.<br />
Shumica e diasporës së hershme është vendosur në Amerikën Veriore:<br />
Shtetet e Bashkuara të Amerikës dhe Kanada, në Amerikën Latine:<br />
Argjentinë dhe disa vende të tjera të këtij kontinenti, në Australi, në disa<br />
vende të Europës Perëndimore, në disa vende të Europës Lindore, <strong>si</strong><br />
Kroaci, Rumani, Bullgari, Ru<strong>si</strong>, Ukrainë, Slloveni, Bosnje-Hercegovinë, <strong>si</strong><br />
edhe në Turqi, Egjypt, Liban, Siri etj.<br />
DIASPORA E RE<br />
Diaspora e re shqiptare përfaqësohet nga bashkëatdhetarët tanë që kanë<br />
emigruar pas rënies së regjimit komunist. Grupet më të mëdha të<br />
diasporës së re janë vendosur në Itali, Greqi, ShBA, Kanada, Gjermani,<br />
Zvicër, Mbretërinë e Bashkuar, Belgjikë, Austri, Francë, vendet<br />
skandinave etj. Një pjesë e diasporës së re shqiptare është vendosur në<br />
vendet ku ndodhet edhe diaspora e hershme.<br />
6
DIASPORA<br />
NË ITALI<br />
Arbëreshët u vendosën në ltali në shekujt XIV-XV dhe emigruan krye<strong>si</strong>sht<br />
për shkak të zhvillimeve politike e luftarake në Shqipëri. Komuniteti<br />
arbëresh ka ruajtur origjinën, gjuhën, kulturën e traditat shqiptare.<br />
Arbëreshët kanë dhënë e po japin një kontribut të shquar në historinë,<br />
kulturën dhe jetën shoqërore të Italisë. Nga arbëreshët kanë dalë mjaft<br />
personalitete të shoqërisë e kulturës italiane dhe shqiptare. Arbëreshët<br />
përbëjnë një nga pakicat etno-gjuhësore më të mëdha në Itali. Prej vitit<br />
1999, gjuha “arbëreshe” njihet nga qeveria italiane <strong>si</strong> gjuha e “pakicës<br />
etnike dhe gjuhësore.”<br />
Në fillim të viteve 1990 shqiptarët emigruan ma<strong>si</strong>visht drejt Italisë, duke<br />
formuar për nga numri komunitetin e dytë më të madh të emigrantëve në<br />
këtë vend. Përgjatë tre dekadave të fundit emigrantët shqiptarë në Itali<br />
janë integruar në tregun e punës dhe në shoqërinë italiane, një pjesë edhe<br />
janë natyralizuar. Në komunitetin e shqiptarëve në Itali bëjnë pjesë edhe<br />
mjaft personalitete të artit, kulturës dhe sportit në këtë vend. Shqiptarët në<br />
Itali zhvillojnë një jetë aktive komunitare dhe mbajnë lidhje të fuqishme me<br />
Shqipërinë. Veprimtaritë e shumta të organizuara nga shoqatat e<br />
shqiptarëve në Itali manifestojnë traditat, muzikën, kostumet kombëtare,<br />
vlerat dhe kuzhinën shqiptare.<br />
7
DIASPORA<br />
NË BULLGARI<br />
Diaspora në Bullgari ni<strong>si</strong> të formohej prej shekullit XV, nga migrimi i<br />
popullatës krye<strong>si</strong>sht nga Korça, Elbasani, Çermenika, Golloborda, Dibra,<br />
Mati etj. Këto flukse ndodhën për shkak të përndjekjeve prej Perandorisë<br />
Osmane, por edhe duke migruar <strong>si</strong> punonjës stinorë, zejtarë, tregëtarë,<br />
mjeshtra ndërtues apo argatë në bujqë<strong>si</strong>. Më vonë një pjesë e tyre u<br />
vendosën në Ukrainë, ndërsa një grup tjetër në Trakinë jugore. Një valë<br />
