writing_womans_lives_symposium_paper_book_v2

Bakış Açısı Teorisi’nin imkanlarını yeniden düşünmek: Bu çalışmamızda Türkiye’nin doğusunda
bir dağ köyünde yaşayan ve orada yaklaşık olarak 80 yaşına geldiğinde bir trafik kazasında ölen
Sevguli’nin hayat hikâyesine odaklanarak onun hikâyesini feminist bakış açısının imkanları ile
anlamlandırmaya çalıştık. Feminist bakış açısı teorisinin ilk dönemlerinde ortaya çıkan “güçlü
objektiflik” kavramından büyük ölçüde etkilenmekle beraber, bu çerçeve dahilinde yorumlar
getirmenin sınırlığını ve klasik feminist bakış açısı teorisinin sunduğu imkanların sınırlığını da görerek,
şimdi post‐feminist tonlarla renklenen, daha parçalı bir bakış açısı teorisine gönderme yaparak
topralamak istiyoruz. Ancak öncelikle, feminist bakış açısı teorisiyle, Sevguli’nin hikâyesini seçme
nedenimiz arasında biraz daha yakın ilişki kurmaya ve bilgi kuramına, epistemolojiye odaklanacağız
ve buradan feminist bakış açısı teorisinin günümüzde ne şekilde farklı yorumlamalara olanak
tanıdığını da işaret ederek tartışmamızı noktalayacağız.
Bakış açısı epistemolojisi en temel olarak metodoloji konusuyla işe başlamaktan ve araştırma
sorunsalının kadınların deneyimlerinden elde edilecek olan bilgiyle anlamlandırılacağı ifade
edilmektedir. Bakış açısı yaklaşımına göre hiyerarşik toplumlarda, farklı bakış açıları vardır ve bu
durum da sosyal hayatın hangi konumdan deneyimlendiğine ait bir gönderme yapmaktadır. 24
Egemen grubun üyeleri ise “üstte” olmaları nedeniyle kendi “üstün” durumlarından kaynaklanan bir
bakış açısına sahiptirler ve “görmekten” uzaktırlar. Ancak feminist/kadın bakış açısı teorisinin
sorunsal alanları da yok değildir. Eğer ezilenlerden başlayarak bir bilgi inşasına gidilecekse, en fazla
baskılanan kim olacaktır? Bunun kim olduğuna kimler karar verecektir? Sadece kadınlar mı kadınları
anlayabilir? Hangi kadınlar hangi kadınları anlayabilir? 25 Nancy Naples “çok boyutlu” kavramını
kadın bakış açısına ekleyerek farklılıkların nasıl kadın deneyimlerinde nasıl ele alınabileceği konusuna
cevap getirmeye çalışmıştır. 26 Feminist bakış açısı teorisinin sağladığı epistemik avantajı da
kullanarak, ise geleneksel çalışmaların “tarafsızlık” iddiasını eleştiriyoruz. Bunun yerine, aslında
bütün bilginin bir şekilde sosyal alandan ya da özel bir durumdan kaynaklanan bir bakış açısı ile
üretildiğinin altını çizmeye çalıştık. Pozitifist anlayış erkek egemen bakış açısını egemen kılmış ve
onun yerine diğer bütün bakış açılarını görünmez hale getirmiştir.
Çok parçalı deneyimler: Bakış açısı teorisi aynı zamanda güçten en fazla çıkar sağlayanların, farklı
bakış açılarını görmekte en fazla “kör” olduklarını da belirtmektedir. 27 Ancak, bütün kadınlar
“bastırılma”yı aynı şekilde deneyimlemezler ve gerçekliği de aynı şekilde algılamazlar. Irk, sınıf,
etnisite, cinsel yönelim, fiziksel durum ve benzeri birçok etken feminist bakış açısını etkilemektedir.
Bu açıdan bakış açısı teorisinde de “gerçek” kavramı çok parçalıdır. 28 Madun (subaltern) kadınların
(siyah, Latin, lezbiyen, sömürge sonrası) bakış açısının artması ile beraber olarak bakış açısı teorisinin
eleştirisi tek bir bakış açısı teorisinin bütün herşeyin üzerinde bir epistemik üstünlük
kazanamayacağını ve evrensel birkadın bakışı bulunamayacağını göstermiştir.
Gerçeğe ulaşmada epistemik üstünlük iddiasından, ahlaki ya da politik olarak önemli gerçeklerin
saptanmasında pratik avantajlara yönelmek, bakış açısı teorisyenleri arasında büyük bir savunma
startejisi olmuştur. 29 Burada alt grupların “deneyimleri”nin bilgisel değeri de ön plana çıkmıştır.
Böylelikle feminist bakış açısı teorisyenlerinin çoğulculuk vurgusu onları feminist postmodernizm ile
daha da yakınlaştırmış; onları daha pragmatik alanlara, deneyim konusuna ve dezavantajlıların
çalışılmasında feminist ampirik yöntemin kullanılmasına yöneltmiştir. Sosyal bilimlerde bir metod
olarak, bu yaklaşım sosyal ya da politik olarak marjinelleşmiş grupların nasıl ve hangi araçlarla sosyal
yapıya karşın epistemik bir üstünlüğe sahip olabileceklerini vurgulamaktadır.
Felsefede ise, özellikle Sandra Harding’in eserlerinde kendini gösteren bu teorik yaklaşım
“marjinalize olanların hayatlarının ‘dışarıdan başlama’nın yeni araştırma soruları ve öncelikleri ortaya
koyacağını” belirtir. 30 Harding’e göre, marjinal gruplar bilgisel bir üstünlüğün tadına varacaktır.
Egemen grubun görmediği problemleri farklı görecektir. Bununlar beraber Harding, bakış açısı
perspektifinde başarılı olmak için araştırmacının marjinal gruptan olması gerekmediğini belirtir.
554