writing_womans_lives_symposium_paper_book_v2

Şair Nigâr Hanım
Nigâr bint‐i Osman Hanım, nam‐ı diğer Şair Nigâr Hanım ise dönemin bir diğer önemli
entelektüelidir. Nigâr Hanım’ın yazmış olduğu Hayatımın Hikâyesi isimli otobiyografik çalışmasında
on dokuzuncu yüzyılda yaşamış üst sınıfa mensup bir Osmanlı hanımının döneme ait
deneyimlerini ve “kendisine” nasıl baktığını görmekteyiz. Nigâr Hanım, üst sınıfa mensup,
konak eğitimi almış, tahsilli bir kadın, eşinin eğlence âlemlerine ve çapkınlıklarına çocukları ve
aşkı için belli bir süre katlanan bir annedir. Çoğunlukla üst sınıfa mensup olan kadınlarının çektiği
sıkıntılardan biri olan erkeğin çok eşliliği sorunuyla Nigâr Hanım da yüzleşmektedir. Bir süre bu
durumla baş etmeye çalışan Nigâr Hanım daha sonra eşinden bin bir emek göstererek
boşanmıştır. Yaşadığı sıkıntı ve sevinçlerin yansımaları ise Efsus, Nirân, Aks‐i Seda isimli
kitaplarındaki şiirlerinde ve Tesir‐i Aşk isimli tiyatro oyununda göze çarpmaktadır. Ahmet Midhat,
Nigâr Hanım’ın Efsus isimli eserinden hoşlanmamış ve hatta “bir Osmanlı hanımı böyle şiir
yazacağına hiç yazmasın daha a’lâdır,” 33 demiştir. Ancak Nigâr Hanım’ın Efsus I de topladığı şiirleri
sayesinde Nigâr bint‐i Osman Hanım’dan Şair Nigâr’a dönüştüğünü söyleyebiliriz. 34
Nigâr Hanım şiirlerinde ölümden tabiata, hüzünden hasrete kadar birçok konuyu işlemiştir. Ancak
bu konular arasında benim özellikle vurgulamak istediğim iki konu aşk ve anneliktir. Aşkı hem Allah’a
duyulan aşk hem de bir kişiye duyulan aşk olarak ikiye ayıran Nigâr Hanım, dünyevi aşk ile ilgili
meselelerde bir kadın olarak içinde bulunduğu toplumun şartlarını da göz ardı edememektedir. 35
Mesela, Hayatımın Hikâyesi isimli otobiyografik eserinde de belirttiği gibi babası izin verdiği için
“ecnebiler” ile örtüsüz bir şekilde görüşebilmekte 36 ama yine babasına laf gelir, “pederi ihtida etti,
kendisi tanassur etti” denmesinden korktuğu ve milletinin lanetine uğramak endişesi yüzünden 37
İtalyan aşkı Marquis Conretti ile İtalya’ya gitmeyi reddetmektedir. Ancak, Nigâr Hanım’ın Tesir‐i
Aşk’daki Cevvale karakterinin aşk konusunda “irade” gösteremediğini görmekteyiz. Cevvale aşkından
ölen, kendini mecnun olarak tanımlayan ve mecnun olan kimseye her şeyin mubah olduğunu savunan
bir karakterdir. 38
Bunun yanı sıra annelik, çocuk ve çocuk terbiyesi konuları yine Nigâr Hanım’ın eserlerinde sıklıkla
işlediği konulardandır. Efsus ve Aks‐i Sedâ isimli eserlerinde oğlu Münir ve Feridun için yazdığı şiirler
mevcuttur. Şair Nigâr Hanım, oğlu Münir için yazdığı “Münir,” isimli şiirinde oğlu Münir’den “kıymet‐i
hayatı bana bildiren Münir” diye bahsetmektedir. 39 Şiirlerinde “çocuk eğitimi ve terbiyesi” konusuna
da değinen Nigâr Hanım, yine ünlü şiirlerinden biri olan “Vazife‐i Mâderane”de annenin ilk vazifesinin
çocuğunu terbiye etmek olduğunu belirtmektedir. 40 “Sabî” adlı şiirinde ise, insanın çocukla olgunluğa
erdiğini belirtmektedir. 41 Yine Hayatım Hikâyesi’nde Nigâr Hanım, “âlemin halini düzeltmek için,
insanları sulh ve selamet içinde yaşatmak isteniyorsa işe önce çocukların terbiyesine emek vermekle
başlanmalıdır,” 42 demektedir. Tesir‐i Aşk isimli tiyatro eserinde ise Nigâr Hanım, anne ve babaların
sadece çocuklarının terbiyeleriyle ilgilenmemelerini, onlarla konuşup, onların dertlerini paylaşmaları
gerektiğini vurgulamaktadır. 43 İyi bir eğitim ve terbiye almamış bir çocuğun kimse tarafından sevilip
takdir edilmeyeceğini belirten Nigâr Hanım, bu düşüncesiyle hem Fatma Aliye Hanım’ın hem de
Emine Semiye Hanım’ın romanlarının ana karakterlerinin fikirleriyle uyuşmaktadır. Çocuğa Allah
sevgisini de yine annenin vereceğine inanan Nigâr Hanım, anneliği bir kadın için en yüksek vazife
olarak değerlendirmektedir. 44
Nigâr Hanım küçük yaşta yapılan evliliklere Tesir‐i Aşk isimli eserinde değinmektedir. Örneğin
eserde Nimet Bey’in kızına, “kızım seni evlendiriyoruz,” demesi üzerine Cevvale, “benim için pek
erkendir efendim,” demektedir. Buna karşılık Cevvale’nin annesi Müfide Hanım, “hiç erken değil
kızım. Allah mufavvak etsin inşallah şimdi çıktı o kadar geç evlenmek. Biz o yaşta iken evlât sahibi
olurduk,” 45 demektedir. Nigâr Hanım yaklaşık on iki, on üç yaşında evlenmiştir ve Hayatımın Hikâyesi
isimli eserinde, “babasının kendisinin daha çocuk yaşta olması münasebetiyle İhsan Bey ile olan
evliliğinin aleyhinde” olduğunu belirtmektedir. 46 Nigâr Hanım’ın babasının ağzından “kendisinin çocuk
yaşta olduğunu” söylemesi, erken yaşta bir evliliği tasvip etmediği izlenimi vermektedir.
Kısacası Nigâr Hanım’ın bu eserleri üzerinden dönemin “kadın algısını” incelediğimizde kadının
anne olarak çocuk terbiyesindeki önemine dikkat çektiğini görmekteyiz. Kız eğitiminin önemi ve
“baba”nın kız çocuğu üzerindeki etkisi şairin kendi hayat hikâyesinde özellikle vurgulanmaktadır.
863