tjetër migrimi ndodhi gjatë shekujve XIX-XX, të cilët u vendosën në Sofie<br />
dhe qytetet e mëdha. Shqiptarët që u vendosën në Mandricë u përfshinë<br />
në marrëveshjen dypalëshe për mbrojtjen e pakicave. Ndër shoqatat<br />
kryesore të shqiptarëve në Bullgari ishte “Dëshira”, themeluar në 1884, e<br />
cila u shtri në shumicën e qyteteve të Bullgarisë. Me veprimtarinë e saj<br />
dhe të shtypshkronjës “Mbrothë<strong>si</strong>a”, dha një kontribut të shquar për<br />
ruajtjen e gjuhës, kulturës, traditave dhe vlerave shoqërore e kombëtare<br />
shqiptare në Bullgari.<br />
8
DIASPORA<br />
NË TURQI<br />
Në Turqi ndodhet diaspora më e madhe shqiptare. Shqiptarët në Turqi<br />
kanë emigruar në të gjitha kohrat, duke filluar prej shekullit XVI, kur viset<br />
shqiptare ishin pjesë e Perandorisë Osmane. Shumica e tyre u<br />
shpërngulën në periudhën e Rilindjes dhe u vendosën në Stamboll dhe në<br />
disa qytete të Turqisë Aziatike, <strong>si</strong> Izmir, Bursë dhe Ankara. Ata ishin<br />
punëtorë në industri e ndërtim, ndërsa një pjesë ndoqën edhe karriera<br />
ushtarake e politike. Ndër personalitetet e rëndë<strong>si</strong>shme shqiptare, mund<br />
të përmendim Pashko Vasën, Sami, Abdyl dhe Naim Frashërin, Ismail<br />
Qemalin dhe mjaft personalitete të tjera. Migrimi ma<strong>si</strong>v nga Kosova dhe<br />
viset e tjera shqiptare drejt Turqisë ndodhi në katër periudha. Vala e parë<br />
ndodhi pas Traktatit të Lozanës në vitin 1923, vala e dytë pas<br />
marrëveshjes Ataturk-Stojadinović në vitin 1938, ndërsa vala e tretë pas<br />
marrëveshjes së fshehtë Tito-Kyprili të vitit 1953. Një valë e katërt ndodhi<br />
në fillim të viteve 1970. Si rezultat i marrëveshjeve të më<strong>si</strong>përme,<br />
qindra-mijra shqiptarë u detyruan të shpërngulen nga vendet e tyre dhe u<br />
vendosën në Turqi.<br />
9
DIASPORA<br />
NË RUMANI<br />
Dispora në Rumani është ndër më të shquarat për nga kontributi për<br />
pavarë<strong>si</strong>në e Shqipërisë. Ajo ishte një ndër vatrat më të fuqishme të<br />
Rilindjes Kombëtare. Hymni Kombëtar ka ardhur nga diaspora shqiptare<br />
në këtë vend. “Shqipëria e Re”, botuar gjatë viteve 1919-1935, ishte<br />
gazeta më jetëgjatë e shqiptarëve të Rumanisë. Në faqet e saj janë botuar<br />
krijime të Naimit, Asdrenit, Lasgushit, Kutelit, Eftimiut etj. Migrimi i<br />
shqiptarëve drejt Rumanisë ndodhi përgjatë shekujve XVII-XX. Familjet e<br />
njohura që u vendosën të parat në këtë vend, tërhoqën edhe mjaft<br />
mërgimtarë të tjerë, kry<strong>si</strong>sht nga Shqipëria e Jugut. Migrimi u nxit nga<br />
nevojat e zhvillimit ekonomik dhe industrial pas shpalljes së pavarë<strong>si</strong>së së<br />
Rumanisë: ndërtimi i qyteteve, rrugëve, hekurudhave, porteve etj.<br />
Shumica e shqiptarëve në Rumani jetojnë në Bukuresht dhe në qendra të<br />
tjera të mëdha urbane. Shqiptarët e Rumanisë janë një komunitet mjaft i<br />
