BUKU PANDUAN PROJEK STEM

Cetakan Pertama 2017
© Hak Cipta Teks: Panel Penulis Buku Panduan Projek PIL CERDAS STEM.
Semua projek dalam buku ini dibiayai oleh Bahagian Permata,
Jabatan Perdana Menteri.
Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian, artikel, ilustrasi dan
kandungan buku ini dalam apa jua bentuk dan dengan apa jua cara sama ada
secara elektronik, fotokopi, rakaman atau cara lain sebelum mendapat izin bertulis
daripada penerbit.
Perpustakaan Negara Malaysia Data Pengkatalogan-dalam-Penerbitan
Aminah Ayob
Buku panduan projek pil cerdas stem untuk prasekolah, tadika & taska / Aminah
Ayob, Md Nasir Ibrahim, Ong Eng Tek, Mazlini Adnan, Jameyah Sheriff ; Ketua
Editor: Nor Anita Megat Mohd Nordin.
ISBN 978-967-362-354-9
1. Educational technology. 2. Educational innovations. 3. Science--Study and
teaching (Preschool). 4. Technology--Study and teaching (Preschool).
5. Engineering--Study and teaching (Elementary). 6. Mathematics--Study and
teaching (Preschool). I. Md. Nasir Ibrahim, 1960-. II. Ong, Eng Tek. III. Mazlini
Adnan. IV. Jameyah Sheriff. V. Nor Anita Megat Mohd Nordin, 1959-. VI. Judul.
371.33
Diterbitkan oleh:
Al-Ameen Serve Holdings Sdn. Bhd.
No, 2-1, Tingkat 1, Jalan 9/23A,
Medan Makmur Off Jalan Usahawan
53200 Setapak, Kuala Lumpur, Malaysia
Tel: +603-4143 4343 Faks: +603-4149 1414
E-mel: ameenbooks@alameenserve.com
Dicetak oleh:
Percetakan Maju Jaya Sdn. Bhd.
No.68, Jalan 14-E,
Ampang New Village,
68000 Ampang Selangor.
Penulis:
Aminah Ayob
Md Nasir Ibrahim
Ong Eng Tek
Mazlini Adnan
Jameyah Sheriff
Ketua Editor:
Nor Anita Megat Mohd Nordin
Editor:
Semiah Said
Reka Bentuk Kulit:
Mohd Haizea Shafarudin
Reka Letak Grafik:
Norfadilah Zakaria

PRAKATA
Buku Panduan Projek PIL CERDAS STEM ini bertujuan untuk membantu guru/pendidik/
pengasuh melaksanakan pendidikan STEM di prasekolah, tadika dan taska. Buku ini
mengandungi 10 buah projek pendidikan STEM yang telah dikaji rintis dengan kanakkanak
yang berumur 3-4 tahun di 19 buah taska PERMATA. Hasil kajian rintis ini, didapati
semua projek ini sesuai dengan tahap perkembangan kanak-kanak 3-6 tahun dan
boleh dilaksanakan dengan jayanya.
Pendidikan STEM mengintegrasikan elemen-elemen sains, teknologi, kejuruteraan dan
matematik dalam satu proses pembelajaran yang berorientasikan projek. Dalam
proses pembelajaran ini, elemen kemahiran saintifik seperti kemahiran inkuiri, membuat
pemerhatian dan mengeksperimen digabungjalinkan dengan kemahiran matematik
seperti mengukur, mengelas dan memahami nombor serta kuantiti, untuk menghasilkan
reka cipta kreatif yang berasaskan teknologi dan kejuruteraan. Integrasi keempat-empat
disiplin ini menjadikan projek STEM amat menarik dan bermakna kepada kanak-kanak.
Projek-projek yang terdapat dalam buku ini ditulis dalam bentuk modul pengajaran
dan pembelajaran untuk memudahkan guru/pendidik/pengasuh melaksanakannya
dengan kanak-kanak mengikut fasa-fasa pembelajaran yang ditetapkan.
Semoga buku ini dapat menjadi panduan dan rujukan yang berguna kepada semua
guru/pendidik/pengasuh demi mempertingkatkan pendidikan STEM di Malaysia.
Kejayaan STEM merupakan kejayaan pendidikan negara seperti yang terancang dalam
Pelan Pembangunan Pendidikan 2013-2025, dan ke arah mencapai matlamat status
negara maju pada tahun 2020.
Salam hormat,
Prof. Emeritus Dato’ Dr. Aminah binti Ayob
iv

