AWAL SAINS - BUKU TEKS 2

Awal
Sains
Prasekolah

Tajuk-tajuk dalam Siri ini:
Awal Sains 4-5 Tahun
Awal Matematik 4-5 Tahun
Awal Matematik 5-6 Tahun
ii

Awal
Sains
Prasekolah
Buku Teks
Umur 5-6 Tahun
Muhammad Syukri Rosli
Fadhlatullah Zakaryya Adam
iii

Pengarang
Muhammad Syukri Rosli BSc Petroleum Geoscience (University of Adelaide, Australia)
Berkhidmat sepenuh masa di Al-Ameen sebagai Editor Penyelidikan dalam bidang Sains.
Merupakan graduan Petroleum Geoscience daripada University of Adelaide. Berpengalaman
menulis dalam bidang sains dan kreatif.
Fadhlatullah Zakaryya Adam B.A (Hons) Business Administration (UUM), Professional Diploma in
Early Childhood Education, UM (UMCCed)
Berkhidmat sepenuh masa di Al-Ameen sebagai Editor Penyelidikan untuk menghasilkan bahanbahan
pendidikan awal kanak-kanak. Perunding utama untuk Cepat Matematik Prasekolah.
www.ameeneducare.com.my
2-1, Tingkat Satu, Jalan 9/23A
Medan Makmur Off Jalan Usahawan
53200 Setapak, Kuala Lumpur, Malaysia
Tel: +603-4143 4343 Faks: +603-4149 1414
E-mel: ameeneducare@alameenserve.com AJL931362
Teks © 2011 Al-Ameen Serve Holdings Sdn.Bhd.
Grafik & Ilustrasi © 2011 Al-Ameen Serve Holdings Sdn.Bhd.
Edisi Asal: Pertama kali dicetak Mac 2011
oleh Al-Ameen Serve Holdings Sdn.Bhd.
Reka Bentuk Kulit: Nuriman Amri Abdul Manap
Tipografi & Reka Bentuk: Nusaibah Din
Grafik & Ilustrasi: Mohd Razali Bin Mat Rashad
Hak cipta terpelihara.
Setiap bahagian daripada terbitan ini tidak boleh diterbitkan semula,
disimpan untuk pengeluaran atau dipindahkan kepada bentuk lain,
sama ada dengan cara elektronik, gambar, rakaman dan sebagainya tanpa izin
terlebih dahulu daripada Al-Ameen Serve Holdings Sdn. Bhd. (378533T)
Had Liabiliti. Buku ini diterbitkan dengan sebaik mungkin bagi tujuan panduan dan pendidikan
para pembaca. Panduan dan nasihat yang terkandung dalam buku ini bertujuan baik dan bersifat
umum. Anda berkemungkinan perlu merujuk kepada penasihat atau pengamal profesional untuk
sesuatu keputusan yang bersifat khusus untuk diri anda. Pihak pengarang dan penerbit serta wakilwakil
mereka tidak memberi apa-apa jaminan terhadap isi kandungan buku ini dan tidak boleh
dipertanggungjawabkan dengan apa-apa liabiliti ataupun kerugian kepada mana-mana pihak yang
terbit daripada keputusan yang anda buat.
Perpustakaan Negara Malaysia
iv
Data Pengkatalogan-dalam-Penerbitan
Muhammad Syukri Rosli, 1988-
Awal sains prasekolah. 5-7 tahun / Muhammad Syukri Rosli.
ISBN 978-967-362-079-1
1. Science--Study and teaching (Preschool). 2. Education, Preschool.
372.35044
Dicetak oleh:
BS Print (M) Sdn. Bhd.
No. 10, Jalan Indrahana 1 Off Jalan Kuchai Lama, 58100 Kuala Lumpur.

