writing_womans_lives_symposium_paper_book_v2

ataerkil aile ideolojisinin ve bunun dayandığı cinsiyetçi işbölümü ve kalıp yargıların neredeyse tabu
düzeyinde bir dokunulmazlık kazanması üzerinde düşünmek gerek. Siyasal anlamda en hızlı
muhaliflerin bile iş toplumsal muhalefete, yani baskıcı aile düzeninin, eşitsiz cinsiyet rollerinin
sorgulanmasına, farklı cinsel yönelimlerin tanınmasına geldiğinde bu hızlarının kesilmesi, hatta iyice
muhafazakar ve baskıcı bir tutum sergilemeleri bu açıdan gerçekten düşündürücü. Oysa biyolojik
olmaktan çok kültürel olarak üretilen cinsiyetin kimliği, kişinin var oluşunu ve bu arada yaratım
sürecini ve yazma edimiyle olan ilişkisini, tıpkı şu ya da bu sınıftan olması gibi, etkiliyor. Cinsiyetin
keskin bıçağıyla bölünmüş bu toplumda kadın ya da erkek olarak yaşamak birbirinden çok farklı
deneyimler ve farklılık, istesek de istemesek de, fark yaratıyor.
Nitekim kadın hayatlarının yazımı, özellikle de kadınların özyaşamöyküleri bu farklılığı çarpıcı bir
biçimde yansıtıyor. Çünkü özyaşamöyküsü/otobiyografi, kişinin kendisini ele alıp “dile getirme”si,
öznelliğini kayda geçirme ve belgeleme çabası içinde kendisine bir anlatı biçmesi demektir. Ancak
acaba öyle özsel, türdeş, süreğen bir “kendilik” var mıdır ve eğer varsa bu, Rousseau’nun ifadesiyle,
“Doğanın tüm Hakikati içinde” yazıda yansıtılabilir mi? Başka bir deyişle özyaşamöyküsü dediğimiz
şey, söz konusu yaşamın çarpıtılmamış olarak algılanabileceği bir kopyaya dönüşebilecek kadar şeffaf
mıdır? Yoksa özyaşamöyküsünde dile getirilen “kendilik” (self), yalnızca dil içinde ve onun aracılığıyla
yaratılan yapıntısal bir kurgudan mı ibarettir?
Bu soruları yanıtlayabilmek için hakikat, bilgi, kendilik ve dil konusundaki inançlarımızı gözden
geçirmemiz gerekir; bunlar, Aydınlanma’dan kaynaklanan ve çağdaş Batı kültürü içinde
sorgulanmayıp çoğu kez onu meşrulaştırmak için başvurulan inançlardır. Bilinç aracılığıyla kesinkes
bilinebilecek istikrarlı, türdeş ve aşkın bir benliğin ve “Aklın doğru kullanımı” yla ulaşılabilecek
“doğru” bilginin varolduğu önermesi, tam da post modernist söylemlerin yapı bozuma uğratıp
sarsmak istediği modernist temelin öğeleridir. Belki de en iyi Hegel’in “benliğe ilişkin bilinç, hakikatin
doğum yeridir” deyişinde dile gelen bu Aydınlanma geleneği, aynı zamanda dilin de bir anlamda şeffaf
olduğunu düşünmekte ve böylece “sözcük” ile onun işaret ettiği “şey” arasında bir denklik olduğunu
varsaymaktaydı. Bu anlayışa göre nesneler dilsel olarak (ve dolayısıyla toplumsal olarak) kurgulanan
şeyler değil, basitçe, ad koyma ve dilin doğru kullanımı yoluyla bilince sunulan şeylerdi.
Post‐ modernist düşünürlerle birlikte feminist teorisyenler de, Aydınlanma kavramlarının yapı
bozumuna katıldılar ve onların görünüşteki “nötr”, evrenselci görünümlerinin ardında yatan
toplumsal cinsiyet düzenlemelerini açığa çıkarmaya başladılar. Gerçekten de, feminist kendilik, bilgi
ve hakikat kavramları, Aydınlanma düşünüşünün kategorileri içinde ifade edilemeyecek kadar onunla
karşıtlık içindedir. Bir edebiyat biçimi olarak özyaşamöyküsüne ilişkin eril geleneğin feminist eleştirisi
ve kadınların çok ihmal edilmiş özyaşam öykülerinin ele alınması, bu yapı bozum sürecinin önemli bir
parçasını oluşturur.
“Eril özyaşamöyküsü... erkeklik ile insanlığı özdeşleştirerek hem yazar, hem de okur olarak eril
benliğin temsil niteliğini kutsar”.1 Dolayısıyla, ilk ön kabulü, özyaşamöyküsü yazarının gerçekliği
yansıtma yetisi –onun evrenselliği, onun temsil niteliği, onun topluluğun sözcüsü olma rolü – olur. Bir
tür olarak öz yaşam öyküsünün ortaya çıkmasının kökeninde işte bu “radikal bireycilik” vardır ve
geleneksel özyaşamöyküsü, burjuva bireyinin kendini ortaya koyma ve gerçekleştirme iddiasında ve
sürecinde önemli bir rol oynamıştır. Benliğin başkalarına karşı kurulan bir şey olduğu bilinci olmadan,
özyaşamöyküsünün ortaya çıkması mümkün değildir.
Oysa bizzat bireysel kimlik kavramı – yani benlik hakkında olduğunu iddia eden her metin
açısından merkezi önemde olan bir “ben”‐ kadınlar için, erkekler için olduğundan daha farklı sorunları
gündeme getirir: “Beyaz, erkek, heteroseksüel ‘Ben’ kendisinin gayrı şahsi olduğunu, nesnel kültürel
1 B.Brodzki, C.Schenck, der., Life/Lines – Theorizing Women’s Autobiography, Cornell University Press,
1988, s.2.
16