writing_womans_lives_symposium_paper_book_v2

Osmanlı İmparatorluğu yıkılmış, yerine modern Türkiye Cumhuriyeti kurulmuştur ve Müslüman
kadınlar da sahnede özgürce yerini almaya başlamıştır. 17 Babaannesi, onun ilk sahneye çıkacağı şehir
olan Samsun’da bir kumpanyada çalışmasına , tek koşulla izin verir; Alman vatandaşı olan, dansçı
Harry Pee ile evlenecektir hem de Harry Müslüman olmak zorundadır. Ve Harry tüm koşulları kabul
eder, Emine Adalet’in yaşı küçük olduğu için imam nikahıyla evlenirler ve Harry sünnet olup, Ali İlhami
adını aldığında 23 yaşındadır. 18
Samsun’da ilk işe başladığı yıl 1000 lira maaş alır; bu çok büyük bir paradır onun için. Samsun’da
başlayan sahne hayatı tüm Anadolu’yu dolaşarak devam eder. Sahne kültürünün Anadolu’da
yayılması ve halk dansları gösterilerinin seyirci karşısında sahnede sergilenmeye başlaması da aslında
Batılı dans anlayışının Türkiye’deki yansımasıdır. Emine Adalet Pee’nin de anlattığı gibi tüm
Anadolu’yu gezerler ve sahnede hem halk oyunlarını hem de Batı danslarını aynı anda
sergilerler.Samsun’da 1926 yılında ilk sahneye çıktığı Havuzlu Gazino’daki programını şu sözlerle
anlatmaktadır.
Sıra bana gelip de sahneye çıktığım zaman Allah bana bir güç verdi. Sanki kırk yıllık
sanatçı gibiydim. Önce keman çalarak ‘Mazi Kalbimde Yaradır’ 19 ve Yıldızların Altında’
tangolarını söyledim ve çok alkışlandım. Sonra kocamla yaptığım apaş dansı ve akrobatik
numaralar da çok beğenildi. Hele zeybek ve Karadeniz danslarım öyle beğenildi ki, halk
ayağa kalkmış alkışlıyordu. Çok mutluydum. En büyük dileğim yerine gelmişti. Sahneye
çıkmış ve başarılı olmuştum. 20
Atatürk’ün dışında, İzmir milletvekili Vasıf Bey de Konya’daki o toplantıda ” Sen de bir Türk kadını
olarak milli danslarımızı Avupa’da tanıtmalısın. Türk adını sen de Avrupa’da duyur. Dönüşünde
Türkiye’ye yenilikler getirirsin”diye özellikle üstüne basarak vurgular. “Atatürk bana emretmişti ,
Avrupa’ya git demişti” der Emine Adalet ve yukarıda da belirttiğim gibi Konya turnesi son Türkiye
turnesi olur ve ilk önce Ortadoğu ülkelerinde, ardından da Avrupa ve Amerika’nın en ünlü
sahnelerinde dans eder.
Türkiye’de dansın ilk defa okullara ve genel olarak eğitim alanına girmesi 20.yüzyılın başlarında
ulus‐devlet oluşumu süreciyle eşzamanlı olarak gerçekleşmiştir. İnsan bedeninin eğitilmesi, topluluk
halinden sosyalleşmeye geçişte izlenen politikaların ortaya çıkardığı bir sonuçtur. “Kadınların da ulusdevletin
vatandaşları arasında sayılmalarıyla birlikte, kadınlara yeni ve sağlıklı bir beden anlayışı
kazandırılmak istenmiş ve kadınların eğitilmesi, güçlü, sağlıklı bir ulus ve nesiller oluşturma
anlayışında büyük rol oynamıştır”. 21,22 Bu dönemde Anadolu’nun dansları ulusal kültürün zenginliği
olarak ortaya koyulmuş ve cumhuriyetin kurulmasıyla birlikte ülkedeki etnik farklılıkları törpüleme
eğilimine de katkıda bulunması düşünülmüştür. “Bu dönemde Atatürk’ün düzenlediği çok sayıda balo
ve folklor şenlikleri, milli duyguları güçlendirerek , halk danslarını birleştirici bir etken olarak ortaya
çıkmaktaydı”. 23
Tam da bu nokta da dansın, milliyetçi ideolojinin ve milli kimliğin yaratılmasında güçlü bir öge
olduğunu vurgulamak gerekmektedir. Siyasi fikirler, ideolojiler milli dansların seçiminde önemli rol
oynar. Burada kısaca Türkiye örneğine bakmak için Emine Adalet Pee’nin anlattıkları açıklayıcı birer
örnek olabilir 24 . Emine Adalet, turnelerde Tarcan Zeybeği 25 oynadığından sık sık bahsetmektedir.
Cumhuriyetin ilerleyen yıllarında halk oyunlarına özel bir önem verilir ve Halkevleri’nin kurulmasıyla
bu anlayış daha sistematik olarak gelişir.
1932’de kurulan Halkevleri bünyesinde de halk oyunu çalışmaları yürütülmüş ve
Halkevleri’nin resmi kutlama programları sayesinde, halk oyunu sergileme geleneği
belirgin bir sunum şeklini almıştır. 1940’lı yıllarda, tek bir dans gösterisi içinde çeşitli yerel
dansların art arda temsil edildiği (daha sonraki yıllarda “potpuri” olarak tanımlanacak ve
DHDT 26 tarafından da benimsenecek olan) gösteri formları ortaya çıkmıştır. Halkevleri
156