Isi Kandungan
Bagaimana Menggunakan
Buku Ini? ............................................. 2
Senarai Bahan ..................................... 6
KEMAHIRAN SAINTIFIK
Pengukuran
Eksperimen 1
Pembaris Ibu Jari ............................. 3
Berat
Eksperimen 1
Neraca Penyangkut Baju .................. 5
Eksperimen 2
Bahagian Manakah
Lebih Berat ...................................... 7
MENYIASAT ALAM HIDUPAN
Tubuh Badan
Eksperimen 1
Kalau Anda Gembira ..................... 11
Tumbuhan
Eksperimen 1
Urat Daun ..................................... 13
Eksperimen 2
Jus Buah-Buahan .......................... 15
Eksperimen 3
Mengukur Tinggi dan Bilangan
Daun Pokok .................................. 17
Eksperimen Tambahan
Bunga Berwarna ............................ 19
Haiwan
Eksperimen 1
Tempat Tinggal dan
Makanan Haiwan .......................... 21
Eksperimen 2
Memelihara Ikan ........................... 23
MENYIASAT ALAM BAHAN
Perubahan Air
Eksperimen 1
Ais Menjadi Air .............................. 27
Eksperimen 2
Mengeringkan Kain ....................... 29
Larut Dan Tak Larut
Eksperimen 1
Larut dan Tak Larut ....................... 31
Penyerapan
Eksperimen 1
Bahan yang Menyerap Air dan
Tak Menyerap Air .......................... 33
Eksperimen 2
Penyerapan Span .......................... 35
Eksperimen 2
Penyerapan Kain ........................... 37
Magnet
Eksperimen 1
Mengenali Magnet ........................ 39
Eksperimen 2
Bot Magnet ................................... 41
MENYIASAT ALAM FIZIKAL
Membentuk Pelangi
Eksperimen 1
Membentuk Pelangi dan
Mengenal Pasti Warnanya ............. 45
Bayang-Bayang
Eksperimen 1
Bayang-Bayang Matahari .............. 47
AKTIVITI PENGUKUHAN
Tekstur
Eksperimen 1
Kasar atau Licin ............................. 51
Amali
Eksperimen 1
Bentuk Objek Tenggelam
Bentuk Objek Timbul ..................... 53
Eksperimen Tambahan
Mengasingkan Campuran ............. 55
Kembara Deria
Eksperimen 1
Deria Saya Bekerja ........................ 57
Bunyi
Eksperimen 1
Piano Gelas .................................. 59
Glosari Istilah ....................................... 61
Kurikulum Prasekolah ........................... 67
Bibliografi ............................................ 75
Indeks .................................................. 77
v