organizuar, të njohur <strong>si</strong> një minoritet etnik dhe kanë një deputet të<br />
rezervuar në Dhomën e Deputetëve.<br />
10
DIASPORA<br />
NË KROACI<br />
Diaspora në Kroaci është diaspora e fundit që ruajti emërtimin arbënesh<br />
ose arbanë. Diasporat pas vitit 1731 u quajtën diaspora shqiptare.<br />
Arbanët/arbëneshët u shpërngulën në Kroaci, krye<strong>si</strong>sht nga Kelmendi dhe<br />
Kraja, dhe u vendosën në Zarë (Zadar). Shpërngulja ndodhi për shkak të<br />
shtypjes otomane dhe kujde<strong>si</strong>t të Papa Klementit XI për të ndihmuar këtë<br />
popull<strong>si</strong> të rrezikuar. Shqiptarët që migruan në fillim të viteve 1750 u<br />
vendosën në Hrtkovc dhe Nikinc. Një grup tjetër shqiptarësh të Kosovës<br />
dhe viseve të tjera shqiptare u vendosën në Kroaci gjatë viteve të ish<br />
Jugosllavisë, për arsye pune, studimesh ose politike. Diaspora shqiptare<br />
në Kroaci ka nxjerrë nga gjiri i vet personalitete të shquar të kulturës. Në<br />
Univer<strong>si</strong>tetin e Zarës studjohet gjuha shqipe. Në Kroaci, shqiptarët janë të<br />
njohur <strong>si</strong> pakicë etnike dhe, sëbashku me katër pakica të tjera, zgjedhin<br />
një anëtar të parlamentit.<br />
11
DIASPORA<br />
NË EGJIPT<br />
Diaspora e Egjiptit përbëhet nga dy shtresa kryesore: shqiptarët që<br />
migruan në fillim të shekullit XVIII, pas vendosjes së Mehmet Ali Pashës <strong>si</strong><br />
vali i Egjiptit, të cilët u vendosën krye<strong>si</strong>sht në Kairo, dhe diaspora<br />
kulturore-patriotike që migroi në gjysmën e dytë të shekullit XIX dhe u<br />
vendos në Aleksandri (Mi<strong>si</strong>r). Dinastia shqiptare e Mehmet Ali Pashës e<br />
sundoi vendin e faraonëve nga viti 1805 deri më 1952 dhe shumica e<br />
shqiptarëve të vendosur në Egjipt në kohën e saj ndoqën karriera<br />
ushtarake. Ndërsa diaspora e Mi<strong>si</strong>rit ndikoi në zhvillimin dhe përhapjen e<br />
kulturës shqiptare dhe mbajti lidhje të fuqishme me Shqipërinë. Në Egjipt<br />
jetuan dhe krijuan shkrimtarët tanë të mëdhenj Andon Zako Çajupi, Filip<br />
Shiroka, Sotir Kolea, Jani Vruho, Mihal Turtulli, Aleksandër Xhuvani etj.<br />
12
DIASPORA<br />
NË UKRAINË<br />
Shqiptarët filluan të emigrojnë drejt Ukrainës në fillim të shekullit XVIII, por<br />
valët më të mëdha migruese drejt këtij vendi ndodhën në fillim të shekullit<br />
XIX, për tu shpëtuar trazirave e rreziqeve të luftrave ruso-turke. Aktualisht<br />
në Ukrainë banojnë mbi katër mijë persona me origjinë shqiptare, shumica<br />
e të cilëve janë përqëndruar në tre katunde të Kara-Kurtit, në rajonin e<br />
Odesës.<br />
13
DIASPORA<br />
NË LIBAN<br />
Familjet e para prej viseve shqiptare mbrritën në Liban në shekullin XVIII,<br />
në kohën e Mehmet Ali Pashës, valiut shqiptar të Egjyptit. Rrënjët e<br />
Disporës shqiptare të Libanit janë edhe familjet e emigruara në kohën e<br />
Vaso Pashës, Guvernatorit shqiptar të Libanit, autorit të vargut të<br />