ISI KANDUNGAN
ISI KANDUNGAN
iv
v
vi
x
01-16
17-28
29-38
39-52
53-66
67-82
83-94
95-108
109-122
123-134
Prakata
Isi Kandungan
Pengenalan
Panduan Penggunaan Buku Panduan Projek
PIL CERDAS STEM
Projek STEM 1
Kereta Kuasa Getah Gerit
Projek STEM 2
3R - Reduce, Reuse, Recycle
Projek STEM 3
Terarium
Projek STEM 4
Ikat dan Celup
Projek STEM 5
Baja Kompos
Projek STEM 6
Payung
Projek STEM 7
Telur dan Ayam
Projek STEM 8
Kapal Saya
Projek STEM 9
Membuat Kertas
Projek STEM 10
Lastik
v

PENGENALAN
adalah akronim untuk Sains, Teknologi, Kejuruteraan (Engineering), dan
Matematik. Asalnya akronim ini digunakan oleh Kerajaan Amerika Syarikat untuk
menerangkan bidang pengajian yang perlu dipunyai oleh pendatang asing untuk
mendapatkan permit/visa bekerja dalam bidang-bidang: Science, Technology,
Engineering, and Mathematics (STEM), tetapi pada hari ini, para pendidik telah
menggabungkan bidang-bidang ini dan menamakan disiplin ini sebagai
Pendidikan STEM. Namun begitu, Sneideman (2013) berpendapat bahawa STEM
adalah suatu falsafah atau cara berfikir, yang mana beberapa bidang/disiplin iaitu
Sains, Matematik, Kejuruteraan dan Teknologi diintegrasikan menjadi satu bidang
pendidikan yang dianggap lebih sesuai dan relevan untuk diajar khususnya di
sekolah, kerana ia lebih bermakna, praktikal dan relevan dengan konteks kehidupan
harian.
Pembelajaran cara ini lebih menyeronokkan, berbentuk hands-on dan memberi
pengalaman terus yang merangsangkan pelajar bertanya, berfikir, menyelesaikan
masalah dan mereka cipta. Proses pembelajaran ini akan membantu pelajar
membina kemahiran berfikir aras tinggi (KBAT), membina kemahiran berkomunikasi,
bekerjasama, berimaginasi dan mereka cipta, iaitu kemahiran Abad ke-21. Ciri-ciri
ini merupakan keperluan asas dalam bidang pekerjaan pada masa hadapan.
Menurut pandangan pakar bidang pendidikan awal kanak-kanak, pendidikan STEM
harus dimulakan di peringkat awal umur (Aminah et al, 2015; Katz, 2010). Kanakkanak
secara semula jadi adalah saintis. Mereka suka bertanya dan meneroka,
bermain dan mencuba, misalnya bermain air, pasir, bongkah, model, objekobjek
semula jadi, batu, ranting kayu dan sebagainya. Semasa bermain, mereka
membanding dan mengelas objek-objek mengikut corak atau warna, mengukur
dan mengira, misalnya mengira bilangan kaki pada semut atau belalang,
menyusun blok-blok menjadi bentuk bangunan atau menara dan sebagainya.
Sebenarnya, inilah pendidikan STEM yang bermula dengan pembelajaran Sains
dan Matematik, menggunakan Teknologi dan Kejuruteraan untuk mereka cipta
alat baru dan menggunakan alat itu untuk bermain.
Dari senario ini, pendidikan STEM bukanlah susah untuk dilakukan di prasekolah
dan di peringkat awal kanak-kanak. Ia telah pun berlaku. Guru hanya perlu
memperluaskan skop pembelajaran Sains kanak-kanak dan membimbing
vi