Bagaimana Menggunakan Buku Ini?
Tumbuhan
1
3
Istilah yang boleh digunakan:
Daun
Urat daun
Bercabang
Mencapah
Merah
Kuning
Buah
Tembikai
Mangga
Epal
Oren
Jus
2
ST 3.0
MENYIASAT ALAM HIDUPAN
ST 3.3
Meneroka bahagian-bahagian tumbuhan iaitu daun,
bunga, buah serta pertumbuhan anak benih.
ST 3.3.8
Memerhati dan mengumpulkan buah-buahan yang
biasa dijumpai mengikut ciri warna dan berbiji.
7. Minta kanak-kanak membandingkan ramalan mereka sebentar tadi dengan warna
jus yang terhasil.
Jus Nanas Jus Tembikai Jus Oren Jus Mangga
4
Eksperimen 2
Jus buah-buahan
Melihat warna dan merasai jus buah-buahan
5 Bahan-bahan:
6
Langkah:
Mesin pengisar atau
1. Tanya kepada kanak-kanak mengenai
Mesin membuat jus
warna setiap buah yang akan dikisar.
Tembikai
Asingkan warna buah-buahan mengikut
Oren
warna yang sama.
Epal
2. Minta mereka meramalkan, warna apakah
Mangga
yang terhasil, apabila buah ini bertukar
Nanas
menjadi jus.
Air
Jag
3. Sediakan bahan-bahan untuk membuat
jus dengan mengupas kulit setiap buahbuahan
yang ingin dikisar.
4. Kemudian, kisarkan buah-buah tersebut.
5. Tuangkan buah yang telah dikisar itu ke
dalam jag.
6. Hidangkan kepada kanak-kanak.
7
Apa yang perlu dibincangkan?
1. Sebelum anda mengisar buah-buahan tersebut, tanyakan kanak-kanak, apakah
warna buah-buahan itu.
2. Setelah buah-buahan itu dikisar, tanyakan pula warna apa yang terhasil.
3. Tanyakan, apakah rasa setiap buah-buahan itu.
15
16
Kami telah menyediakan buku ini supaya pembelajaran dan kajian sains boleh dilakukan
bersama kanak-kanak dengan jayanya.
Berikut adalah huraian untuk setiap komponen yang terdapat dalam buku ini:
1. Tajuk bab
a. Nama konsep sains yang ingin difokuskan dalam aktiviti.
2. Sukatan mata pelajaran sains prasekolah
a. Rujukan berkenaan aspek mana yang ingin disentuh dan dicapai melalui sesuatu
aktiviti dalam buku ini. (Sila rujuk jadual kurikulum standard. Sains & Teknologi (ST)
di lampiran. Berdasarkan Kurikulum B. Kebangsaan Malaysia)
3. Istilah yang boleh digunakan
a. Istilah yang bersesuaian untuk digunakan semasa anda menerangkan aktiviti yang
sedang berjalan. Ingatlah, perkataan yang ditulis di sini bukannya untuk dihafal
oleh kanak-kanak. Akan tetapi, ia berfungsi sebagai pengayaan kosa kata
buat kanak-kanak. Dedahkan istilah-istilah penting ini supaya kanak-kanak
biasa mendengarnya.
4. Tajuk eksperimen atau aktiviti
a. Nama eksperimen atau aktiviti yang akan dilakukan.
5. Bahan-bahan
a. Bahan-bahan merupakan senarai alat dan bahan yang diperlukan untuk menjayakan
aktiviti ini. Kebanyakan bahan yang kami senaraikan boleh didapati di dalam kelas
dan mempunyai harga yang murah. Sekiranya anda tidak dapat menyediakan bahan
tersebut, cuba fikirkan bahan lain yang bersesuaian. Membaca keseluruhan langkah
aktiviti akan membantu anda menjadi lebih kreatif dalam pemilihan bahan.
6. Langkah
a. Sebelum memulakan aktiviti, adalah lebih baik untuk anda membaca keseluruhan
langkah yang disediakan. Cuba fikirkan beberapa perkara berikut semasa anda
merancang aktiviti yang bakal anda jalankan:
i. Adakah kanak-kanak mempunyai kemahiran untuk melakukan aktiviti ini?
ii. Di manakah tempat yang sesuai untuk melakukan aktiviti ini?
vi

