12

OBRADY SENATU
2 mln. To musi nieść skutki dla systemu edukacji. Przez długi czas
udawaliśmy, że nie widzimy tego zjawiska. Mówię to od strony pracownika
uczelni. Próbowaliśmy kontynuować kształcenie jakby się
nic nie stało, z pewną naiwnością myśląc, że jeśli otworzyliśmy szerzej
drzwi uczelni to przyjdzie taka sama młodzież jak kiedyś, tylko będzie
jej więcej w salach wykładowych. Niedocenialiśmy tego co mieliśmy
wcześniej, kiedy kształciliśmy 10 proc. najzdolniejszych, którzy przychodzili
na studia. Teraz na studia przyszli również ci mniej zdolni.
Prosta statystyka pokazuje, że wśród obecnych studentów jest wielu
takich, którzy skończyliby karierę na zawodówce. Dziś do szkół
kończących się maturą idzie ok. 80 proc. rocznika, z tego ponad 50
proc. może zostać studentami. Sytuacja jest zróżnicowana na różnych
uczelniach i różnych wydziałach. Na niektórych wydziałach,
np. na moim macierzystym Wydziale Matematyki, Informatyki i Mechaniki
Uniwersytetu Warszawskiego, to zjawisko jest niewidoczne
dlatego, że tam prawie połowa składu to są olimpijczycy, a pozostali
zdali maturę na poziomie 80 proc. Są wydziały składające się ze studentów,
którzy kiedyś studentami by nie byli, i takie, i to jest najgorsza
sytuacja, gdzie są i tacy i tacy. Jeśli wszystkich posadzimy w jednej
sali i będziemy uczyć jednakowo, to się musi skończyć fatalnie
dla którejś z tych grup. Sam proces nauczania nie gwarantuje jeszcze
niczego, konieczne jest przyjrzenie się efektom kształcenia i tak go
zróżnicować, aby efekty były pewne. To jest najważniejsza zmiana,
którą niesie europejska rama kwalifikacji, która mówi wyraźnie, że nie
proces jest najważniejszy, ale efekt. Ta konkluzja płynie z obserwacji
całej Europy. Umasowienie jest zjawiskiem globalnym. Coraz większa
część społeczeństwa chce zdobywać wyższe wykształcenie. Szacunki
zawarte w strategii „Europa 2020” przewidują, że w 2020 r. 40
proc. ludzi w wieku 30–35 lat powinno mieć wyższe wykształcenie,
w tym tylko co czwarty powinien mieć wykształcenie pierwszego
stopnia. W naszym systemie zbyt wielu licencjatów, jak na proporcje
europejskie, robi magisterium, w ubiegłym roku było to 59 proc. Tak
naprawdę nasz licencjat jest skrojony na miarę magisterium. Konieczne
jest określenie czego chcemy nauczyć studenta na pierwszym, a czego
na drugim stopniu oraz przyjrzenie się efektom kształcenia. Jest
to bardzo istotne, gdyż nowa akredytacja będzie polegała na przedstawieniu
komisji odpowiedzi na pytanie – skąd wiecie czy nauczyliście
tego, co obiecaliście? Nie może być przypadku wydawania dyplomów
osobom niedouczonym – właśnie dlatego, że jest otwarty
europejski rynek pracy. Współodpowiedzialnością za jakość dyplomów
ma być reakcja na masowość. Ustawa przewiduje wiele zmian
natury technicznej, które mają udoskonalić cały proces nauczania.
Chciałbym powiedzieć o jeszcze jednej ważnej rzeczy – uwalniamy
kierunki studiów. Sztywna lista kierunków studiów (obecnie 118),
którą określa minister, jest anachronizmem, rynek pracy zmienia się
dynamicznie i szkoły wyższe powinny na niego dynamicznie reagować
i mieć swobodę w wyborze kierunków studiów. Zmiana, którą
wprowadzamy, będzie dotyczyć studentów rozpoczynających naukę
w roku akademickim 2012. Każdy kierunek studiów ma być opisany
za pomocą dwóch parametrów: programów kształcenia i opisu założonych
efektów kształcenia. Są dwie możliwości kreowania kierunków.
Wydziały, które mają prawo habilitowania w obszarze wiedzy
związanej z danym kierunkiem, mogą to robić bez pytania kogokolwiek
o zgodę. Pozostałe wydziały muszą przygotować pakiet dokumentów:
program i oczekiwane efekty kształcenia. Jeśli kierunek już
istnieje, żeby nie popełnić błędów, będzie można skorzystać z zasobów
wzorcowego opisu efektów kształcenia Rady Głównej Szkolnictwa
Wyższego.
Jednym z najważniejszych zadań studiów jest nauczenie studentów
uczyć się, ponieważ obecnie uczelnie często przypominają szkoły
średnie. Student chodzi na zajęcia, notuje i na koniec musi zdać sobie
sprawę z tego co wysłuchał i zanotował. Uczy się tylko przed egzaminem.
Żeby nie szukać daleko posłużę się przykładem z mojego
4 I
Forum Uczelniane nr 2 (10) kwiecień 2011