ĐỀ CƯƠNG THỰC TẬP BÀO CHẾ 1 THUỐC TIÊM - THUỐC NHỎ MẮT - SIRO THUỐC

https://twitter.com/daykemquynhon 

plus.google.com/+DạyKèmQuyNhơn 

www.facebook.com/daykem.quynhon 

https://daykemquynhon.blogspot.com 

http://daykemquynhon.ucoz.com 

Nơi bồi dưỡng kiến thức Toán - Lý - Hóa cho học sinh cấp 2+3 / 

Diễn Đàn Toán - Lý - Hóa Quy Nhơn 1000B Trần Hưng Đạo Tp.Quy Nhơn Tỉnh Bình Định 

ĐẠI HỌC Y DƯỢC THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH 

KHOA DƯỢC 

BỘ MÔN BÀO CHẾ 

 

ĐỀ CƯƠNG THỰC TẬP BÀO CHẾ 1 

TÊN BÀI THỰC TẬP: THUỐC TIÊM – THUỐC NHỎ MẮT 

Đợt TT : 2 

Nhóm TT: NHÓM 6 – SÁNG THỨ 7 

Bàn TT: 1 – Tiểu nhóm: 6 

DIỄN ĐÀN TOÁN - LÝ - HÓA 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN 

LỚP D2013B 

NIÊN KHÓA 2016-2017 

MỌI YÊU CẦU GỬI VỀ HỘP MAIL DAYKEMQUYNHONBUSINESS@GMAIL.COM 

HOTLINE : +84905779594 (MOBILE/ZALO) 

https://daykemquynhonofficial.wordpress.com/blog/ 

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT : Đ/C 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN 

Đóng góp PDF bởi GV. Nguyễn Thanh Tú 

www.facebook.com/daykemquynhonofficial 

www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial





STT 

Họ tên Sinh viên 




1 Nguyễn Thị Lan Phương 

2 Phan Hoàng Đoan Phương 

3 Võ Trương Đông Phương 

4 Huỳnh Thị Bích Phượng 

5 Nguyễn Hữu Minh Quân 

6 Đoàn Nhật Tân 
















THUỐC TIÊM LIDOCAINE 2%, ỐNG 2 mL 

1. Các tính chất của Lidocaine.HCl liên quan đến việc bào chế 

thuốc tiêm: 

- Lidocaine hydrochloride có cấu trúc như sau: 

Hình 1.1. Cấu trúc lidocaine hydrochloride 

- Lidocaine hydrochloride là chất rắn màu trắng dạng tinh thể, dễ tan trong nước, tan 

tự do trong ethanol 96%, chloroform, không tan trong ether [7]. 

- Sự có mặt của hai nhóm methyl ở vị trí ortho so với amid tạo sự cản trở về không 

gian, giúp bảo vệ nhóm amid không bị thủy phân. Do đó lidocaine hydrochloride 

rất bền khi pha thành dung dịch và có thể tiệt khuẩn trên 100 o C [9]. 

- Lidocaine hydrochloride là hợp chất khá bền vững nên trong thành phần dạng bào 

chế không cần sử dụng các chất chống oxi hóa [1]. 

- Thuốc tiêm lidocaine hydrochloride được chỉ định trong gây tê dẫn truyền, xuyên 

thấm và tủy sống, thực hiện tiêm dưới da, tiêm tĩnh mạch và tủy sống nên không 

sử dụng các chất sát khuẩn trong dạng bào chế [6], [5]. 

- Cơn đau do tiêm lidocaine có thể giảm bớt khi sử dụng hệ dệm điều chỉnh pH natri 

bicarbonate để tạo môi trường gần với pH sinh lý (7.35 - 7.45), nhưng kiềm hóa 

dung dịch lidocaine có thể dẫn đến kết tủa hoạt chất và gây nguy hiểm. Do đó để 

đảm bảo tính bền vững của dung dịch lidocaine ta điều chỉnh pH trong khoảng acid 

5.0 – 7.0. Khi này với pK a = 7.16 (của lidocaine hydrochloride) nhỏ hơn pH sinh lý 

nên khi tiếp xúc với dịch sinh lý sẽ ở dạng base và thấm vào mô và thể hiện tác 

động gây tê [8], [10], [3]. 

2. Đề xuất công thức 1 ống thuốc tiêm 

2.1 Xây dựng thành phần 

Dựa trên các tính chất của lidocaine hydrochloride, nhóm đề xuất chọn lựa 

các thành phần như sau: 

2.1.1 Lidocaine hydrochloride 

- Tinh khiết dược dụng, có hàm lượng từ 95.0 – 105.0% khối lượng bao bì, vô khuẩn 

và không chứa chí nhiệt tố hoặc giới hạn độc tố vi khuẩn. 
















2.1.2 Dung môi 

- Do lidocaine hydrochoride rất dễ tan trong nước nên sử dụng nước làm dung môi 

hòa tan cho thuốc tiêm lidocaine. 

- Tiêu chuẩn dung môi nước sử dụng là nước cất pha tiêm, đạt tiêu chuẩn Dược điển 

Việt Nam IV [4]. 

• Về cảm quan phải lỏng trong, không màu, không mùi, không vị. 

• Tinh khiết, vô khuẩn và không có chí nhiệt tố. 

• Nội độc tố vi khuẩn không quá 0.25 EU/mL. 

• Được bảo quản trong điều kiện vô khuẩn có thể dùng trong vòng 24 giờ kể 

từ khi cất. 

2.1.3 Chất chống oxy hóa 

- Theo một số tài liệu cho rằng lidocaine hydrochloride là hợp chất khá bền vững nên 

trong thành phần dạng bào chế không cần sử dụng các chất chống oxi hóa [1]. 

- Tuy vậy, nhóm đề xuất khảo sát độ bền vững của lidocaine hydrochloride trong 

thực hành pha chế và bảo quản chế phẩm khi có mặt một số chất chống oxy hóa 

trực tiếp như natri meta-bisulfit, natri bisulfit hay kết hợp với chất chống oxy hóa 

gián tiếp như acid citric, edetate disodium và so sánh với các mẫu không có chất 

chống oxy hóa để có thể nhận định việc cần thiết sử dụng các chất chống oxi hóa 

này. 

2.1.4 Chất điều chỉnh pH 

- pH dung dịch thuốc tiêm là yếu tố quan trọng quyết định thành phần dạng hóa học 

của dược chất. Tại pH sinh lý (7.35-7.45) lidocaine hydrochloride (pKa=7.16) tồn 

tại dưới dạng base và thể hiện tác động dược lý. 

- Tuy nhiên duy trì lidocaine hydrochloride ở pH hơi base thì sẽ làm cho ống thuốc 

tiêm lidocaine dễ bị vón tủa, gây nguy hiểm cho bệnh nhân khi tiêm vào cơ thể. 

- Như vậy, pH trong ống thuốc tiêm nên đạt ở mức hơi acid, theo Dược điển Anh 

2009 pH dung dịch thuốc tiêm lidocaine hydrochloride trong khoảng 4.0 - 5.5. 

Trong khi đó theo Dược điển Hoa kỳ USP29-NF24 pH cho phép trong khoảng rộng 

từ 5.0 - 7.0 [2], [10]. 

- Dựa trên các tài liệu tham khảo này, nhóm quyết định chọn khoảng pH cho ống 

thuốc tiêm lidocaine hydrochloride trong khoảng 5.0-7.0 vì pH này rộng hơn, dễ 

điều chỉnh, đồng thời hoạt chất cũng bền vững không bị vón tủa và gần hơn với pH 

sinh lý người. 

- Vì vậy, chất điều chỉnh pH là natri hydroxide và acid chlohydric để đạt được pH 

trung bình 6.5 nằm giữa khoảng 5.0 - 7.0. 

2.1.5 Chất đẳng trương 

- Sử dụng chất đẳng trương natri chloride để đẳng trương hóa thuốc tiêm phù hợp với 

áp suất thẩm thấu sinh lý. Trong đó, việc lựa chọn natri chloride là do không tương 

kỵ với thành phần trong công thức, có tính hiệu quả và an toàn hơn các chất đẳng 

trương khác. 
















2.1.6 Bao bì đựng thuốc tiêm 

- Sử dụng thủy tinh trung tính cấp I làm bao bì đựng dung dịch thuốc tiêm và đạt tiêu 

chuẩn sạch, khô, vô khuẩn. 

2.2 Công thức ống thuốc tiêm: 

- Lượng lidocaine hydrochloride cần cho 1 ống 2mL đạt nồng độ 2%: 

M lidocaine HCl = 

= 0.04 g = 40 mg 

- Lượng x (mg) natri chloride cần để đẳng trương hóa dung dịch thuốc tiêm chứa 40 

mg lidocaine HCl: 

MW lidocaineHCl = 270.801 g/mol; MW natri chloride = 58.5 g/mol. 

Nồng độ Mol của lidocaine HCl: C M = 

= 73.86 mMol/L 

Công thức Nồng độ Osmol: mOsm = C M x Số phần tử phân ly 

Trong đó, số phần tử phân ly của lidocaine HCl là 2 và NaCl là 2 

Ta có: 

∑ = 73.86 x 2 + x 2 

Theo đó nồng độ thẩm thấu sinh lý tốt nhất trong vùng 290 ± 15% 

hay 235 – 335 mOsm/L. 

Từ đó ta suy ra lượng natri chloride trong khoảng 5.11 – 10.96 mg. Do sử dụng 

natri hydroxide và acid hydrochloride để điều chỉnh pH 5.0 -7.0 có thể tạo sản 

phẩm natri chloride thêm nên nhóm đề xuất lượng natri chloride trong công thức là 

6 mg. 

- Công thức thuốc tiêm : do khả năng cân phân tích khó có thể cân được lượng cân 

quá nhỏ (vài mg) nên cần thiết phải pha dung dịch mẹ để có thể chia thành những 

ống 2 mL thuốc tiêm. 

Thành phần Lượng lý thuyết Lượng thực tế 

Lidocaine hydrochloride 40 mg 4.00 g 

Natri chloride 6 mg 0.60 g 

Natri hydroxide/Acid hydrochloride Vừa đủ pH 6.5 Vừa đủ pH 6.5 

Nước cất pha tiêm Vừa đủ 2 mL Vừa đủ 200 mL 

3. Quy trình xử lý ống rỗng đóng thuốc tiêm 

- Ống rỗng đựng thuốc tiêm là một thành phần của thuốc tiêm và đóng vai trò quan 

trọng trong việc giữ liều lượng thuốc, bảo vệ, ổn định chất lượng của thuốc khi vận 

chuyển, bảo quản và sử dụng. 

- Do đó ống rỗng thuốc tiêm phải đạt tiêu chuẩn sạch, khô và vô khuẩn. 

- Nhóm đề xuất quy trình xử lý ống rỗng đóng thuốc tiêm như sau: 

o Chọn ống: 

• Có chất lượng về cảm quan đồng đều, nguyên vẹn, không sứt mẻ, 

không méo mó, không có bụi dính cứng, đầu ống nhỏ, không quá to 

để dễ hàn. 
