iii. Berapakah bilangan kanak-kanak yang sesuai dalam satu kumpulan untuk
aktiviti ini?
iv. Adakah aktiviti ini dapat memberi keseronokan kepada kanak-kanak?
7. Apa yang perlu dibincangkan?
a. Apa yang perlu dibincangkan adalah interaksi anda dengan kanak-kanak semasa
aktiviti ini sedang berjalan.
b. Anda boleh memanfaatkan ruang perbincangan ini untuk memerhati dan menilai
pemahaman kanak-kanak semasa atau selepas mereka melakukan sesuatu aktiviti.
Aktiviti dan Eksperimen dalam Awal Sains
Dalam buku ini, kami menyediakan aktiviti dan eksperimen berdasarkan Kurikulum Sains
Prasekolah Kebangsaan yang digubal oleh Kementerian Pelajaran Malaysia. Aktiviti dan
eksperimen ini menawarkan pengalaman saintifik untuk kanak-kanak dengan kaedah yang
menarik dan interaktif.
Setiap bab dalam buku ini menyentuh pelbagai kemahiran saintifik yang perlu diterapkan lebih
awal kepada kanak-kanak. Misalnya, kemahiran mengenal pasti, kemahiran menceritakan
dan merekodkan pemerhatian, kemahiran membuat ramalan, kemahiran membuat
perbandingan, kemahiran mengelaskan objek dan kemahiran untuk menyelesaikan masalah
dalam kehidupan dengan konsep sains yang telah dipelajari.
Sikap, Kaedah dan Pengalaman Saintifik
Untuk kanak-kanak prasekolah, sikap saintifik bermaksud tabiat bertanya dengan betul,
keinginan yang mendalam untuk mendapatkan jawapan, serta berkebolehan melakukan
penyelesaian yang tepat terhadap permasalahan yang berlaku.
Kaedah saintifik pula bermaksud memusatkan perhatian kanak-kanak kepada apa yang
mereka fikir akan berlaku. Ia dilakukan dengan menggalakkan mereka membuat ramalan
(walaupun bagi mereka, hal ini lebih kepada membuat tekaan).
Pengalaman saintifik kanak-kanak bermula apabila mereka mula membuat ramalan.
Mereka perlu diberi peluang untuk memperkatakan apa yang mereka fikir bakal berlaku
sebelum sesebuah aktiviti dimulakan, dan tentunya, sebelum anda mula bercakap. Angkat
persoalan-persoalan berikut semasa kanak-kanak melalui pengalaman saintifik mereka:
Tujuan
Ramalan
Langkah
Bahan-bahan
Persoalan
Kenapakah anda melakukan
eksperimen atau aktiviti ini?
Apakah yang kamu fikir bakal
berlaku?
Bagaimanakah kita boleh
menguji ramalan kita ini?
Apakah yang akan kita gunakan
bagi menjalankan eksperimen
atau aktiviti ini?
Siapa yang patut menjawabnya
Guru, ibu bapa
Kanak-kanak
Guru, ibu bapa dan kanak-kanak
Kanak-kanak
Tugas guru dan ibu bapa adalah
menyediakan bahan-bahan
vii

Persoalan
Siapa yang patut menjawabnya
Keputusan Apakah yang berlaku? Kanak-kanak
Kanak-kanak mencatatkan
pemerhatian mereka di dalam buku
makmal
Kesimpulan Kenapakah kamu fikir ia berlaku? Kanak-kanak
Anda akan membuat penilaian
ini bersama dengan kanak-kanak
selepas aktiviti dan eksperimen itu
tamat
Menjadi Pembimbing yang Baik
Beri peluang kepada kanak-kanak untuk membuat ramalan mengenai apa yang mereka
fikir akan berlaku. Tugas anda adalah menunggu mereka mengumpulkan idea-idea
mereka. Ini pasti menjadi satu sikap yang baik dan penguasaannya adalah melalui latihan
yang berterusan.
BUKU MAKMAL adalah untuk kanak-kanak mencatatkan pemerhatian dan pemahaman
mereka terhadap sesuatu aktiviti yang telah dijalankan. Galakkan kanak-kanak untuk
membawa bersama BUKU MAKMAL ini dan mencatatkan pemerhatian mereka semasa
aktiviti sedang berjalan.
Bagi kanak-kanak yang menghadapi kesukaran untuk memahami konsep sains yang ingin
diketengahkan, bantulah mereka berfikir bagaimana untuk mendapatkan jawapannya.
Elakkan daripada terus memberikan jawapan kerana ia akan membantutkan sikap dan
pengalaman saintifik yang ingin anda terapkan.
Eksperimen dan aktiviti adalah untuk dijayakan secara berkumpulan. Manfaatkan ruang
dan bilangan kanak-kanak di dalam kelas untuk membina kumpulan yang berkesan.
Tiga orang kanak-kanak untuk setiap aktiviti merupakan bilangan yang sesuai untuk
menjayakan aktiviti dan eksperimen ini. Namun, anda boleh mengubahnya, bergantung
kepada bilangan dan kesesuaian kelas.
Sekiranya kanak-kanak tidak mahir melakukan sesuatu langkah dalam aktiviti, ulanginya
semula. Jangan terburu-buru untuk beralih ke pengajaran yang baharu. Anda juga boleh
menjadi lebih kreatif dan inovatif dengan memikirkan modifikasi terhadap aktiviti ini.
Anda seharusnya bersikap lebih terbuka dan berani mengubah suai arahan atau
langkah dalam buku ini supaya bersesuaian dengan situasi kanak-kanak. Kadangkala,
anda berhadapan dengan kanak-kanak yang lebih matang. Fikirkan aktiviti yang lebih
mencabar dan sediakan pengalaman baharu untuk mereka. Kanak-kanak mempunyai
kreativiti dan kemahiran yang tersendiri dalam melakukan sesuatu aktiviti.
viii