famshëm “Feja e shqyptarit asht shqyptaria!” dhe të rilinda<strong>si</strong>t të madh<br />
shkodran Filip Shirokës. Përfaqësues të Diasporës shqiptare të Libanit<br />
kanë mbajtur poste të larta drejtuese në këtë vend <strong>si</strong> edhe në vende të<br />
tjera të rajonit. Diaspora e Libanit dallohet për një jetë aktive kulturore e<br />
patriotike. Në Liban është hapur Muzeu i kulturës Arnaute-Shqiptare dhe<br />
organizohen kongreset e shqiptarëve që jetojnë në këtë vend, të cilat u<br />
kushtohen figurave të rëndë<strong>si</strong>shme të historisë së shqiptarëve në rajon.<br />
14
DIASPORA<br />
NË SLLOVENI DHE<br />
BOSNJE-HERCEGOVINË<br />
Valët migratore të shqiptarëve drejt Sllovenisë dhe Bosnje-Hercegovinës<br />
kanë ndodhur kry<strong>si</strong>sht prej viseve të Shqipërisë Veriore, Kosovës,<br />
shqiptarëve të Maqedonisë dhe Malit të Zi. Shqiptarët u vendosën në këto<br />
vende fillimisht në kohën e sundimit osman, për arsye ekonomike, <strong>si</strong><br />
mjeshtra, fermerë, blektorë dhe veprimtari të tjera punuese. Një pjesë<br />
tjetër u vendosën pas luftrave ballkanike, për tu shpëtuar rreziqeve prej<br />
trazirave. Numri i shqiptarëve u shtua gjatë dekadave të para të shekullit<br />
XX. Pas Luftës së Dytë Botërore shqiptarët e Kosovës u vendosën në<br />
Slloveni dhe Bosnje-Hercegovinë në kontekstin e lëvizjes brenda ish<br />
Jugosllavisë, krye<strong>si</strong>sht për arsye pune, studimesh ose arsye politike.<br />
Veprimtaritë kryesore ekonomike të tyre kanë qenë shërbimet dhe tregëtia<br />
ambulante ushqimore. Sot midis shqiptarëve që jetojnë në këto vende, ka<br />
mjaft <strong>si</strong>përmarrës të suksesshëm <strong>si</strong> edhe personalitete të spikatura të<br />
veprimtarive artistike, kulturore e sportive.<br />
15
DIASPORA<br />
NË SHBA<br />
Shtresa më e hershme e diasporës shqiptare në ShBA janë arbëreshët<br />
dhe pas tyre emigrantët ekonomikë që migruan në ShBA në periudhën<br />
midis Luftës së Parë dhe Luftës së Dytë Botërore. Shtresa e tretë<br />
përbëhet nga emigrantët politikë që emigruan pas Luftës së Dytë Botërore<br />
dhe vendosjes në Shqipëri të regjimit komunist. Shtresa e katërt përbëhet<br />
nga emigrantët kosovarë dhe nga viset e tjera të ish Jugosllavisë, të cilët<br />
migruan pas vitit 1971. Shtresa e pestë përbëhet nga shqiptarët që u<br />
vendosën në ShBA pas vitit 1990, nëpërmjet Lotarisë Amerikane dhe<br />
bashkimit familjar. Ndër figurat me kontribut politik-atdhetar dhe kulturor<br />
janë Fan S. Noli, Faik Konica etj. Shoqatat shqiptare në ShBA <strong>si</strong> “Vatra”,<br />
ndihmuan bashkimin e emigrantëve shqiptarë, ruajtjen e ndjenjës<br />
kombëtare, hapjen e shkollave, botimin e librave shqip, mbështetën luftën<br />
për liri e pavarë<strong>si</strong>, kundërshtuan ndërkombëtarisht copëtimin e<br />
Shqipërisë, dhe kontribuan në Autoqefalinë e Kishës Ortodokse në<br />
Shqipëri. Diaspora shqiptare mori zemër pas Konferencës së Versajës, në<br />