mereka ke arah membuat penemuan dengan menggalak dan merangsang
rasa ingin tahu semula jadi dalam diri mereka.
Pandangan ini disokong oleh kajian-kajian lepas yang menunjukkan bahawa
pendedahan STEM dalam pendidikan awal kanak-kanak dapat:
Membina asas pembelajaran dan perkembangan minda kanak-kanak pada
masa hadapan;
Membantu dalam perkembangan pemikiran kritis dan penaakulan;
Meningkatkan minat kanak-kanak terhadap pembelajaran Sains dan
Matematik, dan minat terhadap kerjaya berkaitan STEM;
Mengembangkan sifat ingin tahu, suka bertanya dan suka menyiasat;
Memberi pengalaman luas kepada kanak-kanak mengenai dunia semula
jadi dan dunia buatan di sekeliling mereka (Mazlini et al., 2016; Aminah et al.,
2015; Ong et al., 2015; Bybee, 2013; Hoachlander & Yanofsky, 2011; Katz,
2010; National Research Council [NRC], 2011).
Berpandukan saranan penyelidik STEM dalam pendidikan awal kanak-kanak,
projek STEM yang dicadangkan dalam buku ini memberi fokus kepada perkaraperkara
berikut:
Sains: Fokus kepada pemahaman tentang dunia persekitaran, meneroka
alam semula jadi dan alam buatan, menyiasat menggunakan kemahiran
saintifik (bertanya, membuat pemerhatian, ramalan, eksperimen), berfikir
secara logik, dan menghayati ‘how things work and discoveries’.
Teknologi: Fokus kepada menyiasat dan menggunakan mesin, gajet,
komputer, ipad/tablet, LCD, printer, kamera, iphone, glue-gun, blender,
dan alat-alat teknologi mudah dan selamat digunakan (di samping
mengembangkan kemahiran manipulatif).
Engineering: Fokus kepada cara menyelesaikan masalah, mereka bentuk
(design), menggunakan bahan/objek, mengukur, mengira, membina dan
mereka cipta.
Matematik: Fokus kepada pemahaman tentang kuantiti, ukuran, nombor,
bentuk, geometri, kemahiran spatial (ruang), masa, gerakan dan halaju.
vii

Pendidikan STEM ini adalah perintis kepada membina sumber tenaga manusia
dalam bidang STEM untuk negara Malaysia pada masa hadapan. Kesedaran
tentang kepentingan ini harus ditingkatkan bermula dari pendidikan di peringkat
paling awal, iaitu di taska dan tadika, dan dikembangkan di peringkat sekolah
rendah, menengah dan universiti. Selama ini kita banyak menjadi ‘pengikut’
kepada kemajuan sains dan teknologi. Justeru, STEM perlu disuburkan dalam
sistem pendidikan negara untuk menghasilkan generasi yang akan ‘memimpin’
dalam kemajuan sains dan teknologi di dunia.
Buku Panduan Projek PIL CERDAS STEM untuk Prasekolah, tadika dan taska ini
merupakan inisiatif awal untuk memberikan idea dan panduan kepada guru
cara melaksanakan projek-projek STEM dengan kanak-kanak. Dalam buku ini,
sebanyak 10 buah projek STEM diberikan lengkap dalam bentuk langkah-langkah
pengajaran dan pembelajaran yang sangat mudah untuk dilaksanakan. Projekprojek
STEM tersebut ialah:
Projek 1 : Kereta Kuasa Getah Gerit
Projek 2 : 3R (Reduce, Reuse, Recycle)
Projek 3 : Terarium
Projek 4 : Ikat dan Celup
Projek 5 : Baja Kompos
Projek 6 : Payung
Projek 7 : Telur dan Ayam
Projek 8 : Kapal Saya
Projek 9 : Membuat Kertas
Projek 10 : Lastik
Kesemua projek ini telah diuji rintis dan dibuktikan sesuai serta mampu dilakukan
oleh murid seawal umur 4 tahun. Buku ini mengandungi panduan mudah
kepada guru/pendidik/pengasuh cara melaksanakan dan mengintegrasikan
mata pelajaran sains, matematik, teknologi dan kejuruteraan dalam satu projek
STEM yang menarik, dengan itu melengkapi beberapa standard pembelajaran
dalam Tunjang Sains dan Teknologi yang disenaraikan dalam Kurikulum Standard
Prasekolah Kebangsaan 2016 (Dokumen Standard Kurikulum dan Pentaksiran
Semakan 2017). STEM juga boleh digabungjalinkan dengan 5 tunjang yang
lain iaitu Tunjang Komunikasi, Tunjang Kerohanian, Sikap dan Nilai, Tunjang
viii

Kemanusiaan, Tunjang Ketrampilan Diri dan Tunjang Perkembangan Fizikal dan
Estetika.
Kesemua Projek STEM yang disediakan dalam buku ini menekankan penggunaan
pemikiran kritis dan kreatif – dua kemahiran berfikir (KBAT) yang sangat ditegaskan
dalam Kurikulum Standard Prasekolah Kebangsaan (KSPK) 2016, Kementerian
Pendidikan Malaysia. Maka, dengan mengikuti buku ini, guru/pendidik/pengasuh
sudah pasti dapat mencapai matlamat meningkatkan kemahiran berfikir muridmurid.
Kami sebagai penyelidik, sangat menggalakkan guru/pendidik/pengasuh
mencuba semua 10 projek yang diberikan dalam buku ini, dan merasai sendiri
keterujaan kanak-kanak semasa menjalankan projek-projek tersebut.
Selamat mencuba.
ix