Senarai Bahan
Air
Air panas (tidak terlalu
panas sehingga boleh
melecurkan)
Akuarium
Baldi
Batu
Bekas ais
Bekas lutsinar yang besar
Bekas plastik yang panjang
Benang
Besen
Bikar
Bikar plastik lutsinar
Bilik yang gelap
Botol plastik
Buku makmal
Bunga mawar (berwarna
putih, atau warna cerah)
Cermin
Dua biji gelas yang sama
Dua cawan plastik lutsinar
yang sama jenis
Dua magnet batang
Empat utas benang tebal
dengan ukuran 15cm
setiap satu
Epal
Gambar-gambar habitat
haiwan (contohnya;
rumah, reban, kolam,
padang, sawah, air,
pokok)
Gambar-gambar haiwan
(contohnya; kucing, ayam,
itik, lembu, kerbau, katak,
ikan dan burung)
Gambar-gambar makanan
haiwan (daging, rumput,
daun, ikan)
Garam
Gelas
Gula
Gunting
Hari yang cerah
Ikan laga
Jag
Jarum atau pencungkil gigi
Kacang hijau
Kain buruk
Kain buruk berwarna putih
Kanak-kanak
Kanta tangan
Kapas
Kapur
Kertas
Kertas A4
Kertas keras
Kertas mahjong
Kertas pasir
Lampu suluh
Lantai simen
Lantai simen dan dinding
Lilin
Magnet
Makanan ikan
Mangga
Mesin pengisar atau mesin
membuat jus
Nenas
Neraca
Oren
Pasir
Pasir kasar dan halus
Pelbagai bahan untuk
diukur
Pelbagai jenis daun, dalam
kuantiti yang banyak
Pelbagai jenis objek (seperti
kain, kertas, klip kertas,
pen, plastisin, getah, span
dan sebagainya)
Pelbagai jenis objek untuk
ditimbang, seperti pen,
daun dan blok permainan
Pelbagai jenis objek, yang
berasal dari besi dan tidak
berasal dari besi
Pelekat merah dan kuning
Pemetik api
Pen
Pen penanda
Pensel
Penutup kotak kasut
Penyangkut baju
Penyepit
Permaidani
Perwarna makanan
Peti ais
Piring kecil
Pisau
Pita pelekat
Plastik
Plastisin
Radio
Sabun dan sedikit air
Span
Sudu
Surat khabar lama
Talam
Tanah
Tembikai
Tiga biji gelas lutsinar
Warna
ix