• Vật liệu thủy tinh trung tính cấp I, đạt đủ các điều kiện về kích 

thước thiết kế. 

o Rửa mặt ngoài ống: rửa sạch bụi bên ngoài ống bằng nước máy, không để 

nước vào trong ống, sấy khô mặt ngoài ống. 

o Rửa mặt trong ống: rửa sạch mặt trong ống bằng nước tinh khiết nhiều lần 

rồi sau đó rửa bằng nước cất pha tiêm cho đến khi: 

• Nước rửa trong suốt, không còn tiểu phân cơ học. 

• Nước rửa không đổi màu 0.1 mL dung dịch KMnO 4 0.1M có chứa 

vài giọt H 2 SO 4 10%. 

o Sấy khô: làm khô mặt trong và mặt ngoài ống bằng tủ sấy. 

o Sấy tiệt trùng và phân hủy chí nhiệt tố: đưa nhiệt độ buồng sấy lên 320 o C 

trong 10 phút. 

4. Quy trình điều chế thuốc tiêm – đóng gói sản phẩm 

Nhóm liệt kê các giai đoạn điều chế thuốc tiêm theo công thức đã đề xuất: 

- Hòa tan 0.6 g natri chloride, 4 g lidocaine hydrochloride với lượng khoảng 150 mL 

nước cất pha tiêm, rồi thêm nước cất pha tiêm vừ đủ 200 mL dung dịch. 

- Điều chỉnh pH đến 6.5 bằng dung dịch NaOH 10% hoặc HCl 10% theo dõi bằng 

máy đo pH. 

- Lọc trong với kích thước lỗ lọc 0.45 μm. Lọc vào ống rỗng đã chuẩn bị sẵn. 

- Hàn ống. 

- Tiệt trùng bằng phương pháp nhiệt ẩm trong nồi hấp autoclave ở 121 o C/15-30 phút. 

- Kiểm tra độ kín, độ trong và hình thức mỹ quan của ống. Dùng phương pháp “bể 

tắm xanh methylen” để kiểm tra độ kín. 

- Dán nhãn và đóng vào hộp, thùng, bảo quản. 

5. Các thiết bị, dụng cụ dự kiến sử dụng: 

STT Tên dụng cụ, thiết bị Thể tích Số lượng 

1 Bình định mức 200 mL 1 

2 Becher 100 mL 2 

3 Becher 200 mL 2 

4 Đũa thủy tinh 2 

5 Pipet Pastuer 5 

6 Syringe 10 mL 1 

7 Đầu lọc 0.45 μm 1 

8 Dụng cụ hàn ống 1 

9 Nồi hấp 1 

10 Cân phân tích 1 

11 Máy đo pH 1 

12 Tủ sấy 1 

13 Bocal 1 

14 Khay đựng ống tiêm 1 
















TÀI LIỆU THAM KHẢO 

[1]. Accelerated Stability Studies of Widely Used Pharmaceutical Substances Under 

Simulated Tropical Conditions, WHO 1986. 

[2]. Bristish Pharmacopoeia Commisssion, Lidocaine hydrochloride Monograph, British 

Pharmacopoeia 2013, The Stationery Office, 2013. 

[3]. Hans. Et al (1996), “Ionization conditions for iontophoretic drug delivery. A revised 

pK a of lidocaine hydrochloride in aqueous solution at 25°C established by precision 

conductometry”, International Journal of Pharmaceutics, 141(1996), p.63-70. 

[4]. Hội đồng Dược điển Việt Nam, Nước để pha thuốc tiêm, Dược điển Việt Nam IV, Bộ 

Y Tế, 2009, tr.441. 

[5]. Lê Quan Nghiệm, Huỳnh Văn Hóa, Thuốc tiêm – thuốc tiêm truyền, Bào chế và sinh 

dược học tập I, NXB Y học, 2010, tr.126-127. 

[6]. Mai Phương Mai, Thuốc tác động lên thần kinh trung ương, Dược lý học tập I, NXB Y 

học, 2011, tr.88-93. 

[7]. Sean C Sweetman (Ed.) et al ,Local Anaethetics, Martindale Complete drug reference 

36 th edition, Phamaceutical Press, p.1862. 

[8]. Sean C Sweetman (Ed.) et al, Local Anaethetics, Martindale Complete drug reference 

36 th edition, Phamaceutical Press, p.1852. 

[9]. Trương Phương, Trần Thành Đạo, Thuốc tác động lên sự dẫn truyền thần kinh, Hóa 

dược tập II, 2009, tr.364-365. 

[10]. U.S Pharmacopeial Convention, Lidocaine hydrochloride injection Monograph, 

USP35-NF30, USP Convention, 2012, p.3683-3684. 
















THUỐC NHỎ MẮT CHLORAMPHENICOL 

Công thức 

Chloramphenicol 

Hệ đệm 

Chất đẳng trương 

Dung dịch Nipagin M 20% 

Nước cất 

Đóng lọ 10 mL 

X g 

pH phù hợp 

Vừa đủ 

0.25 ml 

100 ml 

1. Tính chất chloramphenicol liên quan đến việc bào chế thuốc 

nhỏ mắt 

- Chloramphenicol có cấu trúc như sau: 

Hình 1.1. Cấu trúc chloramphenicol 

- Chloramphenicol ở dạng bột kết tinh màu trắng, trắng xám hoặc trắng vàng hay tinh 

thể hình kim hoặc phiến dài. Khó tan trong nước, dễ tan trong ethanol 96% và trong 

propylen glycol [3]. 

- Độ tan của chloramphenicol trong nước thấp 2.5 mg/mL, trong propylen glycol là 

150.8 mg/mL. Rất tan trong ethanol, methanol, ethyl acetate, aceton[5]. 

- Với lượng nước hòa tan vừa đủ, dung dịch chloramphenicol có pH từ 4.0 – 8.0 [12]. 

- Chloramphenicol có độ tan tăng trong môi trường kiềm nhưng dễ bị phân hủy, bền 

vững hơn trong môi trường acid [6]. 

- Chloramphenicol là kháng sinh với nhiều dạng dùng, trong đó dung dịch 0.4% hoặc 

0.5% và thuốc mỡ 1% hoạt chất được dùng cho các tình trạng nhiễm trùng mắt [8], 

[7]. 

- Dung dịch chloramphenicol bão hòa 0.25% có thể giữ hoạt tính trong nhiều tháng ở 

nhiệt độ thường, trong điều kiện tránh ánh sáng [10]. 

2. Xác định nồng độ chloramphenicol trong dung dịch thuốc nhỏ 

mắt 

- Độ tan thấp của chloramphenicol trong nước chỉ 2.5 mg/mL cho phép nồng độ tối đa 

dung dịch này là 0.25% kl/tt. 

- Nhưng theo nhiều tài liệu nhóm tìm được, nồng độ chloramphenicol dùng cho dung 

dịch nhỏ mắt có nồng độ 0.4% theo Dược thư quốc gia Việt Nam, Dược điển Việt 

Nam IV, sách Dược lý học tập 2 và một số chế phẩm trên thị trường Việt Nam như 

Cloraxin 0.4% (Công ty cổ phần Dược phẩm 3/2) hoặc 0.5% theo sách Martindale 
















36 th và một số chế phẩm được sử dụng tại Châu Âu như Optrex, Brochlor [1], [12], 

[8], [7]. 

- Nhóm nhận thấy cả 2 nồng độ đều có thể được sử dụng cho thuốc nhỏ mắt 

chloramphenicol, tuy nhiên cả 2 nồng độ này đều vượt quá nồng độ bão hòa của 

chloramphenicol, do đó, nhóm đề xuất điều chỉnh pH để tăng độ tan của hoạt chất. 

- Và nồng độ dung dịch chloramphenicol mà nhóm lựa chọn là 0.4% kl/tt. 

3. Hệ đệm thích hợp cho thuốc nhỏ mắt chloramphenicol 0.4% 

3.1. Chọn lựa hệ đệm 

- Việc ổn định hoạt chất trong chế phẩm là vô cùng quan trọng với thuốc nhỏ mắt. Tại 

nồng độ điều trị 0.4% đạt quá bão hòa so với 0.25%, vì vậy, sự cần thiết làm tăng độ 

tan của hợp chất bằng cách điều chỉnh pH bằng hệ đệm. 

- Theo Dược điển Hoa Kỳ, pH của dung dịch chloramphenicol trong khoảng 4.0 – 8.0 

nhưng khi ở dung dịch kiềm chloramphenicol dễ bị thủy phân hơn nên nhóm đề xuất 

ổn định hoạt chất trong môi trường hơi acid < 7.0 vì thuốc nhỏ mắt, với yêu cầu quan 

trọng, phải ổn định được hoạt chất [12]. 

- Nhóm đề xuất sử dụng hệ đệm PALITZCH (hệ đệm boric – borat) để duy trì pH








- Do pha vừa đủ 100 mL để đóng cho 10 lọ thuốc nhỏ mắt 10 mL thì ta cần dự phòng 

hao hụt, nhóm đề xuất pha 200 mL dung dịch thuốc nhỏ mắt để tránh hao hụt khi 

đóng lọ. Do đó: 

Hệ đệm 

Cho 100 mL 

Cho 200 mL 

(dự phòng hao hụt khi đóng lọ) 

Natri borat.10H 2 O 0.057 g 0.114 g 

Acid boric 1.200g 2.400 g 

4. Chất đẳng trương trong công thức thuốc nhỏ mắt 

chloramphenicol 

4.1. Lựa chọn chất đẳng trương 

- Yêu cầu của chất đẳng trương hóa là phải không được tương kỵ với thành phần khác 

trong công thức, chất đó phải không có tác dụng dược lý riêng và đặc biệt là phải 

không gây kích ứng mắt. Một số chất đẳng trương thường dùng: natri clorid, natri 

sulfat, natri nitrat, natri acetat, acid boric, glucose,... 

- Do đó nhóm lựa chọn chất đẳng trương là natri clorid vì chất này rất dễ tan trong 

nước, rẻ tiền lại không gây kích ứng và nước mắt có áp suất thẩm thấu tương đương 

với áp suất thẩm thấu của dung dịch NaCl nồng độ 0,9% có độ hạ băng điểm [t] = - 

0,58 o C đến -0,52 o C [11]. 

4.2. Tính toán lượng natri clorid cần để đẳng trương hóa dung dịch 

- Ta xét các thành phần đang có trong 200 mL dung dịch: 


Natri borat.10H 2 O 

Acid boric 


Nước cất vừa đủ 

0.8 g 

0.114 g 

2.400 g 

0.5 ml 

200 ml 

- Nipagin M là ester của acid p-hydroxybenzoic có nhóm OH phenol trong dung dịch 

tại pH 6.8 không phân ly và có mặt trong dung dịch ở nồng độ rất nhỏ 0.05% nên 

xem như tạo ra áp lực thẩm thấu không đáng kể. 

