publication

Ana
odaklandırıp
sistemin hızlı
çalışmasını
sağlamak
Neurofeedback
(NF), kişinin kendi
beyin dalgalarını
değiştirmesine
yardımcı olan bir
öğrenme stratejisidir.
Bu tedavi yöntemi,
kişiye kendi beyin
dalgalarının
karakteriyle ilgili bilgi
verilirse o kişinin
kendi beyin dalgalarını
değiştirmeyi
öğrenebileceği ve bu
değişikliklerin genelde
kalıcı olacağı ilkesine
dayanır. Bir tür “beyin
egzersizi” olan NF’i [n]
Beyin Psikologlarından
İrem Özcan’a sorduk.
“BEYNİMİZDE HER
BÖLGE FARKLI BİR İŞLEV
GÖRÜYOR”
Özcan, dikkat eksikliği, hiperaktivite,
uyku bozukluğu, motivasyon eksiklikleri,
gençlerde sınav kaygısı, migren, epilepsi
gibi durumlarda NF’in iyi bir tedavi yöntemi
olduğunu söyleyerek şunları kaydetti:
“Beynimizdeki alanlar farklı işlevler
görüyor genelde; örneğin ön beynimiz biraz
daha dikkatin, motivasyonun, mantıklı
düşünmenin, neden sonuç ilişkisinin
kurulduğu yerdir. Sol beynimiz konuşma
alanları, sağ daha duygusal alanların
olduğu, iki şakağımızda temporal loblar
var bu temporal lobların arasında da
corpus callosum denilen iki tane alanı
birleştiren bir bölge var. Şimdi, temporal
loblar çalıştırıldığı zaman iki bölge
arasında ilişki de yoğun oluyor, örneğin
müzisyenlerde böyledir. Bir şey çalarken
iki bölgeyi de kullanmak zorundalardır. O
yüzden de corpus callosum daha gelişmiş
olduğu gözlemlenir müzisyenlerde. Arka
tarafta da oksipital lob bulunur, burada da
görsel alanımız vardır. Arada ise, parietal
lobumuz var, orası motor alanıyla alakalı.
Hepsinin farklı işlevleri var. Biz NF’de
bu farklı bölgeler üzerinde çalışıyoruz.
Örneğin, dikkat eksikliği şikayeti ile gelen
kişide daha çok ön bölgede çalışıyoruz;
çünkü dikkat ön bölgemizle ilgilidir. Ama
mesela migren diyelim. Migren iki tarafın
dengesizliğinden kaynaklanabiliyor, bu
ağrıların tedavisi için sağ beyin ve sol
beyin arasındaki iletişimin kuvvetlenmesi
gerekiyor. Böyle olunca migrende temporal
loblar üzerine çalışıyoruz.”
“BEYİN SÜREKLİ
DEĞİŞEN VE GELİŞEN BİR
ORGANIMIZ”
NF’de yabancı bir dil kullanılmadığını dile
getiren Özcan, yabancı dilde beynin farklı
bölgeleri de devreye girdiğinden NF’nin
ana dilde uygulandığını söyledi. Özcan, NF
uygulama seanslarını şu şekilde anlattı:
“Seanslar yarım saat ya da kırk dakika
sürüyor. Farklı bölgelere bağlanan
elektrotlarla ödül ceza sistemine dayalı
bir tedavi yöntemi NF. Ödül ve ceza sitemi,
edimsel koşullanma dediğimiz çocuk
eğitimlerinde de çok kullandığımız bir
yöntem. Olumsuz bir davranışta ceza,
pozitif bir davranışta ise ödüllendirmek...
Beyin dalgalarının kendi kendini izlediğinde
düzene gireceğini düşünen bir sistem yani,
beyin zaten adapte olabilen bir sistemdir.
Mesela, sağ bacak koptu; ama beyinde
bu bacağı hareket ettiren nöronlar var.