1919, kur qeveria e ShBA-së u shpreh hapur për të drejtën e popujve të<br />
vegjël për vetëvendosje. Pas këtij viti filloi kontributi i veçantë i ShBA për<br />
mbrojtjen e të drejtave të shqiptarëve, kontribut i cili erdhi duke u rritur deri<br />
në ditët e sotme. Në dekadat e para të shekullit XX, diaspora shqiptare e<br />
ShBA-së ishte një diasporë e përfaqësuar. Fan S. Noli ishte deputeti i saj<br />
në parlamentin e Shqipërisë. Aktualisht diaspora shqiptare në ShBA është<br />
një lobiste e fuqishme pranë qeverisë dhe institucioneve amerikane në<br />
mbështetje të zhvillimit dhe demokratizimit të Shqipërisë, Kosovës dhe<br />
çështjeve të tjera të shqiptarëve në rajon. Diaspora shqiptare në ShBA<br />
ruan dhe zhvillon traditat kulturore kombëtare dhe konkurron denjë<strong>si</strong>sht<br />
në veprimtaritë artistike kombëtare në Shqipëri.<br />
16
DIASPORA<br />
NË ARGJENTINË<br />
Diaspora shqiptare në Argjentinë është formuar prej diasporës arbëreshe.<br />
Fluk<strong>si</strong> më i madh drejt Argjentinës ndodhi në fillim të shekullit XX dhe<br />
shumica e tyre u vendosën në kryeqytetin Buenos Aires. Në Argjentinë ka<br />
jetuar për disa vite edhe poeti i njohur arbëresh Zef Serembe. Ndër<br />
personalitetet më të njohur të shqiptarëve të Argjentinës janë shkrimtari<br />
Ernesto Sabato dhe Kryepeshkopi Aleksandër. Në Buenos Aires ndodhet<br />
selia e Kishës Ortodokse të shqiptarëve të diasporës në Amerikën Latine.<br />
Shoqata “Skënderbeu” është përfaqësuesja kryesore e komunitetit<br />
shqiptar në Argjentinë.<br />
17
DIASPORA<br />
NË SIRI<br />
Shqiptarët migruan në Siri në dekadat e fundit të Perandorisë Osmane,<br />
gjatë fundit të shekullit XIX dhe fillimit të shekullit XX, në kohën kur po<br />
rriteshin përpjekjet për pavarë<strong>si</strong>në e Shqipërisë. Një valë tjetër ndodhi<br />
gjatë viteve 1912–1913, kur shqiptarët migruan në këtë vend për t’i<br />
shpëtuar repre<strong>si</strong>onit serb. Shqiptarët e Sirisë janë vendosur krye<strong>si</strong>sht në<br />
Damask dhe në disa qytete të tjera të mëdha të këtij vendi. Në Siri kanë<br />
ushtruar veprimtarinë e tyre disa dijetarë shqiptarë të njohur për<br />
krijimtarinë e tyre në kulturë, letër<strong>si</strong>, ekonomi, politikë, ushtri, fenë islame<br />
etj. Ndër më të shquarit prej tyre është poeti Abdyl Latif Arnaut.<br />
18
DIASPORA<br />
NË RUSI<br />
Shqiptarët filluan të migrojnë në Ru<strong>si</strong> rreth fundit të shekullit XIX, në<br />
mënyrë të tërthortë, nëpërmjet viseve të tjera të ish Perandorisë Osmane,<br />
<strong>si</strong> Stambolli, Selaniku apo Bullgarisë. Këto valë migrimesh ndodhën për<br />
shkak të nevojave të mëdha për fuqi punëtore në sektorët e industrisë,<br />
ndërtimeve, hekurudhave etj. Shqiptarët në Ru<strong>si</strong> u vendosën krye<strong>si</strong>sht në<br />
Kaukaz, por arritën deri në Irkutsk e Vladivostok. Gjatë viteve 1920-1930<br />
në ish Bashkimin Sovjetik u vendosën mjaft emigrantë politikë shqiptarë,<br />