PANDUAN
PENGGUNAAN
BUKU PANDUAN PROJEK
PIL CERDAS STEM TM
Mengenai Buku Ini
Buku ini ditulis dalam bentuk langkah-langkah pengajaran dan pembelajaran
bagi melaksanakan projek. Ia terdiri daripada 10 buah projek STEM yang boleh
dilaksanakan di prasekolah/tadika/taska. Kesemua projek ini telah diuji cuba
dengan kanak-kanak berumur 4 tahun di taska PERMATA, oleh itu ia dianggap
boleh dan mudah untuk dilaksanakan dengan kanak-kanak yang lebih besar
di prasekolah/tadika, mahu pun di sekolah rendah. Untuk itu, guru hanya perlu
membimbing murid untuk bertanya soalan-soalan yang lebih mencabar dan
menambah lebih banyak aktiviti penerokaan.
Setiap Projek STEM dalam buku ini hendaklah dikendalikan dalam waktu
pembelajaran bersepadu (KSPK, 2016). Projek ini disediakan menyerupai
rancangan pengajaran yang boleh terus digunakan oleh guru. Ia terdiri daripada
hasil pembelajaran atau outcome pembelajaran yang dihasratkan, kandungan
isi pembelajaran atau konsep-konsep yang akan dipelajari oleh murid, dan
langkah-langkah pengajaran dan pembelajaran yang disusun mengikut fasafasa
pembelajaran berdasarkan kaedah STEM yang dinamakan Kaedah PIL
CERDAS STEM. Buku Latihan Murid juga disediakan untuk memenuhi keperluan
Standard Prestasi murid yang ditekankan dalam KSPK 2016. Aspek pentaksiran/
penilaian boleh dilakukan dalam semua fasa berkenaan.
Kaedah Menjalankan Projek STEM
Kaedah PIL CERDAS STEM ini telah didaftarkan hak ciptanya di bawah
pendaftaran Hak Cipta Malaysia, oleh itu, penggunaan mana-mana bahagian
kaedah ini hendaklah terlebih dahulu mendapat kelulusan penerbit yang
berkenaan.
x

Kaedah PIL CERDAS STEM adalah akronim kepada kaedah "Project-based
Inquiry Learning" atau "Pembelajaran Inkuiri berasaskan Projek". Kaedah ini
menekankan kemahiran dan sikap saintifik, kemahiran berfikir aras tinggi (KBAT),
penyelesaian masalah secara kreatif, pembinaan/reka cipta berasaskan reka
bentuk dan teknologi serta pemahaman konsep-konsep sains dan matematik.
Oleh kerana ia menekankan pembelajaran melalui projek, kanak-kanak
dibiasakan bekerja dalam kumpulan kecil untuk menyelesaikan masalah, mereka
perlu berkomunikasi dan bekerjasama dalam pasukan. Di samping menjalankan
projek STEM, kanak-kanak juga boleh belajar bahasa, komunikasi, abjad, suku
kata, mengeja, menulis, membaca dan berdialog.
Sepanjang kanak-kanak melaksanakan projek STEM, mereka mempelajari
kemahiran mengurus diri, membina kemahiran motor kasar dan halus, koordinasi
mata dan tangan dan perkembangan fizikal. Semasa menjalankan projek, kanakkanak
mempelajari mengenai sikap dan proses saintifik yang terlibat. Mereka
belajar bekerjasama, berkolaborasi dan tolong menolong antara satu sama lain.
Pendidikan moral juga boleh diterapkan melalui penghayatan kepada nilai-nilai
budaya, persekitaran dan perpaduan. Hasil reka cipta kanak-kanak menjadi
sumber untuk guru menerapkan penghayatan keindahan dan nilai-nilai estetika
dalam sesuatu reka bentuk dan karya.
Paling penting, projek STEM dapat membina keyakinan diri murid untuk belajar
dan berjaya, kerana mereka mempunyai pelbagai kebolehan tersendiri yang
boleh ditonjolkan semasa menjalankan projek STEM ini.
xi