- Còn lại các thành phần khác đều tạo áp suất thẩm thấu trong dung dịch và được thể 

hiện qua các trị số độ hạ băng điểm như sau: 

Thành phần 

Độ hạ băng điểm 

ở nồng độ 1% 

Nồng độ % 


ở nồng độ công thức 


Chloramphenicol -0.06 o C [2] 0.4% -0.024 o C 

Natri borat -0.241 o C [2] 0.057% -0.014 o C 

Acid boric -0.290 o C [9] 1.200% -0.348 o C 















- Ta có tổng độ hạ băng điểm của chất tan có trong dung dịch: 

∑ = - 0.386 ( o C) > - 0.52 o C 

Như vậy dung dịch đang nhược trương, cần thêm chất đẳng trương hóa Natri clorid 

với lượng theo công thức LUMIÈRE CHEVROTIER cho 100 mL dung dịch thuốc 

nhỏ mắt chloramphenicol: 

m NaCl = 

| | 

| | 

= = 0.230 g 

Với 200 mL ta cần m NaCl = 0.460 g 

5. Công thức thuốc nhỏ mắt chlorampheniol và cách thức pha chế 

5.1. Công thức thuốc nhỏ mắt chlorampheniol 0.4% 



Acid boric 

Natri clorid 



0.800 g 

0.114 g 

2.400 g 

0.460 g 

0.5 ml 

200 ml 

Công thức cho 1 lọ thuốc nhỏ mắt 10 mL 

Chloramphenicol 0.4% 


5.7 mg 

Acid boric 

120 mg 

Natri clorid 

23 mg 

Dung dịch Nipagin M 20% 0.05 % 


10 ml 

5.2. Cách thức pha chế 10 lọ thuốc nhỏ mắt chloramphenicol 0.4% 

- Quy trình pha chế thuốc nhỏ mắt: 

o Hòa tan chất phụ: chất bảo quản, sát trùng, hệ đệm, chất đẳng trương. 

o Hòa tan hoạt chất 

o Lọc 

o Đóng lọ 

o Tiệt khuẩn bằng nhiệt (nếu cần) 

o Soi thuốc và dán nhãn đúng quy định 

o Kiểm tra chất lượng thuốc nhỏ mắt 

- Dựa trên quy trình pha chế dung dịch thuốc nhỏ mắt như trên, nhóm đề xuất cách pha chế 


200 mL dung dịch thuốc nhỏ mắt chloramphenicol 0.4% như sau: 

o Hòa tan từ từ có khuấy trộn 0.5 mL dung dịch nipagin M 20% vào becher 250 mL 

chứa sẵn khoảng 130 mL nước cất pha tiêm và đun sôi trên bếp điện. 















o Hòa tan lần lượt 2.4 g acid boric, 0.114 g natri borat.10H 2 O, 0.46 g natri clorid vào và 

khuấy tan hoàn toàn. 

o Để nguội dung dịch đến nhiệt độ khoảng 70 o C, cho tiếp 0.8 g chloramphenicol vào và 

khuấy đến khi dung dịch trong suốt. 

o Để nguội dung dịch đến nhiệt độ phòng, cho toàn bộ dung dịch vào bình định mức 

200 mL khô, sạch. Tráng becher bằng một số lần thể tích vừa phải nước cất pha tiêm, 

cho dịch tráng vào bình định mức và làm đầy đến vạch. 

o Dùng syringe 10 mL sạch và khô hút 10 mL dung dịch lọc qua màng lọc với kích 

thước lỗ lọc 0.22 µm vào lọ thuốc nhỏ mắt. Đóng 10 lọ. 

o Kiểm tra độ trong dung dịch thuốc trong lọ và dán nhãn đúng quy định. 

o Kiểm tra chất lượng thuốc nhỏ mắt thành phẩm. 














Phần thuốc nhỏ mắt Cloramphenicol 




[1]. Bộ Y tế, Chuyên luận Cloramphenicol, Dược thư Quốc gia 2, NXB Y Học, 2015, 

tr.431. 

[2]. Cathy Y Poon, “Tonicity, Osmoticity, Osmolality, and Osmolarity”, Remington The 

Science and Pharmacy 21 st edition, Pharmaceutical Press, 2005, p.260, 264. 

[3]. Hội đồng Dược điển Việt Nam, Cloramphenicol, Dược điển Việt Nam IV, Bộ Y Tế, 

2009, tr.178. 

[4]. K.C. James et al. (1970), “A borax – chloramphenicol complex in aqueous 

solution”, Journal of Pharmacy and Pharmacology, 22(8), p.612-614. 

[5]. Lê Minh Trí, Huỳnh Thị Ngọc Phương,Thuốc kháng sinh, Hóa dược tập I, 2009, 

tr.231-237. 

[6]. Lê Quan Nghiệm, Dung dịch thuốc, Bào chế và sinh dược học tập I, NXB Y Học, 

2010, tr.56-62. 

[7]. Mai Phương Mai, Trần Mạnh Hùng, Kháng sinh kháng khuẩn, Dược lý học tập 2, 

NXB Y học, 2016, tr. 214. 

[8]. Sean C Sweetman, Chloramphenicol, Martindale The Complete Drug Reference 

36 th edition, Pharmaceutical Press, 2009, p.239-242. 

[9]. The Regents of University of California, Buffered and Isotonic, Hospital 

Formulary 2 nd edition, University of California Press, 1952, p.28. 

[10]. Trần thị Thu Hằng, Cloramphenicol, Dược lực học, NXB Phương Đông, tr. 766 – 

767. 

[11]. Trịnh Thị Thu Loan, Thuốc nhỏ mắt, Bào chế và sinh dược học tập I, NXB Y 

Học, 2010, tr.215, 222. 

[12]. U.S Pharmacopeial Convention, Chloramphenicol Otic Solution, USP35-NF30, 

USP Convention, 2012, p.2610. 
















THUỐC NHỎ MẮT KẼM SULFAT 

Công thức 

Kẽm sulfat dược dụng 

Hệ đệm 

Chất đẳng trương 

Dung dịch Niparin M 20% 


Đóng lọ 10 mL 

X g 

pH phù hợp 

Vừa đủ 

0,25 ml 

100 ml 

1. Tính chất của kẽm sulfat liên quan đến việc bào chế thuốc 

nhỏ mắt 

- Bột kết tinh trắng hoặc tinh thể trong suốt không màu, không mùi, dễ thăng hoa khi 

để ngoài không khí khô. 

- Rất tan trong nước, dễ tan trong glycerin, thực tế không tan trong ethanol 96%. 

- pH dung dịch kẽm sulfat 5% là từ 4.4 đến 5.6 [1]. 

- ZnSO 4 bền hơn ở môi trường hơi acid. Trong môi trường kiềm hay trung tính, ion 

Zn 2+ có khả năng hình thành phức hydroxo hay tạo kẽm hydroxid và tủa ra khỏi 

dung dịch. 

- Thuốc nhỏ mắt kẽm sulfat phải đảm bảo các yêu cầu đẳng trương, ổn định hoạt 

chất, pH phù hợp, dung dịch trong suốt và vô khuẩn. 

2. Xác định nồng độ của kẽm sulfat 

- Kẽm sulfat trong thành phần của thuốc nhỏ mắt đóng vai trò là một chất làm co, 

làm se mạch máu, làm giảm sung huyết mắt, dùng điều trị đau mắt đỏ và thường 

được sử dụng phối hợp với các chất như naphazoline, tetrahydrozoline, các chất 

nhờn bôi trơn. 

- Theo Dược điển Việt Nam 4 thì thuốc nhỏ mắt kẽm sulfat có hàm lượng thường là 

0.5% [1]. 

- Trong khi đó Dược điển Anh lại qui định rõ hàm lượng cho thuốc nhỏ mắt kẽm 

sulfat là 0.25% kl/tt và giới hạn cho phép từ 0.22 – 0.28% ZnSO 4 .7H 2 O [2]. 

- Ta xét các nồng độ 5%, 0.5% và 0.25% dựa trên giá trị tích số tan của kẽm 

hydroxide T Zn(OH)2 = 3 x 10 -16 (25 o C) và tính ra các giá trị pH mà tại đó kẽm 

hydroxide bắt đầu tủa. 


Nồng độ pH bắt đầu tủa Zn(OH) 2 

5% 6.49 

0.5% 7.00 

0.25% 7.14 















- Nhóm nhận thấy rằng khi càng giảm nồng độ kẽm sulfat thì pH bắt đầu tủa kẽm 

hydroxide tăng lên, có nghĩa là dung dịch bền vững hơn với pH sinh lý của mắt (7.4 

– 7.6). Do đó, suy từ lý thuyết nhóm quyết định chọn nồng độ dung dịch kẽm sulfat 

là 0.25%. 

- Do cần đóng 10 lọ thuốc nhỏ mắt 10 mL nên nhóm đề xuất pha chế 200 mL dung 

dịch thuốc nhỏ mắt kẽm sulfat để phòng hao hụt khi chia liều vào lọ. Do vậy, lượng 

ZnSO 4 .7H 2 O sử dụng là: 0.5 g cho 200 mL dung dịch. 

3. Hệ đệm và chất đẳng trương cho dung dịch thuốc nhỏ mắt 

kẽm sulfat 

3.1. Hệ đệm 

- Chỉ tiêu pH của thuốc nhỏ mắt tùy thuộc quan trọng vào độ bền vững của hoạt chất, 

hạn chế sự kích ứng mắt. 

- Ở nồng độ 0.25%, dung dịch kẽm sulfat bền vững ở pH < 7.14. Do đó nhóm quyết 

định chọn pH dung dịch theo hệ đệm HIND – GOYAN là dung dịch acid boric 

1.9% với giá trị pH từ 5.0 đến 5.5 nằm trong giới hạn pH của Dược điển Việt Nam 

IV và Dược điển Anh 2013 là từ 4.4 đến 5.6. Mặc dù ở pH này sự kích ứng mắt có 

thể xảy ra nhưng quan trọng hơn là việc giữ hoạt chất ổn định [4]. 

- Khi đó lượng acid boric cần cho 200 mL dung dịch thuốc nhỏ mắt kẽm sulfat là: 

m acid boric = 

3.2. Chất đẳng trương 

= 3.80 g 

- Ta xét các thành phần đang có trong 200 mL dung dịch: 

ZnSO 4 .7H 2 O 

0.50 g 

Acid boric 

3.80 g 

Dung dịch Niparin M 20% 0.5 ml 


200 ml 

- Nipagin M là ester của acid p-hydroxybenzoic có nhóm OH phenol trong dung dịch 

tại pH 6.5 không phân ly và có mặt trong dung dịch ở nồng độ rất nhỏ 0.05% nên 

xem như tạo ra áp lực thẩm thấu không đáng kể. 

- Còn lại các thành phần khác đều tạo áp suất thẩm thấu trong dung dịch và được thể 

hiện qua các trị số độ hạ băng điểm như sau: 

Thành phần 


ở nồng độ 1% 

Nồng độ % 


ở nồng độ công thức 


ZnSO 4 .7H 2 O 0.086 o C [6] 0.25% 0.0215 o C 

Acid boric 0.290 o C [5] 1.90% 0.551 o C 















- Ta có tổng độ hạ băng điểm của chất tan có trong dung dịch: 

∑ = - 0.57215 ( o C) 

- Như vậy dung dịch đã có áp suất thẩm thấu biểu hiện qua độ hạ băng điểm nằm 

trong khoảng [t] = - 0,58 o C đến -0,52 o C là khoảng đẳng trương với áp suất thẩm 

thấu sinh lý của mắt. Do đó hệ đệm đã đóng vai trò như một chất đẳng trương hóa 

nên không cần sử dụng thêm chất đẳng trương hóa khác. 