të cilët zhvillonin veprimtari politike në kuadrin e Kominternit. Pjesë e<br />
diasporës shqiptare në Ru<strong>si</strong> janë edhe familjet e krijuara nga martesat e<br />
përziera të shqiptarëve që studjonin e punonin në ish Bashkimin Sovjetik<br />
dhe që u larguan nga Shqipëria pas prishjes së marrëdhënieve midis dy<br />
vendeve.<br />
19
DIASPORA<br />
NË AUSTRALI<br />
Valët e para migratore të shqiptarëve drejt Australisë filluan në fund të<br />
shekullit XIX dhe u zgjeruan në dekadat e para të shekullit XX, pas<br />
shpalljes së pavarë<strong>si</strong>së së Shqipërisë. Shqiptarët në Australi janë<br />
integruar me sukses në institucionet vendase <strong>si</strong> edhe në jetën ekonomike,<br />
shoqërore, kulturore e sportive. Ata zhvillojnë një jetë komunitare aktive<br />
në mjaft qytete të vendit. Shqiptarët e Australisë kanë dhënë një kontribut<br />
të veçantë në mbështetje të lirisë dhe pavarë<strong>si</strong>së së Kosovës.<br />
20
DIASPORA<br />
NË GREQI<br />
Në Greqi ndodhet komuniteti më i madh i emigrantëve shqiptarë, të cilët u<br />
vendosën në këtë vend pas vitit 1990-të. Emigrantët shqiptarë janë një<br />
vlerë e shtuar për ekonominë dhe shoqërinë në Greqi. Ata janë integruar<br />
me sukses në tregun e punës dhe në shoqërinë vendase. Mjaft<br />
personalitete të artit, kulturës dhe sporteve shqiptare që jetojnë e krijojnë<br />
aktualisht në Greqi nderojnë jo vetëm këtë vend, por edhe atdheun e tyre,<br />
Shqipërinë. Emigrantët shqiptarë në Greqi zhvillojnë një jetë aktive<br />
komunitare dhe ndjekin e kontribojnë në zhvillimin ekonomik, shoqëror<br />
dhe politik të Shqipërisë.<br />
21
DIASPORA<br />
NË ZVICËR<br />
Diaspora shqiptare në Zvicër përbëhet nga dy grupime: shqiptarët nga<br />
Kosova dhe viset e tjera shqiptare të ish Jugosllavisë, që emigruan në<br />
Gjermani pas vitit 1971, me heqjen e vizave dalëse nga ky vend, dhe<br />
shqiptarët nga Shqipëria që migruan pas vitit 1990. Grupi i parë i<br />
diasporës shqiptare u shndërruan gradualisht nga emigrantë ekonomikë<br />
në një komunitet emigrantësh politikë dhe mbështeten fuqimisht luftën për<br />
pavarë<strong>si</strong>në e Kosovës. Shqiptarët përbëjnë aktualisht popullatën e katërt<br />
më të madhe në Zvicër. Ky vend është një nga qendrat më të rëndë<strong>si</strong>shme<br />
të diasporës shqiptare, e cila ka pasur gjithmonë veprimtarë të spikatur të<br />
nismave dhe projekteve të rëndë<strong>si</strong>shme në të mirë të kombit.<br />
22
DIASPORA<br />
NË GJERMANI<br />
Shqiptarët nga Kosova dhe viset e tjera shqiptare emigruan në Gjermani<br />
pas vitit 1971, me heqjen e vizave dalëse nga ish Jugosllavia. Me<br />
inten<strong>si</strong>fikimin e përpjekjeve për pavarë<strong>si</strong>në e Kosovës, emigrantët<br />
ekonomikë u shndërruan në një komunitet emigrantësh politikë, të cilët<br />
mbështeten fuqimisht luftën për pavarë<strong>si</strong>në e Kosovës. Pas vitit 1990,<br />
