Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
SİNİRBİLİMİN TUHAF<br />
VAKASI: PHINEAS GAGE<br />
Gage‘in bu akıl almaz olayı bilim<br />
adamlarının çokça üzerinde<br />
durduğu bir konu olmuş ve<br />
beyin sistemine getirilecek<br />
açıklamalarda katkı sağlamıştı.<br />
Bu bağlamda David Ferrier,<br />
hasarın yalnızca beynin prefrontal<br />
lobunda gerçekleşip beynin<br />
diğer kısımlarını etkilemediği<br />
sonucuna vardı. 1700’lerin<br />
sonunda Franz Joseph Gall,<br />
“Frenoloji” adlı önermesiyle<br />
beynin birbirinden bağımsız<br />
işlevsel bölümlerden oluştuğunu<br />
öne sürdü. Ardından Wernicke<br />
ve Broca’nın bulgularıyla, sol<br />
frontal lobun kaybının dil işlevi<br />
bozukluklarına sebep oluşundan<br />
yola çıkılarak sol frontal lobun<br />
dil işlevindeki rolü çizildi. Hanna<br />
Domasio ve Thomas Grabowski<br />
hasarın sınırlarını üç boyutlu<br />
koordinatlarla yeniden yaratmış<br />
ve David Ferrier’in iddiasını<br />
doğrulayarak frontal bölgenin ön<br />
kısmında (prefrontal bölge) daha<br />
büyük hasar olduğunu, hasarın<br />
yan taraflara taşmadığını ve<br />
sol yarıkürenin daha çok hasar<br />
gördüğünü bulmuşlardı. Daha<br />
sonraki çalışmalar da sınırı biraz<br />
daha netleştirerek ventra medial<br />
prefrontal lobun bireydeki ahlaki<br />
işlevler, karar verme, uyumluluk<br />
gibi toplumsal ve akılcı nitelikler<br />
açısından işlevsel olduğunu<br />
söylüyordu.<br />
Harvard Üniversitesi<br />
araştırmacıları tarafından<br />
kafatasının bilgisayar tomografisi<br />
çekilmiş; ancak araştırmacıların<br />
işten ayrılması sebebiyle bu veri<br />
kaybolmuştu. Ardından California<br />
Üniversitesi’nden John Van Horn<br />
ve arkadaşları, olayı yeniden<br />
incelemek adına kafatasının<br />
üç boyutlu modelini çıkararak<br />
demir çubuğun yerini tekrar<br />
tespit etmeye çalışmış ve bunun<br />
için Gage ile aynı eli kullanan 25<br />
yaşındaki 110 erkeği denek olarak<br />
kullanmışlardı.<br />
Tüm bu çalışmalar bizi beynin<br />
frontal bölgesinin ahlaksal<br />
görevler, sorumluluk, disiplin,<br />
karar verme gibi toplumsal<br />
düşünüş temelli, kontrollü ve<br />
davranışsal ögeleri kontrol eden<br />
bir yapıya sahip olduğu sonucuna<br />
ulaştırıyordu. Ancak bu işlevler<br />
frontal bölgenin tam olarak<br />
neresindeydi? Geçmişte yapılan<br />
çalışmaların verileri bu işlevlerin<br />
ventra medial prefrontal bölge<br />
tarafından yönetiliyor olduğu<br />
yönündeydi.<br />
Son gelişmeler ise bize yeni veriler<br />
sundu. Sinir yolları haritasının<br />
değişimi söz konusuydu. Plos<br />
One dergisinde yayımlanan bir<br />
araştırmaya göre,<br />
prefrontal bölgemizde<br />
özfarkındalıktan<br />
sorumlu “Superior<br />
Frontal Sulcus” ve<br />
duygular, tiksinme gibi<br />
bazı davranışlardan<br />
sorumlu “Insula”;<br />
Gage’in korkunç<br />
kazasında başrolleri<br />
oynayan bölgelerdi.<br />
Çubuk, beyin zarının %4’ünü ve<br />
beyindeki beyaz dokunun %11’ini<br />
yok etti. Beynin sol tarafında<br />
bulunan beyaz dokudan çok fazla<br />
kaybedilmesi dokuların bağlantılı<br />
olduğu sağ kısmı da etkilemiş ve<br />
bu nedenle beynin sağ kısmında<br />
da tam bir iyileşme olamamıştı.<br />
Phineas Gage vakası, geçmişte<br />
çok ilgilenilmiş olduğu gibi<br />
gelecekte de yerini koruyacak,<br />
bilime kaynaklık eden eşsiz vaka<br />
örneklerinden biridir. Bu olayın<br />
yadsınamaz katkısı sayesinde<br />
karmaşık beynimize her gün<br />
bir adım daha yaklaşıyoruz.<br />
Biliyoruz ki frontal korteksimiz,<br />
kendimiz için olduğu kadar<br />
toplumsal benliğimiz için de çok<br />
önemlidir. Bizi diğerleri tarafından<br />
sevilen kılan da “o”dur, iyi ve<br />
akılcı kararlar alıp geleceğimizi<br />
yaşanabilir kılan da…<br />
Kıymetini bilelim.<br />
[ 98] OCAK 2016 [ n ]BEYİN DERGİSİ
Change language