writing_womans_lives_symposium_paper_book_v2

AÇILIŞ KONUŞMASI / KEYNOTE
SPEECH Fatmagül BERKTAY *
“KADIN HAYATLARINI YAZMAK”: FARKLILIK, FARK YARATIR
Ben de herkese hoş geldiniz diyor ve Kadın Eserleri Kütüphanesi’nin 24. Kuruluş yıldönümüne denk
gelen bu heyecan verici buluşmaya katkıda bulunan herkesi içtenlikle kutlayarak teşekkürlerimi
sunmak istiyorum.
Önümüzdeki çok yoğun iki gün boyunca “kadın hayatlarını yazma”nın çok çeşitli boyutlarını ele
alacağız. Kadın ile yazmak arasında gerçekten de çok yönlü, karmaşık, çelişkili ve çoğu kez de acılı bir
ilişki var. Aslına bakarsanız “kadın olmak” ile yalnızca yazmak arasında değil, konuşmak arasında da
zor bir ilişki var. Ünlü feminist ozan Audrey Lorde bunu çok güzel dile getirir:
Konuştuğumuz zaman korkarız,
Sesimiz duyulmayacak diye,
Sözümüz küçümsenecek diye.
Ama sustuğumuz zaman da korkarız.
Öyleyse konuşalım daha iyi!
Genelde sanatın ve edebiyatın cinsiyetinin olmadığı savunulur. Üstelik bu tezin en hararetli
savunucuları bazen kadınlar olur. Kadın yazarların ben “kadın‐yazar değilim; kadın olarak değil, insan
olarak yazıyorum” dediğini sıklıkla duyarız. Oysa şimdiye dek herhangi bir erkek yazarın “ben erkek
olarak değil, insan olarak yazıyorum” dediğini duymadık. Çünkü yaşadığımız toplumda erkek, zaten
insanlığın temsilcisidir ve bunu ayrıca belirtmesine gerek yoktur. “İnsan” deyince otomatik olarak
erkek anlaşılır ve kadın “insan” soyutlamasının dışında kalır. “Kadın yazar” kavramının ortaya çıkma
nedeni, budur.
Aslına bakarsanız “kadın yazar” kavramı sahiden gariptir ama ne yazık ki verili bir gerçeği
yansıtmaktadır: Kadınlık ve yazarlık, cinsiyete göre bölünmüş eşitsizlikle dolu bir dünyada kolay
bağdaşır kavramlar değildir. Bunları bağdaştırabilmek, toplumsal cinsiyetin yol açtığı sınırlamaları ve
engellemeleri aşabilmek zorlu bir çaba gerektirir ve bunu başarabilen “olağandışı” kadınların da
kendilerini cinslerinin geri kalanından ayırmak istemeleri sık rastlanan bir durumdur. Dolayısıyla kimi
“başarılı” kadınların benim cinsiyetim nedeniyle sorunum olmadı, bu feministler de niye bu kadar
gürültü koparıyor anlamıyorum, herkes çalışsın başarsın” dediklerini duyduğumuzda çok da
şaşırmamak gerekiyor. Ancak ben gene de, özellikle içgörü ve sorgulama yetilerinin daha gelişmiş
olduğu varsayılan yazarlar söz konusu olduğunda, egemen toplumsal ilişkilerin ve ideolojinin
böylesine önemli bir öğesi ve payandası olan cinsiyetçilik konusundaki bu safdilce körlüğe
şaşırmaktan kendimi alamıyorum.
Çünkü sanatsal yaratım sürecinin gündelik yaşamdan yalıtılmış bir ortamda gerçekleştiği, yaratılan
ürünün salt esin perilerinin bir dokunuşuyla ortaya çıkıverdiği düşüncesi efsaneden ibaret. Hiç kimse
okurken ya da yazarken kendisini var olan toplumsal koşulların dışına taşıyamıyor. Aslında yazarın ve
yapıtının, onu kuşatan maddi ve ideolojik koşullardan bağımsız olmadığı genelde kabul edilen bir
önermedir ama iş cinsiyete geldi mi, özellikle bizim toplumumuzda, itirazlar başlar. Bunda bilgisizliğin
ötesinde, eleştirel düşünceye yabancılık önemli bir etken, çünkü var olan cinsiyetçi, eşitsiz toplumsal
ilişkiler ağının sorgulanmaksızın sürmesine yardımcı oluyor. İslami kültürün de büyük ölçüde beslediği
*
Istanbul University, Political Science and Women’s Studies
15