drejt Gjermanisë migruan dhjetra mijra shqiptarë nga Shqipëria.<br />
Shqiptarët në Gjermani, edhe pse të mirëintegruar në shoqërinë vendase,<br />
zhvillojnë një jetë të larmishme komunitare, për të ruajtur kulturën dhe<br />
gjuhën shqipe, promovuar bashkëpunimin ekonomik <strong>si</strong> edhe shkëmbimet<br />
kulturore e ar<strong>si</strong>more midis Gjermanisë dhe Shqipërisë.<br />
23
DIASPORA<br />
NË MBRETËRINË<br />
E BASHKUAR<br />
Prej fillimit të shekullit XX në Mbretërinë e Bashkuar kishin migruan disa<br />
intelektualë shqiptarë. Pas vendosjes së regjimit komunist në Shqipëri, në<br />
Londër ishin vendosur një grup i vogël ish krerësh të organizatave<br />
antikomuniste, por pa ndikim në jetën e vendit pritës dhe të Shqipërisë.<br />
Diaspora shqiptare në Mbretërinë e Bashkuar filloi të formohet pas vitit<br />
1990, prej shqiptarëve emigrantë ekonomikë nga Shqipëria <strong>si</strong> edhe prej<br />
disa grupimeve azil-kërkue<strong>si</strong>sh nga Kosova dhe viset e tjera shqiptare në<br />
rajon. Prezenca e shqiptarëve u rrit pas krizës së Kosovës në vitin 1999,<br />
kur dhjetra mijra shqiptarë, krye<strong>si</strong>sht nga Kosova dhe Shqipëria, u<br />
vendosën në këtë vend. Pjesë e diasporës shqiptare në Mbretërinë e<br />
Bashkuar janë <strong>si</strong>përmarrës, artistë dhe sportistë të shquar. Vitet e fundit<br />
jeta komunitare e diasporës shqiptare në Mbretërinë e Bashkuar ka<br />
ardhur duke u gjallëruar.<br />
24
DIASPORA<br />
NË KANADA<br />
Shqiptarët filluan të migrojnë në Kanada pas vitit 1990, duke përfituar<br />
krye<strong>si</strong>sht nga mundë<strong>si</strong>të që ofron programi i imigrimit në këtë vend të<br />
specialistëve të kualifikuar. Në Kanada kanë migruar mjaft profe<strong>si</strong>onistë<br />
shqiptarë të talentuar, të cilët janë integruar me sukses në tregun e punës<br />
dhe në shoqërinë vendase. Për nga cilë<strong>si</strong>a dhe potencialet e saj, diaspora<br />
në Kanada po shndërrohet në një pikë të rëndë<strong>si</strong>shme referimi për<br />
diasporën shqiptare.<br />
25
DIASPORA<br />
NË BELGJIKË<br />
Diaspora shqiptare në Belgjikë u formua krye<strong>si</strong>sht pas mbarimit të Luftës<br />
së Dytë Botërore dhe vendosjes në Shqipëri të regjimit komunist. Një<br />
pjesë e përfaqësuesve të organizatave antikomuniste, shumica me prirje<br />
monarkiste, u vendosën në këtë vend për tu organizuar e <strong>si</strong>guruar<br />
mbështetje për përmbysjen e regjimit komunist. Pas vitit 1971, me heqjen<br />
e vizave dalëse nga ish Jugosllavia, shqiptarë nga Kosova dhe republikat<br />
e tjera të ish Jugosllavisë, u vendosën në këtë vend <strong>si</strong> emigrantë<br />
ekonomikë. Fluk<strong>si</strong> i emigrantëve kosovarë u shtua gjatë viteve 1990, <strong>si</strong><br />
pasojë e rritjes së repre<strong>si</strong>onit serb. Pas vitit 1990 në Belgjikë migruan<br />
edhe mjaft shqiptarë nga Shqipëria. Në Belgjikë, krye<strong>si</strong>sht në Bruksel,<br />
