Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
SOKRATES VE BİLİM<br />
YRD. DOÇ. DR. ÖMER FAİK ANLI<br />
SOKRATES<br />
DÖNEMİNE AİT BİR<br />
TİYATRO<br />
Bununla birlikte, Sokrates’in<br />
yargılanmasının temelinde onun<br />
‘bilgeliği’ yer almaktadır. Kadim<br />
dünyayı bilme sorunu, kökenlerinde<br />
doğa felsefesi olan bilim tarafından<br />
çözüldüyse ve olası bir bilgelik<br />
ancak bu alanda (sorunun<br />
çözüldüğü alanda) olanaklıysa<br />
Sokrates’in bilgeliği nasıl bir<br />
bilgeliktir? Yine Sokrates’in<br />
Savunma’daki anlatımıyla, bu,<br />
Delphoi Kahini’nin “dünyada<br />
Sokrates’ten daha bilge birisinin<br />
olmadığını” söylemesi üzerine<br />
başlayan bir “araştırma”yla iç içe<br />
geçen bir bilgeliktir. Kendisinin<br />
bilge olmadığını “bilen” Sokrates,<br />
Tanrının özüyle uzlaşmayacağı<br />
için yalan söylemediğini de kabul<br />
ederek bir araştırmaya girişir.<br />
Belirlediği yöntem şöyledir:<br />
“Tanrının düşünüşü nedir diye uzun<br />
zaman sordum kendi kendime.<br />
Sonunda büyük çabayla, kendimi<br />
aydınlatacak şu sonuca vardım:<br />
Bilge sayılanlardan birini bulup<br />
biliciye gider, sözünü çürütmek,<br />
sınamak için şöyle derim: ‘Sen<br />
bana insanların en bilgesi diyorsun;<br />
ama işte bu adam benden daha<br />
bilge” (Platon, 1993: 15 [21c])<br />
[vurgu bana ait].<br />
Sokrates, bu<br />
arayışta özellikle<br />
kendisine ve<br />
diğer insanlarda<br />
bilge olduğu<br />
izlenimi doğuran<br />
insanlar başta<br />
olmak üzere (ki<br />
Sokrates’in diğer<br />
kimselerden<br />
daha bilge<br />
izlenimi yarattığı<br />
için ilk gittiği<br />
kişi devlet<br />
adamıdır, doğa<br />
filozofu değil),<br />
karşılaştığı<br />
insanlara<br />
eleştirel sorular<br />
yöneltip, karşı<br />
(aykırı) örnek<br />
tespitleriyle,<br />
o kişinin<br />
kendisinde<br />
var olduğunu<br />
sandığı bilgeliğin<br />
olmadığını<br />
gösterir.<br />
Sokrates’in<br />
ifadeleri şöyledir:<br />
İşte bunun için<br />
onun, orda beni<br />
dinleyenlerin<br />
birçoğunun<br />
düşmanlığını<br />
kazandım. Oradan<br />
ayrılırken kendi<br />
kendime diyordum<br />
ki: “Bu adamdan<br />
daha bilgeyim.<br />
Doğrusu ikimizin<br />
de güzel, iyi bir şey<br />
bildiğimiz yok belki;<br />
ama o hiçbir şey<br />
bilmezken bildiğini<br />
sanıyor, oysa ben<br />
bilmiyorsam,<br />
bildiğimi de<br />
sanmıyorum. Öyle<br />
sanıyorum ki ben<br />
ondan biraz daha<br />
bilgeyim; çünkü<br />
bilmediğim bir<br />
şeyi biliyor diye<br />
geçinmiyorum”<br />
(Platon, 1993: 15<br />
[21d]).<br />
Bu tutum, Sokrates’in<br />
kendinden önceki<br />
doğa felsefesine karşı<br />
tutumunu ve doğa<br />
felsefesinin bilim tarihi<br />
açısından “öncül”<br />
kuramlarının neden<br />
Sokrates’i tatmin<br />
etmediğini de belirgin<br />
kılar niteliktedir.<br />
Cornford’un ifadesiyle,<br />
“Sokrates’in temel<br />
özelliklerinden biri<br />
de, neyin bilinip<br />
bilinemeyeceği<br />
ve temelleri hiç<br />
sorgulanmamış bilgi<br />
iddiasının tehlikeleri<br />
konusundaki açık<br />
farkındalığıdır. Felsefe,<br />
bilim insanına, kullandığı<br />
kavramlara nasıl<br />
ulaştığını ve bunların<br />
geçerli olup olmadığını<br />
sorma hakkını kendinde<br />
saklı tutar” (Cornford,<br />
2015: 22, 23).<br />
2<br />
Sokrates’in sıralaması şöyledir:<br />
Devlet adamları, ozanlar, el işçileri<br />
(bkz. Platon, 1993: 15-17 [22a-e]<br />
[ 82] OCAK 2016 [ n ]BEYİN DERGİSİ
Change language