writing_womans_lives_symposium_paper_book_v2

“Bu uygulama ile insanlar bir şekilde etnik kimliğine doğru milliyetçi bir temelde
uyarıldı. Yani onlara tersinden ‘Siz Türksünüz’ mesajı verildi. İsimler değiştirilerek. Benim
ismim değiştirilmeseydi, Türk olduğum üzerine düşünmek aklıma bile gelmezdi. Çünkü
sosyalist kültür, insan olmayı işliyordu.” 8
Tüm bu anlatılar, bir azınlık, bir öteki olmanın “koşullu misafirperverlik” kavramıyla son derece iç
içe olduğunu gösteriyor: Nasıl ki, Derrida’ya göre, ev sahibi ve misafir arasındaki eşik kalkmadıkça
farklılık devam ediyorsa ve nasıl ki olması gereken o eşiğin kalkmasıysa, “koşulsuz misafirperverlik” de
ancak ev sahibi (host) ile misafir (guest) arasında fark kalmadığında gerçekleşir; Bulgaristan’da ise “ev
sahibi” ve “misafir” konumu arasındaki fark hiç ortadan kalkmamış olduğu için, ülkenin sahibi halkın
tamamı değil, her halükarda taraflardan yalnızca biri olabilmektedir. Türkler açısından bakıldığında,
bu uygulamalarla onlara “misafir” oldukları unutturulmamış, “ev sahibi”nin ev (burada ülke) üzerinde
iktidarı ve otoritesi daima hissettirilmiştir, çünkü kuralları daima tek taraf belirlemiştir.
“Yüzyıllardır Bulgaristan’da yaşamalarına karşın, Bulgar Türkleri arasında ‘öz yurdumuz
Türkiye’dir’ düşüncesi çok yaygındır ve ‘geçicilik psikolojisi’ egemendir.”9 diyen Sarıoğlu’nun “geçicilik
psikolojisi” olarak tanımladığı şeyin, Türklerde neden yaygın olduğu anlaşılabilir: Bulgaristan’ın
farklılıkları ve çoğulculuğu kucaklamayan sistemi, Türkler için oranın asla “ev” olamamasıyla, daima
bir diken üstünde olma, kendini “geçici”, “misafir” gibi hissetmeyle sonuçlanmıştır. Türkler de,
nihayet bu kez “misafirlik‐geçicilik” hissini yenmek umuduyla Türkiye’ye gelmişlerdir.
Göçmen olarak “misafir” olmak: “Biz hâlâ ötekiyiz”
1989 yılı, Sovyetler Bloku ve onun en yakın müttefiki olan Bulgaristan için yıldönümüydü, aynı
zamanda Bulgaristan Türkleri için de… Bulgaristan Başbakanı ve BKP yöneticisi Jivkov,
“Müslümanlaştırılmış Bulgarlar dilerlerse pasaport alıp Türkiye’ye gidebilir” diyerek (hâlâ onları
“Türk” olarak tanımadığının en açık kanıtı sayılabilir) Türkiye ile sınır görüşmelerini başlattı.10 Ancak
sınırlar açılmadan evvel, Bulgaristan yönetimi, “elebaşı” olarak gördüğü kişileri sınır dışı etmeyi de
ihmal etmedi. Ayşe, uykularında evleri basılan, üstünde pijamasıyla yaka paça götürülenleri yahut
gelenler birazcık “insaflıysa” hazırlanıp öte beriyi bavullarına koyması için bir saat mühlet verilenler
olduğunu anlatıyor.
1989 Mayıs ayında görüşmelerin başlaması ve Özal’ın “Hepsini alırız” diyerek teminat vermesi, göç
sürecinin gerçek olamayacak bir tabloyla başlamasına yol açtı. 2. Dünya Savaşı’ndan beri görülen bu
en büyük göç, “Büyük Gezinti” olarak adlandırıldı ve bu göç kapsamında 360.000 civarında Müslüman
(Türk, Pomak, Roman vs.) Bulgar sınırından Türk sınırına geçti.11 Eğitim seviyesiyle birlikte sınıf
bilincinin artacağını varsayan Bulgar bürokratların hesapları tutmamıştı, çünkü millî bilinç de bu
yıllarda Türkler arasında artmıştı, dolayısıyla göç için izne başvuran Türk sayısı yüz binleri buldu. Bu
izni alanların kısa sürede ev ve eşyalarını satması gerektiği için, pek çok şey ederinden çok daha ucuza
Bulgar vatandaşlara veya devlete devredildi. Emine, izin çıktıktan sonra kendilerine verilen mühletin
24 saat olduğunu ve trende de eşyaları için 60x60 cm yer verildiğini söylüyor: “60 santime ne
sığdırırsın? Bebeğinin beşiğini mi, kendi kıyafetlerini mi? Devlet ‘hakkın bu kadar’ diyor.” Ayşe de
trenle geçtiklerini, bindikleri trenin Yahudileri toplama kampına götürenlerden farklı olmadığını
söylüyor: “Bindik trene, nasıl kalabalık! Oturacak yer yok zaten, ayakta gidiyorsun öyle, balık istifi! ...
Adam başı 60$ almaya izin veriyorlar, o para kaç gün yeter?”
Geçilen “sınır” aslında burada yalnızca siyasi ve coğrafi değil, aynı zamanda bir kültürden diğerine
geçişin de bir simgesi olarak beliriyor. Yeni ülkenin “misafir”lerinin, bu ülkeyle ilk tanıştığı yerler, sınır
kapısındaki görevliler, yani devletin resmî yüzüdür, bu sebeple kültürle birlikte yeni devletle tanışma
da bu sınırda gerçekleşmektedir. Örneğin, hesapsız demeçler sonucunda gelen kalabalığa göre
organizasyon yapılmamış olması, sistemsiz çalışma ve düzensizlik, misafirlerin gözünde “ev sahibinin”
yeterince iyi hazırlık yapmadığı yönündeki ilk kanısını oluşturuyor. Ancak burada, önceki ev
sahibinden devralınan aksaklıklar da var, örneğin haberleşme yasağı yüzünden Türkiye’deki
51