jetojnë mjaft personalitete shqiptarë të kulturës dhe <strong>si</strong>përmarrjes <strong>si</strong> edhe<br />
ushtrojnë veprimtarinë e tyre mjaft shoqata kulturore shqiptare.<br />
26
DIASPORA<br />
NË VENDET SKANDINAVE<br />
Diaspora shqiptare në vendet skandinave (Danimarkë, Norvegji, Suedi)<br />
përbëhet nga tre grupime kryesore: shqiptarët e Kosovës, Malit të Zi dhe<br />
Maqedonisë, të cilët migruan në këto vende gjatë viteve 1971-1990 <strong>si</strong><br />
emigrantë ekonomikë; shqiptarët që migruan nga Shqipëria pas vitit 1990<br />
<strong>si</strong> emigrantë ekonomikë; shqiptarët që migruan nga Kosova pas vitit 1990<br />
për t’i shpëtuar ashpër<strong>si</strong>mit të repre<strong>si</strong>onit serb. Shqiptarët në vendet<br />
skandinave janë integruar në jetën ekonomike e shoqërore të vendeve<br />
pritëse. Ata zhvillojnë një jetë komunitare aktive, kanë themeluar shoqata<br />
kulturore, artistike, rinore e studentore, kanë hapur qendra kulturore,<br />
kanale radiofonikë e televizivë, botojnë revista kulturore dhe zhvillojnë<br />
veprimtari të shumta për të nxitur lidhjet dhe bashkëpunimin midis tyre dhe<br />
me vendet e origjinës.<br />
27
DIASPORA<br />
NË AUSTRI<br />
Austria ka qenë një destinacion i preferuar i shqiptarëve në të gjitha<br />
kohrat. Megjithatë, komuniteti më i madh i emigrantëve ekonomikë<br />
shqiptarë u vendos në këtë vend pas vitit 1990. Në Austri kanë studjuar,<br />
krijuar e jetuar mjaft personalitete të kulturës dhe shkencës shqiptare, të<br />
cilët kanë bashkëpunuar ngushtë me institucionet univer<strong>si</strong>tare dhe<br />
akademike vendase. Komuniteti shqiptar në Austri zhvillon një jetë aktive.<br />
Disa shoqata kulturore, artistike e sportive janë krijuar dhe gjallërojnë<br />
jetën e diasporës shqiptare në mjaft qytete të Austrisë.<br />
28
DIASPORA<br />
NË FRANCË<br />
Shqiptarët filluan të migrojnë në Francë pas vitit 1990. Ndërkohë, pas<br />
vendosjes së regjimit komunist në Shqipëri, kishin migruar në Francë një<br />
grup i vogël ish krerësh të organizatave antikomuniste. Në Francë jetojnë<br />
e krijojnë mjaft personalitetete të shquara të kulturës shqiptare. Shqiptarët<br />
në Francë janë integruar në jetën ekonomike e shoqërore të vendit.<br />
29
SAMITI I PARË<br />
I DIASPORËS<br />
TIRANË 2016<br />
Synimi i organizimit të Samitit të parë të Diasporës ishte krijimi i një ure<br />
bashkëpunimi, komunikimi e ndërveprimi, në të mire të ruajtjes dhe<br />
forcimit të lidhjeve mes Diasporës dhe Atdheut. Gjithashtu, Samiti kishte <strong>si</strong><br />
qëllim vlerë<strong>si</strong>min e kontributit të çmuar që Diaspora shqiptare ka dhënë<br />
ndër vite, <strong>si</strong> për mbrojtjen e të drejtave individuale e shoqërore, ruajtjen e<br />
gjuhës dhe identitetit, mbrojtjen dhe avancimin e interesave<br />
mbarëkombëtarë, ashtu edhe për zhvillimin ekonomik e shoqëror të<br />
Shqipërisë.<br />
30