INTEGRASI STEM KE DALAM KSPK
Berikut disenaraikan Standard Pembelajaran bagi murid 4+ dan 5+ tahun yang
terdapat dalam KSPK 2016 di bawah Tunjang Sains dan Teknologi.
Sains Awal
SA1.0 Sikap saintifik
• Menunjukkan sikap saintifik
dan nilai murni
SA2.0 Kemahiran saintifik
• Membuat pemerhatian
menggunakan kelima-lima
deria
• Mengelaskan objek
• Membuat pengukuran
• Membuat inferens
• Meramal
• Berkomunikasi
SA3.0 Menyiasat alam hidupan
• Mengenal pasti benda hidup
dan benda bukan hidup
• Memperoleh pengetahuan
asas tentang bahagian
badan dan deria manusia
• Membuat penerokaan ke
atas haiwan
• Membuat penerokaan ke
atas tumbuh-tumbuhan
SA4.0 Menyiasat alam bahan
• Meneroka sifat bahan
SA5.0 Menyiasat alam fizikal
• Meneroka alam fizikal dalam
kehidupan seharian
Matematik Awal
MA1.0 Pengalaman Pranombor
• Memadankan objek
• Membandingkan kuantiti objek
• Membuat seriasi
• Mengecam dan membina pola
• Memahami konsep ketekalan
MA2.0 Konsep nombor
• Memahami nombor 1 hingga 10
• Mengetahui sifar
• Memahami nombor 11 hingga 20
• Memahami siri 10 hingga 100
MA3.0 Operasi nombor
• Menyelesaikan masalah operasi
tambah dalam lingkungan 18
• Menyelesaikan masalah operasi
tolak dalam lingkungan 18
MA4.0 Nilai wang
• Mengecam dan menggunakan
wang yang berlainan nilai
MA5.0 Konsep waktu
• Memahami waktu dalam konteks
kehidupan seharian
MA6.0 Bentuk dan ruang
• Mengetahui kedudukan objek dalam ruang
• Menghasilkan binaan berdasarkan bentuk
yang biasa dijumpai di persekitaran
• Membuat pelbagai binaan mengikut
kreativiti
xii

Penyelarasan konsep-konsep STEM dengan
Standard Pembelajaran KSPK 2016 bagi Setiap
Projek
Kandungan konsep-konsep STEM yang akan dipelajari dalam setiap projek
adalah selaras dengan konsep-konsep sains dan matematik awal yang terdapat
dalam KSPK 2016.
PROJEK Konsep STEM Konsep Sains Awal,
yang terlibat
& Matematik Awal
PROJEK 1:
Kereta Kuasa
Getah Gerit
Konsep tenaga kinetik
membolehkan kereta bergerak;
ukuran; fungsi alat teknologi,
teknologi kereta, enjin, roda,
gandar, getah gerit, elastik dan
kuasa dari getah gerit.
• Meneroka alam bahan,
tenaga, pergerakan, elastik,
kelajuan.
• Mengukur, membanding
kelajuan
• Menyiasat kereta
• Menggunakan ICT/tablet
PROJEK 2:
3R: Reduce,
Reuse,
Recycle
Konsep pengelasan bahanbahan;
pencemaran alam;
membuat binaan/ciptaan
daripada bahan terbuang;
teknologi kitar semula
• Kemahiran saintifik – mengelas,
menyiasat alam fizikal,
membilang, membanding
kuantiti, mereka cipta
• Menggunakan ICT/tablet
PROJEK 3:
Terarium
Konsep tumbuhan sebagai
benda hidup, ciri-ciri tumbuhan,
bahagian-bahagian tumbuhan,
biji benih, tumbuhan perlukan
udara, ‘baja’, air dan cahaya
untuk hidup.
• Menyiasat alam sekitar,
meneroka bahagian tumbuhan,
daun, biji benih, bunga, buah,
kulit pokok, percambahan.
• Mengukur percambahan,
mengira bilangan hari, merekod
dalam jadual
PROJEK 4:
Ikat dan Celup
(Tie and Dye)
Konsep serapan dan serakan
warna; warna dan campuran
warna; teknologi ikat dan celup
• Meneroka alam bahan, serap -
tidak serap air, campuran
warna, mengikat dan mencelup
warna
• Cuaca panas, pengeringan
xiii