Kemahiran
Saintifik
1

2

Pengukuran
Istilah yang boleh digunakan:
Ukur
Panjang
Tinggi
Pendek
Rendah
ST 2.0
KEMAHIRAN SAINTIFIK
ST 2.2
Membuat pengukuran menggunakan unit bukan
piawai.
ST 2.2.3
Membandingkan ketebalan objek (lebih tebal, lebih
nipis).
ST 2.2.4
Mengukur panjang dan tinggi objek menggunakan
unit bukan piawai (contoh unit bukan piawai:
jengkal, tapak kaki, straw, buku).
ST 2.3
Membanding dan mengelaskan objek.
ST 2.3.3
Membanding dan mengumpulkan objek-objek
mengikut satu ciri:
Saiz (panjang dan pendek)
Eksperimen 1
Pembaris Ibu Jari
Mengukur panjang objek dengan pembaris ibu jari
Bahan-bahan:
Beberapa helai kertas A4
Pita pelekat
Gunting
Warna air
Pelbagai bahan untuk diukur
Langkah:
1. Bahagikan kertas A4 menjadi jaluran yang
panjang.
2. Guntingkan kertas itu.
3. Sediakan warna air dan minta kanakkanak
untuk mengecat keseluruhan ibu jari
mereka.
4. Bahagikan kanak-kanak secara
berpasangan.
5. Minta mereka untuk mengecop ibu jari
mereka pada jaluran kertas A4 tadi.
6. Ulangi langkah di atas, dengan mengecap
ibu jari kanak-kanak, sebaris dengan cap
ibu jari sebelumnya.
3

7. Sambungkan dengan jaluran yang lain dengan pita pelekat, supaya pembaris ibu
jari ini menjadi lebih panjang.
8. Minta salah seorang kanak-kanak untuk mengukur pelbagai jenis objek dengan
menggunakan pembaris ini.
9. Minta salah seorang lagi kanak-kanak untuk membilang ibu jari yang terdapat pada
pembaris ibu jari untuk mengukur kepanjangan objek.
10. Minta kanak-kanak mengumpulkan objek yang panjang dan objek yang pendek
(juga tebal atau nipis), berdasarkan ukuran pembaris ibu jari mereka. Misalnya,
objek yang mempunyai kepanjangan kurang dari empat ibu jari adalah pendek,
manakala objek yang mempunyai kepanjangan lebih dari empat ibu jari adalah
panjang.
Apa yang perlu dibincangkan?
1. Bincangkan dengan kanak-kanak, objek manakah yang lebih panjang atau lebih
pendek.
2. Bincangkan juga, objek manakah yang lebih tinggi dan lebih rendah.
3. Bandingkan panjang-pendek dan rendah-tinggi sesuatu objek itu tanpa
menggunakan pengukur.
4. Anda juga boleh menggunakan pen, pemadam atau klip kertas untuk menggantikan
pengukur ibu jari ini.
4

Berat
Istilah yang boleh digunakan:
Lebih berat
Lebih Ringan
ST 2.0
KEMAHIRAN SAINTIFIK
ST 2.2
Membuat pengukuran menggunakan unit bukan
piawai.
ST 2.2.2
Membandingkan berat objek (lebih berat, lebih
ringan).
ST 2.3
Membanding dan mengelaskan objek.
ST 2.3.3
Membanding dan mengumpulkan objek-objek
mengikut satu ciri:
Berat (berat dan ringan)
Eksperimen 1
Neraca Penyangkut Baju
Membandingkan berat objek dengan neraca penyangkut baju
Bahan-bahan:
Penyangkut baju
Dua biji cawan plastik lutsinar yang
sama saiz
Empat utas benang tebal dengan
ukuran 15cm setiap satu
Pelbagai jenis objek untuk ditimbang,
seperti pen, daun dan blok
permainan
Pita pelekat
Langkah:
1. Ambil empat utas benang dan lekatkan
pada kiri dan kanan cawan plastik dengan
pita pelekat. Ulangi langkah ini pada
cawan yang satu lagi.
2. Ikatkan salah satu cawan pada salah satu
hujung penyangkut baju. Gantungkan
penyangkut baju ini di salah satu penjuru
meja.
3. Seterusnya, imbang dan ikatkan satu lagi
cawan di salah satu hujung penyangkut
baju. Pastikan kedudukan penyangkut baju
itu seimbang.
4. Agihkan kanak-kanak secara berpasangan.
5