publication

Dilemması” ve Brecht’in “Galile’nin
Hayatı” gibi oyunları yer alıyor.
Bu konuyla ilgili ilk çalışmayı
1980’lerde ortaya koyan Djerassi,
bilimin içinde olmayan bir seyirci
kitlesiyle bilimi karşı karşıya
getirmek gibi öğretici bir amaç
taşıyor. Zehelein’in yaptığı
çözümlemeye göre tiyatroda bilim
oyunlarının dört temel özelliği var.
Bu oyunlarda, bilimsel düşüncenin
veya temanın açık bir tanımı, bilim
insanlarının kitlesel kültürünün
gerçek bir tanımı, bilimsel
konulara veya içeriğe sahip olan
olay örgüsü ve öğretici bir tarafının
olması gerekiyor. Djerassi, bilim
kurguyla tiyatroda bilimi birbirinden
bağımsız olarak görüyor. Çünkü
daha önce de bahsettiğim gibi,
kendi de pek çok oyun yazan
Djerassi’ye göre bilim merkezde
olmalı ve oyun insanlara bir şeyler
öğretmelidir. Brecht’in “Galile’nin
Hayatı”, Dürrenmatt’nın “Fizikçiler”
ve Stoppard’ın “Arcadia” oyunlarını
sadece bilimsel içerikli oyunlar
olarak kabul eder.
Zelehein, bilim oyunlarında
merkeze metni alır, ona göre
bilim oyunlarında bilimin ne kadar
verildiği değil tema ve teatral
olarak nasıl verildiği önemlidir.
Bilim oyunlarını postmodern olarak
gören Zelehein, oyunların yapısı
ve içeriğindeki bağlantının seyirci
tarafından fark edilecek şekilde
olduğunu söyler. Zelehein’in
kullandığı bir başka terim olan
“bilimle iç içe performans”ta
yönetmen daha çok ön plandadır;
çünkü sahnede bilim dolaysız
olarak kullanılır. Simon McBurney
ve Complicite’e göre, bu oyunlarda
yönetmen ikinci bir yazar gibidir.
COPENHAGEN: TİYATRODA
BİR DEVRİM
İngiliz oyun ve roman yazarı
Michael Frayn’in yazdığı
“Copenhagen” bu konuda
araştırma yapan pek çok kişi
tarafından bir devrim olarak kabul
ediliyor. Oyun, Niels Bohr’un
eşi Margrethe Bohr’un Werner
Heisenberg’in 1941’de neden
Kopenhag’a geldiğini sorgulayan
“Ama neden?” cümlesiyle başlıyor.
Oyunda Hitler’in “kitlesel katliam
için gelişmiş bir aleti olan cani
manyak” ve “her kadını, çocuğu…
öldüren kusursuz makine” gibi
yakıştırmalarla eleştirilmesi,
Danimarka ve bununla birlikte
pek çok yerin Naziler tarafından
işgali gibi politik hicivlerin yanı
sıra bilimin kötü amaçla kullanımı
(atom bombası) gibi vicdani
muhasebeler var. Heisenberg
ve Bohr, bilim üzerine bilimsel
terimlerle tartışıyor ve zaman
zaman bu tartışmaları Margrethe’e,
yani onun üzerinden bilim insanı
olmayan herkese, anlatma
çabasına girişiyorlar ki bu da
oyunun öğretici tarafını oluşturuyor.
Oyunda Almanya’daki tanınmış
bilim insanlarının çoğunun Yahudi
olduğunu ve hayatta kalmak için ya
Hitler’le işbirliği yapmak zorunda
kaldıklarını ya da İngiltere gibi
ülkelere sığındıklarını görüyoruz.
Bu soru cevaplanmadan oyun
sona eriyor. İlk gösterimi 1998’de
İngiltere’de National Theatre’da
olan “Copenhagen”, 2000’de de
Amerika’da Broadway’de ve daha
pek çok yerde sahnelendi. 2002’de
oyunun televizyon uyarlaması
yapılmış ve 2013’de BBC tarafından
radyo tiyatrosu olarak yayınlandı.
BİLİM OYUNLARINA
DESTEK
Bilim oyunlarının Türkiye’de
olmasa da dünyada pek çok
örneğini görüyoruz. Bu konuya
destek veren birçok şirket de var.
Curious Directive, Third Angle,
Portable Palace ve Unlimited
Theatre bu konuda çalışma
yapıyor. Aynı zamanda Londra’daki
Fuel Tiyatrosu, bilim insanları ve
tiyatrocuların işbirliğiyle yaptığı
çalışmaları destekliyor. Psikiyatrist
Prof. Dr. Sube Bannerjee ve
Melanie Wilson’ın 2012’deki
çalışması “Autobiographer” ve
Hepatoloji profesörü Graham
Foster ile besteci Richard
Thomas’ın 2013’teki çalışması
“Body Pods” Fuel Tiyatrosu’ndaki
çalışmalara örnektir. Bunların
yanında, pek çok bilim insanıyla
tiyatrocunun işbirliğini görüyoruz.
Örneğin, Londra Bilim Müzesi
Bilgi Merkezi’nden Dr. Ann Van
de Velde, Kingston Üniversitesi
Sanat ve Sosyal Bilimler Fakültesi
öğretim üyesi Dr. Alex Mermikides
ve besteci Milton Mermikides’in
2013’teki “Bloodlines” adlı
çalışmaları, Clod Ensemble’dan
Suzy Wilson’ın “Performing
Medicine” isimli atölye, ders ve
etkinliklerden oluşan programı.
Sadece 2013’te Edinburgh Fringe
Festivali’nde 30’dan fazla bilim
oyunu sahnelendi ki bu da bize
bilim oyunlarına gün geçtikçe artan
ilgiyi gösteriyor. Dahası, Simon
Geometri ve Fizik Merkezi’nin
düzenlediği bilim oyunu yazma
yarışması ve Los Angeles Bilim
Kurgu Tek Perdelik Tiyatro Festivali
de bu ilgiyi destekler nitelikte.
[ n ]BEYİN DERGİSİ OCAK 2016 [ 79]