PROJEK 5:
Baja Kompos
Konsep pereputan; bahan
boleh reput dan tidak reput;
baja; zat mineral; pokok tumbuh
subur daripada baja kompos.
• Meneroka alam bahan – reput,
makanan tumbuhan
• Mengira hari, menyukat bahan
• Menggunakan ICT/tablet
• Sikap menghargai alam sekitar
PROJEK 6:
Payung
Konsep kalis air (water proof),
serapan air, basah dan kering;
ukuran; bentuk; mengukur dan
memotong kain untuk dibuat
payung; teknologi payung.
• Menyiasat alam bahan: serap
- tidak serap air, kalis air, basah -
kering
• Teknologi ICT
• Mengukur dan mengira bilah
payung, bentuk dan saiz
payung, bentuk segi tiga
PROJEK 7:
Telur dan
Ayam
Konsep kitaran hidup haiwan
(ayam); kandungan telur;
pelbagai saiz dan bentuk telur
haiwan, teknologi pengeraman
telur ayam dan industri
peliharaan ayam untuk pasaran.
• Menyiasat haiwan: kitaran hidup,
habitat, cara pergerakan,
makanan
• Teknologi ICT/tablet
• Mengira bilangan telur, saiz,
warna, kandungan, khasiat telur,
telur rebus, goreng, telur dadar,
telur putih, telur kuning.
• Harga telur di pasaran - membeli
mengguna wang.
PROJEK 8:
Kapal Saya
Konsep tenggelam dan timbul;
sifat-sifat bahan, teknologi
membuat kapal, teknologi
propeler, angin menghasilkan
ombak, angin menolak layar
menyebabkan kapal boleh
bergerak.
• Konsep tenggelam - timbul,
bahan serap - tidak serap air,
pergerakan
• Mengguna ICT/tablet
• Kegunaan kapal sebagai
kenderaan laut
PROJEK 9:
Membuat
Kertas
Konsep bahan, kertas dibuat
daripada kayu; kertas boleh
dibuat daripada surat khabar
lama (recycle); teknologi
membuat kertas; menghancurkan
serbuk kayu/kertas menjadi bubur
kertas, menggunakan blender,
penapisan dan pengeringan.
• Pencemaran alam, kitar
semula, membuat kertas,
menghancurkan kertas,
mencampur warna
• Menapis dan mengering
• Menghargai kertas.
xiv

PROJEK 10:
Lastik
Tenaga keupayaan dalam
getah elastik ditukar kepada
tenaga kinetik untuk membidas;
teknologi lastik.
• Tenaga daripada bahan elastik
(sifat bahan),
• Mengukur panjang
• Menggunakan alat-alat teknologi
dan ICT.
KAEDAH PIL CERDAS STEM TM
Kaedah PIL CERDAS STEM TM melibatkan empat fasa, iaitu Fasa Inkuiri, Fasa
Penerokaan, Fasa Reka Cipta, dan Fasa Refleksi. Berikut dihuraikan aktiviti
pembelajaran yang perlu dijalankan oleh pendidik dalam setiap fasa.
Inkuiri: Dalam fasa ini kanak-kanak diperkenalkan kepada masalah
yang akan diselesaikan dalam projek ini. Guru boleh menggunakan
pelbagai cara untuk mengarahkan perhatian murid kepada
topik yang akan dipelajari. Misalnya guru membawa murid
keluar meneroka di sekitar halaman taska/tadika atau sekolah,
menunjukkan gambar atau video mengenai isu yang terbabit,
bercerita atau membaca berita daripada surat khabar, membuat
lawatan dan sebagainya.
Berdasarkan isu/topik yang dibincangkan itu, pendidik bertanya
kanak-kanak mengenai apa yang mereka sudah tahu mengenai
isu/subjek berkenaan. Pendidik membina peta minda "Apa yang
kami tahu tentang...". Peta minda ini merupakan pengetahuan
awal kanak-kanak yang perlu diketahui oleh pendidik mengikut teori
konstruktivis. Kemudian pendidik bersama kanak-kanak membina
peta minda "Apa yang kami ingin tahu mengenai...". Dengan
bimbingan pendidik, kanak-kanak menentukan soalan apa yang
mereka ingin selidik dan jawab dalam projek ini.
Penerokaan: Dalam fasa ini, kanak-kanak bersama pendidik
mencari maklumat mengenai konsep-konsep yang berkaitan dan
yang mereka telah tahu tetapi belum begitu faham. Pencarian
maklumat dilakukan dengan pelbagai cara; dari internet, video,
nature walk, lawatan, kajian buku-buku sains, dan sebagainya.
Di peringkat ini kanak-kanak membina pengetahuan baharu dan
mengukuhkan pengetahuan sedia ada mengenai perkara yang
dikaji. Setelah mendapat semua maklumat yang diperlukan,
mereka dibimbing untuk meneroka mengenai persoalan yang
mereka sendiri mencari jawapan atau penyelesaiannya. Untuk itu,
pendidik membimbing kanak-kanak memikirkan reka bentuk dan
alat serta bahan-bahan yang diperlukan.
xv

Mereka Cipta: Dalam fasa ini, kanak-kanak membina, mencuba
dan menghasilkan reka cipta kreatif berdasarkan reka bentuk yang
dibuat. Mereka bekerja dalam kumpulan kecil, menggunakan alatalat
teknologi yang selamat dengan bimbingan dan pengawasan
pendidik. Ciptaan yang dihasilkan boleh dipertandingkan atau
dipamerkan untuk dilihat oleh rakan-rakan yang lain dan ibu bapa.
Refleksi: Dalam fasa ini, kanak-kanak mereflek proses
pembelajaran yang mereka lalui dan memberi pandangan
tentang reka cipta yang mereka hasilkan. Pendidik menerapkan
nilai-nilai murni dalam diri kanak-kanak mengenai kajian saintifik,
menghargai hasil ciptaan rakan-rakan, kesedaran terhadap
alam sekitar, kesedaran tentang teknologi dan kejuruteraan, dan
penghayatan kepada Tuhan Maha Pencipta.
xvi