4. Công thức dung dịch thuốc nhỏ mắt kẽm sulfat 0.25% 

4.1. Công thức 

ZnSO 4 .7H 2 O 

Acid boric 

Dung dịch Niparin M 20% 


0.50 g 

3.80 g 

0.50 ml 

200 ml 

Công thức cho 1 lọ thuốc nhỏ mắt 10 mL 

ZnSO 4 .7H 2 O 0.25% 

Acid boric 

190 mg 

Dung dịch Niparin M 20% 0.05% 


10 ml 

4.2. Cách pha chế 10 lọ thuốc nhỏ mắt 

- Quy trình pha chế thuốc nhỏ mắt: 

o Hòa tan chất phụ: chất bảo quản, sát trùng, hệ đệm, chất đẳng trương. 

o Hòa tan hoạt chất 

o Lọc 

o Đóng lọ 

o Tiệt khuẩn bằng nhiệt (nếu cần) 

o Soi thuốc và dán nhãn đúng quy định 

o Kiểm tra chất lượng thuốc nhỏ mắt 

- Dựa trên quy trình pha chế dung dịch thuốc nhỏ mắt như trên, nhóm đề xuất cách 

pha chế 200 mL dung dịch thuốc nhỏ mắt kẽm sulfat 0.25% như sau: 

o Hòa tan từ từ có khuấy trộn 0.5 mL dung dịch nipagin M 20% vào becher 

250 mL chứa sẵn khoảng 130 mL nước cất pha tiêm và đun sôi trên bếp 

điện. 

o Hòa tan lần lượt 3.80 g acid boric vào và khuấy tan hoàn toàn. 

o Để nguội dung dịch đến nhiệt độ phòng, cho tiếp 0.5 g kẽm sulfat.7H 2 O vào 

và khuấy đến khi dung dịch trong suốt. 
















o Cho toàn bộ dung dịch vào bình định mức 200 mL khô, sạch. Tráng becher 

bằng một số lần thể tích vừa phải nước cất pha tiêm, cho dịch tráng vào 

bình định mức và làm đầy đến vạch. 

o Dùng syringe 10 mL sạch và khô hút 10 mL dung dịch lọc qua màng lọc với 

kích thước lỗ lọc 0.22 µm vào lọ thuốc nhỏ mắt. Đóng 10 lọ. 

o Kiểm tra độ trong dung dịch thuốc trong lọ và dán nhãn đúng quy định. 

o Kiểm tra chất lượng thuốc nhỏ mắt thành phẩm. 


[1]. Hội đồng Dược điển Việt Nam, Thuốc nhỏ mắt kẽm sulfat, Dược điển Việt Nam IV, 

Bộ Y Tế, 2009, tr.338-339. 

[2]. Bristish Pharmacopoeia Commisssion, Zinc sulfate eye drops Monograph, British 

Pharmacopoeia 2013, The Stationery Office, 2013. 

[3]. U.S Pharmacopeial Convention, Zinc Sulfate Ophthalmic Solution , USP35-NF30, 

USP Convention, 2012, p.5077. 

[4]. Trịnh Thị Thu Loan, Thuốc nhỏ mắt, Bào chế và sinh dược học tập I, NXB Y Học, 

2010, tr.214. 

[5]. The Regents of University of California, Buffered and Isotonic, Hospital 

Formulary 2 nd edition, University of California Press, 1952, p.28. 

[6]. Cathy Y Poon, “Tonicity, Osmoticity, Osmolality, and Osmolarity”, Remington The 

Science and Pharmacy 21 st edition, Pharmaceutical Press, 2005, p.263, 265. 
















KẾ HOẠCH THỰC TẬP TRONG 4 TUẦN 

Dựa trên đề cương thực tập nhóm đề xuất kế hoạch thực tập và mục tiêu cho 4 tuần 

BUỔI 

THỰC 

TẬP 

1 

2 

3 

4 

KẾ HOẠCH 

- Khảo sát tính tan và độ bền của 

lidocaine hydrochloride trong điều 

kiện pha chế. 

Khảo sát tính chất của hoạt chất 

- Khảo sát tính tan của chloramphenicol 

trong các pH khác nhau. 

- Khảo sát tính tan của kẽm sulfat trong 

các hệ đệm khác nhau. 

MỤC TIÊU 

- pH, chất bảo quản dùng 

trong pha chế thuốc tiêm 

lidocaine. 

- Hệ đệm trong pha chế thuốc 

nhỏ mắt chloramphenicol. 

- Hệ đệm trong pha chế thuốc 

nhỏ mắt kẽm sulfat. 

Pha chế dung dịch thuốc tiêm lidocaine hydrochloride 2% 

- Chuẩn bị ống rỗng đựng thuốc tiêm. 

- Pha chế thuốc tiêm lidocaine 

hydrochloride 2% 

- Đóng ống thuốc tiêm 2 mL 

Ống thuốc tiêm chứa 2 mL 

lidocaine hydrochloride 2% 

Pha chế dung dịch thuốc nhỏ mắt chloramphenicol 0.4% 

- Chuẩn bị lọ đựng thuốc nhỏ mắt 

- Pha chế dung dịch thuốc nhỏ mắt 

chloraphenicol 0.4% 

- Đóng lọ thuốc nhỏ mắt 10 mL 

10 lọ thuốc nhỏ mắt chứa 10 

mL chloramphenicol 0.4% 

Pha chế dung dịch thuốc nhỏ mắt kẽm sulfat 0.25% 

- Chuẩn bị lọ đựng thuốc nhỏ mắt 

- Pha chế dung dịch thuốc nhỏ mắt kẽm 

sulfat 0.25% 

- Đóng lọ thuốc nhỏ mắt 10 mL 

10 lọ thuốc nhỏ mắt chứa 10 

mL kẽm sulfat 0.25% 
















ĐẠI HỌC Y DƯỢC THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH 

KHOA DƯỢC 

BỘ MÔN BÀO CHẾ 

 

ĐỀ CƯƠNG THỰC TẬP BÀO CHẾ 1 

TÊN BÀI THỰC TẬP: SIRO THUỐC 

Đợt TT : 1 

Nhóm TT: NHÓM 6 – SÁNG THỨ 7 

Bàn TT: 3 – Tiểu nhóm: 6 


LỚP D2013B 

NIÊN KHÓA 2016-2017 












STT 

Họ tên Sinh viên 




1 Nguyễn Thị Lan Phương 

2 Phan Hoàng Đoan Phương 

3 Võ Trương Đông Phương 

4 Huỳnh Thị Bích Phượng 

5 Nguyễn Hữu Minh Quân 

6 Đoàn Nhật Tân 
















SIRO TRỊ HO 

1. Công thức 1 đơn vị thành phẩm và 5 đơn vị thành phẩm siro 

trị ho 

STT 

1 

Thành phần 

Dung dịch Bromoform 

dược dụng 

1 đơn vị 

thành phẩm 

chứa 

5 đơn vị 

thành phẩm 

chứa 

1 g 5 g 

Nguyên liệu liên 

quan 

Bromoform 

Glycerin 

2 Cồn Aconit 0,7 g 3,5 g Bột ô đầu mịn 

3 Eucalyptol 0,012 g 0,06g Eucalyptol 

4 Siro húng chanh 15% (kl/kl) 15% (kl/kl) 

5 Nước bạc hà 6 ml 30ml 

Lá húng chanh tươi 

Saccarose 

Tinh dầu bạc hà 

Bột Talc 

Tween 20 (80) 

6 Acid citric 0,1 g 0,5 g Acid citric 

7 Natri benzoate 0,1 g 0,5 g Natri benzoat 

8 Ethanol 90% 3,0 g 15 g Ethanol cao độ 

9 Siro vỏ quýt vừa đủ 75g 375 

2. Đặc điểm công thức 

Vỏ quýt khô 

Saccarose 

- Là công thức của một siro thuốc do: 

• Có hàm lượng đường cao do siro húng chanh và siro vỏ quýt chiếm tỉ lệ cao 

trong công thức. 

• Chứa các dược chất dùng để điều trị ho: ô đầu, húng chanh, vỏ quýt…[14]. 

- Tính chất: chế phẩm lỏng, vị ngọt, thể chất đặc sánh 

- Công thức bao gồm 9 thành phần, trong đó: 

• Hoạt chất: Siro vỏ quýt, siro húng chanh, dung dịch bromoform dược dụng, cồn 

aconit, eucalyptol. 

• Chất bảo quản: natri benzoate, acid citric. 

• Thành phần tạo mùi: nước bạc hà. 
















• Dung môi hòa tan: ethanol. 

- Ưu điểm: 

• Thích hợp với trẻ em và các bệnh nhân không sử dụng được dạng thuốc phân 

liều dạng rắn. 

• Sinh khả dụng cao do là dạng dung dịch. 

• Chứa hàm lượng đường cao làm dung dịch có tính ưu trương cao nên đóng một 

phần vai trò trong ngăn cản sự phát triển của vi sinh vật, nấm mốc. 

- Nhược điểm: 

• Dạng đa liều có nguy cơ phân liều không chính xác khi sử dụng. 

• Một số hoạt chất trong siro dễ hỏng (bromoform) hay giảm tác dụng (giảm độ 

cồn, tinh dầu bị phân hủy) do nhiệt độ, ánh sáng, không khí… 

• Không phù hợp với bệnh nhân kiêng đường hay bệnh nhân đái tháo đường 

• Hoạt chất bromoform, cồn aconit và ethanol có thể gây một số tác dụng phụ có 

hại [14]. 

3. Tính chất, vai trò các chất trong công thức 

STT Tên chất Tính chất Vai trò 

1 Dung dịch 

Bromoform 

dược dụng 

[13]. 

2 Cồn Aconit 

[5]. 

3 Eucalyptol 

[16]. 

4 Siro húng 

chanh [8]. 

5 Nước bạc 

hà [7]. 

Dung dịch trong, không màu, có 

mùi và vị ngọt - tê lưỡi (vị 

bromoform). Dễ tan trong nước, tỷ 

trọng ở 20 o C 1. 

Chất lỏng, màu vàng nâu nhạt, vị 

đắng. Nếu thêm cùng một khối 

lượng nước thì dung dịch trở nên 

đục. Tỷ trọng ở 25 o C: 0,825 – 0,855. 

Chất lỏng, không màu, mùi camphor 

đặc trưng, không tan trong nước, 

hòa tan được với ethanol 96% và 

dichloromethan, tỷ trọng ở 20 o C: 

0,920 – 0,926. 

Là hoạt chất, có tác dụng chống co 

thắt đường hô hấp, làm dịu và làm 

giảm cơn ho. 