Şimdi, ilk koptuğunda o nöronlar hala
çalışıyor olacak; çünkü orada hala bacak
var sanıyor beyin. Ama artık beden onun
olmadığı sinyalini verince o nöronlar
işlevini değiştirecek, başka bir yere adapte
olacak. NF’nin sistemi de bunun gibi, yani
beynimizde her şey farklı şeye adapte
olabilir, değişebilir, gelişebilir. Zaten beyin,
sürekli değişiyor ve geliyor.”
NF’nin normal çalışmayan nöronların,
kendi beyin dalgalarını izlediklerinde
değişebileceklerini düşünen bir sistem
olduğunu söyleyen Özcan; “nöronları
normale getirme işini ödül ve ceza
sistemiyle yapıyor. Mesela bir normal
aralık var, her insanın normal aralığı farklı
bu arada yani tek tip birini yaratmaya
çalışmıyoruz. Eğer nöronlarınız bu aralığın
dışında çalışıyorsa, normal bir şekilde
çalışmıyorsa izlerken siz görmüyorsunuz.
Siz film izlediğinizi sanıyorsunuz; ama
aslında siz beyin dalgalarını da izliyor
oluyorsunuz. Sonra bu normal aralığa her
girdiğinde size fiziksel bir uyarı veriyor,
elinizde tuttuğunuz nesne titriyor. Bu
fiziksel bir ödül ve ekranınız büyüyor daha
net oluyor. Böyle olunca beyin bu ödülü
almak için o nöronları normal aralıklarda
çalıştırmaya çalışıyor. Dikkatiniz dağıldı
ya da başka yere bakıyorsunuz o zaman
ekranınız küçülüyor ve elinizdeki ayıcık
titremiyor bu da ceza… Böylece beyin
normal çalışmayı, adaptasyon sürecini
öğreniyor” dedi.
“NF TEDAVİSİNDE DÜZEN
VE SÜREKLİLİK ÖNEMLİ”
NF’nin o ana odaklandırıp adaptasyon
sistemin daha hızlı çalışmasını sağladığını
belirten Özcan, şunları kaydetti: “Mesela
dikkat eksikliği, odaklanma problemi
olan çocuklarda biz çalışırken dikkat
güçlendirme setleri ile çalışıyoruz. Bu
setlerle belli bir zaman içinde öncelikle
çocuğun iki dakika içinde ona verdiğimiz
seti çözmesini bekliyoruz. İki dakika içinde
çözemezse ilkin üç dakika ile başlıyoruz.
Ama seanslar arttıkça bu çocuğun ikiye,
bire inmesini sağlıyoruz dakikaların. Bu
da şu demek: beyin zaten adapte olmuş,
önce üçe adapte oluyor, sonra ikiye… Bu
çalışmayla biz aslında beynin o bölgesini
çalıştırarak geliştirmeye çalışıyoruz ki
odaklanma olsun. NF’nin yaptığı şey
aslında bu, tek tek oturup çalışmıyor direk
beyindeki nöronlarla çalışıyor.”
NF’nin belli seansları olduğunu belirten
Özcan, bir seansta hiçbir değişim
olmayacağını söyleyerek NF tedavisini bir
sporcunun kas yapma egzersizine benzetti:
“Nasıl bir sporcunun kas yapmak için
düzenli ve sürekli çalışması gerekiyorsa,
NF tedavisinin de belli bir dönem sürekli
ve düzenli yapılması gerekiyor. NF,
uyku problemi için yedi seans sonrası
etkisini gösteriyor; ama gözlemlerimiz
ve yaptığımız araştırmalar kalıcı olması
için en az otuz seans alınması yönünde.
NF’ye günde iki kez de uygulanabilir. Art
arda günlerde; ama gün aşırıyı geçmeden
seanslarla da tamamlanabilir.
[ n ]BEYİN DERGİSİ OCAK 2016 [ 77]