CONTOH PETA MINDA
Apa yang
kami tahu tentang
kereta?
Kereta ada roda,
depan belakang.
Kereta ada besar dan
kecil, macam-macam
warna, kereta kami
warna merah.
Ada kereta,
boleh pergi
balik kampung.
Kena isi minyak
baru kereta boleh
jalan.
Kami ada
kereta Proton.
Kereta kami
MyVi.
Apa yang
kami ingin tahu tentang
kereta?
Macam
mana kereta
bergerak?
Enjin kereta tu ada
di mana, dalam
keretakah?
Bagaimana
nak buat kereta
mainan?
Kereta dibuat
daripada apa?
Boleh tak kereta
bentuk bulat?
Bagaimana
nak gerakkan
kereta?
Siapa yang
buat (cipta)
kereta?
xvii

Anggaran Masa Pelaksanaan Setiap Projek
Oleh kerana konsep dan maklumat yang hendak dipelajari adalah agak
banyak, maka berikut dicadangkan masa bagi menyiapkan kesemua empat
fasa dalam setiap projek 1 hingga 10. Lamanya masa menyiapkan projek ini
adalah berdasarkan pengalaman penulis melaksanakan projek-projek ini di
Taska PERMATA.
Projek
Tajuk Projek
Anggaran Masa
(2-3 waktu seminggu)
Projek 1 Kereta Kuasa Getah Gerit 3 minggu
Projek 2 3R - Reduce, Reuse, Recycle 2 minggu
Projek 3 Terarium 3 minggu
Projek 4 Ikat dan Celup (Tie and Dye) 2 minggu
Projek 5 Baja Kompos 3 minggu
Projek 6 Payung 3 minggu
Projek 7 Telur dan Ayam 3 minggu
Projek 8 Kapal Saya 2 minggu
Projek 9 Membuat Kertas 2 minggu
Projek 10 Lastik 2 minggu
Penilaian
Di akhir setiap fasa bagi setiap projek, guru perlu mencatatkan pemerhatiannya
mengenai minat, sikap, kemahiran dan konsep yang dipelajari oleh murid.
Guru boleh juga menyediakan sudut projek di kelasnya untuk mengumpulkan
maklumat mengenai perkembangan projek dan hasil kerja murid sebagai satu
portfolio naratif dan bergambar untuk dipamerkan. Dalam projek ini, setiap
murid perlu terlibat dan dilibatkan. Dengan itu perkembangan mereka dapat
ditingkatkan ke tahap yang maksimum.
Penglibatan Ibu Bapa
Adalah juga disarankan supaya ibu bapa diberitahu mengenai penglibatan
anak-anak mereka dalam Projek STEM ini dan ibu bapa boleh turut dijemput untuk
terlibat dalam sesuatu aktiviti yang selesa dan menyenangkan semua pihak.
xviii

Projek
KERETA KUASA
GETAH GERIT
1

-
2

Projek 1
KERETA KUASA
GETAH GERIT
Hasil Pembelajaran Kanak-Kanak
Pada akhir pembelajaran, kanak-kanak dapat:
1 Mengenal pasti teknologi kereta (automotif) seperti enjin, stereng, lampu,
lampu isyarat, hon, tayar, but, wiper, lampu signal, radio, cermin sisi,
warna, jenis dan bentuk kereta.
2 Meningkatkan minat kanak-kanak menggunakan bahan kitar semula
dalam menghasilkan reka cipta.
3 Menyedari kesan daya pergerakan yang dijana oleh tenaga keupayaan
dan tenaga kinetik daripada getah gerit.
4 Menganalisis pelbagai bahan di sekeliling untuk menghasilkan kereta
berasaskan kuasa tanpa motor.
5 Belajar sambil bermain dengan cara yang menyeronokkan.
6 Mempelajari perkataan baharu seperti kuasa, elastik dan getah gerit.
3