Là hoạt chất, có tác dụng giảm đau, 

giảm viêm trong viêm phế quản, 

kích thích hô hấp, chữa ho, chống 

tiết mồ hôi. 

Là hoạt chất, chất bảo quản, tạo 

mùi cho siro; có tính sát trùng 

đường hô hấp, chữa ho. 

Chất lỏng sánh, có mùi thơm, vị cay. Là hoạt chất, công dụng chữa cảm 

Chất lỏng trong hoặc hơi đục, mùi 

đặc biệt của tinh dầu bạc hà. 

cúm, ho sốt do phong hàn, ho gà, 

khan tiếng. 


Chất tạo mùi thơm, có công dụng 

sát khuẩn đường hô hấp, giảm ho, 















6 Acid citric 

[3]. 

7 Natri 

benzoate 

[6]. 

8 Ethanol 

90% [4]. 

9 Siro vỏ 

quýt [9]. 

Bột kết tinh trắng, dễ tan trong nước 

và ethanol, hơi tan trong ether, tỷ 

trọng: 1,665 g/cm 3 

Bột kết tinh trắng, dễ tan trong 

nước, hơi tan trong ethanol 90%, 

nồng độ sử dụng không quá 0,3%. 

Chất lỏng không màu, trong suốt, dễ 

bay hơi, có mùi đặc trưng, hoà lẫn 

với nước, ether và glycerin. Tỷ trọng 

ở 20 o C là 0,827 – 0,831. 

4. Chuẩn bị nguyên liệu: 

Vị ngọt, chất lỏng sánh, hơi đục, 

màu vàng nhạt, mùi thơm của vỏ 

quýt. Tỷ trọng ở 25 o C: 1.26 - 1.32. 

4.1. Dung dịch bromoform dược dụng. 

giảm rối loạn hô hấp, làm thông 

mũi họng, phế quản 

Chất chống oxy hóa, chỉnh pH, tạo 

vị chua, chất tạo phức để bất hoạt 

các ion kim loại. 

Chất trung gian thân nước để hòa 

tan, tác dụng kiềm khuẩn, chất bảo 

quản chống sự phát triển của vi 

khuẩn và nấm mốc 

Dung môi hòa tan, chất dẫn. 

Làm nguyên liệu để pha siro, chất 

làm thơm, có công dụng trị ho. 

4.1.1 Đề nghị số lượng bào chế và công thức tương ứng. 

- Mỗi đơn vị thành phẩm cần 1g dung dịch bromoform dược dụng. Để điều chế 5 

đơn vị siro thuốc, cần có 5g dung dịch bromoform dược dụng. 

- Trong quá trình pha chế có thể xảy ra sự hao hụt dung dịch và để tiện cho quá trình 

pha chế nên đề nghị lượng dung dịch bromoform dược dụng cần điều chế là 10g. 

- Công thức cho 100g dung dịch bromoform dược dụng 10% [13]. 

Bromoform 

10g 

Glycerin dược dụng 

Ethanol 90 0 

30g 

60g 

- Công thức tương ứng cho 10g dung dịch bromoform dược dụng 

Bromoform 

1g 


Glycerin dược dụng 

Ethanol 90 0 

3g 

6g 















4.1.2 Đặc điểm công thức. 

- Dung dich bromoform nguyên chất có tỉ trọng cao d = 2,815- 2, 825 ở 20 0 C có độ 

nhớt cao nên khó khăn trong việc cân một lượng nhỏ theo công thức điều chế [10]. 

- Dung dịch bromoform dược dụng 10% có tỉ trọng xấp xỉ bằng 1 nên hòa lẫn với 

chất khác dễ dàng hơn, dễ tan trong nước hơn thuận lợi cho sự khuấy trộn và hòa 

tan các chất. Ngoài ra, do d xấp xỉ 1 nên m , thuận tiện cho việc đong thể tích 

thay cho cân, việc pha chế dễ dàng hơn. 

- Glycerin giúp giảm sự bay hơi của cồn và bromoform, giảm tỉ trọng dung dịch 

bromoform nguyên chất để dung dịch bromoform dược dụng có tỉ trọng xấp xỉ 1. Ở 

20 0 C glycerin có tỉ trọng d = 1,225-1,256 g/ml [12]. 

- Bromoform có thể trộn lẫn bất cứ tỉ lệ nào với cồn nên ethanol 90 0 có vai trò hòa 

tan dược chất [10]. 

- Cách pha chế [13]. 

Cân vào bình thủy tinh có nút mài theo thứ tự: cồn – bromoform – glycerin, 

trộn đều 

Cân 3g glycerin trong bercher bằng cân kỹ thuật. 

Cân 6g ethanol 90 0 trong cốc cân có nắp bằng cân kỹ thuật. 

Cân 1g bromofrom trong cốc cân bằng cân kỹ thuật 

Cho cồn và bromoform vào bình thủy tinh có nút mài, khuấy đều. 

Cho tiếp glycerin vào hỗn hợp dung môi trên, trộn đều. 

Lọc, đóng chai, dán nhãn. 

4.1.3 Tính chất của chế phẩm [13]. 

- Dung dịch trong, không màu, có mùi hắc và vị bromoform, nếm ngọt và tê lưỡi. 

- 1ml chế phẩm nặng 1g, cho 60 giọt và chứa 0,1g bromoform. 

4.1.4 Bảo quản [13]. 

- Đóng đầy trong chai thủy tinh tối màu, đậy kín nắp. 

- Tránh ánh sáng trực tiếp, để nơi thoáng mát. 

4.2. Cồn aconit. 

- Cồn aconit được điều chế từ bột ô đầu. 

Quy định về dược liệu ô đầu theo DĐ N I [11]. 

Bộ phận dùng: Rễ củ đã phơi hay sấy khô. 

Độ ẩm: không quá 13%. 

Tro toàn phần: không quá 10%. 

Tạp chất: không quá 1%. 


Dược liệu phải chứa ít nhất 0,6% alcaloid toàn phần tính theo aconitin (C 34 H 47 O 11 N). 

Bảo quản: Độc bảng A. Để nơi khô ráo, tránh sâu mọt. 















- Định lượng bột dược liêụ Ô đầu theo DĐ N I [11]. 

Cân chính xác khoảng 10 g bột dược liệu đã xác định độ ẩm, cho vào bình nón có nút mài 

dung tích 250 ml. Thêm 50 ml hỗn hợp ether - cloroform (3:1) và 4 ml amoniac đậm 

đặc (TT). Đậy nút, lắc kỹ, để qua đêm, gạn, lấy dịch lọc. Cho vào bã 50 ml hỗn hợp ether - 

cloroform (3:1), lắc kỹ, để 1 giờ, lọc, thu dịch lọc. Rửa bã 4 lần, mỗi lần với 15 ml hỗn hợp 

ether - cloroform (3:1), thu dịch rửa. Gộp dịch lọc và dịch rửa. Bốc hơi cách thuỷ ở nhiệt 

độ 50-60 o C. Hoà tan cắn bằng 5 ml ethanol (TT). Thêm chính xác 15 ml dung dịch acid 

sulfuric 0,02 N (CĐ) và 15 ml nước cất mới đun sôi để nguội, 3 giọt đỏ methyl (TT). Chuẩn 

độ bằng dung dịch natri hydroxyd 0,02N (CĐ) đến khi xuất hiện màu vàng. 

1 ml dung dịch acid sulfuric 0,02 N tương đương với 12,9 mg alcaloid toàn phần tính theo 

aconitin (C 34 H 47 O 11 N). 

Hàm lượng phần trăm alcaloid toàn phần (X%) của dược liệu khô kiệt tính theo công thức: 

p: Khối lượng dược liệu khô kiệt (g). 

( ) 

n: Số ml dung dịch natri hydroxyd 0,02 N đã dùng. 

Dược liệu phải chứa ít nhất 0,6% alcaloid toàn phần tính theo aconitin (C 34 H 47 O 11 N). 

4.2.1 Công thức và cách điều chế. 

Công thức gốc [5], [11]. 

Aconit (bột mịn vừa) 

Ethanol 90 0 

100g 

Ngâm nhỏ giọt bột ô đầu với ethanol 90 o để thu được 800g cồn thuốc. 

Định lượng alcaloid toàn phần và điều chỉnh tới hàm lượng 0,05% alcaloid 

toàn phần bằng cách thêm vừa đủ cồn 90 0 . 

Công thức triển khai điều chế cồn aconit với lượng dược liệu 45g bột ô đầu 

mịn: 

Aconit (bột mịn vừa) 

45g 

Ethanol 90 0 

đ 

Ngâm nhỏ giọt bột ô đầu với ethanol 90 o để thu được 360g cồn thuốc. 

Định lượng alcaloid toàn phần và điều chỉnh tới hàm lượng 0,05% alcaloid 

toàn phần bằng cách thêm vừa đủ cồn 90 0 . 


Uớc lượng lượng cồn 90 o cần sử dụng để chiết xuất: 

- Theo tiêu chuẩn Dược điển iệt Nam I , hàm lượng alcaloid toàn phần 

trong dược liệu ít nhất phải là 0,6%. ậy trong 45g bột ô đầu phải có tối 

thiểu là 0,27g alcaloid toàn phần, 

đ 















- Cồn aconit được điều chỉnh bằng cồn 90 0 cho tới hàm lượng alcaloid toàn 

phần là 0.05%. 

- ì vậy lượng cồn 90 0 tối thiểu cần là = 540 g 

- 540 g tương đương với 660ml cồn 90 o (ở 20 o C tỉ trọng của cồn 90 o là 0,827 – 

0,831) [4]. 

- Trừ hao lượng dung môi lúc làm ẩm và dung môi bị giữ lại trong dược liệu 

thì lượng cồn 90 0 cần cho chiết xuất khoảng 800ml. 

Cách điều chế [2]. 

Điều chế cồn Aconit bằng phương pháp ngấm kiệt. 

Làm ẩm dược liệu: 

- Làm ẩm 45g bột ô đầu với 15ml cồn 90 0 trong becher 250ml, đủ để bột tơi 

vừa phải không vón cục. Đậy kín và để yên khoảng 2h -4h. 

- Nếu trong quá trình làm ẩm dược liệu bị vón cục thì rây qua cỡ rây mắt to để 

khối bột dược liệu được tơi và thấm ướt đều. 

Nạp dược liệu vào bình ngấm kiệt và ngâm lạnh: 

- Đặt bình ngấm kiệt thẳng đứng, dưới đáy lót một lớp bông mỏng rồi lót giấy 

lọc lên trên (để tránh vụn dược liệu chảy theo dịch chiết làm tắc ống rút dịch 

chiết), bông và giấy lọc phải được thấm bằng cồn 90°. 

- Cho dược liệu đã làm ẩm vào bình, gạt bằng bề mặt, không nén chặt. Trên 

mặt đặt thêm một miếng giấy lọc để hạn chế làm xáo động khối bột dược liệu 

khi thêm cồn. 

- Thêm cồn 90° từ từ vào cho ngập mặt dược liệu, mở khóa cho dung môi chảy 

qua toàn bộ dược liệu đi vào bình hứng để đảm bạo bọt khí thoát ra hết. Đóng 

khóa và đổ dịch chiết vào lại bình ngấm kiệt, thêm cồn sao cho cao hơn khối 

dược liệu khoảng 2-3cm. Đậy kín bình và ngâm lạnh trong 24 giờ. 

