writing_womans_lives_symposium_paper_book_v2

Emine Semiye
Emine Semiye Hanım dönemin en önemli kadın entelektüellerinden bir diğeridir. Nüket Esen’e
göre yaşam tarzı ve yazılarından dolayı, Fatma Aliye Hanım’a göre daha marjinal ve daha az
geleneksel biridir. 23 Kendisi de bir eğitimci olan Emine Semiye Hanım eserlerinde çocukların,
özellikle
de kız çocuklarının iyi bir eğitim ve terbiye almaları gerektiğini belirtmektedir. Terbiye‐i Etfale Ait
Üç Hikâye: Havf, Felaket, Zekâfet isimli hikâyesinde de vurguladığı üzere bu terbiye ne sırf
alafranga usulde ne de alaturka usulde verilmeli, her ikisinin ortası bir kararda verilmelidir. 24
Eserlerinde “asil olmanın” öneminin altını çizen Emine Semiye Hanım, doğuştan asil olan
kadınların kötü şartlar altında bile bu asilliklerini kaybetmeyeceklerini vurgulamaktadır. 25 Mesela
Bikes isimli eserinde, Gülşen karakteri bir yanaşmanın kızıdır. Aldığı “kötü” terbiye ile geldiği üst
sınıf
bir konakta asaletten uzak, bayağı eğlencelerdenhoşlanan bir kadın portresi çizmektedir. Buna
karşılık eğitime ve okumaya meraklı olan Me’mune babasına çekerek terbiye ve davranış
yönünden asil bir kızdır. Hizmetçi olarak gittiği çiftlik evinde sergilediği davranışlarıyla kendisini
fark ettirmektedir. Kısaca, Emine Semiye Hanım’ın hikâyelerinin örnek karakterleri çoğunlukla “iyi
bir babadan gelme,” eğitimli ve iyi terbiyeli kızlardır. Emine Semiye Hanım’ın eserlerindeki “baba”
karakteri çocukların hayatları üzerinde büyük öneme sahiptir. 26 Mesela Muallime isimli eserinde
Murtaza Bey, ölmeden önce kızı Kevser’e, “Samur Ferhad Bey’in kızı babasına çeker!
Molla İdris’in kızından hiçbir vakit fenalık çıkmaz!” demektedir. 27 Hikâyede ise Ferhad’ın kızı
Meşhude hikâyenin kötü karakteri, Molla İdris’in kızı Behbude ise “örnek” karakteri
olarak sunulmuştur. Bu da toplumdaki ataerkil düzenin ve irsiyedin öneminin Emine Semiye
Hanım’ın eserlerine bir yansıması olarak okunabilmektedir. Eserlerinde evlenme konusuna da
değinen Emine Semiye Hanım, evlilikte aranılacak ilk şartın eşler arasındaki denklik ve uyum
olduğunu belirtmektedir. Evlenmek isteyen gençler için büyüklerin yardımcı olmasını ve gençlere
doğru tavsiyeler vermelerini yineleyen Emine Semiye Hanım 28 Terbiye‐i Etfale Ait Üç Hikâye: Havf,
Felaket, Zekâfet eserlerinde görücü usulünü de eleştirmektedir.
Bununla beraber, Emine Semiye Hanım’ın eserlerinin bazı baş kadın karakterlerinin de aşk
karşısında dirayetli davrandıklarını görmekteyiz. Mesela, Sefalet romanındaki Sabite karakteri,
sefaletle mücadele etmesi ve Hayati’ye duyduğu sevgiye rağmen sevgisine yenilmemesi
bakımından güçlü bir karakterdir. Ancak burada iyi eğitimli Sabite Hanım sefalete düşse bile
“çalışmayı” aklından geçirmemektedir. Hakkı olan mirastan para elde etmeyi bekleyen Sabite bu
parayı beklerken neredeyse açlık ve sefalet sınırında yaşamaktadır. 29 Emine Semiye Hanım
Muallime isimli eserinde ve diğer eserlerinde de kısmen vurguladığı gibi kadınlar için
“öğretmenlik” mesleğini uygun görmektedir. Buna rağmen, kadınların hayata dair kararlarında
daha özgür olabilmesi için çalışabilmesi konusu Emine Semiye Hanım’ın eserlerinde “özellikle”
vurgulanan bir konu değildir.
Çok eşlilik konusunu da eserlerinde eleştiren Emine Semiye Hanım, “cariyelik” konusuna ise
eleştirel bir yaklaşım getirmemektedir. Örneğin, Sefalet romanındaki Sabite karakteri, Zümrüt
Hanım’ın çocuk sahibi olamamasından ötürü, eşinin Bihterin isimli cariyeden sahip olduğu
çocuğudur. 30 “Yine Terbiye‐i Etfale Dair Üç Hikâye” isimli eserde Mihri Hanım hamile
kalamaması üzerine eşine cariyesiyle beraber olmasını teklif etmekte ancak “eşi” bunu kabul
etmemektedir. 31 Muallime’de ise Behbude, Macit Bey’in kendisini eşi üzerine ikinci eş olarak
almak istemesi üzerine teklifini reddederek evden kaçmayı göze almaktadır. 32 Kısaca, erkeğin,
hanımının izni ile cariyeden çocuk sahibi olabilmesi fikrini tamamen reddetmeyen ve cariyeler
arasında da iyi ve kötü cariyeler olabileceğine dikkat çeken Emine Semiye Hanım, eş
üzerine ikinci bir eş alma fikrini ise kabul etmemektedir. Emine Semiye Hanım da eserleri
aracılığıyla okurlarına mesaj verme kaygısı gütmektedir.
862