Konsep STEM yang dipelajari
dalam projek ini:
Sains
C Konsep tenaga kinetik dan pergerakan, bahawa pergerakan kereta
melibatkan perubahan dari tenaga keupayaan kenyal (pada getah
gerit) kepada tenaga kinetik yang membolehkan kereta bergerak.
C Konsep daya, bahawa daya melibatkan tarikan atau tolakan yang
dikenakan ke atas sesuatu objek. Daya tidak boleh dilihat tetapi
boleh dirasai daripada kesan tarikan atau tolakan, dan kita boleh
melihat objek bergerak disebabkan daya tersebut.
C Konsep pergerakan dalam projek ini menegaskan objek yang
pegun akan bergerak apabila dikenakan daya.
C Tenaga keupayaan kenyal dihasilkan dari getah gerit (rubber band)
yang ditarik (stretched), iaitu tenaga/kuasa yang digunakan untuk
menggerakkan kereta.
C Konsep kekenyalan, iaitu getah gerit atau bahan-bahan elastik yang
lain atau spring apabila diregang dan dilepaskan akan kembali
kepada saiz yang asal.
C Saiz, bentuk, dan berat ‘kereta yang dibina’ boleh mempengaruhi
kelajuannya bergerak.
C Kemahiran Saintifik:
• Membuat pemerhatian menggunakan pelbagai deria
• Mengukur dan menggunakan nombor
• Membuat pengelasan
• Berkomunikasi
Teknologi
C Peluang menggunakan alat-alat seperti ‘glue-gun’, pemotong/
gunting dan lain-lain.
C Memeriksa teknologi automobil – reka bentuk tayar, stereng, tingkap
kereta automatik, wiper, hon, lampu signal kereta dan sebagainya.
4

Kejuruteraan
C Kemahiran mereka bentuk sebuah kereta mainan daripada bahanbahan
terbuang yang boleh bergerak.
C Mereka bentuk kereta daripada bahan terbuang, mengecat warna
dan menghiasi kereta yang dibina.
Matematik
C Konsep saiz dan bentuk alat-alat untuk membuat kereta.
Memahami pelbagai bentuk dan saiz kereta.
C Mengira bilangan roda, bilangan kereta, dan membaca meter
pada papan meter kereta. Memahami nombor dan abjad pada
kereta.
C Membuat ukuran bahan-bahan untuk dibuat kereta. Kemahiran
mengukur kedudukan tayar, bentuk dan saiz badan kereta.
Nilai-nilai Murni:
L Menghargai hasil ciptaan teknologi.
L Menyedari pentingnya kereta dalam membantu manusia bergerak
dari satu tempat ke satu tempat, mempercepatkan perjalanan dan
penghantaran barang-barang keperluan secara selesa dan selamat.
L Menghargai ciptaan Tuhan yang menjadikan sesetengah benda
bersifat elastik.
L Menghargai bantuan guru dan kawan-kawan dalam menjalankan
projek ini.
5

FASA 1 INKUIRI
1 Pendidik memulakan inkuiri dengan
menggalakkan kanak-kanak bertanya
tentang kereta.
2 Pendidik menunjukkan gambar tentang
kereta kepada kanak-kanak.
Fokus Projek ialah:
1. Menghasilkan kereta yang
diperbuat daripada bahanbahan
terbuang.
Masalah:
1. Bagaimana menghasilkan
kereta mainan dengan
menggunakan pelbagai
bahan?
2. Bagaimana menggerakkan
kereta mainan
menggunakan getah
gerit?
3 Pendidik menunjukkan video tentang kereta kepada kanak-kanak atau
membawa kanak-kanak keluar untuk melihat kereta di tempat parkir
kereta.
4 Pendidik bertanyakan soalan berkaitan kereta iaitu:
Siapa pernah menaiki kereta?
Apakah perasaan apabila menaiki kereta?
Mengapakah orang mencipta kereta?
Bagaimanakah kereta bergerak?
Bolehkah kita menghasilkan kereta daripada bahan terbuang?
Apakah bahan yang boleh digunakan untuk membuat kereta?
5 Pendidik bersoal jawab tentang pergerakan sesuatu objek seperti:
Manusia bergerak dengan kaki
Haiwan bergerak dengan kaki, sayap dan sebagainya
Kereta bergerak dengan roda
6

6 Pendidik menyenaraikan maklum balas daripada
kanak-kanak dalam bentuk peta minda tentang
"Apa yang kami tahu tentang kereta?"
Kereta ada
roda.
Apa yang
kami tahu tentang
kereta?
Kereta ada besar
dan kecil, macammacam
warna, kereta
kami warna merah.
Kereta ada
macam-macam
bentuk.
Kalau ada petrol
baru kereta boleh
jalan.
7 Pendidik menunjukkan pelbagai model kereta mainan.
8 Kanak-kanak membuat perbandingan antara pelbagai jenis kereta
mainan yang ditunjukkan.
7