Rút dịch chiết 

- Rút dịch chiết với tốc độ 1ml/phút, trong khi rút dịch chiết phải luôn thêm 

dung môi để luôn tạo một lớp dung môi trên bề mặt khối dược liệu. 

Kết thúc ngấm kiệt 

- Sau khi rút được khoảng 300ml dịch chiết (lượng dung môi gấp 6-7 lần 

lượng dược liệu) thì không thêm dung môi nữa. Rút hết dịch chiết còn sót lại. 

- Lấy dịch chiết thu được tiến hành xác định nhanh giới hạn alcaloid theo 

phương pháp Debreuill. Tùy theo kết quả định lượng điều chỉnh lượng hoạt 

chất theo quy định. 

4.2.2 Sơ đồ xác định nhanh giới hạn alcaloid trong cồn aconit. 

- Dựa trên tính chất của thuốc thử Mayer pha loãng 1:10 (dung dịch kali 

iodomercurat) tạo tủa không tan với đa số alcaloid. Từ lượng thuốc thử Mayer đã 

dùng có thể tính được giới hạn alcaloid. 

- 1 ml thuốc thử Mayer pha loãng 1:10 có thể kết tủa được 0,0021g aconitin. 

- Xác định giới hạn alcaloid dựa vào phương pháp Debreuill, theo sơ đồ: 













Dịch chiết cồn ô đầu 




Mẫu A 20 g 

Cắn A 

Dịch lọc A 

Tủa 

Kết quả: 

- Cồn ô đầu phải chứa 0,045 – 0,055% alcaloid toàn phần, tính theo aconitin 

C 34 H 47 O 11 N [5] 

- Lượng alkaloid trong 20g dịch chiết ô đầu phải trong khoảng 9mg đến 11mg 

theo aconitin 

Mẫu A: 4.5x0.00210=0,00945g = 9,45mg 

Mẫu B: 5.5x0.00210=0,01155 = 11,55mg 

Các trường hợp có thể xảy ra: 

- A tủa, B không tủa: Nằm trong giới hạn cho phép. Khi đó ta dừng rút dịch 

chiết và đem lượng dịch chiết được để điều chế siro thuốc. 

- A, B đều không tủa: Thấp hơn giới hạn. Khắc phục bằng cách chiết lại với 

dịch có hàm lượng đặc hơn, trộn chung cho đến khi đạt giới hạn yêu cầu. 

- A, B đều tủa: Cao hơn giới hạn cho phép. Cho thêm ethanol 90% vào dịch 

chiết, thử lại đến khi đạt giới hạn yêu cầu. 

4.3. Nước bạc hà 

Cô cách thủy 

1 ml HCl 10% 

20 ml nước cất 

4,5 ml TT Mayer 10% 

Lọc bỏ tủa 

1 ml TT Mayer 10% 

Mẫu B 20 g 

Cắn B 

Dịch lọc B 

Không tủa 


1ml HCl 10% 

20ml nước cất 

5,5 ml TT Mayer 10% 

Lọc bỏ tủa 

1 ml TT Mayer 10% 


- Mỗi đơn vị thành phẩm cần 6ml nước bạc hà . Để điều chế 5 đơn vị siro thuốc, cần 

có 30ml nước bạc hà. 

- ì thành phần chủ yếu của nước bạc hà là nước, các chất khác như tinh dầu bạc hà, 

chất trung gian hòa tan chiếm tỉ lệ nhỏ nên xem như tỉ trọng nước bạc hà d ≈ 1g/ml. 















- Trong quá trình pha chế có thể xảy ra sự hao hụt nên đề nghị lượng nước bạc hà 

cần điều chế là 50ml (hay 50g). 

- 4 phương pháp điều chế nước bạc hà: 

4.3.1 Dùng cồn làm chất trung gian hòa tan [1] 

Công thức 

Tinh dầu được hòa tan theo 2 giai đoạn 

Giai đoạn 1 

Hòa tan trong cồn 

Giai đoạn 2 

Pha trong nước 

Công thức gốc Công thức triển khai điều 

chể 50g nước bạc hà 

Tinh dầu 1g Tinh dầu 0,1g 

Ethanol 90 0 vđ 100g Ethanol 90 0 vđ 10g 

Lấy 3 g dung dịch trên trộn 

với 97 g nước cất. Khuấy 

kĩ và lọc. 

Hàm lượng tinh dầu trong 

nước thơm là 0,03% 

Lấy 1.5g dung dịch trên 

trộn với 48,5g nước cất. 

Khuấy kĩ và lọc. 

Hàm lượng tinh dầu trong 

nước thơm là 0,03%. 

Cách điều chế 

- Cân 0,1g tinh dầu bạc hà trong erlen có nút mài đã cân bì, cân ethanol vừa đủ 

10g lắc đều. 

- Cân 1,5g dung dịch trên, thêm nước cất vừa đủ 50g. Khuấy kĩ. 

- Lọc qua giấy lọc xếp nếp có thấm ướt, đóng chai, dán nhãn. Bảo quản nơi 

thoáng mát. 

- Nước bạc hà có hàm lượng tinh dầu trong nước thơm là 0,03%. 

4.3.2 Dùng bột talc làm chất phân tán tinh dầu trong nước [1]. 

Công thức điều chế. 

Công thức gốc 

Công thức triển khai điều chế 50g 

nước bạc hà 

Tinh dầu 1g Tinh dầu bạc hà 0,05g 

Bột Talc 10g Bột Talc 0,5g 

Nước cất vđ 1000g Nước cất vđ 50g 

Cách điều chế 

- Cân 0,05g tinh dầu bạc hà trên mặt kính đồng hồ. 

- Cân 0,5g bột talc đã nghiền mịn. Trộn đều bột talc với tinh dầu rồi cho hỗn 

hợp vào erlen có nút mài. 

- Thêm nước cất vừa đủ 50g, khuấy kỹ. Để yên 24 giờ, thỉnh thoảng khuấy, 

sau đó lọc qua giấy lọc xếp nếp đã thấm ướt. 
















4.3.3 Dùng chất diện hoạt làm trung gian hòa tan [1]. 



Công thức triển khai điều chế 50g 

nước bạc hà 

Tinh dầu 2g Tinh dầu bạc hà 0,1g 

Tween 20 20g Tween 20 1g 

Ethanol 90% 200g Ethanol 90% 10g 

Nước cất 778g Nước cất vđ 50g 

Cách điều chế. 

- Cân 0,1g tinh dầu bạc hà và 1g tween 20 cho vào erlen có nút mài, đậy nắp và 

lắc đều. Cân 10g ethanol 90% vào erlen trên lắc đều. 

- Thêm nước cất vừa đủ 50g lắc đều tiếp. 

- Lọc qua giấy lọc xếp nếp đã thấm nước. Đóng chai, dán nhãn, bảo quản. 

4.3.4 Phương pháp ghi trong “Aromatic water” theo sách “Remington” [17]. 


Phương pháp 

Điều chế nước 

thơm đậm đặc 

Điều chế nước 

thơm 

Công thức triển khai điều 


chế 50ml nước bạc hà 

Tinh dầu 20ml Tinh dầu bạc hà 1ml 

Ethanol 90 % 600ml Ethanol 90 % 30ml 

Bột talc 50g Bột talc 2,5g 

Nước cất vđ 1000ml Nước cất vđ 50ml 

Lấy 1ml nước thơm đậm đặc 

pha với 39ml nước cất 

Lấy 1,25 ml nước bạc hà 

đậm đặc pha với 48,75ml 

nước cất. 

Cách điều chế. 

- Đong 30ml ethanol 90 % cho vào erlen có nút mài, thêm 1ml tinh dầu bạc hà vào 

erlen trên đậy nắp lắc đều. 

- Thêm từ từ nước cất vừa đủ 50ml, lắc mạnh. 

- Trộn 2,5g bột Talc vào hỗn hợp trên, lắc đều sau đó để yên vài giờ, thỉnh thoảng 

lắc. 

- Lọc qua giấy lọc đã thấm nước. 

- Lấy 1,25ml dịch lọc trên, thêm nước cất vừa đủ 50ml. 

- Đóng chai, dán nhãn, bảo quản nơi thoáng mát. 


4.3.5 Nhận xét 4 phương pháp và đề nghị phương pháp thực hiện. 

- Phương pháp 1: nồng độ tinh dầu là 0,03%, khả năng hòa tan trung bình. Đơn giản, 

dễ thực hiện trong phòng thí nghiệm. 















- Phương pháp 2: khả năng phân tán tinh dầu tốt, nồng độ tinh dầu 0,1%. Bột talc 

hấp phụ tinh dầu nhiều và có thể làm vẩn đục dung dịch. 

- Phương pháp 3: nồng độ tinh dầu 0,2%, khả năng hòa tan rất tốt. Tween 20 có mùi 

khó chịu và vị đắng. 

- Phương pháp 4: nồng độ tinh dầu cao 0,05% , lấy bằng thể tích nên dễ thao tác. Bột 

talc hấp phụ tinh dầu. 

‣ Phương pháp đề nghị áp dụng điều chế nước bạc hà là công thức 1 vì: nhanh, 

đơn giản, dễ thực hiện, nồng độ tinh dầu vừa đủ để tạo mùi với siro húng 

chanh va siro vỏ quýt. 

4.4. Siro vỏ quýt 

STT Thành phần 

1 đơn vị thành phẩm 

1 Dung dịch Bromoform dược dụng 1 g 

2 Cồn Aconit 700 mg 

3 Eucalyptol 0,012 g 

4 Siro húng chanh 15% (kl/kl) 

5 Nước bạc hà 6 ml 

6 Acid citric 0,1 g 

7 Natri benzoate 0,1 g 

8 Ethanol 90% 3,0 g 

9 Siro vỏ quýt vừa đủ 75g 

Do siro húng chanh chiếm 15% (kl/kl) và xem như khối lượng nước bạc hà bằng thể tích 

trong công thức thì lượng siro vỏ quýt cần điều chế cho 1 đơn vị thành phẩm là: 

m siro vỏ quýt = m chế phẩm 

0,85 – m các thành phần còn lại 

75 0,85 – (1+0,7+0,012+6+0,1+0.1+3,0) = 52,8g 

Vậy lượng siro vỏ quýt cần điều chế cho 5 đơn vị thành phẩm là: 52,8 x 5 = 264g 

Để tránh hao hụt trong quá trình pha chế do nhiều yếu tố khác nhau nên đề nghị lượng siro 

vỏ quýt cần pha chế là: 300g. 

Để thu được siro vỏ quýt, cần trộn 1 phần dịch chiết đậm đặc vỏ quýt với 9 phần siro đơn 

[15]. 

4.4.1 Công thức pha chế siro vỏ quýt 


Dịch chiết đậm đặc vỏ quýt ......................... 30g 

Siro đơn ...................................................... 270g 















4.4.2 Đặc điểm của công thức 

Công thức đơn giản, gồm 2 thành phần đều ở dạng lỏng. 

Chế phẩm được bào chế bằng cách phối hợp 2 dạng bào chế trung gian đã được pha chế 

sẵn là dịch chiết đậm đặc vỏ quýt và siro đơn theo tỉ lệ 1:9 (kl/kl) 

4.4.3 Cách pha chế 

Bước 1: Điều chế dịch chiết đậm đặc vỏ quýt 

Công thức để điều chế 100g dịch chiết đậm đặc vỏ quýt [15]. 

Vỏ quýt cắt nhỏ ........................................... 30g 

Ethanol 80% ................................................30ml 

Ethanol 90% ................................................30ml 

Nước .......................................................... 300ml 

Siro đơn vừa đủ ........................................... 100g 

Công thức tương ứng điều chế 30g dịch chiết đậm đặc vỏ quýt 

Tiến hành: 

Vỏ quýt khô cắt nhỏ ...................................... 9g 

Ethanol 80% ................................................ 9ml 

Ethanol 90% ................................................ 9ml 

Nước ............................................................90ml 

Siro đơn vừa đủ ........................................... 30g 

Ngâm 9g vỏ quýt khô đã cắt nhỏ với 9ml ethanol 80% trong bình nón đậy kín, dán nhãn, 

ngâm trong 12h, thỉnh thoảng lắc đều. 

Thêm 60ml nước cất 80 0 C, ngâm trong 12h. Lọc dịch ngâm qua túi lọc, không ép bã thu 

được dịch chiết 1. 

Lấy dịch chiết trên đem cất kéo hơi nước tới khi thu được 6ml cồn thơm, đóng chai, dán 

nhãn, bảo quản. 

Thêm 30ml nước cất nóng 80 o C vào bình đã chiết lần 1, ngâm 6h. Lọc qua bông gòn thu 

dịch chiết 2. 

Gộp dịch chiết 2 và với dịch chiết đã cất cồn, ta thu được hỗn hợp dịch chiết. Cô cách thủy 

hỗn hợp này tới khi còn khoảng 9ml dịch cô đặc, đóng chai, dán nhãn. 


Thêm 9ml ethanol 90% vào dịch cô đặc trên, khuấy kĩ, để lạnh 12h. 















Gạn lọc qua giấy lọc xếp nếp, cho 6ml cồn thơm ở trên vào, trộn đều được dịch chiết cô 

đặc đã loại tạp: ước tính lượng tạp khoảng 30% nên lượng dịch chiết cô đặc thu được là: 

(9x2+6) x 0,7= 16,8ml. 

Do không có tỷ trọng riêng của dịch chiết đậm đặc nên ta không quy đổi về gam được, do 

đó nhóm đề nghị lượng siro đơn điều chế dư ra là khoảng 25g. Còn lượng siro đơn thêm 

vào chính xác sẽ được biết khi làm thực tế ta dùng cân ở bộ môn để cân khối lượng dịch 

chiết đậm đặc. 

Thêm siro đơn vừa đủ 30g, ta được dịch chiết đậm đặc vỏ quýt. 

Sơ đồ tiến hành điều chế dịch chiết đậm đặc vỏ quýt [15]. 

6ml cồn thơm 

Bước 2: Điều chế siro đơn 

Xem phần Siro đơn 

9g vỏ quýt tẩm 9ml ethanol 80%, để 12 giờ 

Dịch chiết 1 Dược liệu đã chiết lần 1 

Cất cồn thơm 

Dịch chiết đã cất cồn 

60ml nước 80 o C, để 12 giờ, gạn lọc 

Hỗn hợp DC 


9ml dịch chiết đậm đặc 

Dịch chiết đậm đặc đã loại tạp chất (16,8ml) 

Dịch chiết đậm đặc vỏ quýt (30g) 

Dịch chiết 2 

30ml nước 

80 o C 

để 6 giờ, lọc 

+ 9ml cồn 90%, để lạnh 12h, gạn lọc 

+ Siro đơn vừa đủ 30g dịch chiết đậm đặc 
















Bước 3: Điều chế siro vỏ quýt 

Cân 270g siro đơn cho vào becher, thêm từ từ 30g dịch chiết đậm đặc vỏ quýt, khuấy đều. 

4.4.4 Tính chất chế phẩm: 

Chất lỏng sánh, trong hoặc đục mờ, màu vàng nhạt, vị ngọt, mùi vỏ quýt. 

4.4.5 Bảo quản: 

Đóng chai, bảo quản nơi thoáng mát. 

4.5. Siro đơn 

- Lượng siro đơn cần để điều chế 30g dịch chiết đậm đặc vỏ quýt mà nhóm đề nghị 

trước đó là 25g. 

- Lượng siro đơn cần để điều chế 300g siro vỏ quýt là 270g. 

- Vậy tổng lượng siro đơn cần điều chế là: 270+25 295g 

- Để tránh hao hụt trong quá trình sử dụng, nhóm đề nghị điều chế lượng 

siro đơn là 360g. 

- 4 phương pháp điều chế siro đơn: 

CT [14] Công thức đề nghị Tỉ trọng Cách pha 

Siro pha 

nguội 

Siro pha 

nóng 


Đường saccarose 180g 

Nước cất 

Cách tính toán 

100g 

180g đường được 280g siro 

231,43g đường 360g siro 

Nước cất thêm vào: 360- 

231,43=128,57g 

Đường 231,43g 

Nước 128,57g 

Siro thu được 360g 


Đường saccarose 165g 

Nước cất 

100g 

1,32 

(20 o C) 

1,26 

(105 o C) 

Hòa tan 231,43g đường vào becher 

chứa 128g nước, khuấy cho tan hoàn 

toàn, có thể gia nhiệt (








Siro theo 

USP 

Siro theo 

BP 


100g siro có 64g đường 

360g siro 230,40g đường 

165 g đường tan /100g nước 

230,40g đường → 139,64g 

nước 


Nước 139,64g 



Đường 

Nước vđ 


850 g 

1000 ml 

Ở 20 o C, tỷ trọng siro đơn là: 

1,32g/ml => V siro đơn = 360/1,32 

= 273ml 

1000 ml có 850g đường 

273ml 232,05g đường 


Nước cất vđ 273ml 

Siro thu được 273ml 


Đường 

Nước vđ 


(~360g) 

667g 

1000g 

1000g siro đơn có 667g đường 

360g siro đơn 240,12g 

đường 


Nước cất vđ 360g 


1,32 

(20 o C) 

≥1,30 

1,315 – 

1,333 

toàn, tiếp tục đun đến 105°C. Lọc 

nóng qua túi vải. Điều chỉnh (nếu 

cần) để có tỷ trọng quy định. 

Siro đơn được điều chế từ nước sôi 

tốt hơn, không cần gia nhiệt. 

Cho 232,05g đường vào bình ngấm 

kiệt thích hợp có lót sẵn lớp bông đã 

được thấm nước ở phần nón cụt của 

bình. Cho từ từ 130 ml nước sôi lên 

lớp đường, điều chỉnh dòng chảy đến 

khi ổn định. Có thể đổ ngược phần 

siro thu được vào bình và làm như 

trên đến khi đường tan hoàn toàn. 

Sau đó rửa và tráng bông với nước 

vừa đủ 377ml [19]. 

Đun nóng 240,12g đường và lượng 

nước cất thích hợp cho đến khi tan 

hoàn toàn, thêm nước cất đun sôi vừa 

đủ 360g [18]. 
















Tính chất của siro đơn [14]: 

- Chất lỏng, sánh, trong suốt, không mùi, vị ngọt. 

- Siro đơn có hàm lượng đường 64% (kl/kl). 

- Tỉ trọng là 1,26 ở 105 C và 1,32 ở 20 C. 

4.6. Ethanol 90% 

Thành phần có dùng ethanol 

Lượng ethanol 90% cần điều chế 

Dung dịch Bromoform 

6ml 

Cồn Aconit 

800ml 

Siro vỏ quýt 

9ml 

Ethanol 90% 15g ~ 18ml (d=0,81797 ở 20 o C) 

Tổng 

833ml 

- Lượng cồn nhóm đề nghị để tránh hao hụt trong quá trình điều chế là: 850ml 

- Pha 850ml ethanol 90% từ ethanol nguyên liệu 

- Cách pha và tính toán gồm 4 bước: 

Bước 1: Xác định nồng độ cồn nguyên liệu 

Dùng cồn kế để xác định độ cồn ở 15 o C sẽ biết được độ cồn thật. Nếu đo độ cồn ở nhiệt độ 

khác thì đó là độ cồn biểu kiến. Để đổi từ độ cồn biểu kiến sang độ cồn thật thì phải tra 

bảng Gay-Lussac (đính kèm): 

- Nếu độ cồn biểu kiến lớn hơn 56%: áp dụng bảng Gay-Lussac 

- Nếu độ cồn biểu kiến trong khoảng 25 – 56%: áp dụng công thức sau để tính độ cồn 

thật. 

Trong đó: 

X: là độ cồn thật 

C: độ cồn biểu kiến 

X=C+0,4(15-t) 

t: nhiệt độ của cồn tại thời điểm đo 


Bước 2: Tính toán lượng cồn nguyên liệu 

Cồn nguyên liệu có nồng độ lớn hơn 90%: pha loãng cồn cao độ với nước để tạo cồn 90% 















Dùng cồn kế xác định độ cồn biểu kiến của cồn ethanol bộ môn cung cấp và tra bảng Gay- 

Lussac. 

Kết quả: độ cổn biểu kiến 96 o ở 29 o C > độ cồn thực: 92,9 o = C 1 

Muốn pha thành 850 ml cồn có độ cồn thực là 90 o , ta pha từ cồn cao độ trên với nước cất. 

Áp dụng công thức sau: 

C 1 .V 1 =C 2 .V 2 

Trong đó: 

C 1 ,V 1 lần lượt là nồng độ và thể tích cồn cao độ 

C 2 ,V 2 lần lượt là nồng độ và thể tích cồn muốn pha 

Theo yêu cầu thì C 2 = 90%; V 2 = 850ml; C 1= 92,9 o 

Vậy thể tích cồn cao độ cần lấy là: (90x850)/92,9 

Bước 3: Pha cồn theo số liệu đã tính 

823(ml) 

Cho 823ml cồn bộ môn cung cấp vào ống đong, thêm nước cất vừa đủ đến 850ml. 

Bước 4: Kiểm tra lại nồng độ cồn mới pha (bằng cồn kế và tra bảng Gay-Lussac). 

Dùng cồn kế kiểm tra lại độ cồn biểu kiến 

Cồn có độ cồn thực là 90 o , tương đương ở nhiệt độ 29 o C thì độ cồn biểu kiến là 94 o . 

ì thế cồn sau khi pha xong phải có độ cồn biểu kiến là 94 o ở 29 o C hoặc tra theo bảng 

Gay-Lussac nếu ở nhiệt độ khác. 

→Nếu sai biệt quá giới hạn cho phép thì phải chỉnh lại. 

4.7. Siro húng chanh: 

4.7.1 Đề nghị số lượng điều chế: 

- Theo công thức ở mỗi đơn vị Siro thuốc 75g chứa 15% (kl/kl) siro húng chanh, tức 

là lượng siro húng chanh cần cho mỗi đơn vị là: 75×15% 11,25g. Để điều chế 5 đơn 

vị thành phẩm siro thuốc cần 11,25×5 56,25g siro húng chanh. Trừ hao hụt trong quá 


trình pha chế ta điều chế 60g siro húng chanh. 















- Siro húng chanh được điều chế bằng phương pháp hòa tan đường vào dung dịch 

dược chất với nồng độ đường là 60%. Khối lượng đường cần sử dụng: 60×60%=36g. 

- Lượng dịch chiết húng chanh là: 60-36 24 g, tương ứng với 24 ml dịch chiết. 1ml 

dịch chiết tương đương với 1g dược liệu, lượng lá húng chanh tươi cần là 24g, dự 

kiến hao hụt trong quá trình điều chế, đề nghị sử dụng 30g lá húng chanh tươi. 

- Lượng nước cần trong quá trình chiết xuất gấp từ 6-7 lần lượng dược liệu, nên > 

lượng nước cất sử dụng: 200ml. 

4.7.2 Công thức: 

 

 

Công thức siro húng chanh: 

Dịch chiết lá húng chanh 24,00g 

Đường saccarose dược dụng 36,00g 

Công thức điều chế dịch chiết húng chanh: 

Lá húng chanh tươi 30,00g 

Nước cất 

4.7.3 Cách điều chế: 

Điều chế dịch chiết lá húng chanh: 

200ml 

- Cân 30 g lá húng chanh tươi, rửa sạch, nghiền nhỏ cho vào bộ phận chứa dược 

liệu, cho 200ml nước vào. 

- Cho bộ phận tạo hơi nước qua bộ phận chứa dược liệu, lôi cuốn tinh dầu sang bộ 

phận ngưng tụ, tiến hành hứng dịch chiết chứa tinh dầu (lấy 24 ml dịch chiết đầu 

tiên). Sau khi hứng dịch chiết ta tiến hành lọc qua giấy lọc thấm nước, chứa dịch 

chiết trong bình nón. 

Điều chế siro húng chanh: 

- Cân 36g đường saccarose 

- Cho đường đã cân vào bình nón chứa dịch chiết, lắc kĩ cho đến khi tan hết ta thu 

được 60g siro húng chanh. Sau đó ta tiến hành lọc qua lọc vải vào chai thủy tinh. 

- Chế phẩm sau khi hoàn thành phải được đóng nắp kín, bảo quản nơi thoáng mát. 


5. Công thức hoàn chỉnh và cách điều chế: 












5.1. Công thức hoàn chỉnh: 




Thành phần: 1 đơn vị siro thuốc 5 đơn vị siro thuốc 

Dung dich Bromoform 10% 1,00g 5,00g 

Cồn Aconit 0,70g 3,50g 

Eucalyptol 0,01g 0,06g 

Siro húng chanh 11,25g 56,25g 

Nước bạc hà 6ml 30ml 

Acid citric 0,10g 0,50g 

Natri benzoate 0,10g 0,50g 

Ethanol 90% 3,00g 15,00g 

Siro vỏ quýt (vđ) 75,00g 375,00g 

5.2. Cách điều chế 5 đơn vị siro thuốc: 

Chú ý: 

- Chất khó tan cho vào trước, chất dễ tan cho vào sau. 

- Chất bảo quản cho vào trước khi cho hoạt chất vào. 

- Các chất tan trong cùng một dung môi thì trộn lẫn với nhau trước khi cho siro vào. 

- Siro vỏ quýt có độ cồn trung bình nên làm trung gian pha chế giữa pha cồn cao độ 

và pha nước. 

- Nước bạc hà dễ bay hơi nên cho vào cuối cùng để giữ mùi. 

 

Để tránh hao hụt dính lên dụng cụ trong quá trình phân liều siro vào các lọ 

trong quá trình thành phẩm nhóm đề nghị pha đến 390,00g siro với công thức 

pha chế như sau: 

Thành phần: 

Dung dịch Bromoform 10% 5,20g 

Cồn Aconit 3,64g 

Eucalyptol 0,06g 

Siro húng chanh 58,50g 

Nước bạc hà 

31,2ml 

Acid citric 0,52g 

Natri benzoate 0,52g 

Ethanol 90% 15,6g 

Siro vỏ quýt (vđ) 390,00g 
















 

Cách tiến hành: 

- Nghiền acid citric và natri benzoate bằng cối chày sứ. 

- Cân 0,52g acid citric và 0,52g Natri benzoate. 

- Becher 1: cho 0,52g acid citric và 3,64g cồn aconit vào khuấy tan. Sau đó cho tiếp 

58,50g siro húng chanh vào, khuấy đều. Tiếp tục cho siro vỏ quýt vào khoảng vừa 

đủ 200g. 

- Becher 2: Hòa tan 0,52g natri benzoate vào 15,60g Ethanol 90%, sau đó cho 0,06g 

Eucalyptol vào, khuấy cho tan. Tiếp tục cho thêm 5,20g dung dịch Bromoform 

10%, khuấy đều. 

- Vừa cho từ từ becher 2 vào becher 1 vừa khuấy đều. Sau đó cho 31,2ml nước bạc 

hà vào. 

- Chuyển tất cả từ becher 1 sang 1 becher 3 là becher 500ml khô đã được cân bì, lấy 

siro vỏ quýt tráng lại tất cả bercher 1, 2 và cho vào becher 3. Tiếp tục bổ sung siro 

vỏ quýt cho đến khi đủ 390g. Khuấy đều để hỗn hợp đồng nhất. 

- Chia vào 5 chai sạch, mỗi chai 75g, đóng nắp dán nhãn. 

6. Nhãn 

Khoa Dược, Đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh 

41 Đinh Tiên Hoàng, phường Bến Nghé, quận 1 

SIRO TRỊ HO 

Chai 75g 

Thành phần: 

Dung dịch Bromoform dược dụng 

1g 

Cồn Aconit 0,07g 

Eucalyptol 0,012g 

Siro húng chanh 11,25g 

Nước bạc hà 

6ml 

Acid citric 0,1g 

Natri benzoate 0,1g 

Ethanol 90% 

3g 

Siro vỏ quýt 

vđ 75g 

Công dụng: trị ho, sát khuẩn đường hô hấp. 

Chỉ định: 

Chống chỉ định: Bệnh nhân dị ứng với bất kì thành phần nào của thuốc 

NSX: 

Số lô: 

HSD: 

SĐK: 

Bảo quản: nơi khô thoáng, tránh ánh sáng trực tiếp 

Để xa tầm tay trẻ em và đọc kĩ hướng dẫn trước khi dùng. 
















7. Kế hoạch thực tập trong 4 tuần: 

Buổi 1 

Buổi 2 

Buổi 3 

Buổi 4 

- Điều chế ethanol 90%. 

- Làm ẩm, ngâm lạnh cồn ô đầu. 

- Tẩm cồn vỏ quýt. 

- Pha siro đơn. 

- Rút dịch chiết ô đầu. 

- Cô dịch chiết 2, cất thơm dịch chiết 1 vỏ quýt 

- Xác định giới hạn alkaloid trong cồn Ô đầu 

- Phối trộn tạo dịch chiết vỏ quýt đậm đặc. 

- Điều chế Bromoform 10% 

- Điều chế siro vỏ quýt. 

- Điều chế nước thơm bạc hà 

- Điều chế siro húng chanh. 

- Điều chế 5 đơn vị thành phẩm siro ho. 

















[1]. Lê Quan Nghiệm, Dung dịch thuốc, Bào chế và sinh học dược tập 1, 

NXB Y học, 2014, tr. 95. 

[2]. Lê Thị Thu ân, Trần Anh ũ, Các dạng thuốc bào chế bằng 

phương pháp hòa tan chiết xuất, Bào chế và sinh học dược tập 1, 

NXB Y học, 2014, tr.257-259. 

[3]. Hội đồng Dược điển Việt Nam, Acid citric ngậm một phân tử nước, 

Dược điển Việt Nam IV, Bộ Y tế, 2009, tr.17-18. 

[4]. Hội đồng Dược điển iệt Nam, Cồn 90 0 , Dược điển Việt Nam I, 

Bộ Y tế, 1971, tr.165. 

[5]. Hội đồng Dược điển Việt Nam, Cồn Ô đầu, Dược điển Việt Nam I, 

Bộ Y tế, 1971, tr.176-177. 

[6]. Hội đồng Dược điển Việt Nam, Natri benzoat, Dược điển Việt Nam IV, 

Bộ Y tế, 2009, tr.413. 

[7]. Hội đồng Dược điển Việt Nam, Nước Bạc hà, Dược điển Việt Nam I, 

Bộ Y tế, 1971. 

[8]. Hội đồng Dược điển Việt Nam, Chuyên luận Siro húng chanh, Dược điển Việt Nam 

III, Bộ Y tế, 1971, tr.381. 

[9]. Hội đồng Dược điển Việt Nam, Siro vỏ quýt, Dược điển Việt Nam I, Bộ Y tế, 1971, 

tr.649. 

[10]. Hội đồng Dược điển iệt Nam, Bromoform, Dược điểnViệt Nam I, Bộ Y tế, 1983, 

tr.104. 

[11]. Hội đồng Dược điển iệt Nam, Dược liệu ô đầu, Dược điển Việt Nam I, Bộ Y tế, 

2009, tr 857- 858. 

[12]. Hội đồng Dược điển iệt Nam, Glycerin, Dược điển Việt Nam I, Bộ Y tế, 1983, tr. 

293. 

[13]. Hội đồng Dược điển iệtNam, Dung dịch bromoform, Dược điển Việt Nam I, Bộ Y 

tế, 1983, tr. 210. 

[14]. Lê Quan Nghiệm, Trần Anh ũ, Trần ăn Thành, Dung dịch thuốc, Bào chế và sinh 

dược học tập 1, NXB Y Học, 2014, tr. 98, 99, 101. 

[15]. Lê Thị Thu ân, Trần Anh ũ, Các dạng thuốc bào chế bằng phương pháp hòa tan 

chiết xuất, Bào chế và sinh dược học tập 1, NXB Y Học, 2014, tr. 295-296. 

[16]. Paul Beringer et al, Pharmaceutical necessities, Remington: The science and practice 

of pharmacy, 21st edition, Pharmaceutical Press, 2005, p. 1071. 

[17]. Phillip P. Gerbino, Chapter 39 Aromatic water, Remington - The Science and 

Practice of Pharmacy 21 st Edition, Pharmaceutical Press, 2005, p.749. 

[18]. Bristish Pharmacopoeia Commisssion, Syrup, British Pharmacopoeia 2013, 

The Stationery Office, 2013. 

[19]. U.S Pharmacopeial Convention, Syrup, USP 30 – NF 25, 

USP Convention, 2007, p. 1233.

ĐỀ CƯƠNG THỰC TẬP BÀO CHẾ 1 THUỐC TIÊM - THUỐC NHỎ MẮT - SIRO THUỐC

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?